Жаңа педагогикалық технологиялар. Галоген топшасын модульді блокпен оқыту
Кірісіпе
1. Әдебиеттік шолу
1.1. Педагогикалық технологиялар туралы ұғым
1.2. Оқыту технологиялары
1.3 Ұжымдық оқыту технологиясы
1.4. Модульдік оқытудың құрылымы
1.4.1. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.2. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.3. Оқу модулінің қорытынды (бақылау) бөлімі
2. Негізгі бөлім
2.1. Галоген топшасына теориялық шолу
2.2.Галоген топшасын модульді блокпен оқыту
2.3. «Брейн.ринг» сайыс ойыны
2.4. Жеке топтық жұмыс формасы
2.5. «Зертте де зерделе» өзара оқыту сабағы (сарамандық жұмыс)
2.6. Оқыта үйрету ойындары
2.7. Галоген топшасын ұжымдық технологиямен оқыту
3. Модульдік технология бойынша өткізілетін сабақтардың нәтижесі
4. Қорытынды
5. Қосымша материалдар. (Слайд шоу)
6. Пайдаланған әдебиеттер
1. Әдебиеттік шолу
1.1. Педагогикалық технологиялар туралы ұғым
1.2. Оқыту технологиялары
1.3 Ұжымдық оқыту технологиясы
1.4. Модульдік оқытудың құрылымы
1.4.1. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.2. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.3. Оқу модулінің қорытынды (бақылау) бөлімі
2. Негізгі бөлім
2.1. Галоген топшасына теориялық шолу
2.2.Галоген топшасын модульді блокпен оқыту
2.3. «Брейн.ринг» сайыс ойыны
2.4. Жеке топтық жұмыс формасы
2.5. «Зертте де зерделе» өзара оқыту сабағы (сарамандық жұмыс)
2.6. Оқыта үйрету ойындары
2.7. Галоген топшасын ұжымдық технологиямен оқыту
3. Модульдік технология бойынша өткізілетін сабақтардың нәтижесі
4. Қорытынды
5. Қосымша материалдар. (Слайд шоу)
6. Пайдаланған әдебиеттер
Қазіргі таңда Егеменді еліміз оқу-ағарту жүйесіне, білім беру мен білім сапасын көтеру жұмысына, мектептердің материалдық-техникалық базасын жақсартуға ерекше мән беруде. Осыған орай сабақ үрдісін жетілдірудің жолдары мен әдістері үнемі өзгеріп, жаңарып отырады. Мұны өмірдің өзі дәлелдеуде. Уақыт талабына сай жан-жақты білімді азаматтар тәрбиелеп шығару ұстаздардың алдында тұрған үлкен міндет екені кімге де болсын аян. Сондықтан біздер бұл мәселеге ерекше көңіл бөлуіміз керек. Сонда ғана бүгінгі егеменді елімізде азамат тәрбиесі өз нәтижесін көрсете алады. Мұғалімдер еңбегінде оқыту шеберлігі, әдіс-тәсілдерді ұтымды қолдана білу талабы күшеюге тиіс. Мұғалім әрбір сабақта теориялық және қолданбалы білімдер мен әдістерді тиімді пайдаланып, озат тәжірибелерді тез игеріп, шығармашылықпен жұмыс жүргізсе, сабақтың саналығы да үнемі артып отырған болар еді.
Педагогикалық оқыту технологиялары оқыту үрдісінде пайдалану қажеттілігінен туындады. Ғылыми-техникалық даму ғасырындағы жаңа ғасыр адамына қажетті жағдайдың бірі — интеллектуалдық, шығармашыл, гуманды жас ұрпақты тәрбиелеу.
Осы тұрғыда Міржақып Дулатовтың: «Жалғыз сүйеніш, жалғыз үміт – оқуда. Теңдікке жетсек те, жұрттығымызды сақтасақ та, дүниеден сыбағалы орнымызды алсақ та бір ғана оқудың арқасында аламыз. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз – оқу. Надан жұрттың күні – қараң, келешегі – тұман» - деген өткен ғасырдағы қанатты өсиеті бүгінгі таңда да өзекті, мәселелердің біріне айналуда.
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, рухани өмірінің жаңаруы қазіргі білім беру жүйесінің жалпы стратегиясының гуманистік бағытын, педагогикалық парадигманың авторитарлықтан гуманистікке ауысуын қамтамасыз етуде. Білім берудің құрылымы мен мазмұны жаңартылып, білім берудің саралануы мен интеграциясы күшеюде.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңында»: «Блім беру жүйесінің басты мақсаты – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттілігі туындайды. Ол үшін оқушы білімді өз бетімен алып, шығармашылықпен жұмыс істей алатын оқу үрдісі қажет.
Педагогикалық оқыту технологиялары оқыту үрдісінде пайдалану қажеттілігінен туындады. Ғылыми-техникалық даму ғасырындағы жаңа ғасыр адамына қажетті жағдайдың бірі — интеллектуалдық, шығармашыл, гуманды жас ұрпақты тәрбиелеу.
Осы тұрғыда Міржақып Дулатовтың: «Жалғыз сүйеніш, жалғыз үміт – оқуда. Теңдікке жетсек те, жұрттығымызды сақтасақ та, дүниеден сыбағалы орнымызды алсақ та бір ғана оқудың арқасында аламыз. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз – оқу. Надан жұрттың күні – қараң, келешегі – тұман» - деген өткен ғасырдағы қанатты өсиеті бүгінгі таңда да өзекті, мәселелердің біріне айналуда.
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, рухани өмірінің жаңаруы қазіргі білім беру жүйесінің жалпы стратегиясының гуманистік бағытын, педагогикалық парадигманың авторитарлықтан гуманистікке ауысуын қамтамасыз етуде. Білім берудің құрылымы мен мазмұны жаңартылып, білім берудің саралануы мен интеграциясы күшеюде.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңында»: «Блім беру жүйесінің басты мақсаты – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттілігі туындайды. Ол үшін оқушы білімді өз бетімен алып, шығармашылықпен жұмыс істей алатын оқу үрдісі қажет.
1. Әбдіғалиев Қ. Осы заманғы педагогикалық технологиялар Қазақстан Мектебі – 2001.№2.
2. Монахов В.М.Основы технологии.
3. Момынбаев Б., Өстеміров К. Техникалық оқыту құралдары пәнінен лабараториялық-практикалық сабақтарды өткізудің әдістемелері – Алматы, 1993, Қаз АГРУ
4. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Алматы 2004
5. Беспалко В.П. Слагаемые педагогической технологии. – М., 1989
6. Жанпейісова М.М. Модульді оқыту технологиясы. Ақтөбе. РИПК СО, 1999
7. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. – М.: Народное образования, 1998
8. Жұматаева Б. Деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы. Биология және салауаттылық негізі. – 2005
9. Химия мектепте 2007.4.
10. Химия мектепте
2. Монахов В.М.Основы технологии.
3. Момынбаев Б., Өстеміров К. Техникалық оқыту құралдары пәнінен лабараториялық-практикалық сабақтарды өткізудің әдістемелері – Алматы, 1993, Қаз АГРУ
4. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Алматы 2004
5. Беспалко В.П. Слагаемые педагогической технологии. – М., 1989
6. Жанпейісова М.М. Модульді оқыту технологиясы. Ақтөбе. РИПК СО, 1999
7. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. – М.: Народное образования, 1998
8. Жұматаева Б. Деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы. Биология және салауаттылық негізі. – 2005
9. Химия мектепте 2007.4.
10. Химия мектепте
Мазмұны
Кірісіпе
1. Әдебиеттік шолу
1.1. Педагогикалық технологиялар туралы ұғым
1.2. Оқыту технологиялары
1.3 Ұжымдық оқыту технологиясы
1.4. Модульдік оқытудың құрылымы
1.4.1. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.2. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.3. Оқу модулінің қорытынды (бақылау) бөлімі
2. Негізгі бөлім
2.1. Галоген топшасына теориялық шолу
2.2.Галоген топшасын модульді блокпен оқыту
2.3. Брейн-ринг сайыс ойыны
2.4. Жеке топтық жұмыс формасы
2.5. Зертте де зерделе өзара оқыту сабағы (сарамандық жұмыс)
2.6. Оқыта үйрету ойындары
2.7. Галоген топшасын ұжымдық технологиямен оқыту
3. Модульдік технология бойынша өткізілетін сабақтардың нәтижесі
4. Қорытынды
5. Қосымша материалдар. (Слайд шоу)
6. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазіргі таңда Егеменді еліміз оқу-ағарту жүйесіне, білім беру мен
білім сапасын көтеру жұмысына, мектептердің материалдық-техникалық базасын
жақсартуға ерекше мән беруде. Осыған орай сабақ үрдісін жетілдірудің
жолдары мен әдістері үнемі өзгеріп, жаңарып отырады. Мұны өмірдің өзі
дәлелдеуде. Уақыт талабына сай жан-жақты білімді азаматтар тәрбиелеп шығару
ұстаздардың алдында тұрған үлкен міндет екені кімге де болсын аян.
Сондықтан біздер бұл мәселеге ерекше көңіл бөлуіміз керек. Сонда ғана
бүгінгі егеменді елімізде азамат тәрбиесі өз нәтижесін көрсете алады.
Мұғалімдер еңбегінде оқыту шеберлігі, әдіс-тәсілдерді ұтымды қолдана білу
талабы күшеюге тиіс. Мұғалім әрбір сабақта теориялық және қолданбалы
білімдер мен әдістерді тиімді пайдаланып, озат тәжірибелерді тез игеріп,
шығармашылықпен жұмыс жүргізсе, сабақтың саналығы да үнемі артып отырған
болар еді.
Педагогикалық оқыту технологиялары оқыту үрдісінде пайдалану
қажеттілігінен туындады. Ғылыми-техникалық даму ғасырындағы жаңа ғасыр
адамына қажетті жағдайдың бірі — интеллектуалдық, шығармашыл, гуманды жас
ұрпақты тәрбиелеу.
Осы тұрғыда Міржақып Дулатовтың: Жалғыз сүйеніш, жалғыз үміт – оқуда.
Теңдікке жетсек те, жұрттығымызды сақтасақ та, дүниеден сыбағалы орнымызды
алсақ та бір ғана оқудың арқасында аламыз. Жақсылыққа бастайтын жарық
жұлдыз – оқу. Надан жұрттың күні – қараң, келешегі – тұман - деген өткен
ғасырдағы қанатты өсиеті бүгінгі таңда да өзекті, мәселелердің біріне
айналуда.
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, рухани өмірінің
жаңаруы қазіргі білім беру жүйесінің жалпы стратегиясының гуманистік
бағытын, педагогикалық парадигманың авторитарлықтан гуманистікке ауысуын
қамтамасыз етуде. Білім берудің құрылымы мен мазмұны жаңартылып, білім
берудің саралануы мен интеграциясы күшеюде.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Блім беру жүйесінің
басты мақсаты – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу делінген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп
ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен
қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-
қатынасқа өту қажеттілігі туындайды. Ол үшін оқушы білімді өз бетімен алып,
шығармашылықпен жұмыс істей алатын оқу үрдісі қажет.
Бүгінгі таңда оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады,
олар:
- дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, П.Эрониев;
- дамыта оқыту технологиясы, Л.Занков, Д.Эльконин мен В.Давыдов;
- ізгілкті тұлғалық технология Ш.Амонашвили
- модульді оқыту технологиясы, П.Третьяков, К.Вазина, М.Жанпейісова;
- өзара оқытып отыру технологиясы, М.Ривин.
Технология – бұл қандай да болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі
амалдардың жиынтығы.
Педагогикалық технология – бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын
өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұны ұйымдастырушы құрылым.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
- Адамдардың арасындағы қатынас өмірдің басты қажеттілігі екенін
мойындату.
- Оқу материалын тарау бойынша жүйелеп, бейне жоспар арқылы
түсіндіру.
- Барлық оқушыға тең мүмкіндіктер жасап, топпен жұмыс істей білу мен
шешім қабылдай алуға үйрету.
1 Әдебиеттік шолу
1.1 Педагогикалық технологиялар туралы ұғым
Оқыту технологиясы - оқыту әдістері мен оқыту құралдарын пайдалана
отырып, оқу ақпаратын берудің, жеткізудің жолын өзгерту. Ал, екінші жағынан
бұл оқыту үрдісінде мұғалімнің оқушыға технологиялық немесе ақпараттық
құралдар арқылы әсер етуінің жолы. Оқыту технологияларын пайдаланғанда оқу
мазмұны, әдістері, оқу құралдары, өзара бір-бірімен байланыста және бір-
біріне әсер ететін жағдайда болады.
Мұғалімнің педагогикалық шеберлігі негізінен бағдарлама мен білімдік
мақсаттарға сәйкес оның қажет мазмұнды бөліп ала алуы, оны түсінуге тиімді
әдістер мен оқу құралдарын пайдалана білуімен айқындалады.
Педагогикалық әс-әрекет саласында технолгия деген сөздікті енгізу
индустриялдық технология Ф.Б.Гильбрейт деген идеяға негізделген және ол
оқытуда техникалық жабдықтарды қолданумен байланысты. Ал, педагогикалық
технология ұстаздар мен оқушылардың аз ғана күш жұмсап, ең жақсы
нәтижелерге жетудің тиімді принциптері мен әдістерін анықтауға бағытталған.
Қазіргі таңда белгілі технологияларға жатқызамыз:
• дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, И.Эрониев;
• дамыта оқыту технологиясы, Л.Заньков, Д.Эльконин мен В.Давыдов;
• ізгілікті тұлғалық технология, Ш.Амонашвили;
• модульді оқыту технологиясы, П.Третьяков, К.Вазина, М.Жанпейісова;
• өзара оқытып отыру технологиясы, М.Ривин.
Шындығында педагогикалық технологияны жасаушылардың назары
педагогикалық еңбектің жеке құбылыстар саласына бағытталған. Білім беру
технологияларының басым көпшілігі негізін оқушылардың белгілі бір білім
жиынтығын меңгеруге бағытталған.
Технология деген термин гректің түп-тамыры techne - өнер, шеберлік,
кәсіп және logos – ғылым, білім деген сөздерінен шыққан. Екі түп тамырының
бірлігін шеберлік туралы ғылым немесе ілімді беретін сөзді құрайды, ол
өндірістік процестерді жүргізудің тәсілдері мен құралдары туралы білімдер
жиынтығы, мысалы, металдардың технологиясы, химиялық технология, құрылыс
жұмыстарының технологиясы. Технология ғылым ретінде міндеті – практикада
өндіріс процестерінің ең тиімділерін анықтау мен қолдану мақсатында
физикалық, химиялық, механикалық және тағы бақа заңдылықтарды анықатайды.
Міне осыдан бірқатар өте маңызды айқын анықтамалар туады:
• технологияны жасау үшін нақтылы еңбек затының қасиеттерін
байланыстарымен қатынастарынан жолын сипаттайтын заңдылықтарын білу крек;
• еңбек затын өңдеу тәсілдерін білу;
• еңбек затының жағдайын анықтай білу;
• еңбек затының жағдайын өзгерту тәртәбән жасау.
