ҚР Арал аймағындағы қоршаған ортаны қорғау мен табиғи ресурстарды пайдалануды құқықтық реттеу

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ

2 ҚР АРАЛ АЙМАҒЫНДАҒЫ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ МЕН ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ

2. 1 Арал аймағындағы қоршаған ортаны қорғауды құқықтық реттеу негіздері

2. 2 Арал аймағындағы табиғи ресурстарды пайдалануды құқықтық реттеу мәселелері

2. 3 Арал аймағын экологиялық сауықтырудың мемлекеттік-құқықтық механизмі

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Зерттеу өзектілігі. XX ғасырдың екінші жартысында адамзат дамудың жаңа сатысына өтті. Адамның оның өмір сүру планетасында тіршілік ету мәселесі әрбір жеке мемлекетте және әрбір уақытта оның дұрыс жағдайда өмір сүруге деген кешенді құқықтарының бір бөлігі болып табылады. Бұл кешенді құқықтар жүйесіне әлеуметтік-экономикалық және саяси құқықтар кіреді.

Жеке тұлғаның құқықтар кешеніне ең бірінші кезекте өмір сүруге, оның тіршілік етуіне қауіп туғызбайтын, керісінше, оның тұлға болып қалыптасуы мен барлық құқықтарын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін еңбек жағдайы мен ортасына құқықтары кіреді [1] . Жаңа экологиялық саяси ойлауға өтуге байланысты экологиялық қауіпсіздік мемлекеттің қоршаған ортаны қорғау саласындағы стратегиялық мақсаты болып табылады [2] . Бұл мәселенің кешенді сипаты әр түрлі ғылым салаларында белсенді зерттеу жүргізу қажеттілігін көрсетеді. Бұл жерде құқық ғылымының рөлі өте маңызды. «Экологиялық құқық» ғылымы бұл салада жеке тұлғаның дәстүрлі құқықтары - денсаулығын қорғауға құқық, дем алуға құқық - қоршаған ортаның қолайлы жағдайынсыз мүмкін емес.

Көп жылдар бойы адамның әрекеті экологиялық әсердің обьектісі ретінде заңи талдаудан тыс қарастырылып келді. Ал республика халқының 20 пайызы экологиялық апат аймағында өмір сүреді. Осындай аймақтардың бірі Арал теңізі аймағы болып табылады. Қызылорда облысының аумағын тұтастай, Ақтөбе, Жезқазған және Оңтүстік Қазақстан облыстарының аумағының бір бөлігін қамтитын Арал апаты әлемдік ынтымақтастықпен жаһандық экологиялық апат деп танылып отыр [3, 3 б. ] .

Арал дағдарысының негізгі себебі өндіріс пен халық шаруашылығын дамыту деңгейі және осы аймақтағы экожүйенің мүмкіндігі мен жағдайы арасындағы сәйкес келмеушілік болып табылады. Бұйрықты-әкімшілік басқару жүйесінде су министрліктер мен ведомстволардың монополиялық билігінде болды. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мамандардың Арал теңізі аймағындағы қоршаған ортаны қорғау мен табиғи ресурстарды тиімді пайдалану саласындағы ірі көлемдегі ирригациялық құрылыстар мен су шаруашылығы жүйелерін эксплуатациялау жобаларын жасау туралы ұсыныстары мүлдем ескерілмеді. Жерді кешенді мелиорациялау кешенінің болмауы, ирригациялауға ауыл шаруашылығын химиялауды үйлестіру және антропогендік әсерлердің басқа да түрлері осы аймақтың табиғаты мен шаруашылығының түбегейлі өзгерістеріне әкеп соқтырды.

Суармалы жерлердің төменгі деңгейі жағдайында су пайдаланудың бақылаусыз және тегін жүзеге асырылуы су ресурстарының тиімсіз пайдалануына түрткі болды. Мақта мен күріш өсіруді арттыру көптеген суды қажет еткенмен қатар, көптеген тыңайтқыштар мен химиялық заттарды қолдануды керек етеді, бұл нәтижесінде аймақтағы қоршаған орта жағдайының нормадан он есе ластануына әкеп соқтырды.

