Депозит – банкке қаржы тартудың ерекше көзі ретінде

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

I БІЛІМ. ДЕПОЗИТ . БАНККЕ ҚАРЖЫ ТАРТУДЫҢ ЕРЕКШЕ
КӨЗІ РЕТІНДЕ
1.1 Қазақстан Республикасында депозиттер нарығының қалыптасу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Депозиттік операциялар түсінігі, маңызы және нарықта алатын орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Банкте депозиттік нарықты анықтаудың алғы шарттары ... ... ... ... ... ... ...

ІІ БІЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕПОЗИТТЕР
НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУЫ
2.1. Депозиттік операцияларының кеңею ауқымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қазақстанда нарықтық экономика жолына кішу үшін, терең экономикалық ізгерістерді басынан кешуде. Әліде экономиканы басқарудың ескі механизмін түбегейлі қайта құру, яғни шаруашылықтың нарықтық әдістеріне ауыстыру жалғасып жатыр. Нарықтық қатынастардың құрылымында және оны мемлекеттік реттеу механизмінде маңызды орын алатын құрал – қаржы болып саналады.Қаржы нарықтық қатынастардың ажырамас білігі және сонымен қатар, мемлекет саясатын жүргізудің маңызды құралы.Міне сондықтан біз бүгін қоғамдық індірістің әсерлі дамуы үшін қаржы құрылымын, қызметін және толық қолдану әдісін білуіміз керек.
Кәсіпорын қаржысы халық шаруашылығында маңызды орын алады, ійткені қоғамдық індірістегі қызмет кірсететін негізгі – звено. Бұл жерде мемлекеттің материалдық және материалдық емес қаржылық ресурстары қалыптасады.
Қаржы жүйесінде мемлекеттің қаржылық ресурстарын оптималды және рационалды қолдануда жетекші орынды коммерциялық банктер алады. Олардың маңыздылығы бос ақша ресурстарын шоғырландырумен және ел экономикасын кітеруге жұмыс жасайтын активтерге айналдырумен түсіндіріледі. Сондықтан, салымдар мемлекеттің ішкі инвестициялық ресурстарын қалыптастыруда маңызды.
Елбасымыз Н. Назарбаев ізінің «Қазақстан-2030» даму стратегиялық бағдарламасында мемлекет үшін ішкі қаржы ресурстарын мобилизациялаудың маңыздылығын, яғни «Ұлттық қорлардың ұлғаюы және капиталды жинақтау ... экономикамызды алға сүйрейтін қозғаушы күші болу керектігін босқа айтып іткен жоқ.
Елбасымыз Қазақстан халықтарына жолдауында «Дүние жүзінің бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ену стратегиясында» қаржы саласын дамытуға ерекше кіңіл білді.
Қазақстан банктері осы жоспарды орындай отырып, олар Қазақстанның қаржы нарығының қалыптасуындағы қиыншылықтарды табысты шешуде. Соңғы жылдардағы еліміздегі банктердің санының азаюы және мықты банктерге қаржы ресурстарының шоғырлануының нәтижесінде Қазақстан Республикасының банк жүйесіне сенім артты. Ал бұл із кезегінде салымшылардың бос ақша қаражаттарын коммерциялық банктерге салуына жағдай жасады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүргізген банк салымдарын сақтандыру саясаты - салымшылардың банк жүйесіне деген сенімін одан сайын арттырады. Банк салымдарын сақтандыру кепілі ізін толықтай ақтайды.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында депозиттік саясаттың дұрыс жүргізілудің арқасында ақша қаражаттарын тарту және мобилизациялау үшін қолайлы жағдай қалыптасуда. Бірақ, банктік қызмет нарығында, басқа бизнес салаларындағыдай бәекелестік іте күшті. Әр уақытта клиент алдындағы міндеттерді толық орындау – басты факторлардың бірі болып қалады.
Банк активтерін қалыптастыруда негізгі мақсаттардың бірі – депозиттік саясатың дұрыс жүргізілуі.