Педагогикалық оқыту технологиясы - педагогиканың, психологияның және
социология ғылымдарының жетістіктеріне, алдыңғы қатарлы педагогикалық
тәжірибелер, халықтық педагогика, ұлттық және дамыған шет елдер
педагогикаларының өткен жылдағы ең жақсы жинақталған жетістіктеріне
сүйенеді.
Білім беру технологиясының негізгі объектісі мен субъектісі – баланың
жеке басы. Баланың жеке бас қасиеттерінің құрылымдық еңгейлері мыналар:
1. Темпераменттік деңгей.
2. Психологиялық ерекшелік деңгей.
3. Жеке басының бағыттылық деңгейі.
Осы деңгейлерге байланысты білім беру технологияларын оқу-тәрбие
үрдісіне енгізу жолдары:
1) оқушының білмділік дағдысын қалыптастыру;
2) ақыл-ойын дамыту;
3) жеке бастық эстетикалық-өнегелілік ортасын қалыптастыру;
4) жеке бастың өзіндік басқару механизмін қалыптастыру;
5) жеке бастың практикалық әрекет ортасын қалыптастыру.
Оқыту мен тәрбие берудің мақсаттарын, ұстанымдарын оқу және өз бетімен
оқу, білім алуы арқылы белгілі бір нәтижеге жетеді. Ол нәтиже сапалы болса:
1. Білім сапасын арттырады.
2. Білімділік деңгейін арттырады.
3. Өз бетімен білім алады.
4. Өз деңгейі арқылы нәтижеге жетеді.
5. Білу қабілетін арттырады.
6. Олимпиадаға қатысады.
7. Байқауға қатысады.
Осыдан барып жеке тұлға қылыптасады.
Жаңа технологияларды күнделікті сабақта пайдалану үшін, әр мұғалім
өзінің алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып,
педагогтік мақсат-мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты
таңдап алады.
Педагогикалық технологиялар білім беру аймағына қатынасы болады. Егер
білім берудің мақсаты білім жүйелерін меңгеру ретінде анықталса, онда
технологиялар да білім беру сияқты білімнің сапасы мен көлемін меңгерумен
бағаланады.
Жалпы педагогикалық технология ұғымы әртүрлі түсіндіріледі.
• Оқыту процесін жүзеге асырудың мазмұндық техникасы, В.П.Беспалько;
• педагогикалық ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы, алгоритмі,
оқыту процесін ұйымдастыру мен жүргізуді жобалау барысындағы бірлеске іс-
әрекеттің моделі, В.М.Монахов;
• барлық сабақ беру поцесін жасаудың, қолданудың және анықаудың жүйеі
әдісі, білімді меңгерудегі техникалық және адам мен олардың әрекеттерін
ескеру, мазмұнын қорытындылау, Г.К.Селееко;
• білім беру процесіндегі ұстаздар мен оқушылардың жүйелік іс-
әрекеттеріне, ол мақсат мазмұн әдістерді ұйымдастырудың белгілі бір нақтылы
принциптері мен өзара байланыстылығына сай нақтылы идея негізінде
жасалынады. В.Н.Бордоевская, А.А.Реащ.
• өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік, әдістердің жиынтығы, жағдайдың
өзгеруі, В.М.Шенель;
• дидактикалық жүйенің құрамдас бөлігі, М.Чошанов;
• оқу үрдісіне белгілі бір мақсат көздей әсер ететін педагогикалық
ықпал, Б.Т.Лихачее;
• Г.М.Құсайыновтың есебінше педагогикалық технология әдістегі
түсініктерден басқа – ол мұғалімнің жоспарланған оқыту мен тәрбиеленуіндегі
мақсаттар мен нәтижелерге жету мен сабақ беру процесі емес, ол кәсіби
ұстаздың басшылығымен оқушылардың өзінің және өзара оқыту процесі, ол білім
берудің мазмұнымен оқу жоспарымен бағдарламаларында ескерілген іс-
әрекеттердің сол түрлерін меңгеру жұмыстарының әрбір сатыларындағы болатын
өзгерістер мен қайта құру болады;
• В.А.Сластенин бойынша педагогикалық технология – ол қатал ғылыми
жоспарлау және дәлірек айтқанда педагогикалық әрекеттің жетістігін
қамтамасыз ететінін елестету. Педагогикалық процестің белгілі бір
принциптердің жүйесі негізінде жасалатындықтан, педагогикалық технология
сол принциптерді сыртқы және ішкі іс-әрекеттердің жиынтығы ретінде
қарастырылуы олардың объективтік өзара байланысындағы ұстаз тұлғасының
тұтасымен көрінетін бірізді жүзеге асыруға бағытталған.
Міне педагогикалық технологияның сабақ беру мен тәрбиелеу
әдістемесінен айырмашылығы да, өзгешелігі осыдан тұрады. Егер әдістеме
деген ұғым оқыту мен тәрбиелеу әдістерін оны жүзеге асырушы әрекетінен тыс
тұтас комплексті қолдану процедурасын көрсетсе, онда педагогикалық
технология оған ұстаз тұлғасының барлық жақтарымен көптеген көріністерімен
қосылуын ұйғарады. Осыдан, қандай да болмасын педагогикалық міндет тек қана
оған сай кәсіби маман ұстаздың жүзеге асыратын технологиялар көмегімен
тиімді шешілуі мүмкін.
Демек, барлық педагогикалық технологиялардың негізгі мәні туралы
пікірлердің қарама-қарсылықтарына қарамастан оны сабақ беру мен ұстаздың
жоспарланған мақсаттары мен оқушылардың іс-әрекеттерінің жетістіктеріне
жету процесі ретінде түсіндіруге болады. Н.Д.Хмель педагогикалық технология
түпкілікті өзгеремейтін механикалық құрылым емес, қайта бала мен мұғалімнің
үнемі түрленіп отыратын өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұнды
ұйымдастырушы құрылымы.
Қандай да болмасын технологияның негізгі бөлігі ол соңғы негізгі
жетістікті толық анықтаумен оған жетуді дәлме-дәл бақылау болады.
Негізінен, өндіріс пен әлеуметтік аймақтағы қарапайым процесс ол алдын-ала
жобаланған, өнімнің негізгі қасиеттері мен анықтаудың құралдары
анықталғанда осы процесті жүргізу үшін жағдайлар мақсатта бір қалыптасып
және ол жіберілсе ғана технология статусын алады.
Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті амал, тәсіл, әдіс
дидактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің
жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға,
ынтасына, оқу іс-әрекетіне игі мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық
қызметі болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибесінің нәтижелілігіне,
жинақтылығына ұтымды әсер ететіндей оқу-тәрбие үрдісінің басты күре
тамырының рөлін атқарады.
Қорыта келгенде, педагогикалық технология – оқу-тәрбие үрдісінің
шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесімділігі,
оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жаңа құрамдас бөлігі.
1.2 Оқыту технологиялары
1.2.1 Дамыта оқыту технологиясы
Дамыта оқыту технологиясы – күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық
жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне
көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдай жасалады.
Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы:
• көзделген мақсатына
• мәнінде
• мазмұнында дамытушылардың негізгі факторында.
Бұл бағдарлы идеалар бүгінгі білім беру аясында қолдау табуда.
Педагогикалық ғылымның зерттеушілері тәлім-тәрбие беру үрдісінің негізгі
мақсаты оқушы тұлғасын дамыту деп таниды.
Бірақ дамуы туралы ізденуші психологияның айтуы бойынша, әр адамның өз
қолында, оны сырттан әсер ететін күшпен дамытуға болмайды, тек оңтайлы
ықпал жасауға болады. Осы пікірден туған білім беру мақсатының басқа да
тұжырымы бар. Оқушы тұлғасын дамыту, ол оның толық өзіндік жетілуінің амалы
ретінде қарастырылады.
Сондықтан мектеп мақсаты баланың табиғи күштері мен мүмкіншіліктерінің
өзіндік ашылуына қолайлы жағдай жасауболып табылады. Ол үшін тұлғаның
дамуын көздейтін білім беру үрдісін, ұйымдастырудың түрлі әдістерімен
амалдарын анықтап, жүзеге асыру қажет.
1.2.2 Деңгейлеп оқыту технологиясы
Деңгейлеп оқытудың ерекшелігі оқушылардың сабақ барысында бірнеше
жұмыс жасай алатындығында, сонымен бірге қазіргі жаңа технологиямен оқыту
барысында компьтерлер ен оларды басқарушы алгоритмдер біздің қоғамымыздың
маңызды бөлігіне айналады. Олай дейтініміз, бүгінгі таңдағы жаңадан шығып
жатқан электронды оқулықтар оқушыларды жаңаша оқытуды, жаңа оқу әдістерін
жаңа мазмұнды қажет етеді.
Оқушыларды деңгейге бөліп оқытуға бола ма, оның тиімділігі бар,
деңгейге бөліп оқытудың өзіндік ерекшеліктері қандай, жеке тұлға
тәрбиелеудеқандай көмегі бар деген сауалдарға тоқталсақ, деңгейге бөліп
оқыту кезінде оқушылардың тәжірибелік-теориялық дайындығын, оқуға деген
ынтасын, дара қасиетін, әлеуметтік психологиялық танымын, сұранымын ескеру
талап етіледі.
Деңгейлеп тапсырудың ауқымы өте кең – оқулықтағы жаттығулар - өткен
ережелер бойынша қайталау, пысықтау, бекіту жұмыстарына арналған тілдік,
грамматикалық жұмыстар жүйесі.
Оқушыларды деңгейге бөліп оқыту үшін жаңаша жоспарланады. Оқушыларға
деңгейлік тапсырмалар беру арқылы сан түрлі жұмыс жүргізіледі. Оқушының
алған білімін жүзеге асыра алатындығы тексерілеледі, өз бетімен жұмысты
орындауға бейімділігі бақылауға алынады. Қорытындысында деңгейлік
тапсырмалар арқылы жұмыс жасаудың тиімділігі байқалады. Оқушының
белсенділігі мен іскерлігі артып, шығармашылыққа ұмтылады. Деңгейлік оқыту
барысында біліктілікке жетеді.
Деңгейлеп оқыту оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға
қойылатын талаптардың әртүрлілігі арқылы жүзеге асырылады.
Бұл технология оқушының білім деңгейіне сәйкес жеңілден қиынға қарай
оқытылады. Деңгейлеп оқыту төрт бөліктен тұрады:
1. Оқушылық деңгей. Бұл міндетті деңгей болғандықтан барлық оқушы
тапсырманы толық орындауы тиіс.
2. Алгоритмдік деңгей. Бұл деңгейде өтіп кеткен материалды оқушы
талдап, бұрынғы тапсырмаларға ұқсас орындайды. Бірақ бұларды орындау үшін
алған білімдерін түрлендіріп пайдалану керек.
3. Эвристикалық деңгей. Өз бетіндік жұмысты қалыптастыру мақсатында
оқушылар жаңа тақырып бойынша меңгерген қарапайым білімдерін жетілдіріп
тереңдетеді. Тағы жаңа білімдерін меңгеріп, өзі үшін жаңалық ашады. Эврика,
анализ бен синтез, салыстыру арқылы анықтау, қорытындылау. Бұл деңгейде
ребус, сөзжұмбақ, анаграмма құрастыру, зертханалық жұмыс жүргізу,
эвристикалық сұрақтар болуы қажет.
4. Шығармашылық деңгей. Бұл деңгейде берілген тақырыпқа өз бетімен
реферат, баяндама, эссе, өлең, жұмбақ, жаңылтпаш құрастыра білуі қажет.
Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты - әрбір оқушы өзінің даму
деңгейінде оқу материалын меңгеруін қамтамасыз ету.
1.2.3 Витагенді оқыту технологиясы
Даму педагогикалық оқыту үрдісінің негізгі, терең мағыналы мәніне
айналды. Осы жаңа педагогикалық технологиялардың бірі — витагенді
технология.
"Витагенді" сөзі латын тілінен аударғанда "өмір", "тіршілікке қатынасты
құбылыс" деген мағына береді.
Витагенді технологияны оқыту үрдісінде тиімді пайдалануға болатындығын
ғылымда дәлелдеген. Мұны голографиялық тәсіл деп атайды. Голография —
заттың көлемді кескінін алуға мүмкіндік беретін әдіс.
Голографиялық әдіс тек біртұтас оқыту үрдісінде ғана емес білім алу
кезінде де пайдаланылады. Бұл кезде проекциялар білім алуға негізделеді,
бірақ векторлар бағыты түрліше болады.
І-проекция — витагенді проекция тұрақты болып келеді;
ІІ-проекция - стереопроекция әр түрлі білім көздерінен алынған білім, әр
түрлі болады;
ІІІ-проекция - голографиялық проекция - әр адамның ойлау мен танымдық
қабілеті негізінде білім кездерінен ойша білімнің үлгісін түзе алу
мүмкіндігі туады. Витагенді технология негізінде оқушы өз білімін анықтай
алады, оған жаңа білімді қосады, шығармашыл мүмкіндігін көрсетеді,
құбылыстар арасындағы байланысты көрсете алады, жоба түзе алу мүмкіндігі
туындайды, қиялдай алатын болады, оқушы алдына қойған мақсаты бойынша
жұмыс істеуге дағдыланады.
1.2.4 Сын тұрғысынан ойлау технологиясы
Сыни ойлау анықтамасына еш келмейтін ойлаудың үшінші түрі – ол
шығармашылық немесе көкейкесті ойлау. Сонымен сын тұрғыдан ойлау төрт
бөліктен тұрады:
Біріншіден, сыни тұрғыдан ойлау болып табылады. Ал сабақ сын тұрғыдан
ойлау принциптеріне негізделген болса, әркім өз ойлары мен пікірлерін және
бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын болады. Бұл үшін басқа біреу сыни
ойлай алмайды, біз барлығын өзіміз үшін жасаймыз. Сонымен ойлау өзіндік
сипатқа ие болғанда ғана сыни тұрғыдан ойлағандық боып есептеледі. Өз
бастарымен жұмыс істеп, ең қиын деген мәселені өзі шеше алулары үшін
оқушыларға жеткілікті түрде бостандық берілуі керек. Мысалы, оқушылар
мұғалімнің тапсырмасын жаттанды түрде қайтып айтып беруі мүмкін.
Сыни тұрғыдан ойлауда идеяның ерекше болуы міндетті емес: біздің басқа
юереудің идеясы мен нанымын өзіміздікі етіп қабылдауға толық құқығымыз бар.
Біз тіптен, басқаның пікірімен келісуіміз керек болады да, бұл біздің
құқығымызды дәлелдейді. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен
жиі келісе бермейді.