2 ҚР АРАЛ АУМАҒЫНДАҒЫ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ МЕН ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ

2. 1 Арал аумағындағы қоршаған ортаны қорғауды құқықтық реттеу негіздері

Арал теңізінің барлық аумағы Әмудария мен Сырдария өзенімен қамтамасыз етіледі. Мыңдаған жылдардан соң Әмудария өзенінің сағасы Арал теңізінен тыс кетті (Каспий теңізіне қарай), бұл теңіз көлемінің төмендеуіне әкеп соқтырды. Күріш және мақта шаруашылығы барысында суармалы жерлерге осы екі өзеннің көп көлемдегі судың қолданылуы олардың дельтасына түсетін судың азаюына, ал бұл өз кезегінде Арал теңізінің көлемінің төмендеуіне себеп болды. Қар мен жаңбыр түріндегі жауын-шашын мен сонымен қатар, жер асты сулары Арал теңізіне мардымсыз ғана су береді, себебі бұл аумақта булану көп, бұл өз кезегінде теңіз көлемінің азайып, тұзданудың деңгейінің артуына әкеп соқтырады.

Кеңес Одағы кезінде Арал теңізінің мүшкіл жағдайы ондаған жылдар бойы жасырын болып келді, тек 1985 жылы ғана М. С. Горбачев бұл экологиялық апатты жария етуге болатын мәлімет деп есептегеннен соң ғана бүл мәлімет баршаға белгілі бола бастады. 1980-жылдың соңында теңіз деңгейінің төмендеп кеткені соншалық, теңіз екі бөлікке бөлінді: Кіші Арал және оңтүстік Үлкен Арал. 2007 жылға қарай оңтүстік бөлігінде терең және аз көлемдегі су тоғандары ғана қалды [34, 18 б. ] .

Үлкен Аралдың көлемі 708 км ³ -тан 75 км ³ -қа қысқарды, ал судың тұздылығы 14-тен 100 г/л-ден астам мөлшерге дейін көбейді. КСРО тарағаннан соң Арал теңізі екі мемлекеттің атап айтқанда, Өзбекстан мен Қазақстанның арасында бөлініп қалды. Осылайша мұнда алыс сібірлік өзендерді тарту туралы ірі кеңестік жоспар іске аспай қалды, есесіне мемлекеттер арасында трансшекаралық су көздеріне деген бәсекелестік арта түсті.

1960 жылы Арал теңізі Орта Азиядағы төртінші ірі теңіз болып есептелді, ал 2007 жылы өзінің бұрынғы көлемінен он пайызға азайып кетті. Әмудария мен Сырдария өзенінің бойындағы шөлейтті жерлерді интенсивті және үнемсіз суару теңізге келетін су аңғарының өте аз болуаны әкеп соқтырды [35, 11-14 б. ] .

Бұрынғы теңізден тек қана үш су айдындары қалды, ал оның екеуіндегі судың тұздылығы соншалық, балық атаулы жойылып кеткен. Теңіз бойындағы елді мекендер шаруашылық тұрғысынан дағдарысқа душар болды. Ірі көлемдегі құрғақ теңіз табаны пайда болды, жел улы заттар мен тұзды жоғары көтеріп таратып, адамдардың денсаулығына орасан зор зиян тигізуде.

Алайда 2005 жылы салынған дамбаның арқасында солтүстік су айдындарының көлемі жоғарылап, судың тұздылығы едәуір азайды. Қазір бұл аймақта балық популяциясы қайта жандандырылуда, сол себепті экономикалық жаңару да байқалуда.