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (жалпы білім)
2. "Қазақстан Республикасының Банктер және банк қызметтері туралы” заң (ізгерістер мен толықтыруларды қоса) 31 тамыз 1995
3. “Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген пруденциалдық нормативтер туралы ережесі” № 213 3 шілде 2002
4. ЖАҚ ”Жеке тұлғалардың салымдарын кепілдеу (сақтандыру) қорындағы” ізгерістер 01.08.2003 жылға қатысты
5. Банковское дело/ Под ред. Г.С. Сейткасимова. – Алматы: Қаржы және қаражат, 1998
6. Банковское дело: Учебник / Под ред. Лаврушина О.И. – М: “Финансы и статистика”, 2001
7. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің статистикалық бюллетені. - 2004-2005
8. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктің хабаршысы - 2004 жыл
9. Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстан-2030». Алматы «Юрист». 2001. 69-бет.
10. Н. Ә. Назарбаев. Дүние жүзінің бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ену стратегисы. Елбасының Қазақстан халқына жолдауы - Астана, 2006
11. www.kkb.kz.
12. Қазақстанның қаржы нарығы. 2006 жылдың ақпан айының мәліметі// Қазақстан банклері № 3, 2006.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚР депозиттік нарықтың дамуы. КУРСОВАЯ 2005

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

I БІЛІМ. ДЕПОЗИТ – БАНККЕ ҚАРЖЫ ТАРТУДЫҢ ЕРЕКШЕ
КӨЗІ РЕТІНДЕ
1.1 Қазақстан Республикасында депозиттер нарығының қалыптасу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Депозиттік операциялар түсінігі, маңызы және нарықта алатын
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Банкте депозиттік нарықты анықтаудың алғы
шарттары ... ... ... ... ... ... ...

ІІ БІЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕПОЗИТТЕР
НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУЫ
2.1. Депозиттік операцияларының кеңею
ауқымы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..

КІРІСПЕ

Қазақстанда нарықтық экономика жолына кішу үшін, терең экономикалық
ізгерістерді басынан кешуде. Әліде экономиканы басқарудың ескі механизмін
түбегейлі қайта құру, яғни шаруашылықтың нарықтық әдістеріне ауыстыру
жалғасып жатыр. Нарықтық қатынастардың құрылымында және оны мемлекеттік
реттеу механизмінде маңызды орын алатын құрал – қаржы болып саналады.Қаржы
нарықтық қатынастардың ажырамас білігі және сонымен қатар, мемлекет
саясатын жүргізудің маңызды құралы.Міне сондықтан біз бүгін қоғамдық
індірістің әсерлі дамуы үшін қаржы құрылымын, қызметін және толық қолдану
әдісін білуіміз керек.
Кәсіпорын қаржысы халық шаруашылығында маңызды орын алады, ійткені
қоғамдық індірістегі қызмет кірсететін негізгі – звено. Бұл жерде
мемлекеттің материалдық және материалдық емес қаржылық ресурстары
қалыптасады.
Қаржы жүйесінде мемлекеттің қаржылық ресурстарын оптималды және
рационалды қолдануда жетекші орынды коммерциялық банктер алады. Олардың
маңыздылығы бос ақша ресурстарын шоғырландырумен және ел экономикасын