Екіншіден, ақпарат сыни ойлаудың соңғы емес, бастапқы пункті болып
табылады. Білім адамның сыни ойлауы онсыз мүмкін болмайтын дәлелдемелерді
тудырады. Кейде басында түк жоқ болса ойлау қиын болады деп айтады. Терең
ойлау үшін фактілер мен идеялар, мәтіндер мен теориялар, мәліметтер секілді
көптеген шикізаттарды өңдеу керек болады. Кейбір оқушылар өздерінің
үйренгендерін көп есіне сақтай алмайды. Сондықтан оларға ескіден жаңаға жол
салу керек. Дегенмен де мұғалімнің жұмысы тек сыни тұрғыдан ойлауға
шектеліп қалмайтын оқушылар қиын деген түсініктерді қабылдап, әр түрлі
мәліметті естерінде сақтауға дағдыланады. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету –
мұғалімнің көп жақты жұмыстарының бір бөлігі ғана. Кез-келген жаста сыни
тұрғыдан ойлауға болады: бұл үшін тек студенттердің ғана емес, бірінші
сынып оқушыларының да тәжәрибелері мен білімдері жеткілікті.
Үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет
ететін мәселені анықтаудан басталады. Жалпы азамат баласы тумысынан білуге
құмар болып келеді. Егер біз жаңа бір нәрсені байқай қалсақ оның не екенін
білуге құмартамыз. Дегенмен нағыз таным үрдісі өзінің кез-келеген кезеңінде
мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен қажеттіліктерінен пайда
болатын сұрақтарға жауап беруге деген талпыныспен сипатталады.
Төртіншіден, сыни тұрғыдан ойлау көңілге қонымды дәлелге ұмтылады.
Сыни тұрғыдан ойлайтын адам мәселені шешудің өзі іздеп табады да, сол
шешімдерді негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі.
1.3. Ұжымдық оқыту технологиясы
Оқыту барысында озат тәжірибелер, тиімді әдіс-тәсілдерді пайдаланып
сабақ өткізудің ең жаңа түрлерінің бірі — ұжымдық оқыту әдісі. Бұл әдістің
артықшылығы — оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты өзгертеді.
Ұжымдық оқыту әдісін ұйымдастыруда 4 түрлі тәсілді пайдалануды ұсынады:
ҰЖЫМДЫҚ ОҚЫТУ ТӘСІЛІ
Жекелей
сыңары ауыспайтын жұп
Жұптық
сыңары ауысатын жұп
Топтық жұмыс
тақырып алмасу
Ұжымдық
білімді есепке алу,
тексеру, жазбаша жұмыс
Мұнда жеке адамның басымдылығы жоқ, әркім өзінше мұғалім. Өзі екінші
біреуді оқытушы және оқушыны озат ретінде сынау, қабілетіне қарай еңбек
етуіне жағдай туғызу мақсаты қойылған. Бұл үлкен
жауапкершілікті керек етеді. Мұндағы ерекшелік — оқушы білімді саналы
меңгереді, біреуге үйрету, біреуден үйрену арқылы логикалық ойлау,
салыстыру, дәлелдеу, т.б. дағдыларды қалыптастырады. Осы сабақта
қалыптасуға және тексеруге тиісті біліктер мен дағдыларды мен үш топқа
біріктірер едім. Химия, биология, жалпы пәндерді оқытуда оны мына
сызбанұсқада көрсетуге болады.
Дағды біліктер
Оқу жұмысын Даму өрісін Еңбек істей білуі
ұйымдастыру көрсететін
- жоспарлау; - анализ және синтез; - еңбек етуге ыңғайы;
- оқулықпен жұмыс; - салыстыру; - көрнекілікті
- білім құралдарын - жіктеу; пайдалана
пайдалана білу; - жалпылау; білуі;
- беретін жауабыңды - негізін таба білу; - көрнекіліктермен
жоспарлау; - аналогия жасау; жұмыс істей білуі;
- айтқанын дәлелдей - себеп-салдар - сарамандық жұмыс
білу; байланысын ашу; техникасын меңгеруі;
- өзін-өзі бақылау; - жорамал жасай білу; - құбылыстарды
- талдау; - дәлелдей білу; бақылай білуі;
- бағалау; - әсемдей, көркемдей - уақытты ұтымды
-мадақтау. білу (үстел, костюм); пайдалана білуі;
- әдемі сөйлей білу; - отырған орнының
- шеше білу (ойындарды); тазалығы;
- қорытындысын шығару. - экологиялық еңбек
сауаттылығы;
- мәдениеттілігін
керсете білуі.
Ұжымдың оқытудың мақсаты:
Адамды жан-жақты тәрбиелеу
оилау
ерік
қиял таным үрдістері жан құбылыстары
жігер
іздену
сезім
ақ ниеттілік адалдық
қайрымдылық ұлттық үрдістік
адамгершілік азаматтық
ізгілік достыққа беріктік
имандылық өнерлілік
бауырмашылық жауапкершілік
- рухани дүниесін байыту;
- оқырмандығын күшейту;
- ауызша, жазбаша тіл мәдениетін тәрбиелеу;
- ойлау, елестете алу қабілетін қалыптастыру;
- көзқарасын терендету;
- өзінше бағалап, пайымдай білуге дағдыландыру;
- сезім сергектігі, эмоциялық мәдениетін тәрбиелеу;
- ойын жеткізе, талдай білуге үйрету;
- танымдық оқу ауқымын кеңейту;
- өмірмен өзіндік ойының байланысын нығайту;
- шығармашылық ізденісіне жол ашу.
ҰОТ оқушының жеке тұлға ретінде және ақыл-ой зердесін дамытуда үлкен рөл
атқарады. Ұжымды оқытуда оқушы мынадай рөлдер атқарады:
ұйымдастырушы оқытушы ексеруші
консультант оқушы
ассистент
(кеңесші)
(жазушы, жасаушы)
дәлелдеуші бағалаушы
талдаушы
Әр оқушының еңбегі пайдалы болу керек. Өзінің ғана емес, өзгенің
еңбегі де жауапкершілікпен қаралуы керек. Түсінген әр оқушы басқаға,
серіктесіне меңгергенше түсіндіру. Өзі оқи отырып, өзгені оңытуға үйрену.
Негізгі мақсат: әр оқушының қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу, ұжымдыңқ
қабілетін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу, өзін-өзі басқаруға, бақылауға,
байқампаздыққа жетелеу.
Соңғы жылдары еліміздің түкпір –түкпірінде қолдан тапқан, дегенмен
әлі де болса мұғалімдердің тәжірибесіне кеңінен ене қоймаған тиімді
оқытудың негізгі бір саласы — оқушылардың ұжымдық білім тану еңбегін
ұйымдастыру. Ұжымдық оқыту арқылы оқушылардың жоғары танымдық қабілетін
қалыптастыруға болады. Қазіргі ғылыми педагогикада да оқу әрекетін
қалыптастыру негізінде оқытудың дамытушы және тәрбиелеуші ықпалының
пәрменділігін арттыру көзделуде, яғни оқытудағы басымдылық жеке тұлғаны
дамыту мен тәрбиелеуге беріледі. Педагогика тарихында да қай кезде болмасын
әдіс-тәсілдер ойластырылып жатса да бәрібір ГСО-ға топтық оқыту әдісіне
келіп тіреледі. Ал бұл тәсіл әр оқушының бір мезгілде қабілетін,
мүмкіндігін толығымен жұмсап, өздігімен еңбек етуіне мүмкіндік бере
алмайды. Яғни, қарым-қатынас мәселесінде өзгеріс болмайды. Ал қазір
жаңалық болып таралып жатқан ұжымдық оқыту тәсілі оқыту технологиясын
ұйымдастырудың әлі де болса ескірмеген әдісі ретінде оқыту үрдісінде қолдау
тауып, орнығып келеді. 20-30 жылдарда педагог А.Г.Ривин өзінің бұл
идеясын тәжірибеде дәлелдегенмен, бірақ кезінде қолдау таппаған. Осы идеяны
теориялық жағынан талдап, артықшылығын көрсеткен ресейлік шебер педагог
В.К.Дьяченко болса, оны тәжірибеден өткізуші педагог-мұғалімдер қазір
көптеп саналады.
1.4 Модульдік оқытудың құрылымы
Педагогикалық технология негізіне оқу циклін қайта жаңғырту идеясы
алынған.
Оның мазмұнына:
1) оқытудың жаңа мақсатын қою;
2) жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3) оқушылардың білім деңгейін алдын ала (диагностикалық) бағалау;
4) оқу әрекеттерінің жиынтығы (бұл кезеңде жедел кері байланыс негізінде
түзету жүргізілуі тиіс);
5) нәтижені бағалау енеді.
Осының арқасында оқу процесі модульдік сипат алып, құрылымы ортақ,
бірақ мазмұны әр түрлі жеке блоктардан жасалады.
Модульдік оқыту технологиясының осы нұсқасын құруда біз толық меңгеру
әдістемесінің негізгі шарттарын, құрылып жатқан педтехнологиялардың
негізгі қағидаларын ұстандық. Сонымен қатар, дидактикалық қазіргі
талаптарына байланысты бірқатар өзгерістер енгіздік: балаларда оқытуға
емес, тұлғалық-бағытталған, танымдық қызметін ұйымдастыруға, оқу процесін
өзара сөйлесу негізінде құруға және т.б. ұмтылдық.
Осыдан келіп мұғалімнің оқу процесін құрудағы жұмыстарының өзгеруі
туындайды. Толық меңгеру әдістемесінде (Дж.Блок. Л.Андерсен және
басқалар) әрбір оқу бірліктері ауқымында мұғалімнің қызметі төмендегіше
құрылады:
1. Балаларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты берілген тарау (оқу бірлігі) бойынша жалпы оқыту жоспарымен
таныстыру.
3. Оқытуды жүргізу (негізінен мұғалімнің оқу материалын өзі баяндауы
түрінде).
4. Диагностикалық тестіні ағымдағы тексеру.
5. Тексеріс нәтижелерін бағалау және тарау мазмұнын толық меңгерген
оқушыларды айқындау.
6. тлық меңгере алмаған оқушылармен түзете оқытуды жүргізу.
7. Диагностикалық тест өткізу және оқу бірлігін толық меңгерген
оқушыларды айқындау.
Модульдік оқыту технологиясында бұл әрекеттер біршама басқаша:
1. Балаларды оқыту мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты мазмұны жақын талаптар тобы блогы немесе тарау бойынша
жасалған жалпы үлгімен модульмен таныстыру.
3. Мұғалімнің оқу материалын қысқаша баяндауы белгілер жүйесі –
сызбалар, кестелер негізінде.
4. өзара сөйлесу неггізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру
және әрбір оқушының қызмет нәтижесін әр сабақта бағалап отыру.
5. Жалпы тақырыпқа, тарауға өсу бағытымен 4-7 рет қайта оралу
негізінде оқу материалын оқып үйрену.
6. Тұтас тақырып бойынша тестілеу.
7. Тақырып бойынша қалыпты немесе релелік сынақ бақылау жұмысы
жүргізу.
Қайта жаңғырылатын оқу циклы ретінде оқу модулі үш құрылымдық
бөлімнен: кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады.
Сызба түрінде көрсетсек, оқу модулі былайша болады:
Кіріспе бөлім
модульге, тақырыпқа енгізу
Сөйлесу бөлімі
оқушылардың танымдық қызметін өзара сөйлесу негізінде
ұйымдастыру
Қорытынды бөлім
бақылау
Әрбір оқу модулінде сағат саны әртүрлі. Бұл оқу бағдарламасы бойынша
тақырыпқа, тақырыптар тобына, тарауға бөлінген сағат санына байланысты.
Неғұрлым тиімдісі – 7-12 сағаттан тұратын оқу модулі.
Оқу модулінің ерекшелігі – жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе
бөлімге сабақтың 1-2 сағаты, қорытынды бөлімге – 2-3 сағаты беріледі.
Қалған уақыт 3-тен 17 сағатқа дейінгі оқу уақыты сөйлесу бөліміне
қалдырылады.
Мысалыға, галоген топшасын оқу бағдарламаға сай сегіз сағатқа
жоспарлап отыр. Оның бір сағаты модульдің бірінші бөлімі- кіріспеге, екі
сағаты – қорытынды бөлімге, қалған 5 сағаты – сөйлесу бөліміне беріледі.
Оқу мазмұнына өсу бағытымен – қарапайымнан күрделіге, репродуктивті
тапсырмалардан шығармашылық ізденіске кей жағдайларда – зерттеушілік
қызмет элементтеріне қарай бірнеше мәрте қайта оралу әрбір оқушының оқу
материалын қарапайым білім деңгейінен білімді бағалау деңгейіне дейін
меңгеруіне мүмкіндік береді. Сөйлесу бөлімінде танымдық процесс неггізінен
сыныпты шағын топтарға 4-7 бөлу арқылы ақушылардың өара әрекеті
негізінде, осы бөлімге түрлі ойын технологияларын енгізе отырып құрылады.
Мұғалім негізінен фасилитатор ынтапландыру сөзінен жасалынған, кеңесші
және оқушылардың танымдық процесін ұйымдастырушы рөлінде болады.
Оқу модулін құрудағы тағы бір ерекшелігі – мұғалымнің даярлық жүйесі.
Мұғалім бір оқу модуліне бөлінетін сағат санын анықтап алғаннан соң, оның
мақсатын, мазмұнын және нәтижелерін, сондай-ақ оқу модулін құрады.
Мұғалімнің алдын-ала жұмысы төмендегідей әрекет-қадамдардан тұрады:
1-қадам: Берілген тарау, блок немесе тақырып бойынша бағдарламада
меңгерілуі тиіс деп көрсетілген міндетті білім, білік және дағдыларды,
сондай-ақ оқу мақсаттары мен міндеттерін айқындау.
2-қадам: Берілген модуль бойынша оқу материалының тұтас мазмұнын оқып-
зерттеу.
3-қадам: Берілген модуль бойынша негізгі мағынаны білдіретін түйінді
ұғымдарды, тақырып бойынша негізгі ақпарат беретін рельефтік код сияқты
сөздерін табу. Олардың байланысы мен өзара бағыныштылығын анықтау.
4-қадам: Тұтас тақырып бойынша тірек сызбаларын құрастыру анықталған
түйінді ұғымдар мен кодтар негізінде.
5-қадам: Оқу модулінің тұтас мазмұны бойынша тестілік тапсырмалар
құрастыру 15-20 тапсырма шамасында.
6-қадам: Берілген модульдегі оқу материалының тұтас мазмұны бойынша
сынаққа қажетті сұрақтар мен тапсырмалар блогын құрастыру оқу пәнінің
өзіндік ерекшеліктеріне орай сынақты диктантпен, бақылау жұмысымен
алмастыруға болады.
7-қадам: Сөйлесу бөлімін әзірлеу. Оқытудың белсенді формаларын талдау.