Оңтүстік бөлігінде орналасқан екі су айдыны «өлі» аймаққа айналып кетпес үшін көптеген гидротехникалық құрылыстар салыну қажет - әсіресе бұрын бұл теңізді сумен қамтамасыз еткен Әмудария өзені бойында. Мұндай жоспарды жүзеге асыру үшін мыңдаған миллиардтаған қаражат пен күрделі саяси келісімдер мен шешімдер қажет. Арал теңізінің қайғылы тағдырын әлемнің басқа да ірі су айдындары, атап айтқанда, Орталық Африкадағы Чад өзені, Калифорния штатының оңтүстігіндегі Солтон-Си өзені қайталап отыр. Сол себепті тіршіліктің басты көзі үшін күрес мәселелсінде халықаралық ұйымдар мен әлем елдері өзара келісімге келе отырып, бірлесіп шешу қажеттілігі көрініп тұр.

Енді Арал теңізі аймағында орын алып отырған қоршаған орта жағдайына тоқталсақ. Тартылған теңіз 54 тыс. км ² тұзбен, ал кейбір аймақтарда жергілікті егістіктермен шайылған ағыстармен келген пестицидтер мен басқа да ауылшаруашылық улы химикаттармен көмкерілген құрғақ су табанының пайда болуына әкеп соқтырды. Қазіргі кезде қатты жел тұз, тозаң мен улы химикаттарды 500 км-ге дейін таратуда. Солтүстік және солтүстік-шығыс желдер Әмудария өзенінің оңтүстік дельтасында орналасқан, аймақтың ең тығыз және барынша экономикалық және экологиялық маңызды елді мекендеріне қолайсыз әсер етіп отыр. Атмосфераға көтерілген натрий бикарбонаты, натрий хлориді мен натрий сульфаты табиғи өсімдіктер мен ауылшаруашылық өнімдерінің өсуіне кері әсерін тигізеді [36, 168 б. ] . Медициналық сарапшылар көрсетіп отырғандай, жергілікті тұрғындар арасында респираторлық аурулармен, яғни, анемия, асқазан ісігі, сонымен қатар асқорыту жүйесінің бұзылуы аурулары кең тараған. Көз ауруларын айтпағанда, бүйрек пен бауыр ауруымен ауыратындар саны күн санап көбеюде.

Сырдария өзенінің төменгі ағыстарында су жетіспеушілігі жылына 1, 2-3, 5 км ³ құрап отыр. Осыған сәйкес, Арал теңізінің көлемі азаюда және қазір оның көлемі 230 км ³ құрайды. Сырдария өзенінің төменгі ағысы бойын мекен еткен тұрғындарды таза ауызсумен қамтамасыз ету мәселесінің өзектілігіне қарамастан, облыс орталығы Қызылорда қаласында жинақталған ағыс суларды биотазалаудан өткізетін станцияны салу құрылысы әлі де кейінге қалдырылып келеді. 1990 жылға дейін өзенге жыл сайын шамамен 10 км ³ жоғары минералды, ластанған коллекторлық-дренаждық су жіберіліп отырған. 60% ауылшаруашылық су құбырлары және коммуналдық су құбырларының тең жартысы апатты жағдайда, ал бұл судың жоғарғы қабатының мұнай өнімдерімен, органикалық және азотты заттармен және ауыр металдармен ластануына әкелуде. Осының нәтижесінде судың жоғарғы қабатының, әсіресе, Арл теңізінің сапасы нашарлауда және көптеген су және жер экожүйелері бұзылуда [37, 100 б. ] .