кітеруге жұмыс жасайтын активтерге айналдырумен түсіндіріледі. Сондықтан,
салымдар мемлекеттің ішкі инвестициялық ресурстарын қалыптастыруда
маңызды.
Елбасымыз Н. Назарбаев ізінің Қазақстан-2030 даму стратегиялық
бағдарламасында мемлекет үшін ішкі қаржы ресурстарын мобилизациялаудың
маңыздылығын, яғни Ұлттық қорлардың ұлғаюы және капиталды жинақтау ...
экономикамызды алға сүйрейтін қозғаушы күші болу керектігін босқа айтып
іткен жоқ.
Елбасымыз Қазақстан халықтарына жолдауында Дүние жүзінің бәсекеге
қабілетті 50 елдің қатарына ену стратегиясында қаржы саласын дамытуға
ерекше кіңіл білді.
Қазақстан банктері осы жоспарды орындай отырып, олар Қазақстанның қаржы
нарығының қалыптасуындағы қиыншылықтарды табысты шешуде. Соңғы жылдардағы
еліміздегі банктердің санының азаюы және мықты банктерге қаржы
ресурстарының шоғырлануының нәтижесінде Қазақстан Республикасының банк
жүйесіне сенім артты. Ал бұл із кезегінде салымшылардың бос ақша
қаражаттарын коммерциялық банктерге салуына жағдай жасады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүргізген банк салымдарын
сақтандыру саясаты - салымшылардың банк жүйесіне деген сенімін одан сайын
арттырады. Банк салымдарын сақтандыру кепілі ізін толықтай ақтайды.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында депозиттік саясаттың дұрыс
жүргізілудің арқасында ақша қаражаттарын тарту және мобилизациялау үшін
қолайлы жағдай қалыптасуда. Бірақ, банктік қызмет нарығында, басқа бизнес
салаларындағыдай бәекелестік іте күшті. Әр уақытта клиент алдындағы
міндеттерді толық орындау – басты факторлардың бірі болып қалады.
Банк активтерін қалыптастыруда негізгі мақсаттардың бірі – депозиттік
саясатың дұрыс жүргізілуі.
Осы курстық жұмыстың негізгі мақсаты еліміздің банктерімен тартырлған
қаржы ресурстарын талдау және осы талдау негізінде, Қазақстан банктеріне
қосымша салымдарды тартуға із ұсынысымды енгізу.
Бүгінгі күнгі ізекті мәселе - нарықтық экономика жағдайында қосымша
ресурстар тарту мүмкіндігі, ол банктердің қаржылық тұрақтылығы, олардың
тартымдылығы, яғни қызмет кірсету деңгейі, клиенттерге деген қарым –
қатынастары және әр түрлі салымшылардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын
түрлі қаржылық инстументтердің болуына байланысты.
Осы курстық жұмысты жазу процесінде келесі мәселелер шешілді:
- Қазақстан Республикасының банктік саясатының қалыптасуы кірсетілді;
- Тұрғындардың салымдарын орналастыру тәртібі мен маңызы ашылған;
- Депозиттік салымдарды тарту әдістері мен Қазақстандағы банктердің
банктік есебі кірсетілді;
Жұмыстың аналитикалық білігі еліміздің жетекші банктерінің
мәліметтерімен құрылған. Осы мәліметтер берілген банктің даму деңгейін
кірсетеді.
Осы жұмыстың зерттеу объектісі болып заңды және жеке тұлғалардың
депозиттері болып табылады. Сонымен қатар, салымдарды тарту айналасындағы
сұрақтар мен банктердің депозиттік саясатын жетілдіруші кірсеткіштері
кірсетілген.

