Жүніс батыр және сары бүркіт

Өткенді еске алып, ескі көз, қазыналы қарттар мен құйма құлақ қариялардан тарихи дерек көздерін іздестірер болсақ, өртекес алқабы мен ақаяздай атамекенде Шантудей көреген көш басшылар, Сімтіктей әділ би әулиелер, Намазбектей суырып салма ақындар, Сыдықтай шешендер, жылан тілім байлаған Түменбайдай бақсылармен Нүсіп, Мазақтай жақсылар, Мәнсүгірдей көзі ашық елбасылармен қатар Күнесбайдай елді қорғаған, жұртқа қормал болған батырлармен Жүніс Берікбол баласындай батыр әрі бапкер атбегі, құсты аспанда танитын көзі қарақты құсбектері өткендерін сүйене еске түсіресің.
Бұл мақаламыз осындай тарихи тұлғалардың бірі – айтулы атбегі, танымалы құсбегі, батыр атамыз Жүніс Берікболұлы туралы болмақ.
Жүніс атамыз 1876 жылы Күнес алқабында дүниеге келіп, 1953 жылы Сарқобда 77 жасында қайтыс болып, сүйегі Сарқобының басындағы бейтке жерленген. Ол кісі жасынан малсақ, жылқы құмар, елпек азамат болып ер жетіп, азамат шағынан ақаяз алқабындағы атбектермен ағайын бола жүріп, атбегілік өнерін үйреніп ат баптаған, әрі құс салып, салбурын құруға ерекше қызығып, құсбегілерге еріп, құс баптау, құс салу өнерін үйреніп, құстың қыранын тани білген. Ақаяз аңғары аузындағы бір бөктерде ересен қыран бүркіт бар екенін естіп, 1935 жылы жазда сол қияң бүркіт ұясының Бедел өзеннінің батыс қиясында жартаста екенін тұрақтандырып, бүркіт балапаны жетілді-ау дегенде жолдастарының көмегімен 4 қайыс арқанды жалғап, денесіне айқастыра төрт ағаш таңып, салақтап қиядан ұяға түсіп, бір тал сары балапан бүркітті ана бүркіттің қарсылығынан қорықпай алып шығып, үйіне әкеліп, бағып баптап, аңға салып, қырандығы мен атағын шығарғандықтан жүністің сары бүркіті деп аталдған. өр текестегі ақаяз алқабында Тәңір таудың қоңыр бүркіті көп таралған болып, сары бүркіт тек осы бедеде ғана ұялаған екен, оның бір ғана баолапанын осы Жүніс құсбегі қолға түсіріп, 18 жыл баптап, түлкі, қасқыр, елік, марал алғызған. Айталық бір жылы қыста сары иықтың ақпар қорасы мен Мұқамия қорасы аралығында жіңішке өзектен бір маралға түсіп, таңнан алған соң марал өзенге қарай қашқанда жолдағы шетен, бұта-бүргенді бір аяғымен шеңбектесе де тоқтата алмай ақыры өзенге түскенде марал мұзға тайып жығылғанда басып отырып қалған. Құсбегілер барғанда ызадан әбден булығып маралды бермей қойғандықтан ағашты кесіп әкеліп, кездік байлап, маралды жүректің басынан пышақ салып, ет ауыз тигізген соң әрең қоя берген.
Жайлау кезінде сары бүркіт елікке түсіп, ала алмай қалса адамға түседі екен. Каримолда, Оралбек, Рақманберді, Әсімжан деген адамдарды алған. Сары бүркіт күніне қанша елік кезіксе сонша елік алатын қыран құс екен.
Осы сары иықта бір қасқырға түсіп, алғашқы рет тұмсығын толық шеңбектей алмай қалып, қоя беріп, қайтадан қаhарлана түсіп, екінші рет таңмен тұмсығын шеңбектей екпіні мен екі бүктей алған.

КХР. «Іле саяси кеңес» жинақ материалынан алынды. 2008ж, №23