Аймақтың басты мәселесінің бірі егістік және жайылым жерлерінің азып-тозуы болып отыр. Арал аймағының Қазақстандық бөлігі 59, 6 млн. га аймақты құрайды, оның ішінде Қызылорда (22, 6 млн. га), Ақтөбе (19, 7 млн. га), Қарағанды (8, 7 млн. га) және Оңтүстік Қазақстан (8, 6 млн. га) облыстарының жерлері республика территориясының жалпы аумағының 22% құрайды. Мәліметтерге сүйенсек, ауылшаруашылық мақсатындағы жерлер 43, 6 млн. га құраса, оның ішінде айдалған жерлер - 0, 6 млн. га, оның ішінде жартысынан азы суармалы, тыңайтылған жерлер - 0, 2 млн. га, пішендіктер - 0, 4 млн. га және жайылымдар - 42, 4 млн. га құрайды. Орман жерлері 5, 9 млн. га құраса, су асты жерлері - 2, 7 млн. га, басқа да жерлер - 7, 4 млн. га құрайды [38, 36 б. ] . Қайта құру мен демократияландыру үдерістері, 80-жылдардың басындағы кеңес қоғамының дүр сілкінуі экологиялық, әлеуметтік және экономикалық тақырыптағы зерттеулердің кобеюіне бастама болды. Бұл жағдай жоғары билік өкілдерін бұндай мәселелерді обьективті бағалауға мәжбүр етті.

1988 жылы 7 қаңтарда КПСС ОК мен КСРО Министрлер Кеңесі біріге отырып «Елдегі табиғат қорғау ісін түбегейлі өзгерту туралы» Қаулы қабылдады. Қаулыда КСРО министрліктері мен ведомстволары, ҚСРО Министрлер Кеңесі, кеңестік және шаруашылық органдардың табиғат қорғау ісінде кемшіліктер толып жатқаны туралы айтылды. Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау мәселелерін шешуге кешенді ықпал ету жүзеге асырылып жатқан жоқ, елдің әртүрлі аумақтарындағы өндірістік күштерді дамыту экологиялық салдарды есептемей және бірегей табиғат қорғау саясатынсыз жүргізілуде делінді. Қоршаған ортаның жағдайына бақылау жасап отырған мемлекеттік органдардың қызметтерінің тиімсіздігі туралы да сөз болды [39, 113 б. ] .

Бұл қаулыда жоғары дәрежедегі ауылшаруашылық және өнеркәсіптік саласы дамыған елдердегі, әсіресе, Орта Азия мен Қазақстанды, Сібірдің оңтүстік аймақтары мен Украинаны қолайлы экологиялық ортамен қамтамасыз ету мәселесіне ерекше назар аударылды. Сонымен қатар, орталық мемлекеттік органдар өздерінің ведомстволық жоспарларында шаруашылық қызметтерінде экологиялық талаптарды қатаң қамтамасыз еткендігін, ғылым мен техниканың жетістіктерін көптеп қолданғандығы көрсетілді.

Аталған нормативтік құқықтық актінің мәні жекелеген табиғи обьектілер мсен қоршаған ортаны қорғау саласындағы бақылау және басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды бір комитет шеңберіне біріктіру болып табылады. Осы қаулыны қабылдау барысында жеке экологиялық министрлік құру туралы эколог-ғалымдардың қсыныстары мен пікірлері ескерілді. Мемлекет салалық ресурстық заңнамадан қоршаған ортаны қорғайтын экологиялық заңнамаға өтті. Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік орталық басқару органы болып табылатын КСРОның қоршаған ортаны қорғау саласындағы Мемлекеттік комитеті құрылды. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы Мемлекеттік комитеті экологиялық заңнаманы қолдану мен басқару мәселелерімен тікелей айналысатын рнайы уәкілеттілігі бар органдар жүйесін басқарды. Бұрын жекелеген табиғи обьектілерді пайданау мен қорғаумен айналысқан министрліктер мен ведомстволардың қызметтері Мемлекеттік комитетке өтті.