Оқу материалының мазмұны бойынша әрбір оқушыға арнап бірінші күнделілік
дәрежесіндегі, орташа күнделілік дәрежесіндегі тапсырмалар және оқытудың
ізденушілік зерттеушілік элементтері бар аса күрделі дәрежесіндегі
тапсырмалар әзірленеді тапсырмалардың барлық түрлері әрбір оқушыға берілуі
тиіс, ал оларға тапсырмалардың біреуін немесе бірнешеуін таңдау құқығы
берілген.
1.4.1 Оқу модулінің кіріспе бөлімі
Психологтардың пайымдауынша, әрбәр дербес тарауды тақырыпты оқып-
үйрену үш негізгі кезеңнен: кіріспе – қызықтырушылық, операционалдық –
танымдық және рефлексиялық – бағалау кезеңдерінен тұруы тиіс Л.М.Фридман.
Аталмыш модульде кіріспе – қызықтырушылық кезең кіріспе бөлімінде іске
асырылады. Бұл кезеңде оқушылар бағдарламаның осы тарауын неге және не үшін
оқып-үйренулері керек, өздері нақты нені меңгеріп, үйренулері тиіс, алдағы
жұмыстың негізгі оқу міндеті қандай екенін түсінуі қажет.
Педагогтар дәлелдегендей, білімді неғұрлым тиянақты меңгеру үшін
оқушылардың мақсатты түсінуі мақсаттың қозғаушы, қызықтырушы күш болуы
аса маңызды. Ол үшін, психологтардың пікірінше, мақсат нені білу, нені
үйренуі, оның мағынасы бұл не үшін қажет нақты айқын белгіленіп, мақсатқа
жету тәсілдері көзделуі крек. Объектілердің нақты қасиеттері жайлы білмді
қалптастыруда түсіндіруді сызба және белгілік үлгілер түрінде көрініс
тапқан әрекеттен бастаған тиімдірек екенін эксперимент көрсетті.
Қандай да бір құбылысты тану барысында адамда оны түсінгендік,
меңгергендік сезімі пайда болуы тиіс.
Жадыны мен келешекте алынған білімге сүйену мүмкіндігін қорғау үшін,
психолог Л.В.Шешневтің пікірінше, біріншіден, алғашқы түсінбеушілік сезімі
жадында сақталмауы тиіс; екіншіден, жады меңгерілген ұғымдар түсініктерді
қорғау қапшығына, берік жабылған орамаға салып сақтауы және ұсынуы тиіс.
Мұндай орама қызметін белгі термин, белгілік жүйе атқарады.
Сөйтіп, оқу модулінің кіріспе бөлімінде мұғалім:
а) оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен және мазмұнымен
таныстырады;
б) оқушыларды осы оқу модуліндегі танымдық қызметінің мақсаттары мен
міндеттерін анықтайды, әсіресе бұл мақсаттары мен міндеттерді әрбір
оқушының қабылдауына, түсінуіне ерекше көңіл бөледі.
б) тірек сызбаларға сүйене отырып, модульдің тұтас тақырыбы бойынша
оқу материалын қысқаша 15-20 минут ішінде, түсіндіреді.
1.4.2 Оқу модулінің сөйлесу бөлімі
Оқу модулінің сөйлесу бөлімі тарауды тақырыпты тұтас оқып-үйренудің
- екінші операционалдық-танымдық кезеңі іске асыру болып табылады.
Бұл білімді құрастырғанда л.Фридманның төмендегідей ережелерге
негізделген тұжырымдамаға сүйену керек:
1. оқушының жеке, топтық, ұжымдық жұмыс барысындағы түрлі қызметінің
жүйесі ретінде қаралады. Олар оқушының қисынды ойлауын, қабілеттерін, көзге
елестету қабілетін, жадын, шығармашылығын дамытуға, яғни білім берудің
мақсаттары болып табылатын тұлғалық қасиеттерін дамытуға бағытталаған.
2. Оқуды басқарудың психологиялық сенімді түрі – ең алдымен оқушының
қажеттіліктерін, қызығушылығын және қызмет мақсаттарын дамытуға жағдай
жасау.
3. Оқуды басқару икемді болуы тиіс, бұл тек оқушылардың іштей өсуі
жүргенде ғана, балалардың білім дәрежесінің артуына қарай мүмкін болады.
4. Оқушылар нақты қызметінің мақсаттарын анықтауға тікелей қатысуы керек,
яғни басқару тұлғалық бағытталған болуы тиіс. Оқу процесін тұлғалық басқару
дәрежесі оқушылардың өсуіне қарай артып отыруы және мүмкіндіктеріне
негізделіп жүруі тиіс.
5. Оқу процесін басқару балалардың ішкі қуатына және мүмкіндіктеріне
негізделіп жүруі тиіс.
Оқу модулінің сөйлесу бөлімін даярлағанда мұғалім оқу материалының
негізгі мазмұнын бөліп, құрылымдайды.
Мұнда оқушылар оқу материалына қайта оралып, пысықтап, бекіту үшін
оның әр сабақта және бөліктермен берілетінін есепке алу крек, бұл
бөліктерде қысқаша, сиымды түрде тұтас тараудың тақырыптың мазмұны
беріледі.
Пысықтауды қажет ететін материалды мұғалім үш күрделілік деңгейінде
қарапайым, орташа дәреже, күрделі дайындайды. Үш деңгейдің қайсысын
таңдайтынын әр оқушының өзі шешеді.
Бұның бір мазмұны – күрделі, ізденушілік, шығармашылық сипаттағы
тапсырмаларды кез келген күрделілік деңгейіндегі бағдарламалық материал
тапсырмаларын орындауға оқушыға, яғни іс жүзінде бәріне де беруге болады.
Бұл бөлімнің сабақтарын жоспарлағанда мұғалім оқушылардың өзара
сөйлесуін қамтамасыз етуге баса көңіл бөледі.
Мұнда оқу материалының мазмұны оқушылардың өзара сөйлесуінің арқауы
және құралы болады.
Сөйтіп, мұғалімнің сөйлесу бөлімін дайындауға бес әрекет – қадамнан
тұратын даярлық құрылымы қалптасады.
1. Модульдің сөйлесу бөліміндегі материалдың негізгі мазмұнын белгілеу.
2. Оқу материалын біртұтас, жинақы, өсу бағытымен беру.
3. Тақырып бойынша жеңілдетілген деңгейдегі және білім стандартының
талаптарын қамтамасыз ететін деңгейдегі тапсырмалар дайындау.
4. Оқушылардың пәнге қызығушылығын және креативтілігін (шығармашылық
қабілеттерін) дамытуға арналған шығармашылық сипаттағы материал дайындау.
5. Осы бөліктің барлық сабақтарында өзара сөйлесуді қамтамасыз ету.
Сөйлесу бөлімін құру қағидалары
Алғашқы үш әрекет-қадам мұғалімнің оқу ғылыми материалының тұтас
мазмұнын бөліп, оқу модулінің сөйлесу бөліміне орналастыруын құрайды.
Сөйлесу бөлімінің жұмысы төмендегідей негізгі қағидаларды есепке ала
отырып құрылаы:
• Оқу материалын біртұтас беру қағидалары.
• Өсу бағытымен оқып-үйрену қағидасы басында шағын түрде, соңынан
мазмұнын біртіндеп аша отырып, көлемін арттырып, қосымша толықтырулар
мен фактілер енгізу арқылы.
• Бұл оқушының оқу материалын бөлек-бөлек емес, кешенді түрде, тұтас
тараутақырып бойынша пысықтауын білдіреді.
• Сөйлесу бөлімінің әр сабағында оқу модулінің тақырыбына қайта оралып
отыру қағидасы қайталаумен шатастыруға болмайды! Іс жүзінде
тақырыпқа оқу материялының көемі жағынан да, өсу бғытымен қайта
оралып отыру меңгірілген білімді бекіту қажет. Зерттеулер
көрсеткендей, жады ақпаратты ұзақ уақыт есте ұстап, білім денгейіне
жеткізу үшін оған саналы түрде бірнеше мәрте 7ретке дейін қайта
оралып отыру қажет.Мұндағы басты мәселе материялды қайталау емес,
тақырыпқа қайта отырып, оны аамның өз алдына қойған проблемаларын
шешудегі құрал-жабдығы ретінде пайдалану.
Сондықтан модульдің осы бөлімінде оқу материялын меңгеру –тек құрал
ғана, онсыз негізгі мақсаттарға жету, қисынды ойлауды, түрлі құбылыстар
мен фактілер арасындағы байланысты көре білуді дамытыу, ұғымдар
қалыптастырып, оларды ғылыми негіздеуге үйрету, интелектіні және
кретивтілікті шығармашылық қасиетті дамыту мүмкін емес. Оқу модулінегі
оқушылардың барша тагнымдық қызметінің қорытыныдысы болып табылатын
мақсатқа және оқушылардың білімі мен білігінің мемлекеттік білім
стандартына сай келуіне қатар қол жеткізілді олардың сай немесе сай
емесігін салыстыру оқу модулінің үшінші – қорытынды бөлігінде жүргізіледі.
Мұғалім тұлғаны дамытатын кез келген қызмет емес, тек орындау
барысында жағымды эмоциялар тудыратын қызмет қана екеніне көңіл аударуы
тиіс. Бұл, мүмкін мұғалім қызметінің неғұрлым проблемалы міндеті шығар.
әрбір оқушының ниеттенуі, танымдық процеске жағымды көзқараста болуы үшін
және оларда жағымды эмоциялар туғызу үшін не істеу керек? Бұл сауалға
біржақты жауап бола қоймас, өйткені бұл психикалық сипаттағы көптеген
факторлармен байланысты. Дегенмен, оның шешімін іздеу мүмкіндігі бар. Бұл
үшін:
• Оқушының оқу ісіне шын мәнінде қосылуы үін ол оқу барысында
алдына қойған міндеттерін тек түсініп қана қорймай, іштей қабылдауы тиіс,
яғни, оқушы оларды өз көңіл таразысынан өткізіп, мән беруі тиіс.
• Таным процесін өзара сөйлесу арқылы ұйымдастыру оған қатысушы
адамдардың талабы мен ниетіне, ойына, көңіл-күйіне және сезіміне едәуір
күшті ықпал етеді.
• Бірлесе істеген қызмет шағын топтарда:
а) кейбір қатысушылардың алдағы міндеттерді шешу мүмкін емес деген
сенімін жоюға,
ә) қорғану механизмдерінің шығармашылық процеске әсерін төмендетуге
ықпал етеді.
• Қабілеттерді, соның ішінде танымдық дамытуға қол жеткізу неғұрлым
демократиялы орта жағдайында жеңілірек болады.
• Кейбір қатысушыларға өз қызметінің нәтижелеріне қол жеткізу маңызды
болса, енді біреулеріне - өзіндік ойлау қызметі маңыздырақ. ,
Оқушылардың өзіне қиындық туғызатын деңгейде оқыту неғұрлым пайдалы,
дамытушы болып есептеледі.
Міне, сондықтан да ұсынылған оқу модулінің сөйлесу бөлімінде мұғалім
әрбір оқушыға 3 деңгейлік тапсырмалар әзірлейді. І деңгейтапсырмалары
оқушылардың шығарашылығын дамытуға бағытталған. ІІ және ІІІ деңгей
тапсырмалары бағдарлаа материалдарын мемлекеттік білім стандарты деңгейінде
меңгеруін көздейді.
Сөйлесу бөлімі сабақтарының ұйымдастыру формаларына қарай
тапсырмаларды карточкаларға – яғни, өзінше бір бағыттаушы парақтарға
жазуға болады, мұнда не істеу қажет, оны қалай істеу керек және қалай
тексеруге болады дайын жауап үлгілері бойынша бірін-бірі және өзін-өзі
тексеру арқылы нақты көрсетіледі.
Егер сабақ жеке-топтық формада өтетін болса, онда оқушылардың
әрқайсысы үш нұсқадағы тапсырмалар алады. Олар машинкамен басылған және
көшірме аппараттарында көбейтілген болуы тиіс. Мұғалім бір сабақта әртүрлі
күрделілік деңгейдегі 3 жинақ тапсырмалар дайындап, соңынан оқушыларға
олардың кез келгенін таңдау мүмкіндігін беру мақсатында сыныптағы оқушылар
санына сай көбейтеді.
Егер сабақ формасы – ойын кез келген түрі болса, онда тапсырмалар
тақтаға жазылуы немесе жазбаша түрде берілуі мүмкін.
Ұжымдық және топтық жұмыс формасында тпсырмаларды тұтас сыныпқа бірдей
жоғары күрделілік деңгейінде беруге болатынын атап өту қажет.
Оқу модулінің сөйлесу бөлімінің бірнеше ерекшеліктері бар, оларға
назар аудару керек:
1. Бұл бөлімде оқу және оқыту:
а) дамытушы болады, соан байланысты мұғалімнің оқушылар мүддесіне
бейімделуі қажет. Бұдан шығатыны: оқу процесін әрбір оқушының қисынды ойлау
қабілетін, ауызша және жазбаша тілін, қабілеттерін, танымдық қызметке
қызығушылығын дамытуға бағыттап, жағдай туғызу керек. Жағдай туғызу
дегеніміз: оқушылардың психологиялық қауіпсіздігін психологиялық жалпы
ниеттегі, ашық ортаны қамтамасыз ету.
ә) даярлаушы болады, яғни, модульдің қорытындысы бақылау бөліміне
шығуға даярлайды. Сондықтан да әр сабақта әрбір оқушыға қойылатын барлық
бағалар мен берілетін бағалаулар бақылаушы емес, ынталандырушы сипатта
болады. Бағалар мен бағалауларды негізінен оқушылардың өздері өзіне, бір-
біріне, командаға, топқабереді.
Оқу модулінің бұл бөлімінде неғұрлым қолданыстағы – бірін-бірі тексеру
әдісі. Бұл жерде кейбір оқушы тексеру үшін өзіне қиын, күрделі деңгейіндегі
жұмысты алып қалуы мүмкін .
Әрине мұндай жағдайда ол жұмыстың орындалуының дұрыстығын немесе
бұрыстығын бағалай алмайды. Міне, сондықтан мұғалімге дұрыс жауап немесе
есептің шешу барысы жазылған парақтар дайындап қою қажет. Оларды оқушылар
бір-бірінің еңбек нәтижелерін тексергенде және бағалағанда пайдаланады.
1. Деңгей тапсырмаларының жауабын, егер олар қалыптан тыс жағдай
болса, мұғалім өзі тексереді.
2. Репродуктивті қайта жаңғырту сипатындағы оқыту проблемалық,
ізденушілік, зерттеушілік оқытумен ұштастырылады
3. Негізінен оқушылардың бір-бірімен қатынаса, өзара сөйлесуіне
құрылған оқытудың белсенді формалары қолданылады.
Оқыту және дамыту - өзара күрделі қатынастағы процестер.