I БІЛІМ. ДЕПОЗИТ - БАНККЕ ҚАРЖЫ ТАРТУДЫҢ ЕРЕКШЕ КӨЗІ РЕТІНДЕ

1.1 Қазақстан Республикасында депозиттер нарығының қалыптасу жолдары
Жинақ кассаларының жалпы жүйелік жобасы 1826 жылы пайда болды. Бұл
мекемелер алғашында 1775 жылдары барлық губернияларда және уездік қалаларда
қайырымдылықты дамыту үшін құралғын болған. Одан жинақталған қаражатқа
ауруханалар, мүгедектер үйі, жетім балалар үйлері жабдықталатан болған.

Кейіннен қаржы жүйесінің дамуы нәтижесінде 1860 жылы Мемлекеттік банк
құрылды, оның білімшелер торабы Қазақстан территориясында да құрыла
бастады. Мемлекеттік банктің бірінші білімшелері Орал,Петропавловск, Семей
және Верный қаларында құрылды, жинақ, несиелік-есеп айырысу операциялары
жүргізілетін. Ұсақ салымшыларға қызмет кірсетілетін, салымдар жалпы негізде
алынатын, ал қаржылардықайтару және ұсақ несие беру орталық касса есебінен
жүргізілетін, яғни қаражат осының есебінен алынатын болған.
Үкімет тартылған қаражаттардың сақталуын қамтамасыз етті, кассалар
салым құпиясын сақтауға міндеттенді. Клиенттерге шот ашылып, жинақ
кітапшасы берілетін болды, сонымен қатар ай сайын процентер есептелініп
тұратын. Егер шотта 30 жыл аралығында қозғалыс болмаған жағдайда салым
мемлекет пайдасына айлатын болды.
Біртіндеп Қазақстанның несие жүйесі Ресей империясының несиелік
жүйесінің құрамдас білігі болды. Осы кезеңде үш деңгейлі несие жүйесі
болды: бірінші деңгей – Мемлекеттік банк, екінші деңгей – Банк секторы, бұл
кібінесе жинақ және коммерциялық банктер, үшінші деңгей – мамандандырылған
несие институттары.
Ресейдің жинақ қызметінің тарихы 150 жылдан астам уақытты қамтиды.
Жинақ ісі – бұл іркениеттің дамуы. Жеке ақша жинақтарының қалыптасуы
экономикалық процесс, кез келген дамыған қоғамның іміріне қажетті элемент.
Жинақ ісі ізінің пайда болуынан бастап мемлекеттің және еңбеккерлердің жеке
мүдделерін қамтитын болды. Халықтың жинақтарын банктің пайдалануы
мемлекеттің дамуына және сол мезетте халықтың тұрмысының жақсаруына алып
келеді.
Қазақстан территориясында 1898 жылда 84 жинақ кассалары болды, 1897
жылдан бастап барлық уездік қазынашылықтарда кіптеген банктік операциялар
енгізілді: ақша айырбастау, купон бойынша проценттер тілеу және процентті
қағаздар бойынша капитал тілеу, жинақ кассаларының операциялары,
Мемлекеттік банк мекемелерінің ордерлары бойынша қаражаттарды қабылдау және
беру, жеке қаражат сомаларын аудару, ағымдағы шоттарға мерзімді және