Бұл үкіметтік шешімнің маңыздылығы табиғат қорғау органдарын бір жүйеге біріктірілгендігінде ғана емес. Бұрын бір басқару министрлігі немесе ведомствосына енген табиғи ресурстарды пайдалану мен оларды қорғау қызметтері бөлінді. Кеңестік мемлекеттегі жоспарлы экономикалық жағдайында табиғатты қорғау мен пайдалану мәселелерін бұлайша біріктіру министрліктер мен ведомстволарды табиғатты тиімді пайдалану мәселелерін ескермеуге мәжбүр етті. Барлық күш мемлекеттің жоспарлы бұйрықтарын орындауға жұмсалды, бұл өз кезегінде экологиялық бағыттың назардан тыс қалуына әкеп соқтырған болатын. Аталған қаулыға сәйкес, экологиялық қатынастың қатысушыларына әсер етудің жаңа серпіндері тәжірибеге енгізілді. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы Мемлекеттік комитеттің шешімдері барлық министрліктер, ведомстволар, кәсіпорындар мен мекемелер және ұйымдар үшін олардың ведомстволық бағыныстылығына және меншік нысанына қарамастан (әскери-өнеркәсіптік кәсіпорындарды қоса алғанда) орындалуға міндетті болды. Комитетке өндірістік және басқа нысандағы обьектілерді кеңейту, реконструкциялау және құрылыс жұмыстарына тыйым салу, қоршаған ортаны қорғау ережелері мен нормаларын өрескел бұзған кәсіпорындарда табиғи ресурстарды эксплуатациялау жұмыстарын жүргізу, табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқық бұзушылықтар үшін әкімшілік жауапкершілік туралы істерді қарау, қоршаған ортаны ластағанымен мемлекетке келтірілген залалды өтеттіру туралы талаптар қою құқығы берілген. Арнайы табиғат пайдалану мәселелері, атап айтқанда, өндірістік, тұтыну, және басқа да қалдықтарды көму мәселелері, зиян заттарды қоршаған ортаға тастау, арнайы су пайдалану, жануарлар дүниесін пайдалану, геологиялық барлау жұмыстары үшін жер қойнауын ұсыну, орман кесудің мөлшерін бекіту, шаруашылық қызметтің барлық түріндегі жердің жай-күйіне бақылау жасау Мемлекеттік комитеттің құзыретіне көшті. Сондай ақ, комитет ластайтын заттарды тастау нормативтерін жасау жұмысына да жауап берді.

Осылайша, осы кезеңнен бастап нормативтік материалдардың өзгергенігін, яғни, жаңа экологиялық концепцияны көрсететін жаңа заңдардың қабылданғанын көруге болады.

1988 жылы 7 қаңтардағы кеңестік қаулыға сәйкес Қазақстанда да Мемлекеттік комитет құрылды, ол өз қызметін ҚазақКСРінің Министрліктер Кеңесінің басқаруымен, ал оның облыстардағы тиісті органдары Халық депутаттар кеңесінің бастамасымен жүзеге асырды.

КПСС ОК үкіметтік комиссиясы мен КСРО Министрліктер Кеңесінің Арал теңізінің бассейніндегі экологиялық жағдайға баланысты баяндамасынан кейін «Арал теңізі аймағындағы экологиялық және санитарлық жағдайды түбегейлі өзгерту, оның бассейніндегі су және жер қорғауды күшейту және пайдалану тиімділігін арттыру шаралары туралы» қаулы қабылданды [40, 92 б. ] .

Бұл қаулыда Арал теңізі бассейніндегі су және жер ресурстарын пайдаланудағы өрескел кемшіліктер, тиісті экологиялық және әлеуметтік салдарларды есептеместен жаңа жер аумақтарын эксплуатациялау туралы айтылды. Аймақтағы шаруашылық пен табиғаттың жағдайына қысқаша сипаттама берілді, Арал аймағындағы экологиялық тепе-теңдікті қалпына келтіру, табиғи ортаны сауықтыру және өндірістік күштерді өсіру шаралар кешені туралы ұсыныстар жасалды.

1991 жылдан бастап Арал теңізі бассейнінде ірі күрделі құрылыстарды жүргізуді тоқтату ұсынылды.