Жоғарыда атап өткеніміздей, баланың көптеген тұлғалық психикалық
қасиеттері, психологтардың пікірінше, жеке өзіндік, өзін қанағаттандыратын
қызметі барысында айқындалып қалыптасады. Егер оқушының жеке өзіндік
қызметі, оның үстіне, қиындықты жеңіп, жаңалық ашып, жақсы нәтижеге жетуін
және ең басты, танымдық қызметтің өзінен жағымды эмоциялар алатындай
қызметі ұйымдастырылмаса, онда мұғалімнің баланы танымға жетелеп енгізбек
болған әрекеті күтілген нәтиже бермейді яғни, тұлғаны дамытпайды.
Бұл үшін мұғалім сабақта әр балаға психһологиялық қорғау көрсетуі,
психологиялық жайлы ыңғайлы орта туғызуы қажет.
К. Роджерстің пікірінше, мұғалім ондай жағайды жасай алады, тек ол
үшін келесі қағидаларды басшылыққа алуы тиіс:
1. Балаларға әрқашан сенім көрсетуі;
2. оқушыларға оқытудың мақсаттары мен міндеттерін белгілеп, нақтылауға
көмектесуі;
3. Оқушылардың оқуға деген ішкі қызығушылығына мән беруі;
4. Әртүрлі тәжірибенің қайнар көзі ретінде, оқушының қиындыққа кездескенде
әрқашан кеңес алуға болатын тұла ретінде тұруы;
5. Мұғалім әрбір оқушы үшін осындай рөлде болуы;
6. Өзінде топтың көңіл-күйін сезіну және қабылдау қабілетін, дамытуы;
7. Топтық өзара әрекетке белсенді түрде атысуы;
8. Топта өз сезімін ашық білдіруі;
9. Әрбір оқушының сезімі мен көңіл толқуларын түсінуге мүмкіндік беретін
эмпатиялық дәрежеге ұмтылуы;
10. Өз-өзін жақсы білуі тиіс.
В.В.Вялых сабақтардағы жағымды психологиялық ортаны жайлы-жайсыз
өлшемімен бағалауды ұсынады.
Өзара қатынасу, сөйлесу адам тұлғасын дамытудың маңызды факторы болып
таылады, сондықтан оқу қызметін өзара қатынас жасату арқылы ұйымдастыру оны
жандандырып қана қоймайды, оқушы тұлғасын дамытуға елеулі ықпал етеді.
Өзара қатынасқа және сөйлесуге құрылған оқыту оқу процесінде белсенді
формаларды қолдану арқылы іске асырылады. Олар:
• топтық немесе жеке тотық
• жұптық;
• ұжымдық.
Оқытудың бұл формалары жалпы немесе құрылымдық деп аталады. Бұдан
басқа нақты немесе арнайы формалары да бар:
• семинар;
• оқу конференциялары;
• диспут;
• топтық пікірталас.
Оқу процесін жандандыру құраларының ішінде ойын, ойын арқылы оқыту
ерекше орын алады.
Қазіргі уақытта педагогикада оқыту мен ойынды топтастыруға қадам
жасалуында, тіпті бұл жерде сө зеңбек негізінде оларды қосу туралы болып
отыр.
С.Ф.Занько, Ю.С.Тюнникова және С.М. Тюнниковалардың пікірінше, оқу
және дидактикалық ойындардың айырмашылығы мынада: оқу ойынары формасы
бойынша ойын, мазмұны бойынша – оқу, ал дидактикалық ойын мектептегі оқуды
ұйымдастырудың қалыптасқан түрін тек толықтыру боып табылады.
Оқу ойыны – бұл оқуды ойын арқылы ұйымдастыру.
Ойындарды оқу модулінің сөйлесу бөлімінде қолдануға баса назар аудару
керек, себебі мұнда негізінен оқыта үйрету ойындары пайдаланады да, олардың
мазмұны баланың оқудағы еңбегі болып таылады.
Зерттеулер көрсеткендей, дәстүрлі ұйымдастырылған оқу процесіне
қарағанда, оқушылар ойынға қатыса отырып, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кірісіпе
1. Әдебиеттік шолу
1.1. Педагогикалық технологиялар туралы ұғым
1.2. Оқыту технологиялары
1.3 Ұжымдық оқыту технологиясы
1.4. Модульдік оқытудың құрылымы
1.4.1. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.2. Оқу модулінің кіріспе бөлімі
1.4.3. Оқу модулінің қорытынды (бақылау) бөлімі
2. Негізгі бөлім
2.1. Галоген топшасына теориялық шолу
2.2.Галоген топшасын модульді блокпен оқыту
2.3. Брейн-ринг сайыс ойыны
2.4. Жеке топтық жұмыс формасы
2.5. Зертте де зерделе өзара оқыту сабағы (сарамандық жұмыс)
2.6. Оқыта үйрету ойындары
2.7. Галоген топшасын ұжымдық технологиямен оқыту
3. Модульдік технология бойынша өткізілетін сабақтардың нәтижесі
4. Қорытынды
5. Қосымша материалдар. (Слайд шоу)
6. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазіргі таңда Егеменді еліміз оқу-ағарту жүйесіне, білім беру мен
білім сапасын көтеру жұмысына, мектептердің материалдық-техникалық базасын
жақсартуға ерекше мән беруде. Осыған орай сабақ үрдісін жетілдірудің
жолдары мен әдістері үнемі өзгеріп, жаңарып отырады. Мұны өмірдің өзі
дәлелдеуде. Уақыт талабына сай жан-жақты білімді азаматтар тәрбиелеп шығару
ұстаздардың алдында тұрған үлкен міндет екені кімге де болсын аян.
Сондықтан біздер бұл мәселеге ерекше көңіл бөлуіміз керек. Сонда ғана
бүгінгі егеменді елімізде азамат тәрбиесі өз нәтижесін көрсете алады.
Мұғалімдер еңбегінде оқыту шеберлігі, әдіс-тәсілдерді ұтымды қолдана білу
талабы күшеюге тиіс. Мұғалім әрбір сабақта теориялық және қолданбалы
білімдер мен әдістерді тиімді пайдаланып, озат тәжірибелерді тез игеріп,
шығармашылықпен жұмыс жүргізсе, сабақтың саналығы да үнемі артып отырған
болар еді.
Педагогикалық оқыту технологиялары оқыту үрдісінде пайдалану
қажеттілігінен туындады. Ғылыми-техникалық даму ғасырындағы жаңа ғасыр
адамына қажетті жағдайдың бірі — интеллектуалдық, шығармашыл, гуманды жас
ұрпақты тәрбиелеу.
Осы тұрғыда Міржақып Дулатовтың: Жалғыз сүйеніш, жалғыз үміт – оқуда.
Теңдікке жетсек те, жұрттығымызды сақтасақ та, дүниеден сыбағалы орнымызды
алсақ та бір ғана оқудың арқасында аламыз. Жақсылыққа бастайтын жарық
жұлдыз – оқу. Надан жұрттың күні – қараң, келешегі – тұман - деген өткен
ғасырдағы қанатты өсиеті бүгінгі таңда да өзекті, мәселелердің біріне
айналуда.
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, рухани өмірінің
жаңаруы қазіргі білім беру жүйесінің жалпы стратегиясының гуманистік
бағытын, педагогикалық парадигманың авторитарлықтан гуманистікке ауысуын
қамтамасыз етуде. Білім берудің құрылымы мен мазмұны жаңартылып, білім
берудің саралануы мен интеграциясы күшеюде.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Блім беру жүйесінің
басты мақсаты – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу делінген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп
ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен
қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-
қатынасқа өту қажеттілігі туындайды. Ол үшін оқушы білімді өз бетімен алып,
шығармашылықпен жұмыс істей алатын оқу үрдісі қажет.
Бүгінгі таңда оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады,
олар:
- дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, П.Эрониев;
- дамыта оқыту технологиясы, Л.Занков, Д.Эльконин мен В.Давыдов;
- ізгілкті тұлғалық технология Ш.Амонашвили
- модульді оқыту технологиясы, П.Третьяков, К.Вазина, М.Жанпейісова;
- өзара оқытып отыру технологиясы, М.Ривин.
Технология – бұл қандай да болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі
амалдардың жиынтығы.
Педагогикалық технология – бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын
өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұны ұйымдастырушы құрылым.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
- Адамдардың арасындағы қатынас өмірдің басты қажеттілігі екенін
мойындату.
- Оқу материалын тарау бойынша жүйелеп, бейне жоспар арқылы
түсіндіру.
- Барлық оқушыға тең мүмкіндіктер жасап, топпен жұмыс істей білу мен
шешім қабылдай алуға үйрету.
1 Әдебиеттік шолу
1.1 Педагогикалық технологиялар туралы ұғым
Оқыту технологиясы - оқыту әдістері мен оқыту құралдарын пайдалана
отырып, оқу ақпаратын берудің, жеткізудің жолын өзгерту. Ал, екінші жағынан
бұл оқыту үрдісінде мұғалімнің оқушыға технологиялық немесе ақпараттық
құралдар арқылы әсер етуінің жолы. Оқыту технологияларын пайдаланғанда оқу
мазмұны, әдістері, оқу құралдары, өзара бір-бірімен байланыста және бір-
біріне әсер ететін жағдайда болады.
Мұғалімнің педагогикалық шеберлігі негізінен бағдарлама мен білімдік
мақсаттарға сәйкес оның қажет мазмұнды бөліп ала алуы, оны түсінуге тиімді
әдістер мен оқу құралдарын пайдалана білуімен айқындалады.
Педагогикалық әс-әрекет саласында технолгия деген сөздікті енгізу
индустриялдық технология Ф.Б.Гильбрейт деген идеяға негізделген және ол
оқытуда техникалық жабдықтарды қолданумен байланысты. Ал, педагогикалық
технология ұстаздар мен оқушылардың аз ғана күш жұмсап, ең жақсы
нәтижелерге жетудің тиімді принциптері мен әдістерін анықтауға бағытталған.
Қазіргі таңда белгілі технологияларға жатқызамыз:
• дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, И.Эрониев;
• дамыта оқыту технологиясы, Л.Заньков, Д.Эльконин мен В.Давыдов;
• ізгілікті тұлғалық технология, Ш.Амонашвили;
• модульді оқыту технологиясы, П.Третьяков, К.Вазина, М.Жанпейісова;
• өзара оқытып отыру технологиясы, М.Ривин.
Шындығында педагогикалық технологияны жасаушылардың назары
педагогикалық еңбектің жеке құбылыстар саласына бағытталған. Білім беру
технологияларының басым көпшілігі негізін оқушылардың белгілі бір білім
жиынтығын меңгеруге бағытталған.
Технология деген термин гректің түп-тамыры techne - өнер, шеберлік,
кәсіп және logos – ғылым, білім деген сөздерінен шыққан. Екі түп тамырының
бірлігін шеберлік туралы ғылым немесе ілімді беретін сөзді құрайды, ол
өндірістік процестерді жүргізудің тәсілдері мен құралдары туралы білімдер
жиынтығы, мысалы, металдардың технологиясы, химиялық технология, құрылыс
жұмыстарының технологиясы. Технология ғылым ретінде міндеті – практикада
өндіріс процестерінің ең тиімділерін анықтау мен қолдану мақсатында
физикалық, химиялық, механикалық және тағы бақа заңдылықтарды анықатайды.
Міне осыдан бірқатар өте маңызды айқын анықтамалар туады:
• технологияны жасау үшін нақтылы еңбек затының қасиеттерін
байланыстарымен қатынастарынан жолын сипаттайтын заңдылықтарын білу крек;
• еңбек затын өңдеу тәсілдерін білу;
• еңбек затының жағдайын анықтай білу;
• еңбек затының жағдайын өзгерту тәртәбән жасау.
Педагогикалық оқыту технологиясы - педагогиканың, психологияның және
социология ғылымдарының жетістіктеріне, алдыңғы қатарлы педагогикалық
тәжірибелер, халықтық педагогика, ұлттық және дамыған шет елдер
педагогикаларының өткен жылдағы ең жақсы жинақталған жетістіктеріне
сүйенеді.
Білім беру технологиясының негізгі объектісі мен субъектісі – баланың
жеке басы. Баланың жеке бас қасиеттерінің құрылымдық еңгейлері мыналар:
1. Темпераменттік деңгей.
2. Психологиялық ерекшелік деңгей.
3. Жеке басының бағыттылық деңгейі.
Осы деңгейлерге байланысты білім беру технологияларын оқу-тәрбие
үрдісіне енгізу жолдары:
1) оқушының білмділік дағдысын қалыптастыру;
2) ақыл-ойын дамыту;
3) жеке бастық эстетикалық-өнегелілік ортасын қалыптастыру;
4) жеке бастың өзіндік басқару механизмін қалыптастыру;
5) жеке бастың практикалық әрекет ортасын қалыптастыру.
Оқыту мен тәрбие берудің мақсаттарын, ұстанымдарын оқу және өз бетімен
оқу, білім алуы арқылы белгілі бір нәтижеге жетеді. Ол нәтиже сапалы болса:
1. Білім сапасын арттырады.
2. Білімділік деңгейін арттырады.
3. Өз бетімен білім алады.
4. Өз деңгейі арқылы нәтижеге жетеді.
5. Білу қабілетін арттырады.
6. Олимпиадаға қатысады.
7. Байқауға қатысады.
Осыдан барып жеке тұлға қылыптасады.
Жаңа технологияларды күнделікті сабақта пайдалану үшін, әр мұғалім
өзінің алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып,
педагогтік мақсат-мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты
таңдап алады.
Педагогикалық технологиялар білім беру аймағына қатынасы болады. Егер
білім берудің мақсаты білім жүйелерін меңгеру ретінде анықталса, онда
технологиялар да білім беру сияқты білімнің сапасы мен көлемін меңгерумен
бағаланады.
Жалпы педагогикалық технология ұғымы әртүрлі түсіндіріледі.
• Оқыту процесін жүзеге асырудың мазмұндық техникасы, В.П.Беспалько;
• педагогикалық ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы, алгоритмі,
оқыту процесін ұйымдастыру мен жүргізуді жобалау барысындағы бірлеске іс-
әрекеттің моделі, В.М.Монахов;
• барлық сабақ беру поцесін жасаудың, қолданудың және анықаудың жүйеі
әдісі, білімді меңгерудегі техникалық және адам мен олардың әрекеттерін
ескеру, мазмұнын қорытындылау, Г.К.Селееко;
• білім беру процесіндегі ұстаздар мен оқушылардың жүйелік іс-
әрекеттеріне, ол мақсат мазмұн әдістерді ұйымдастырудың белгілі бір нақтылы
принциптері мен өзара байланыстылығына сай нақтылы идея негізінде
жасалынады. В.Н.Бордоевская, А.А.Реащ.
• өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік, әдістердің жиынтығы, жағдайдың
өзгеруі, В.М.Шенель;
• дидактикалық жүйенің құрамдас бөлігі, М.Чошанов;
• оқу үрдісіне белгілі бір мақсат көздей әсер ететін педагогикалық
ықпал, Б.Т.Лихачее;
• Г.М.Құсайыновтың есебінше педагогикалық технология әдістегі
түсініктерден басқа – ол мұғалімнің жоспарланған оқыту мен тәрбиеленуіндегі
мақсаттар мен нәтижелерге жету мен сабақ беру процесі емес, ол кәсіби
ұстаздың басшылығымен оқушылардың өзінің және өзара оқыту процесі, ол білім
берудің мазмұнымен оқу жоспарымен бағдарламаларында ескерілген іс-
әрекеттердің сол түрлерін меңгеру жұмыстарының әрбір сатыларындағы болатын
өзгерістер мен қайта құру болады;
• В.А.Сластенин бойынша педагогикалық технология – ол қатал ғылыми
жоспарлау және дәлірек айтқанда педагогикалық әрекеттің жетістігін
қамтамасыз ететінін елестету. Педагогикалық процестің белгілі бір
принциптердің жүйесі негізінде жасалатындықтан, педагогикалық технология
сол принциптерді сыртқы және ішкі іс-әрекеттердің жиынтығы ретінде
қарастырылуы олардың объективтік өзара байланысындағы ұстаз тұлғасының
тұтасымен көрінетін бірізді жүзеге асыруға бағытталған.
Міне педагогикалық технологияның сабақ беру мен тәрбиелеу
әдістемесінен айырмашылығы да, өзгешелігі осыдан тұрады. Егер әдістеме
деген ұғым оқыту мен тәрбиелеу әдістерін оны жүзеге асырушы әрекетінен тыс
тұтас комплексті қолдану процедурасын көрсетсе, онда педагогикалық
технология оған ұстаз тұлғасының барлық жақтарымен көптеген көріністерімен
қосылуын ұйғарады. Осыдан, қандай да болмасын педагогикалық міндет тек қана
оған сай кәсіби маман ұстаздың жүзеге асыратын технологиялар көмегімен
тиімді шешілуі мүмкін.
Демек, барлық педагогикалық технологиялардың негізгі мәні туралы
пікірлердің қарама-қарсылықтарына қарамастан оны сабақ беру мен ұстаздың
жоспарланған мақсаттары мен оқушылардың іс-әрекеттерінің жетістіктеріне
жету процесі ретінде түсіндіруге болады. Н.Д.Хмель педагогикалық технология
түпкілікті өзгеремейтін механикалық құрылым емес, қайта бала мен мұғалімнің
үнемі түрленіп отыратын өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұнды
ұйымдастырушы құрылымы.
Қандай да болмасын технологияның негізгі бөлігі ол соңғы негізгі
жетістікті толық анықтаумен оған жетуді дәлме-дәл бақылау болады.
Негізінен, өндіріс пен әлеуметтік аймақтағы қарапайым процесс ол алдын-ала
жобаланған, өнімнің негізгі қасиеттері мен анықтаудың құралдары
анықталғанда осы процесті жүргізу үшін жағдайлар мақсатта бір қалыптасып
және ол жіберілсе ғана технология статусын алады.
Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті амал, тәсіл, әдіс
дидактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің
жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға,
ынтасына, оқу іс-әрекетіне игі мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық
қызметі болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибесінің нәтижелілігіне,
жинақтылығына ұтымды әсер ететіндей оқу-тәрбие үрдісінің басты күре
тамырының рөлін атқарады.
Қорыта келгенде, педагогикалық технология – оқу-тәрбие үрдісінің
шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесімділігі,
оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жаңа құрамдас бөлігі.
1.2 Оқыту технологиялары
1.2.1 Дамыта оқыту технологиясы
Дамыта оқыту технологиясы – күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық
жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне
көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдай жасалады.
Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы:
• көзделген мақсатына
• мәнінде
• мазмұнында дамытушылардың негізгі факторында.
Бұл бағдарлы идеалар бүгінгі білім беру аясында қолдау табуда.
Педагогикалық ғылымның зерттеушілері тәлім-тәрбие беру үрдісінің негізгі
мақсаты оқушы тұлғасын дамыту деп таниды.
Бірақ дамуы туралы ізденуші психологияның айтуы бойынша, әр адамның өз
қолында, оны сырттан әсер ететін күшпен дамытуға болмайды, тек оңтайлы
ықпал жасауға болады. Осы пікірден туған білім беру мақсатының басқа да
тұжырымы бар. Оқушы тұлғасын дамыту, ол оның толық өзіндік жетілуінің амалы
ретінде қарастырылады.
Сондықтан мектеп мақсаты баланың табиғи күштері мен мүмкіншіліктерінің
өзіндік ашылуына қолайлы жағдай жасауболып табылады. Ол үшін тұлғаның
дамуын көздейтін білім беру үрдісін, ұйымдастырудың түрлі әдістерімен
амалдарын анықтап, жүзеге асыру қажет.
1.2.2 Деңгейлеп оқыту технологиясы
Деңгейлеп оқытудың ерекшелігі оқушылардың сабақ барысында бірнеше
жұмыс жасай алатындығында, сонымен бірге қазіргі жаңа технологиямен оқыту
барысында компьтерлер ен оларды басқарушы алгоритмдер біздің қоғамымыздың
маңызды бөлігіне айналады. Олай дейтініміз, бүгінгі таңдағы жаңадан шығып
жатқан электронды оқулықтар оқушыларды жаңаша оқытуды, жаңа оқу әдістерін
жаңа мазмұнды қажет етеді.
Оқушыларды деңгейге бөліп оқытуға бола ма, оның тиімділігі бар,
деңгейге бөліп оқытудың өзіндік ерекшеліктері қандай, жеке тұлға
тәрбиелеудеқандай көмегі бар деген сауалдарға тоқталсақ, деңгейге бөліп
оқыту кезінде оқушылардың тәжірибелік-теориялық дайындығын, оқуға деген
ынтасын, дара қасиетін, әлеуметтік психологиялық танымын, сұранымын ескеру
талап етіледі.
Деңгейлеп тапсырудың ауқымы өте кең – оқулықтағы жаттығулар - өткен
ережелер бойынша қайталау, пысықтау, бекіту жұмыстарына арналған тілдік,
грамматикалық жұмыстар жүйесі.
Оқушыларды деңгейге бөліп оқыту үшін жаңаша жоспарланады. Оқушыларға
деңгейлік тапсырмалар беру арқылы сан түрлі жұмыс жүргізіледі. Оқушының
алған білімін жүзеге асыра алатындығы тексерілеледі, өз бетімен жұмысты
орындауға бейімділігі бақылауға алынады. Қорытындысында деңгейлік
тапсырмалар арқылы жұмыс жасаудың тиімділігі байқалады. Оқушының
белсенділігі мен іскерлігі артып, шығармашылыққа ұмтылады. Деңгейлік оқыту
барысында біліктілікке жетеді.
Деңгейлеп оқыту оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға
қойылатын талаптардың әртүрлілігі арқылы жүзеге асырылады.
Бұл технология оқушының білім деңгейіне сәйкес жеңілден қиынға қарай
оқытылады. Деңгейлеп оқыту төрт бөліктен тұрады:
1. Оқушылық деңгей. Бұл міндетті деңгей болғандықтан барлық оқушы
тапсырманы толық орындауы тиіс.
2. Алгоритмдік деңгей. Бұл деңгейде өтіп кеткен материалды оқушы
талдап, бұрынғы тапсырмаларға ұқсас орындайды. Бірақ бұларды орындау үшін
алған білімдерін түрлендіріп пайдалану керек.
3. Эвристикалық деңгей. Өз бетіндік жұмысты қалыптастыру мақсатында
оқушылар жаңа тақырып бойынша меңгерген қарапайым білімдерін жетілдіріп
тереңдетеді. Тағы жаңа білімдерін меңгеріп, өзі үшін жаңалық ашады. Эврика,
анализ бен синтез, салыстыру арқылы анықтау, қорытындылау. Бұл деңгейде
ребус, сөзжұмбақ, анаграмма құрастыру, зертханалық жұмыс жүргізу,
эвристикалық сұрақтар болуы қажет.
4. Шығармашылық деңгей. Бұл деңгейде берілген тақырыпқа өз бетімен
реферат, баяндама, эссе, өлең, жұмбақ, жаңылтпаш құрастыра білуі қажет.
Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты - әрбір оқушы өзінің даму
деңгейінде оқу материалын меңгеруін қамтамасыз ету.
1.2.3 Витагенді оқыту технологиясы
Даму педагогикалық оқыту үрдісінің негізгі, терең мағыналы мәніне
айналды. Осы жаңа педагогикалық технологиялардың бірі — витагенді
технология.
"Витагенді" сөзі латын тілінен аударғанда "өмір", "тіршілікке қатынасты
құбылыс" деген мағына береді.
Витагенді технологияны оқыту үрдісінде тиімді пайдалануға болатындығын
ғылымда дәлелдеген. Мұны голографиялық тәсіл деп атайды. Голография —
заттың көлемді кескінін алуға мүмкіндік беретін әдіс.
Голографиялық әдіс тек біртұтас оқыту үрдісінде ғана емес білім алу
кезінде де пайдаланылады. Бұл кезде проекциялар білім алуға негізделеді,
бірақ векторлар бағыты түрліше болады.
І-проекция — витагенді проекция тұрақты болып келеді;
ІІ-проекция - стереопроекция әр түрлі білім көздерінен алынған білім, әр
түрлі болады;
ІІІ-проекция - голографиялық проекция - әр адамның ойлау мен танымдық
қабілеті негізінде білім кездерінен ойша білімнің үлгісін түзе алу
мүмкіндігі туады. Витагенді технология негізінде оқушы өз білімін анықтай
алады, оған жаңа білімді қосады, шығармашыл мүмкіндігін көрсетеді,
құбылыстар арасындағы байланысты көрсете алады, жоба түзе алу мүмкіндігі
туындайды, қиялдай алатын болады, оқушы алдына қойған мақсаты бойынша
жұмыс істеуге дағдыланады.
1.2.4 Сын тұрғысынан ойлау технологиясы
Сыни ойлау анықтамасына еш келмейтін ойлаудың үшінші түрі – ол
шығармашылық немесе көкейкесті ойлау. Сонымен сын тұрғыдан ойлау төрт
бөліктен тұрады:
Біріншіден, сыни тұрғыдан ойлау болып табылады. Ал сабақ сын тұрғыдан
ойлау принциптеріне негізделген болса, әркім өз ойлары мен пікірлерін және
бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын болады. Бұл үшін басқа біреу сыни
ойлай алмайды, біз барлығын өзіміз үшін жасаймыз. Сонымен ойлау өзіндік
сипатқа ие болғанда ғана сыни тұрғыдан ойлағандық боып есептеледі. Өз
бастарымен жұмыс істеп, ең қиын деген мәселені өзі шеше алулары үшін
оқушыларға жеткілікті түрде бостандық берілуі керек. Мысалы, оқушылар
мұғалімнің тапсырмасын жаттанды түрде қайтып айтып беруі мүмкін.
Сыни тұрғыдан ойлауда идеяның ерекше болуы міндетті емес: біздің басқа
юереудің идеясы мен нанымын өзіміздікі етіп қабылдауға толық құқығымыз бар.
Біз тіптен, басқаның пікірімен келісуіміз керек болады да, бұл біздің
құқығымызды дәлелдейді. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен
жиі келісе бермейді.
Екіншіден, ақпарат сыни ойлаудың соңғы емес, бастапқы пункті болып
табылады. Білім адамның сыни ойлауы онсыз мүмкін болмайтын дәлелдемелерді
тудырады. Кейде басында түк жоқ болса ойлау қиын болады деп айтады. Терең
ойлау үшін фактілер мен идеялар, мәтіндер мен теориялар, мәліметтер секілді
көптеген шикізаттарды өңдеу керек болады. Кейбір оқушылар өздерінің
үйренгендерін көп есіне сақтай алмайды. Сондықтан оларға ескіден жаңаға жол
салу керек. Дегенмен де мұғалімнің жұмысы тек сыни тұрғыдан ойлауға
шектеліп қалмайтын оқушылар қиын деген түсініктерді қабылдап, әр түрлі
мәліметті естерінде сақтауға дағдыланады. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету –
мұғалімнің көп жақты жұмыстарының бір бөлігі ғана. Кез-келген жаста сыни
тұрғыдан ойлауға болады: бұл үшін тек студенттердің ғана емес, бірінші
сынып оқушыларының да тәжәрибелері мен білімдері жеткілікті.
Үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет
ететін мәселені анықтаудан басталады. Жалпы азамат баласы тумысынан білуге
құмар болып келеді. Егер біз жаңа бір нәрсені байқай қалсақ оның не екенін
білуге құмартамыз. Дегенмен нағыз таным үрдісі өзінің кез-келеген кезеңінде
мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен қажеттіліктерінен пайда
болатын сұрақтарға жауап беруге деген талпыныспен сипатталады.
Төртіншіден, сыни тұрғыдан ойлау көңілге қонымды дәлелге ұмтылады.
Сыни тұрғыдан ойлайтын адам мәселені шешудің өзі іздеп табады да, сол
шешімдерді негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі.
1.3. Ұжымдық оқыту технологиясы
Оқыту барысында озат тәжірибелер, тиімді әдіс-тәсілдерді пайдаланып
сабақ өткізудің ең жаңа түрлерінің бірі — ұжымдық оқыту әдісі. Бұл әдістің
артықшылығы — оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты өзгертеді.
Ұжымдық оқыту әдісін ұйымдастыруда 4 түрлі тәсілді пайдалануды ұсынады:
ҰЖЫМДЫҚ ОҚЫТУ ТӘСІЛІ
Жекелей
сыңары ауыспайтын жұп
Жұптық
сыңары ауысатын жұп
Топтық жұмыс
тақырып алмасу
Ұжымдық
білімді есепке алу,
тексеру, жазбаша жұмыс
Мұнда жеке адамның басымдылығы жоқ, әркім өзінше мұғалім. Өзі екінші
біреуді оқытушы және оқушыны озат ретінде сынау, қабілетіне қарай еңбек
етуіне жағдай туғызу мақсаты қойылған. Бұл үлкен
жауапкершілікті керек етеді. Мұндағы ерекшелік — оқушы білімді саналы
меңгереді, біреуге үйрету, біреуден үйрену арқылы логикалық ойлау,
салыстыру, дәлелдеу, т.б. дағдыларды қалыптастырады. Осы сабақта
қалыптасуға және тексеруге тиісті біліктер мен дағдыларды мен үш топқа
біріктірер едім. Химия, биология, жалпы пәндерді оқытуда оны мына
сызбанұсқада көрсетуге болады.