мерзімсіз салымдарды қабылдау, процентті қағаздарды кепілге қоя отырып
ссуда беру және тағы да басқа қызмет түрлері кірсетілетін болды.
Жинақ қызметінің дамуының екінші кезеңі жиырмасыншы ғасырдың екінші
жартысына тиеді. Ақтібеде 1923 жылы жинақ кассасы ашылды, 1936 жылы Алматы
қаласында СССР Жинақ Банкісінің филиалы ашылды. Осы жылдардан бастап жинақ
жүйесінің халықтың кіптеген массасына арналған жинақ жүйесінің жаңа тармағы
дами бастады.
Осыдан кейін Қазақстанда 335 жинақ кассалары қалыптасқан болатын. 1929
жылы Қазақстандағы барлық жинақ кассаларының қызметін басқарумен
айналысатын Республикалық жинақ кассасы құрылды. Салымшылардың кіп мілшерін
тарту мақсатында жинақ кассалары тікелей зауыт-фабрикаларда, колхоздар мен
совхоздарда ашылатын болған.
Мемлекеттік қарыздарды орналастыру есебінен түскен қаражаттар 1922-1925
жылдары мемлекеттік бюджеттің 7.5 пайызын құрады, ал 1925-1928 жылдары –
6.8 пайызын құрады. Бұл қаражаттар халық шаруашылығын қалыптастыруда
маңызды ріл атқарды.
Жинақ қызметін дамыту мақсатында комиссиялар құрылып, заңдар, қаулылар
қабылдана бастады.
Кейіннен 1988 жылы жүзеге асқан банктік реформа екі деңгейлі банк
жүйесін қамтыды: орталық банк – мамандандырылған банктер.
Тәуелсіздік алғаннан кейін , 1990 жылдың желтоқсанынан бастап Қазақстан
нарықтық экономика талаптарына сай келетін банктік жүйені қалыптастыруға
кірісті. 1991 жылдың қаңтарында “Қазақ ССР-ндағы банктер және банктік жүйе
туралы ” Заң қабылдады.
1993 жылы Жинақ Банкісі Қазақстан Республикасына тиесілі “Қазақстан
жинақ банкісі” болып тәуелсіз заңды құрылым болып қайта құрылады.
Қазіргі кезеңде депозиттік операциялар екінші деңгейлі банктердің
пассивтерінің негізі болып табылады. Коммерциялық банктерге халық сенімі
арттып отыр, соның нәтиежсінде салымдардың мілшері де артуда. Банктер
депозиттерді әр түрлі шарттармен беруде. Бұлар баларға арналған жинақ
депозиттері, зейнеткерлерге арналған депозиттер және т.б.
Қазіргі кезеңде халыққа банктік қызмет кірсету нарығында тірт негізгі
жүйеқұраушы екінші деңгейлі банктерді қарастыруға болады. Олар:
Қазақстанның Халық Жинақ Банкісі, Казкоммерцбанк, Банк Туран Алем және Банк
ЦентрКредит, қаражат тарту және басқа да банктік қызмет кірсету аясында
ізара негізгі бәсекеге түсішу банктер де осылар табылады. Аталып кеткен
банктер стратегиялары бәсекелестердің қаржылық жағдайына, олардың орын
алатын нарық сегменттеріне және түрлеріне байланысты ажыратылады.

Егер жеке тұлғалардың депозиттерін қарастыратын болсақ, осы аталған
банктер арасында алдағы орынды Халық Жинақ Банкісі алып отыр. Халықтың
теңгелік депозиттерінің 70 пайызына жуығы осы банк үлесіне тиеді.

Жалпы депозиттерге деген сенімсіздік банктердің банкрот болу қаупімен
байланысты туындап отыр. Осы мәсені шешуге бағытталған салымдарды
сақтандыру жүйесі құралып отыр. Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру
процесіне ЖАҚ “Жеке тұлғалардың салымдарын кепілдендіру (сақтандыру)
қоры” жауапты болып отыр.

1.2. Депозиттік операциялар түсінігі, маңызы және нарықта алатын орны
Кез келген нарықтық экономикада банктік жүйе негізгі тірт функцияны
жүзеге асырады:
1. жинақ ұстаушылар мен инвесторларлар арасында делдал қызметін
атқарып, қысқа мерзімді депозиттерді орта мерзімдіге, орта мерзімді
депозиттерді ұзақ мерзімді депозиттерге айналдырады;
1. тартылған ақша қаражаттары негізгі және фракциондық резервтік жүйе
жағдайында несиелік ақшаларды қалыптастырады, сійтіп айналыстағы
ақша массасын кібейтеді;
1. банктердің депозиттік және несиелік саясаттары экономикадағы ақша
ұсынысына әсерін тигізеді;
1. орталық банкпен белгіленген шектеулер шегінде қызметін жүзеге асыра
отырып, оған ақша – несие саясатын жүргізуге кімектеседі.
Нарықтық қатынастардың дамуымен байланысты ресурстарды тарту құрылымы
да кіптеген ізгерістерге ұшырап, банк жүйесіне жеке және заңды тұлғалардың
бос қаражаттарын жинақтаудың жаңа түрлері дами бастады.
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың және депозиттік шоттардың
кіптеген түрлері кездеседі. Бұл банктерді бәсекелестігі жоғары нарықта
банктік шоттарға жинақтарды және уақытша бос қаражаттарды тартып осы
банктік ресурстарға деген әр түрлі клиенттер тобының сұраныстарын мейлінше
қанағаттандыруға ұмтылуымен байланысты.
Қазақстан Республикасының “ҚР банктер және банктік қызметтер туралы”
заңында депозит анықтамасы келесідей берілген.
Депозит дегеніміз - бұл бір тұлғаны, депозиторды екінші тұлға – банкке
(соның ішінде Ұлттық Банкке) оларды талап етуі бойынша немесе белгілі бір
уақыт іткеннен кейін толығымен немесе білшектеп, алдын ала келісілген
сыйақымен немесе сыйақысыз тікелей салымшыға (депозиторға) қайтарылуы тиіс
немесе оның бұйрығы бойынша басқа бір тұлғаға берілуі тиіс ақша сомасы.
Банктік депозит – салымшының, банкке алдын ала келісілген сый ақы
қосылып қайтарылу шарты негізінде берілген, ақша қаражаттары.
Депозиттік операциялар коммерциялық банк үшін оның ресурсын
қалыптастырудың ең негізгі кізі болып табылады. Жеке тұлғалар, іскерлік
фирмалар, акционерлік компаниялар, жеке кәсіпорындар, коммерциялық емес
ұйымдар, үкіметтік мекемелер, мемлекеттік кәсіпорындар, жергілікті билік
органдарының қаражаттары коммерциялық банктерге қызығушылықпен
орналастырады. Бұл салымдардың үлкен сенімділігін қамтамасыз етеді,
екіншіден салымшылар із салымдарын кез келген уақытта қайтаруды талап етіп
қана қоймай, одан асатын сомада қарыз ала алады, үшіншіден бұл салымдар
табыс әкеледі.
Банктерге орналастырылған уақытша бос ақша қаражаттары салымшы үшін екі
ріл атқарады, яғни, бір жағынан кіріс әкелетін ақша ретінде, ал екінші
жағынан салымшыға табыс әкелетін капитал рілін атқарады.
Депозиттік операциялар мынадай қағидалармен ұйымдастырылады:
1. банктік пайда алуға немесе болашақта пайда алу үшін жағдай жасауға;
1. депозиттік операциялар қызмет етуі керек;
1. банк балансының оперативтік ітімділігін демеу мақсатында икемді
депозиттік саясат жүргізілуі керек;
1. банк балансының ітімділігін жоғары дәрежеде демеп отыратын мерзімдік
салымдарға депозиттік операциялармен қарыз аударылуы қажет;
депозиттік операциялармен қарыздарды беру бойынша операциядардың
арасында мерзім және сомалары бойынша ізара байланыс пен
сабақтастылықты қамтамасыз ету қажет;
1. депозиттерді тартуға әрекет ететін банктік қызметтерді дамытуға
шаралар қолдану.
Банктермен тартылатын депозиттердің кілемі негізінен негізгі 4 факторға
тәуелді балып келеді:
1) халықтың ақшалай табыстарының кілемі;
2) олардың банктік жүйеге деген сенімділігі;
Ашық нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында тұрақты экономикалық ісуді
қамтамасыз ету үшін тек инвестициялардың жоғарғы үлесі жеткіліксіз.
Сонымен қатар, ЖҰІ - дегі жинақтардың үлесі де жоғары болуы және ол
кірсеткіш ЖҰІ -ге қатысты инвестицияның жиынтық үлесінен артық болуы жін.
Яғни инвестициялар ішкі қаражаттар есебінен қаржылындырылуы тиіс.
Сонымен, қазіргі таңда халық жинақтарын ішкі инвестицияның негізгі
кізі ретінде кең кілемде тарту экономикадағы кікейтесті мәселелердің бірі
болып отыр.Жинақтарды тартудың экономикадағы екі негізгі жолдарының -
бағалы қағаздар нарығы немесе қаржылық мекемелер арқылы салымдар жасау.
Бүгінгі күні Қазақстанда негізгісі болып қаржылық институттар, әсіресе
банктер, халық салымдарын тартудағы бәсекеде басыңқы орын алуда.
Соңғы кезеңдерде ақпараттық құралдарда және экономикалық басылымдарда
Қазақстанның банктік секторының оңтайлы дамуы жайында кіптеген мәліметтер
кездеседі. Қазақстан Республикасының банктік секторы соңғы 10 жыл
аралығында жинақ салымдарын құнтты демеу және салымшылардың жинақтарын
банктерде сақтауды ынталандыру үшін пайдаланылады. Халық пен коммерциялық
емес ұйымдар кәдімгі жинақ салымдарын кеңінен қолданады. АҚШ – та
корпорациялар, фирмалар және басқа да коммерциялық ұйымдар үшін шоттың
шекті сомасы 150 мың долларкілемінде белгіленген.
Халықтың салымдарын тарту мақсатында жинақтардың түрлі формалары
қолданылады: ұтысқа, сыйлыққа, жастарға және т.б. мақсаттарға.Әдетте ол
халыққа қосымша қызметтерді (пошталық, телеграфтық, саудалық және т.б.)
ұсынулармен бірге жүреді. Жинақ шоттарының тұрақты мерзімі болмайды және
шот иесінен ақшаны кері алу туралы алдын ала ескерту талап етілмейді, олар
бойынша чектер берілмейді.
Жинақ салымдары мерзімді салымдардың маңызды білігін құрайды.
Мерзімдік салымдардың басқа бір түрі – мерзімді депозиттік сертификат болып
табылады. Ол банкіге тұрақты пайыздық мілшерлемемен белгілі бір мерзімге
банкіге қаражаттарды енгізгендігін куаландыратын ақшалай құжат, оларды
компанияларға, фирмаларға және іте бай иемденушілірге 100 мың доллардан кем
імес сомада беріліді. Олар екінші ретті нарықта сатылуы және басқа тұлғаға
ітуі мүмкін – берілетін және салымшының ізінде қалатын, берілмейтін болады.
Ақшаны мерзімнің аяқталуымен, тек сертификаттарды ұсыну арқылы банктен
алуға болады, ал мерзімі – 14 күннен 18 айға дейін болуы мүмкін.
Сонымен жинақ салымдарына (шоттарына) мынадай сипаттама беруге болады:
1. ақша қаражаттарының сақталуының нақты белгіленген мерзімі
болмайды:
1. салымды кез келген уақытта хабарламай алуға болады:
1. шотқа ақша қаражатын салу немесе алу кезеңінің жинақ кітапшасы
депозитормен ұсынылады. Ол кітапшада ақша қаражаттарының барлық
қозғалысы кірініс табады.
Жеке тұлғалармғн ашылатын жинақ салымдарының мынадай түрлері бар:
- мерзімді жинақтаушы салым:
- қосымша толықтырылатын салым:
- ағымдағы жинақтаушы салым.
Мерзімді жинақтаушы салым бойынша нақты мерзім белгіленеді немесе осы
салымды шоттан алынатын мерзімі белгіленеді. Мерзімді жинақтаушы салым
бойынша тіленетін сыйақы мілшері басқа жинақтаушы салмдарымен салыстырғанда
жоғары болып келеді.
Қосымша толықтырылатын жинақтаушы салымы. Бұл шотқа алдын ала
келісілген ақша сомалары аударылып отырады. Жинақталған қаражат белгіленген
күнде беріледі (жаңа жылда, мектеп бітірген кезде және тағы басқа).
Ағымдағы сақтандыру салымы – негізінен жалақыны аудару үшін
пайдаланылады. Бұл шот бойынша ақша қаражаттарының келіп түсуі және
аударылуы еркін жүзеге асады.
Америка банктерінің тәжірибесінде 1982 жылы ақша нарығының ДСДР
депозиттік шоттары пайда болды және олар резервтік талаптарға жауап берген
кезеңінде жинақтаушы шоттар категориясына жатқызылатын болды.
Бұл шоттардың ерекшеліктерін мыналардан байқауға болады:
1. ақша нарығының басқа инструменттерінің ставкалары ізгеруі
нәтижесінде шот бойынша ставка мілшері апта сайын ізгеріп отырады;
1. салым мерзімі алдын ала келісіледі, алайда банктер клиенттерінің
қаражатты алатындығын 7 күн бұрын хабарлауын талап етеді;
1. салымдар салымдарды сақтандыратын федералды корпорациямен
сақтандырылған;
шот иесі үшінші тұлғаларға тілемдер жүргізу үшін шот бойынша айына тек
6 аударымды жүзеге асыруға құқығы бар.

1.3. Банкте депозиттік нарықты анықтаудың алғы шарттары

Депозиттік операциялар коммерциялық банктің пассивті операцияларының ең
басты және негізгі бағыты болғандықтан банктердің ресурстарының кіп білігі
осы депозиттік операциялар есебінен құралады. Сондықтан коммериялық банктер
қаражат тартумен айналыспас бұрын депозиттік нарықты және саясатты құрып
қалыптастырып отыруы қажет.
Депозиттік саясат – коммерциялық банктердің нарықты ортада сырттан
қаражаттарды тарту мақсатында және ізінің қалыптасқан депозиттік портфелін
тиімді басқару үшін ұйымдастырылатын іс - әрекеттердің жиынтығы.
Депозиттік саясат ғылыми негізде құрылып, тиімді жүзеге асырылатын болса,
коммерциялық банктердің қаржылық жағдайы да соғұрлым орнықты болады. Яғни,
депозиттік саясаттың мақсаты – банк ітімділігін демей отырып табыс деңгейін
арттырып, банктің қаржылық жағдайын тұрақты ету.
Депозиттік саясат бірнеше принциптерге негізделіп қарастырылады.
Депозиттік портфельде тартылатын қаражаттардың барлығы сыйақы негізінде
қалыптасады. Депозиттік портфель коммерциялық банктердің міндеттемелер
портфелінің бір білігі бола тұра депозитті саясаттың бірден бір нәтижесі.
Депозиттік портфельді қалыптастырумен байланысты банктер тарапынан белгілі
бір шығындарды жұмсауды қажет етеді. Олар депозитті портфельді басқарумен
байланысты шығындар деп аталады. Мұндай шығындардың ең негізгісін
сыйақымен байланысты шығындар құрайды. Егер коммерциялық банктердің
депозиттік саясаты неғұрлым тиімді болса, депозиттік порфельді басқарумен
байланысты шығындар соғұрлым тімен болуы мүмкін.
Депозиттік портфельдің мазмұнын оның құрамы мен құрылымы аша түседі.
Олар із алдына мынадай факторлармен байланысты:
1. коммерциялық банктердің банк қызметтерінің кітерме сауда нарығындағы
репутациясы;
1. коммерциялық банктердің банк қызметтерінің білшек сауда нарығындағы
репутациясымен;
1. коммерциялық банктердің басқа банктермен корреспонденттік
қатынастарының дамуы және олардың ауқымы;
1. коммерциялық банктердің ізінің клиентуралық нарығындағы стратегиясымен
тактикасы;
1. коммерциялық банктердің географиялық немесе регионалдық орналасу мекен
жайы. Егер коммерциялық банктер індіріс ошақтары шоғырланған регионда
білек қызмет етсе оның депозиттік портфелінің құрамы және оның
құрылымы соғұрлым күрделі болып келеді.
1. жұмыспен қамтамасыз ету деңгейі және жеке азаматтардың номиналдық
табысының мілшері. Егер банк қызмет кірсететін ортада халықты жұмыспен
қамтамасыз ету деңгейі жоғары болса және халықтың табысының номиналдық
мілшері кіп болса, онда банктің депозиттік портфелінде жеке
азаматтардың салымдары жоғары болады;
1. коммерциялық банктердің іздерінің депозиттік портфелін басқару
барысындағы диверсификациялау саясаты. Депозиттік портфельдің
диверсификациясы дегеніміз оның құрамы мен құрылымының күрделі кіп
спекторы және әр түрлі болып келуі. Егер банктің депозиттік
портфелінің диверсификациясы жоғары болса, онда мұндай бактердің
депозиттік базасы да орнықты болады.
Американдық тәжірибеде, егер депозиттердің сомасы 100 мың доллардан
аспаса, бұлардың барлығын депозиттік портфельдің депозиттік базасына
жатқызады. Ал Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері үшін
депозиттік портфельдің депозиттік базасына қажет уақытында талап етілетін
заңды тұлғалардың және жеке тұлғалардың депозиттерін жатқызуға болады.
Әрине коммерциялық банктерде депозиттік портфельді басқарудың
тиімділігі бірінші ретте активтер портфелін басқарудың тиімділігімен
байланысты.
Коммерциялық банктердің депозиттік портфелін басқаруды нарықтық ортада
ұйымдастырады, яғни депозиттік нарықта ұйымдастырады.
Депозиттік нарық дегеніміз – заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың
уақытша бос ақшалай қаражаттарын жинақтап, оларды тиімді және табысты
орналастырумен байланысты сұраныс пен ұсыныс пайда болатын ресми және
бейресми ұйымдастырылған экономикалық орта.
Қазақстан Республикасында заңды тұлғалардың барлығы да, соның ішінде
коммерциялық банктер де депозиттік операциялармен немесе депозиттік қызмет
кірсетулермен тек қана Ұлттық банк берген лицензия негізінде айналыса
алады.
Егер ресми ұйымдастырылған депозиттік нарық болатын болса, оның
міндетті түрде институционалдық негіздері болуы керек, яғни басқаша айтсақ
субъектілері болып табылады.
Ресми депозиттік нарықта қатысушылардың саны үшеу болуы мүмкін:
1. сатушы;
1. сатып алушы;
1. делдал;
Ал бейресми нарықта екі қатысушы бар:
1. сатушы;
1. сатып алушы;
Қазақстанда ресми ұйымдастырылған нарықтың сегментіне банкаралық несие
нарығын жатқызуға болады. Бұл сегментте қатысушылар үшеу:
1. сатушы;
1. сатып алушы;
1. делдал, кейде тіртінші қатысушы оператор болуы мүмкін, оның рілін
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.