Көкөніс пен дақылдарды, күріш пен мақта өндіру жүйесін қайта қарастыру, топырақ қабатын тыңайтуды арттыру, мелиоративті жүйені кешенді реконструкциялау, нысаналы жерлерді пайдалану тиімділігін арттыру есебінен осы аймақтағы ауылшаруашылық өндірісін дамыту қарастырылды. Сумен қамту құрылысын дереу қолға алу және тұрғындарды медициналық қамтамасыз етуді жақсарту да көзделді. Қаулыда сонымен қатар кеуіп кеткен Аралдың табанынан көтерлілген тұз бен шаңның мөлшерін азайту мен Орта Азия республикалары мен Қазақстанның өндірістік күштерін дамыту қажеттілігі де бекітілді.

КСРО Су шаруашылық министрлігіне 1988-1989ж. ж. жасанды реттелетін су қоймаларының технико-экономикалық негіздерін жасау тапсырылды.

Әрине, бұл қаулы Арал мәселесін шешуде маңызды мәнге ие болды, бірақ, айтарлықтай қателіктер де болды.

Қаулыда Арал апатының туындау себептері жалпылама айтылып қана қойғандықтан, аймақтың экологиялық, әлеуметтік және экономикалық мәселелерін шешу бағыттары нақты бекітілмеді. Қаулыда суармалы аудандарды одан әрі кеңейту көзделген. Арал дельтасына түсетін судың көлемі аталған экологиялық мәселелерді шешуге жеткіліксіз. Сонымен қатар, теңізге келетін бұл азғантай судың да келуіне ешқандай кепілдік жоқ, себебі, нақты территориялар мен орындаушыларға міндеттелмеген.

Қаулы Аралға дренаждық ағындардың төгілуі қажеттілігін алдын ала айқындайды, бірақ, судың химикаттармен ластанғаны үшін экологиялық мүмкіндігі күдік тудырады және арнайы зерттеуді қажет етеді.

Аймақтағы демографиялық жағдай туралы және халықты көбейту жолдары туралы ешқандай норма көрсетілмеген.

Қаулының қайшылығы әрекетті әр кезеңде келісілмегендігінен де көрінеді. Газет мақалаларының бірінде ғалым Ю. А. Израэль (Арал теңізі бассейніндегі экологиялық жағдай жөніндегі үкіметтік комиссияның төрағасы) түбегейлі өзгерістерге алып келетін, орасан зор қаражатты қажет ететін бағдарламалар туралы қаулы терең және жан-жақты қарастырылу қажет деген болатын. Ақыры қаулы тиісті қаржы және материалдық-техникалық қаматамасыз етумен бекітілмеді.

Арал аймағындағы экологиялық тепе-теңдікті қалпына келтірудің тиімді шараларын анықтау және жүзеге асыру мақсатында үздіксіз жұмыс жасайтын үкіметтік комиссия құру туралы шешім шығарылды. Бұл комиссияға КСРО Ғылым Академиясымен бірлесе отырып Арал теңізін қалпына келтіру концепциясына конкурсты қамтамасыз ету және 1990 жылы КСРО Жоғары Кеңесіне оны жүзеге асырудың нақты ұсыныстарын ұсыну жүктелді [36, 170 б. ] .

Бұрын қабылданған қаулыларда қарастырылған шаралар толық жүзеге аспағаны баршаға белгілі болатын. Экономикалық және әлеуметтік дамудың Мемлекеттік жоспарлардың жобаларын жасау барысында облыстарға суармалы және шаруашылық қажеттіліктері үшін су пайдаланудың (Сырдария өзенінен) лимиттерін жеткізу, сонымен қатар, Арал теңізіне құюға қажетті су мөлшерін көрсету қажет болды. Бірақ, өкінішке орай, бұл мәселелер республиканың Су шаруашылығы министрлігінің қарауына берілді. Нәтижесінде облыс табиғат қорғау және балық шаруашылығы қажеттілігі үшін керек су көлемін ала алмады. КСРО Су шаруашылығы министрлігі Шардара су қоймасынан жоғары

орналасқан су пайдаланушылардың су пайдалану лимиттерін бұзғандықтарын көрінеу байқамаған сыңй танытты.

Республиканың Ғылым Академиясы, КазКСР табиғат қорғау жөніндегі Мемлекеттік комитеті және «Казгидрометереология» 1989 жылдан бастап Арал теңізі аймағындағы табиғи ортаның жағдайы мен климаттың өзгерістеріне терең зерттеу жүргізу қажет болды, және нәтжесі бойынша өз кезегінде облыстың әлеуметтік және экономикалық даму жоспарына ұсыныстар жасау қажет болатын. Алайда бұл жұмыс өте баяу жүргізілді, ал «Казгидрометереология» тарабынан ешқандай жұмыс атқарылған да жоқ. Барлық гидрометереологиялық мәліметтерді жинау экспедициялық жолмен жүзеге асырылды (Шымкент облысынан), ал Қызылорда облысында мұндай қызметті құру ұсынысы бас тартуға ұшырады. Бұл ведомство бұрын қабылданған қаулылардың барлығын жоққа шығарды, сол себепті табиғат қорғау жөніндегі облыстық комитеттің тұрғындарды қоршаған ортаның жағдайы туралы барынша ақпараттандыру мүмкіндігі болмады.

Арал аймағындағы барлық суармалы жерлер тұздануға ұшыраған. Тұзданған жерлердің көп аумағы Қызылорда (4, 7 млн. га) және Ақтөбе (3, 3 млн. га) облыстарының еншісінде [41, 8 б. ] .

Сонымен қатар, жеткіліксіз экологиялық бақылау нәтижесінде аймақтағы басты мәселелердің бірі мұнай өнімдерімен ластану болып отыр. Аймақтағы барынша күрделі экологиялық жағдай табиғат қорғау қызметіндегі заңнамалық негіздердің әлі де болса дұрыс жолға қойылмауы себебімен байланысты болып отырған «Байқоңыр» кешенінің қызметіне қатысты орын алып отыр. Ал, Оңтүстік Қазақстан облысында ұзын саны 130-ға жуық ірі кәсіпорындар (мысалы, «Шымкент қорғасын зауыты» АҚ, энергетика кәсіпорындары, «Шымкентцемент» АҚ, «Фосфор» АҚ, «Шымкентнефтеоргсинтез» АҚ, «Ачполиметалл» АҚ және т. б. ) атмосфераны өздерінің қалдықтары арқылы ластап отыр. Аймақта жабайы өсімдіктер мен жануарлар әлемінің резерваттары болып табылатын, табиғат қорғау, орманшаруашылығы және рекреациялық маңызы бар тоғай ормандары құрып бара жатыр. Биологиялық ресурстарды «жыртқыштық» игерушілік жағдайды одан әрі ушықтыруда. Ғасыр басындағы 131 түрлі құстардың түрінен қазірде тек қана отызға жуығы ғана қалған. Кезінде Арал ірі балық жеткізуші болатын және халық шаруашылығы үшін маңызды мәнге ие болатын. Сырдарияның ағысын реттеуден кейін жергілікті ихтиофаунаның көптеген түрлері жойылып кетті[36, 28 б. ] .

Соңғы онжылдықтарда өзгерген экологиялық факторлар тұрғындар арасында әсіресе инфекциялық және қатерлі ісік ауруларының артуына әкеп соқтырды. Жағдай ескірген, экологиялық зиянды технологияларды ауыстырудың мүмкін еместігі, мемлекеттік инвестицияның жетіспеушілігі салдарынан табиғат қорғау обьектілерін салудың мүмкін емес болып отырғандығы салдарынан әрі қарай қиындай түсуде. Осы аймақтағы мемлекеттік инвестиция мөлшері 0, 02 пайыздан аса алмай отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.