Дағды біліктер
Оқу жұмысын Даму өрісін Еңбек істей білуі
ұйымдастыру көрсететін
- жоспарлау; - анализ және синтез; - еңбек етуге ыңғайы;
- оқулықпен жұмыс; - салыстыру; - көрнекілікті
- білім құралдарын - жіктеу; пайдалана
пайдалана білу; - жалпылау; білуі;
- беретін жауабыңды - негізін таба білу; - көрнекіліктермен
жоспарлау; - аналогия жасау; жұмыс істей білуі;
- айтқанын дәлелдей - себеп-салдар - сарамандық жұмыс
білу; байланысын ашу; техникасын меңгеруі;
- өзін-өзі бақылау; - жорамал жасай білу; - құбылыстарды
- талдау; - дәлелдей білу; бақылай білуі;
- бағалау; - әсемдей, көркемдей - уақытты ұтымды
-мадақтау. білу (үстел, костюм); пайдалана білуі;
- әдемі сөйлей білу; - отырған орнының
- шеше білу (ойындарды); тазалығы;
- қорытындысын шығару. - экологиялық еңбек
сауаттылығы;
- мәдениеттілігін
керсете білуі.
Ұжымдың оқытудың мақсаты:
Адамды жан-жақты тәрбиелеу
оилау
ерік
қиял таным үрдістері жан құбылыстары
жігер
іздену
сезім
ақ ниеттілік адалдық
қайрымдылық ұлттық үрдістік
адамгершілік азаматтық
ізгілік достыққа беріктік
имандылық өнерлілік
бауырмашылық жауапкершілік
- рухани дүниесін байыту;
- оқырмандығын күшейту;
- ауызша, жазбаша тіл мәдениетін тәрбиелеу;
- ойлау, елестете алу қабілетін қалыптастыру;
- көзқарасын терендету;
- өзінше бағалап, пайымдай білуге дағдыландыру;
- сезім сергектігі, эмоциялық мәдениетін тәрбиелеу;
- ойын жеткізе, талдай білуге үйрету;
- танымдық оқу ауқымын кеңейту;
- өмірмен өзіндік ойының байланысын нығайту;
- шығармашылық ізденісіне жол ашу.
ҰОТ оқушының жеке тұлға ретінде және ақыл-ой зердесін дамытуда үлкен рөл
атқарады. Ұжымды оқытуда оқушы мынадай рөлдер атқарады:
ұйымдастырушы оқытушы ексеруші
консультант оқушы
ассистент
(кеңесші)
(жазушы, жасаушы)
дәлелдеуші бағалаушы
талдаушы
Әр оқушының еңбегі пайдалы болу керек. Өзінің ғана емес, өзгенің
еңбегі де жауапкершілікпен қаралуы керек. Түсінген әр оқушы басқаға,
серіктесіне меңгергенше түсіндіру. Өзі оқи отырып, өзгені оңытуға үйрену.
Негізгі мақсат: әр оқушының қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу, ұжымдыңқ
қабілетін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу, өзін-өзі басқаруға, бақылауға,
байқампаздыққа жетелеу.
Соңғы жылдары еліміздің түкпір –түкпірінде қолдан тапқан, дегенмен
әлі де болса мұғалімдердің тәжірибесіне кеңінен ене қоймаған тиімді
оқытудың негізгі бір саласы — оқушылардың ұжымдық білім тану еңбегін
ұйымдастыру. Ұжымдық оқыту арқылы оқушылардың жоғары танымдық қабілетін
қалыптастыруға болады. Қазіргі ғылыми педагогикада да оқу әрекетін
қалыптастыру негізінде оқытудың дамытушы және тәрбиелеуші ықпалының
пәрменділігін арттыру көзделуде, яғни оқытудағы басымдылық жеке тұлғаны
дамыту мен тәрбиелеуге беріледі. Педагогика тарихында да қай кезде болмасын
әдіс-тәсілдер ойластырылып жатса да бәрібір ГСО-ға топтық оқыту әдісіне
келіп тіреледі. Ал бұл тәсіл әр оқушының бір мезгілде қабілетін,
мүмкіндігін толығымен жұмсап, өздігімен еңбек етуіне мүмкіндік бере
алмайды. Яғни, қарым-қатынас мәселесінде өзгеріс болмайды. Ал қазір
жаңалық болып таралып жатқан ұжымдық оқыту тәсілі оқыту технологиясын
ұйымдастырудың әлі де болса ескірмеген әдісі ретінде оқыту үрдісінде қолдау
тауып, орнығып келеді. 20-30 жылдарда педагог А.Г.Ривин өзінің бұл
идеясын тәжірибеде дәлелдегенмен, бірақ кезінде қолдау таппаған. Осы идеяны
теориялық жағынан талдап, артықшылығын көрсеткен ресейлік шебер педагог
В.К.Дьяченко болса, оны тәжірибеден өткізуші педагог-мұғалімдер қазір
көптеп саналады.
1.4 Модульдік оқытудың құрылымы
Педагогикалық технология негізіне оқу циклін қайта жаңғырту идеясы
алынған.
Оның мазмұнына:
1) оқытудың жаңа мақсатын қою;
2) жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3) оқушылардың білім деңгейін алдын ала (диагностикалық) бағалау;
4) оқу әрекеттерінің жиынтығы (бұл кезеңде жедел кері байланыс негізінде
түзету жүргізілуі тиіс);
5) нәтижені бағалау енеді.
Осының арқасында оқу процесі модульдік сипат алып, құрылымы ортақ,
бірақ мазмұны әр түрлі жеке блоктардан жасалады.
Модульдік оқыту технологиясының осы нұсқасын құруда біз толық меңгеру
әдістемесінің негізгі шарттарын, құрылып жатқан педтехнологиялардың
негізгі қағидаларын ұстандық. Сонымен қатар, дидактикалық қазіргі
талаптарына байланысты бірқатар өзгерістер енгіздік: балаларда оқытуға
емес, тұлғалық-бағытталған, танымдық қызметін ұйымдастыруға, оқу процесін
өзара сөйлесу негізінде құруға және т.б. ұмтылдық.
Осыдан келіп мұғалімнің оқу процесін құрудағы жұмыстарының өзгеруі
туындайды. Толық меңгеру әдістемесінде (Дж.Блок. Л.Андерсен және
басқалар) әрбір оқу бірліктері ауқымында мұғалімнің қызметі төмендегіше
құрылады:
1. Балаларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты берілген тарау (оқу бірлігі) бойынша жалпы оқыту жоспарымен
таныстыру.
3. Оқытуды жүргізу (негізінен мұғалімнің оқу материалын өзі баяндауы
түрінде).
4. Диагностикалық тестіні ағымдағы тексеру.
5. Тексеріс нәтижелерін бағалау және тарау мазмұнын толық меңгерген
оқушыларды айқындау.
6. тлық меңгере алмаған оқушылармен түзете оқытуды жүргізу.
7. Диагностикалық тест өткізу және оқу бірлігін толық меңгерген
оқушыларды айқындау.
Модульдік оқыту технологиясында бұл әрекеттер біршама басқаша:
1. Балаларды оқыту мақсаттарымен таныстыру.
2. Сыныпты мазмұны жақын талаптар тобы блогы немесе тарау бойынша
жасалған жалпы үлгімен модульмен таныстыру.
3. Мұғалімнің оқу материалын қысқаша баяндауы белгілер жүйесі –
сызбалар, кестелер негізінде.
4. өзара сөйлесу неггізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру
және әрбір оқушының қызмет нәтижесін әр сабақта бағалап отыру.
5. Жалпы тақырыпқа, тарауға өсу бағытымен 4-7 рет қайта оралу
негізінде оқу материалын оқып үйрену.
6. Тұтас тақырып бойынша тестілеу.
7. Тақырып бойынша қалыпты немесе релелік сынақ бақылау жұмысы
жүргізу.
Қайта жаңғырылатын оқу циклы ретінде оқу модулі үш құрылымдық
бөлімнен: кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады.
Сызба түрінде көрсетсек, оқу модулі былайша болады:
Кіріспе бөлім
модульге, тақырыпқа енгізу
Сөйлесу бөлімі
оқушылардың танымдық қызметін өзара сөйлесу негізінде
ұйымдастыру
Қорытынды бөлім
бақылау
Әрбір оқу модулінде сағат саны әртүрлі. Бұл оқу бағдарламасы бойынша
тақырыпқа, тақырыптар тобына, тарауға бөлінген сағат санына байланысты.
Неғұрлым тиімдісі – 7-12 сағаттан тұратын оқу модулі.
Оқу модулінің ерекшелігі – жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе
бөлімге сабақтың 1-2 сағаты, қорытынды бөлімге – 2-3 сағаты беріледі.
Қалған уақыт 3-тен 17 сағатқа дейінгі оқу уақыты сөйлесу бөліміне
қалдырылады.
Мысалыға, галоген топшасын оқу бағдарламаға сай сегіз сағатқа
жоспарлап отыр. Оның бір сағаты модульдің бірінші бөлімі- кіріспеге, екі
сағаты – қорытынды бөлімге, қалған 5 сағаты – сөйлесу бөліміне беріледі.
Оқу мазмұнына өсу бағытымен – қарапайымнан күрделіге, репродуктивті
тапсырмалардан шығармашылық ізденіске кей жағдайларда – зерттеушілік
қызмет элементтеріне қарай бірнеше мәрте қайта оралу әрбір оқушының оқу
материалын қарапайым білім деңгейінен білімді бағалау деңгейіне дейін
меңгеруіне мүмкіндік береді. Сөйлесу бөлімінде танымдық процесс неггізінен
сыныпты шағын топтарға 4-7 бөлу арқылы ақушылардың өара әрекеті
негізінде, осы бөлімге түрлі ойын технологияларын енгізе отырып құрылады.
Мұғалім негізінен фасилитатор ынтапландыру сөзінен жасалынған, кеңесші
және оқушылардың танымдық процесін ұйымдастырушы рөлінде болады.
Оқу модулін құрудағы тағы бір ерекшелігі – мұғалымнің даярлық жүйесі.
Мұғалім бір оқу модуліне бөлінетін сағат санын анықтап алғаннан соң, оның
мақсатын, мазмұнын және нәтижелерін, сондай-ақ оқу модулін құрады.
Мұғалімнің алдын-ала жұмысы төмендегідей әрекет-қадамдардан тұрады:
1-қадам: Берілген тарау, блок немесе тақырып бойынша бағдарламада
меңгерілуі тиіс деп көрсетілген міндетті білім, білік және дағдыларды,
сондай-ақ оқу мақсаттары мен міндеттерін айқындау.
2-қадам: Берілген модуль бойынша оқу материалының тұтас мазмұнын оқып-
зерттеу.
3-қадам: Берілген модуль бойынша негізгі мағынаны білдіретін түйінді
ұғымдарды, тақырып бойынша негізгі ақпарат беретін рельефтік код сияқты
сөздерін табу. Олардың байланысы мен өзара бағыныштылығын анықтау.
4-қадам: Тұтас тақырып бойынша тірек сызбаларын құрастыру анықталған
түйінді ұғымдар мен кодтар негізінде.
5-қадам: Оқу модулінің тұтас мазмұны бойынша тестілік тапсырмалар
құрастыру 15-20 тапсырма шамасында.
6-қадам: Берілген модульдегі оқу материалының тұтас мазмұны бойынша
сынаққа қажетті сұрақтар мен тапсырмалар блогын құрастыру оқу пәнінің
өзіндік ерекшеліктеріне орай сынақты диктантпен, бақылау жұмысымен
алмастыруға болады.
7-қадам: Сөйлесу бөлімін әзірлеу. Оқытудың белсенді формаларын талдау.
Оқу материалының мазмұны бойынша әрбір оқушыға арнап бірінші күнделілік
дәрежесіндегі, орташа күнделілік дәрежесіндегі тапсырмалар және оқытудың
ізденушілік зерттеушілік элементтері бар аса күрделі дәрежесіндегі
тапсырмалар әзірленеді тапсырмалардың барлық түрлері әрбір оқушыға берілуі
тиіс, ал оларға тапсырмалардың біреуін немесе бірнешеуін таңдау құқығы
берілген.
1.4.1 Оқу модулінің кіріспе бөлімі
Психологтардың пайымдауынша, әрбәр дербес тарауды тақырыпты оқып-
үйрену үш негізгі кезеңнен: кіріспе – қызықтырушылық, операционалдық –
танымдық және рефлексиялық – бағалау кезеңдерінен тұруы тиіс Л.М.Фридман.
Аталмыш модульде кіріспе – қызықтырушылық кезең кіріспе бөлімінде іске
асырылады. Бұл кезеңде оқушылар бағдарламаның осы тарауын неге және не үшін
оқып-үйренулері керек, өздері нақты нені меңгеріп, үйренулері тиіс, алдағы
жұмыстың негізгі оқу міндеті қандай екенін түсінуі қажет.
Педагогтар дәлелдегендей, білімді неғұрлым тиянақты меңгеру үшін
оқушылардың мақсатты түсінуі мақсаттың қозғаушы, қызықтырушы күш болуы
аса маңызды. Ол үшін, психологтардың пікірінше, мақсат нені білу, нені
үйренуі, оның мағынасы бұл не үшін қажет нақты айқын белгіленіп, мақсатқа
жету тәсілдері көзделуі крек. Объектілердің нақты қасиеттері жайлы білмді
қалптастыруда түсіндіруді сызба және белгілік үлгілер түрінде көрініс
тапқан әрекеттен бастаған тиімдірек екенін эксперимент көрсетті.
Қандай да бір құбылысты тану барысында адамда оны түсінгендік,
меңгергендік сезімі пайда болуы тиіс.
Жадыны мен келешекте алынған білімге сүйену мүмкіндігін қорғау үшін,
психолог Л.В.Шешневтің пікірінше, біріншіден, алғашқы түсінбеушілік сезімі
жадында сақталмауы тиіс; екіншіден, жады меңгерілген ұғымдар түсініктерді
қорғау қапшығына, берік жабылған орамаға салып сақтауы және ұсынуы тиіс.
Мұндай орама қызметін белгі термин, белгілік жүйе атқарады.
Сөйтіп, оқу модулінің кіріспе бөлімінде мұғалім:
а) оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен және мазмұнымен
таныстырады;
б) оқушыларды осы оқу модуліндегі танымдық қызметінің мақсаттары мен
міндеттерін анықтайды, әсіресе бұл мақсаттары мен міндеттерді әрбір
оқушының қабылдауына, түсінуіне ерекше көңіл бөледі.
б) тірек сызбаларға сүйене отырып, модульдің тұтас тақырыбы бойынша
оқу материалын қысқаша 15-20 минут ішінде, түсіндіреді.
1.4.2 Оқу модулінің сөйлесу бөлімі
Оқу модулінің сөйлесу бөлімі тарауды тақырыпты тұтас оқып-үйренудің
- екінші операционалдық-танымдық кезеңі іске асыру болып табылады.
Бұл білімді құрастырғанда л.Фридманның төмендегідей ережелерге
негізделген тұжырымдамаға сүйену керек:
1. оқушының жеке, топтық, ұжымдық жұмыс барысындағы түрлі қызметінің
жүйесі ретінде қаралады. Олар оқушының қисынды ойлауын, қабілеттерін, көзге
елестету қабілетін, жадын, шығармашылығын дамытуға, яғни білім берудің
мақсаттары болып табылатын тұлғалық қасиеттерін дамытуға бағытталаған.
2. Оқуды басқарудың психологиялық сенімді түрі – ең алдымен оқушының
қажеттіліктерін, қызығушылығын және қызмет мақсаттарын дамытуға жағдай
жасау.
3. Оқуды басқару икемді болуы тиіс, бұл тек оқушылардың іштей өсуі
жүргенде ғана, балалардың білім дәрежесінің артуына қарай мүмкін болады.
4. Оқушылар нақты қызметінің мақсаттарын анықтауға тікелей қатысуы керек,
яғни басқару тұлғалық бағытталған болуы тиіс. Оқу процесін тұлғалық басқару
дәрежесі оқушылардың өсуіне қарай артып отыруы және мүмкіндіктеріне
негізделіп жүруі тиіс.
5. Оқу процесін басқару балалардың ішкі қуатына және мүмкіндіктеріне
негізделіп жүруі тиіс.
Оқу модулінің сөйлесу бөлімін даярлағанда мұғалім оқу материалының
негізгі мазмұнын бөліп, құрылымдайды.
Мұнда оқушылар оқу материалына қайта оралып, пысықтап, бекіту үшін
оның әр сабақта және бөліктермен берілетінін есепке алу крек, бұл
бөліктерде қысқаша, сиымды түрде тұтас тараудың тақырыптың мазмұны
беріледі.
Пысықтауды қажет ететін материалды мұғалім үш күрделілік деңгейінде
қарапайым, орташа дәреже, күрделі дайындайды. Үш деңгейдің қайсысын
таңдайтынын әр оқушының өзі шешеді.
Бұның бір мазмұны – күрделі, ізденушілік, шығармашылық сипаттағы
тапсырмаларды кез келген күрделілік деңгейіндегі бағдарламалық материал
тапсырмаларын орындауға оқушыға, яғни іс жүзінде бәріне де беруге болады.
Бұл бөлімнің сабақтарын жоспарлағанда мұғалім оқушылардың өзара
сөйлесуін қамтамасыз етуге баса көңіл бөледі.
Мұнда оқу материалының мазмұны оқушылардың өзара сөйлесуінің арқауы
және құралы болады.
Сөйтіп, мұғалімнің сөйлесу бөлімін дайындауға бес әрекет – қадамнан
тұратын даярлық құрылымы қалптасады.
1. Модульдің сөйлесу бөліміндегі материалдың негізгі мазмұнын белгілеу.
2. Оқу материалын біртұтас, жинақы, өсу бағытымен беру.
3. Тақырып бойынша жеңілдетілген деңгейдегі және білім стандартының
талаптарын қамтамасыз ететін деңгейдегі тапсырмалар дайындау.
4. Оқушылардың пәнге қызығушылығын және креативтілігін (шығармашылық
қабілеттерін) дамытуға арналған шығармашылық сипаттағы материал дайындау.
5. Осы бөліктің барлық сабақтарында өзара сөйлесуді қамтамасыз ету.
Сөйлесу бөлімін құру қағидалары
Алғашқы үш әрекет-қадам мұғалімнің оқу ғылыми материалының тұтас
мазмұнын бөліп, оқу модулінің сөйлесу бөліміне орналастыруын құрайды.
Сөйлесу бөлімінің жұмысы төмендегідей негізгі қағидаларды есепке ала
отырып құрылаы:
• Оқу материалын біртұтас беру қағидалары.
• Өсу бағытымен оқып-үйрену қағидасы басында шағын түрде, соңынан
мазмұнын біртіндеп аша отырып, көлемін арттырып, қосымша толықтырулар
мен фактілер енгізу арқылы.
• Бұл оқушының оқу материалын бөлек-бөлек емес, кешенді түрде, тұтас
тараутақырып бойынша пысықтауын білдіреді.
• Сөйлесу бөлімінің әр сабағында оқу модулінің тақырыбына қайта оралып
отыру қағидасы қайталаумен шатастыруға болмайды! Іс жүзінде
тақырыпқа оқу материялының көемі жағынан да, өсу бғытымен қайта
оралып отыру меңгірілген білімді бекіту қажет. Зерттеулер
көрсеткендей, жады ақпаратты ұзақ уақыт есте ұстап, білім денгейіне
жеткізу үшін оған саналы түрде бірнеше мәрте 7ретке дейін қайта
оралып отыру қажет.Мұндағы басты мәселе материялды қайталау емес,
тақырыпқа қайта отырып, оны аамның өз алдына қойған проблемаларын
шешудегі құрал-жабдығы ретінде пайдалану.
Сондықтан модульдің осы бөлімінде оқу материялын меңгеру –тек құрал
ғана, онсыз негізгі мақсаттарға жету, қисынды ойлауды, түрлі құбылыстар
мен фактілер арасындағы байланысты көре білуді дамытыу, ұғымдар
қалыптастырып, оларды ғылыми негіздеуге үйрету, интелектіні және
кретивтілікті шығармашылық қасиетті дамыту мүмкін емес. Оқу модулінегі
оқушылардың барша тагнымдық қызметінің қорытыныдысы болып табылатын
мақсатқа және оқушылардың білімі мен білігінің мемлекеттік білім
стандартына сай келуіне қатар қол жеткізілді олардың сай немесе сай
емесігін салыстыру оқу модулінің үшінші – қорытынды бөлігінде жүргізіледі.
Мұғалім тұлғаны дамытатын кез келген қызмет емес, тек орындау
барысында жағымды эмоциялар тудыратын қызмет қана екеніне көңіл аударуы
тиіс. Бұл, мүмкін мұғалім қызметінің неғұрлым проблемалы міндеті шығар.
әрбір оқушының ниеттенуі, танымдық процеске жағымды көзқараста болуы үшін
және оларда жағымды эмоциялар туғызу үшін не істеу керек? Бұл сауалға
біржақты жауап бола қоймас, өйткені бұл психикалық сипаттағы көптеген
факторлармен байланысты. Дегенмен, оның шешімін іздеу мүмкіндігі бар. Бұл
үшін:
• Оқушының оқу ісіне шын мәнінде қосылуы үін ол оқу барысында
алдына қойған міндеттерін тек түсініп қана қорймай, іштей қабылдауы тиіс,
яғни, оқушы оларды өз көңіл таразысынан өткізіп, мән беруі тиіс.
• Таным процесін өзара сөйлесу арқылы ұйымдастыру оған қатысушы
адамдардың талабы мен ниетіне, ойына, көңіл-күйіне және сезіміне едәуір
күшті ықпал етеді.
• Бірлесе істеген қызмет шағын топтарда:
а) кейбір қатысушылардың алдағы міндеттерді шешу мүмкін емес деген
сенімін жоюға,
ә) қорғану механизмдерінің шығармашылық процеске әсерін төмендетуге
ықпал етеді.
• Қабілеттерді, соның ішінде танымдық дамытуға қол жеткізу неғұрлым
демократиялы орта жағдайында жеңілірек болады.
• Кейбір қатысушыларға өз қызметінің нәтижелеріне қол жеткізу маңызды
болса, енді біреулеріне - өзіндік ойлау қызметі маңыздырақ. ,
Оқушылардың өзіне қиындық туғызатын деңгейде оқыту неғұрлым пайдалы,
дамытушы болып есептеледі.
Міне, сондықтан да ұсынылған оқу модулінің сөйлесу бөлімінде мұғалім
әрбір оқушыға 3 деңгейлік тапсырмалар әзірлейді. І деңгейтапсырмалары
оқушылардың шығарашылығын дамытуға бағытталған. ІІ және ІІІ деңгей
тапсырмалары бағдарлаа материалдарын мемлекеттік білім стандарты деңгейінде
меңгеруін көздейді.
Сөйлесу бөлімі сабақтарының ұйымдастыру формаларына қарай
тапсырмаларды карточкаларға – яғни, өзінше бір бағыттаушы парақтарға
жазуға болады, мұнда не істеу қажет, оны қалай істеу керек және қалай
тексеруге болады дайын жауап үлгілері бойынша бірін-бірі және өзін-өзі
тексеру арқылы нақты көрсетіледі.
Егер сабақ жеке-топтық формада өтетін болса, онда оқушылардың
әрқайсысы үш нұсқадағы тапсырмалар алады. Олар машинкамен басылған және
көшірме аппараттарында көбейтілген болуы тиіс. Мұғалім бір сабақта әртүрлі
күрделілік деңгейдегі 3 жинақ тапсырмалар дайындап, соңынан оқушыларға
олардың кез келгенін таңдау мүмкіндігін беру мақсатында сыныптағы оқушылар
санына сай көбейтеді.
Егер сабақ формасы – ойын кез келген түрі болса, онда тапсырмалар
тақтаға жазылуы немесе жазбаша түрде берілуі мүмкін.
Ұжымдық және топтық жұмыс формасында тпсырмаларды тұтас сыныпқа бірдей
жоғары күрделілік деңгейінде беруге болатынын атап өту қажет.
Оқу модулінің сөйлесу бөлімінің бірнеше ерекшеліктері бар, оларға
назар аудару керек:
1. Бұл бөлімде оқу және оқыту:
а) дамытушы болады, соан байланысты мұғалімнің оқушылар мүддесіне
бейімделуі қажет. Бұдан шығатыны: оқу процесін әрбір оқушының қисынды ойлау
қабілетін, ауызша және жазбаша тілін, қабілеттерін, танымдық қызметке
қызығушылығын дамытуға бағыттап, жағдай туғызу керек. Жағдай туғызу
дегеніміз: оқушылардың психологиялық қауіпсіздігін психологиялық жалпы
ниеттегі, ашық ортаны қамтамасыз ету.
ә) даярлаушы болады, яғни, модульдің қорытындысы бақылау бөліміне
шығуға даярлайды. Сондықтан да әр сабақта әрбір оқушыға қойылатын барлық
бағалар мен берілетін бағалаулар бақылаушы емес, ынталандырушы сипатта
болады. Бағалар мен бағалауларды негізінен оқушылардың өздері өзіне, бір-
біріне, командаға, топқабереді.
Оқу модулінің бұл бөлімінде неғұрлым қолданыстағы – бірін-бірі тексеру
әдісі. Бұл жерде кейбір оқушы тексеру үшін өзіне қиын, күрделі деңгейіндегі
жұмысты алып қалуы мүмкін .
Әрине мұндай жағдайда ол жұмыстың орындалуының дұрыстығын немесе
бұрыстығын бағалай алмайды. Міне, сондықтан мұғалімге дұрыс жауап немесе
есептің шешу барысы жазылған парақтар дайындап қою қажет. Оларды оқушылар
бір-бірінің еңбек нәтижелерін тексергенде және бағалағанда пайдаланады.
1. Деңгей тапсырмаларының жауабын, егер олар қалыптан тыс жағдай
болса, мұғалім өзі тексереді.
2. Репродуктивті қайта жаңғырту сипатындағы оқыту проблемалық,
ізденушілік, зерттеушілік оқытумен ұштастырылады
3. Негізінен оқушылардың бір-бірімен қатынаса, өзара сөйлесуіне
құрылған оқытудың белсенді формалары қолданылады.
Оқыту және дамыту - өзара күрделі қатынастағы процестер.
Жоғарыда атап өткеніміздей, баланың көптеген тұлғалық психикалық
қасиеттері, психологтардың пікірінше, жеке өзіндік, өзін қанағаттандыратын
қызметі барысында айқындалып қалыптасады. Егер оқушының жеке өзіндік
қызметі, оның үстіне, қиындықты жеңіп, жаңалық ашып, жақсы нәтижеге жетуін
және ең басты, танымдық қызметтің өзінен жағымды эмоциялар алатындай
қызметі ұйымдастырылмаса, онда мұғалімнің баланы танымға жетелеп енгізбек
болған әрекеті күтілген нәтиже бермейді яғни, тұлғаны дамытпайды.
Бұл үшін мұғалім сабақта әр балаға психһологиялық қорғау көрсетуі,
психологиялық жайлы ыңғайлы орта туғызуы қажет.
К. Роджерстің пікірінше, мұғалім ондай жағайды жасай алады, тек ол
үшін келесі қағидаларды басшылыққа алуы тиіс:
1. Балаларға әрқашан сенім көрсетуі;
2. оқушыларға оқытудың мақсаттары мен міндеттерін белгілеп, нақтылауға
көмектесуі;
3. Оқушылардың оқуға деген ішкі қызығушылығына мән беруі;
4. Әртүрлі тәжірибенің қайнар көзі ретінде, оқушының қиындыққа кездескенде
әрқашан кеңес алуға болатын тұла ретінде тұруы;
5. Мұғалім әрбір оқушы үшін осындай рөлде болуы;
6. Өзінде топтың көңіл-күйін сезіну және қабылдау қабілетін, дамытуы;
7. Топтық өзара әрекетке белсенді түрде атысуы;
8. Топта өз сезімін ашық білдіруі;
9. Әрбір оқушының сезімі мен көңіл толқуларын түсінуге мүмкіндік беретін
эмпатиялық дәрежеге ұмтылуы;
10. Өз-өзін жақсы білуі тиіс.
В.В.Вялых сабақтардағы жағымды психологиялық ортаны жайлы-жайсыз
өлшемімен бағалауды ұсынады.
Өзара қатынасу, сөйлесу адам тұлғасын дамытудың маңызды факторы болып
таылады, сондықтан оқу қызметін өзара қатынас жасату арқылы ұйымдастыру оны
жандандырып қана қоймайды, оқушы тұлғасын дамытуға елеулі ықпал етеді.
Өзара қатынасқа және сөйлесуге құрылған оқыту оқу процесінде белсенді
формаларды қолдану арқылы іске асырылады. Олар:
• топтық немесе жеке тотық
• жұптық;
• ұжымдық.
Оқытудың бұл формалары жалпы немесе құрылымдық деп аталады. Бұдан
басқа нақты немесе арнайы формалары да бар:
• семинар;
• оқу конференциялары;
• диспут;
• топтық пікірталас.
Оқу процесін жандандыру құраларының ішінде ойын, ойын арқылы оқыту
ерекше орын алады.
Қазіргі уақытта педагогикада оқыту мен ойынды топтастыруға қадам
жасалуында, тіпті бұл жерде сө зеңбек негізінде оларды қосу туралы болып
отыр.
С.Ф.Занько, Ю.С.Тюнникова және С.М. Тюнниковалардың пікірінше, оқу
және дидактикалық ойындардың айырмашылығы мынада: оқу ойынары формасы
бойынша ойын, мазмұны бойынша – оқу, ал дидактикалық ойын мектептегі оқуды
ұйымдастырудың қалыптасқан түрін тек толықтыру боып табылады.
Оқу ойыны – бұл оқуды ойын арқылы ұйымдастыру.
Ойындарды оқу модулінің сөйлесу бөлімінде қолдануға баса назар аудару
керек, себебі мұнда негізінен оқыта үйрету ойындары пайдаланады да, олардың
мазмұны баланың оқудағы еңбегі болып таылады.
Зерттеулер көрсеткендей, дәстүрлі ұйымдастырылған оқу процесіне
қарағанда, оқушылар ойынға қатыса отырып, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz