Кедендік одақтың теориялық аспектілері
КІРІСПЕ
1 КЕДЕНДІК ОДАҚТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Кедендік одақ мемлекеттік кеден саясатын жүзеге асырудағы ролі және маңызы
1.2. Кеден одақтың тауарлардың кедендік режимдеріне байланысты өкіліттіліктерінің ерекшеліктері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК.ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР
1 КЕДЕНДІК ОДАҚТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Кедендік одақ мемлекеттік кеден саясатын жүзеге асырудағы ролі және маңызы
1.2. Кеден одақтың тауарлардың кедендік режимдеріне байланысты өкіліттіліктерінің ерекшеліктері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК.ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметтерін либерализациялау сыртқы рынокка шығушы кәсіпорындардың, ұйымдардың және мекемелердің, сондай-ақ жекелеген кәсіпкерлердің шеңберін кеңейте түсті. Осыған байланысты халықаралық тауарлар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттар, сипаткерлік қызмет нәтижелерін алмасу салаларында мемлекеттік реттеудің ролі де елеулі өсе түсуде. Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден ережелерін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады.
Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады. Сонымен қатар, айта өтерлілігі, шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық тауарлардың импортын қолдау мен кредиттеу басымдылыққа айналуы тиіс. Бүгінгі күнде дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 20 млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Шикізаттық емес экспорт он жылдан бері осы көлемде қалып отыр. Ендігі жерде осы көлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт жетті. Біз үздік әлемдік тәжірибеге сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт агенттіктерімен ынтымақтастықты белсенді дамытуымыз керек.
Дегенмен, айта өтер өкінішті жайт, кеден органдары саласындағы жемқорлықтың бүгінгі таңда өршіп отырғандығы болып отыр. Әлеуметтік сұрау салулардың мәліметі бойынша кеден органдары мемлекеттік қызметтердің ішінде жемқорлық дәрежесі бойынша бірінші орында, соның ішінде оның лицензиялауға байланысты қызметтері бірінші орында тұр [1]. Сондықтан кеден одақтың қызметін жетілдіру үшін, алдымен ондағы жемқорлықпен күресті күшейту, оның қызметін барынша жария түрде жүргізуге тырысу қажет.
Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады. Сонымен қатар, айта өтерлілігі, шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық тауарлардың импортын қолдау мен кредиттеу басымдылыққа айналуы тиіс. Бүгінгі күнде дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 20 млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Шикізаттық емес экспорт он жылдан бері осы көлемде қалып отыр. Ендігі жерде осы көлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт жетті. Біз үздік әлемдік тәжірибеге сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт агенттіктерімен ынтымақтастықты белсенді дамытуымыз керек.
Дегенмен, айта өтер өкінішті жайт, кеден органдары саласындағы жемқорлықтың бүгінгі таңда өршіп отырғандығы болып отыр. Әлеуметтік сұрау салулардың мәліметі бойынша кеден органдары мемлекеттік қызметтердің ішінде жемқорлық дәрежесі бойынша бірінші орында, соның ішінде оның лицензиялауға байланысты қызметтері бірінші орында тұр [1]. Сондықтан кеден одақтың қызметін жетілдіру үшін, алдымен ондағы жемқорлықпен күресті күшейту, оның қызметін барынша жария түрде жүргізуге тырысу қажет.
1. Айқын, газеті. 20 наурыз 2008 жыл, 3-бет. №36
2. Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. М., Юрид.лит., 1997 ж., 71-бет.
3. Алексеев С.С. Проблемы теории государства и права. М., 1979ж., 165-бет.
4. Маркс К., энгельс Ф., Шыєармалары, 19-том, 440-бет.
5. С.Өзбекұлы. Ө.Қопабаев. Мемлекет және құқық теориясы. А., Жеті Жарғы, 2006ж.,38-б
6. Гребенщикова Л.В., Кубасова И.А., Сарсембаев М.А. Таможенное законодательство Казахстана и международные таможенные конвенции. – Алматы, 1996.
7. Горобец О. Н. Практикум по таможенному делу. Учебное пособие. Алмат: Институт Развития Казахстана. «Кульжаханң, 2001.
8. Қазақстан республикасының Кеден кодексі 5 сәуір 2003 ж. N 401-ІІ (өзгерістер және толықтырулармен 10.07.03 ж. N 483-ІІ; от 09.07.04 ж. N 592-ІІ).
9. ҚР Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау Комитеті туралы Ереже.ҚР Үкіметінің Қаулысымен 15 маусым 2005 жылы бекітілген.
10. Зобов В.Е. Таможенные органы. - //Право и экономика, 1997 г., №17-20;
11. КР Енбек кодекс! 15 мамыр 2007 жылы №252-[[[
12. Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 29 қаңтардағы «Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау туралы Заңы.
13. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23-қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы Заңы.
14. Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан Республикасының қаржылық рынокты және қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау рыногы агенттігі туралы Ережені бекіту туралы 31.12.2003 жылғы Жарлығы.
2. Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. М., Юрид.лит., 1997 ж., 71-бет.
3. Алексеев С.С. Проблемы теории государства и права. М., 1979ж., 165-бет.
4. Маркс К., энгельс Ф., Шыєармалары, 19-том, 440-бет.
5. С.Өзбекұлы. Ө.Қопабаев. Мемлекет және құқық теориясы. А., Жеті Жарғы, 2006ж.,38-б
6. Гребенщикова Л.В., Кубасова И.А., Сарсембаев М.А. Таможенное законодательство Казахстана и международные таможенные конвенции. – Алматы, 1996.
7. Горобец О. Н. Практикум по таможенному делу. Учебное пособие. Алмат: Институт Развития Казахстана. «Кульжаханң, 2001.
8. Қазақстан республикасының Кеден кодексі 5 сәуір 2003 ж. N 401-ІІ (өзгерістер және толықтырулармен 10.07.03 ж. N 483-ІІ; от 09.07.04 ж. N 592-ІІ).
9. ҚР Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау Комитеті туралы Ереже.ҚР Үкіметінің Қаулысымен 15 маусым 2005 жылы бекітілген.
10. Зобов В.Е. Таможенные органы. - //Право и экономика, 1997 г., №17-20;
11. КР Енбек кодекс! 15 мамыр 2007 жылы №252-[[[
12. Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 29 қаңтардағы «Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау туралы Заңы.
13. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23-қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы Заңы.
14. Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан Республикасының қаржылық рынокты және қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау рыногы агенттігі туралы Ережені бекіту туралы 31.12.2003 жылғы Жарлығы.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Кедендік одақтың теориялық аспектілері
1.1 Кедендік одақ мемлекеттік кеден саясатын жүзеге асырудағы ролі және
маңызы
1.2. Кеден одақтың тауарлардың кедендік режимдеріне байланысты
өкіліттіліктерінің ерекшеліктері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметтерін
либерализациялау сыртқы рынокка шығушы кәсіпорындардың, ұйымдардың және
мекемелердің, сондай-ақ жекелеген кәсіпкерлердің шеңберін кеңейте түсті.
Осыған байланысты халықаралық тауарлар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттар,
сипаткерлік қызмет нәтижелерін алмасу салаларында мемлекеттік реттеудің
ролі де елеулі өсе түсуде. Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты
түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және
көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді
алады, кеден ережелерін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден
ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін
жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет
аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі
экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады.
Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен
қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының
өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден
ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін
жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет
аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі
экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады. Сонымен
қатар, айта өтерлілігі, шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары
технологиялық тауарлардың импортын қолдау мен кредиттеу басымдылыққа
айналуы тиіс. Бүгінгі күнде дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 20
млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Шикізаттық емес экспорт он жылдан бері осы
көлемде қалып отыр. Ендігі жерде осы көлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт
жетті. Біз үздік әлемдік тәжірибеге сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт
агенттіктерімен ынтымақтастықты белсенді дамытуымыз керек.
Дегенмен, айта өтер өкінішті жайт, кеден органдары саласындағы
жемқорлықтың бүгінгі таңда өршіп отырғандығы болып отыр. Әлеуметтік сұрау
салулардың мәліметі бойынша кеден органдары мемлекеттік қызметтердің ішінде
жемқорлық дәрежесі бойынша бірінші орында, соның ішінде оның лицензиялауға
байланысты қызметтері бірінші орында тұр [1]. Сондықтан кеден одақтың
қызметін жетілдіру үшін, алдымен ондағы жемқорлықпен күресті күшейту, оның
қызметін барынша жария түрде жүргізуге тырысу қажет.
1 Кедендік одақтың теориялық аспектілері
1.1 Кедендік одақ мемлекеттік кеден саясатын жүзеге асырудағы ролі және
маңызы
Бүгінгі күнде қоғамымызда жан-жақты жүргізіліп жатқан реформалар
мемлекеттік басқару мен реттеу аясына да айтарлықтай ықпалын тигізуде.
Басқару қызметінің бағыт-бағдарлары және жаңаша сипатта дамуы
мемлекетіміздегі әлеуметтік-экономикалық және саяси жүйедегі процестермен
айқындалуда. Ал осы процестерде инвестициялар саласындағы мемлекетік
реттеудің маңызы өте зор екендігі белгілі. Кеден саласы қоғамның дамуының
негізгі бір материалдық көзі болып отыр. Нарықтық қатынастардың кең етек
жаюы жағдайында, сыртқы экономикалық қызмет қоғам мен жекелеген адамдардың
өмірінен елеулі орын алып, сыртқы экономикалық қызметтер арқылы мемлекеттің
ел экономикасының өсіп дамуына белсенді де қарқынды түрде ықпалын тигізіп
отырғандығы белгілі. Алайда, соңғы кездерде нарықтық қатынастарға
көшуімізге байланысты экономика, қаржылар саласындағы мемлекеттік басқаруды
жоққа шығару сияқты келеңсіз көзқарастар қоғамымызда орын алып отыр. Оған
қоса Қазақстан Республикасының Конституциясында мемлекеттік басқару сияқты
мемлекеттік-құқықтық категорияның орнына атқарушы органдар (атқарушы билік
органдары) терминінің пайдалануы жаңағы көзқарастарға негіз болып отыр. Ал
осы атқарушы билікті жүзеге асыру мемлекеттік-басқарушы қызметті жүзеге
асыру болып табылатындығын білуге тиіспіз. Демек, мемлекеттік басқару
атқарушы билікке қарағанда кең мағынада айтылады. Осыған байланысты
мемлекеттік басқаруға байланысты өз көзқарастарымызды білдіріп өтсек.
Біріншіден, мемлекет бұрын да қазіргі кезеңде де өзінің табиғи құрылымына
байланысты экономикалық және әлеуметтік-мәдени саясатты қаржылардың
көмегімен жүзеге асыруға атсалысады. Бұл жерде ол әр алуан қоғам мүдделерін
көздейтіндіктен осы аялардағы мемлекеттік басқаруларды жоққа шығаруға
болмайды; екіншіден, мемлекеттің экономика, қаржылар, инвестициялар және
әлеуметтік-мәдени салалардағы дәрежесі ұзақ жылдар бойындағы тәжірибелермен
белгіленген. Әсіресе қазіргідей түбірлі реформалар кезеңінде мемлекеттің,
мелекеттік реттеудің рөлі күшейе бермек; Үшіншіден, мемлекет ешқашанда
нарықтық экономикаға қарсы тұрмайды, қайта біз оның қолында нарықтық
қатынастардың тиімді дамуы мен жандануына септігін тигізетін зор
мүмкіншіліктер бар екендігін ұмытпағандығымыз жөн; Төртіншіден, нарықтық
өзіндік реттеу стихиялық процестер туғызады және оны тежеу, реттеу тек
мемлекеттің қолынан келеді; Бесіншіден, жоғарыда айтқанымыздай нарықтық
өзіндік реттеу анархия мен хаосқа әкеліп соғатынын байқадық. Сондықтан
нарықтық өзіндік реттеу мен мемлекеттік реттеуді барынша үйлестіріп отыру
қажет. Ал бұл процестер өздігінен жүзеге асырылмайды, олар тек мемлекеттің
тікелей қатысуымен жүргізіледі; Алтыншыдан, жеке меншік және оған
байланысты қатынастар оның аясында, мемлекет аумағында өте қатал
экономикалық билікті туғызады. Осы билікті шектеу ісі де мемлекеттің
құзырында болады. Сондай-ақ, мемлекет көлік, байланыс, энегетика
салаларының монополист субъектілерінің халыққа ауыр тиетін іс-қимылдарын
шектей отырып, осы нарықтық аялардағы қажетті режимдерді белгілейді, ішкі
рынок пен ұлттық мүддені сыртқы ықпалдардан қорғаудың кепілі болып
табылады. [1]
Осы жерде айта өтер жәйт, мемлекеттік басқару ілімі, осы жайындағы
әкімшілік-құқықтық ғылым айтарлықтай жетістіктерге жеткенмен, көптеген
мәселелер оның ішінде инвестициялар саласындағы мемлекеттік реттеу
жеткілікті деңгейде өз шешімін тапқан жоқ. Мемлекеттік басқару мына
келесідей өте күрделі субъектілік тұрғыдағы элементтер жүйесінде, яғни
“мұқтаждық – мүдделер – мақсаттар – ерік білдіру – нормалар – қағидалар –
көзделген белестер – пайдалар – ынталандырулар”[2] шеңберінде қалыптасып,
дамығандықтан замана және нарықтық экономика талаптарына толығымен жауап
беретін сияқты.
Сонымен бірге, қазіргі кезеңдегі нарықтық қатынастар аясында жүзеге
асырылып жатқан мемлекеттік реттеудің өзі де мемлекеттік басқару болып
табылатынын білуге тиістіміз. Басқарудың көпқырлы аспектісімен қатар
әлеуметтік, экономикалық, психологиялық, саяси және этикалық тұрғыдағы
көзқарастары басқаруды қоғамдық құбылыс түрінде адамзат пен қоғамның өзара
іс қимыл механизміне ұтымды қосылған, көпқырлы категория ретінде танытады.
Мемлекеттік басқару мемлекеттің, оның органдары мен мекемелерінің
қоғам жүйесіне немесе оның салаларына мақсатты бағытта ықпал етуі.
Сондықтан биліксіз әлеуметтік басқару болмайды деген тұжырымдардың негізі
бар екендігін көреміз. Басқару биліктің қызмет атқаруы болып табылады. Өз
кезегінде мемлекеттік басқару мынадай ерекшеліктерге ие:
1.Мемлекеттік басқару саяси сипатта болғандықтан басқару жөніндегі
негізгі салмақ мемлекетке түседі. Мемлекет мемлекеттік-құқықтық, техникалық-
ұйымдастырушылық және басқа да басқару құралдарына арқа сүйей отырып
қоғамды басқаруды ұйымдастыралды;
2. Мемлекеттік басқару құқықтық нысанда жүзеге асады;
3. Мемлекеттік басқару ғылыми негіздерге сүйенеді.
С.С. Алексеев мемлекеттік басқару өзара тығыз байланысқан басқару
сатыларынан тұратын ұдайы процесс деп айта келе, сондай-ақ осы аядағы
органдардың басқару қызметтерінің ерекшеліктерін ескере отырып мына
төмендегідей басқару сатыларын бөліп шығарған: басқару шешімдерін
қабылдауға қажетті ақпараттарды жинау, өңдеу және талдау; 2. басқару
шешімін дайындау және қабылдау, 3. шешімді атқаруды ұйымдастыру; 4. есептеу
және бақылау [3]. Ал, мемлекеттік құрылыс және құқық саласының белгілі
ғалымы Г.В. Атаманчук мемлекеттік басқарудың мынадай анықтамасын берген:
мемлекеттік басқару мемлекеттің ұйымдарға, адамдардың тәртіптері мен іс-
қимылдарына, олардың ұжымдарына біртұтас қоғамға тікелей ықпал етуге
бағытталған, ғылыми негізделген, жоспарланған, ұдайы және құқықтық нысанда
жүзеге асатын қызмет. Сонымен қатар, ол мемлекеттік басқару жүйесінің мына
әрекеттер мен элементтерді қамтитындығын көрсеткен:
1. басқару субъектісінің ұйымдастырылуы және қызмет атқаруы;
2. басқарушылар мен басқарылушы объектлердің өзара байланыстарының
құрылымы, басқарушы іс-қимылдардың жиынтығы;
3. мемлекеттік басқарушы ықпалдарға тікелей бағынатын қоғам жүйесінің
элементтері;
Осы жүйе басқаруға байланысты әрекеттерде, қатынастарда, актлерде міндетті
үш элементтің болғанын қалайды:
1) басқару субъектісі немесе оның лауазымды адамы, органы;
2) құрылған және жүзеге асырылатын басқарушы ықпал;
3) жеке тұлғаның, кәсіпорынның, ұйымның және мекемелердің қызметтері
түріндегі ықпал ету объектісі.[2.14]
Латынның “администрация” сөзі басқару деген мағынада айтылады. Басқару
қоғамдағы адамдар өмірінің маңызды жағы ретінде көрініс табады. Себебі ол
әлеуметтік сипатта болады. Сондықтан басқаруға әлеуметтік процесс
тұрғысынан қарасақ оның маңызы өте терең, ерікті және саналы бастамасы бар
екендігін байқаймыз.
Ал өз кезегінде, адамдардың бірігіп жасаған іс-қимылдары, әрекеттері
ұйымдастыруға әкеліп саяды. Ұйымдастыру біріншіден, адамдардың бірігіп
жұмыс жасауларына қажетті бірлесу болып табылады. Басқаша сипаттасақ,
басқаруды біріккен адамдардың өздеріне тиісті жұмыс, қызметтерін
атқаруыларымен байланыстырамыз. Демек ұйымдастыру (басқару) тек адамдардың
бірігуімен ғана шектеліп қалмай, сонымен қатар олардың өз қызметтерін
жүзеге асыру тәртібін де қамтиды. Басқарудың негізгі міндеттеріадамдардың
брлескен қызметтерін ұйымдастырумен байланысты болғандықтан, олардың өзара
іс-қимылдарын әртүрлі бірлестіктермен және қызметтерінің бағыттарымен
нысаналай отырып қамтамасыз ету мәлелесі туындайды. Бұл туралы К. Маркс
“әкімшіліктік мемлекеттің ұйымдастырушылық қызметі” деп айтқан
болатын.[4.124] Демек, басқаруға әлеуметтік функция ретінде ұйдастырушылық
сипат тән. Ұйымдастырудың бұл маңызды көрінісі бірлесіп қызмет
атқарушылылардың өз функцияларын орындаумен қатар дербес жұмыстардың
арасындағы ауыз бірліктен, келісімнен тұрады.
Іс жүзінде басқару өзінің мәні бойынша жұмыс істеу бағдарламасын жасау,
оны қажетті материалдармен қамтамасыз ету, бірлесіп қызметтер
атқарушылардың арасында жалпы міндеттерді бөлу, ұжымдардың әрекеттері мен
күштерін біріктіруге ат салысу, олардың күнделікті қызметтерін реттеп
отыру, сондай-ақ барлық атқарылатын қызметтердің алға қойған міндеттерге
сай болуына қадағалау жүргізу болып табылады. Осы бағыттар бойынша барлық
бірлескен қызметке қатысушылардың жалпы нысаналы мақсатқа жетуді көздеп
бағындыруды қамтамасыз ету жүзеге асырылады. Бүгінгі таңда инвестициялық
қызметке қатысушылардың қызметін реттеу мен басқару мемлекеттік басқарудағы
осындай маңызды нысаналы бағыттардың бірі болып отыр. Осы процесте
тұлғаларды басқару қамтамасыз етіледі, олардың өзара қатынастары
ұйымдастырылады. Жұмыс атқару кезіңде адамдардың жүріп-тұруы, іс-қимылы
оның еркіне, сана-сезіміне байланысты болады. Демек басқару адамдардың
әртүрлі ерікті қатынастары арқылы жүзеге асырылады. Әлеуметтік басқарудың
субъектісі адамдар болып табылады, яғни басқару дегеніміз адамдардың
адамдарды басқаруын жүзеге асыру. Басқарудың нақты субъектісі ретінде
адамдардың ұйымдастырылған ұжымдары, қоғамдық немесе мемлекеттік органдар
немесе жеке тұлғалар (басқарушылар) есептеледі. Онымен, басқару субъектісі
мен объектісінің арасындағы белгілі бір байланыс басқару ретінде көрініс
табады. Оның мәні субъектінің қоғамдық процестің басқарылушы адамдарға
ұйымдастырылған ықпал етуі. Осы ықпал ету мемлекеттік органдар арқылы
жүзеге асырылады. Белгілі құқықтанушы ғалымдар С. Өзбекұлы мен
Ө.Қопабаевтың пікірінше “мемлекеттік органдар дегеніміз мемлекет
механизімінің құрамдас бөлігі ретінде құқықтық негізде басқару, билік
жүргізу мақсатында құрылған жүйе”, сонымен бірге олар мемлекеттік
органдардың өзіне тән мынадай ерекшеліктерін атап көрсетеді:
1. Мемлекеттік орган өмір қажеттілігіне байланысты, құқықтық негізде
арнайы функциларды атқару үшін құрылады;
2. мемлекеттің басқа органдармен тығыз байланыста қызметін іс жүзіне
асырады;
3. билік жүргізу барысында күш қолдануға құзыры бар;
4. Мелекетттік орган – мемлекеттің функцияларын, саясатын іске
асыратын мемкеме;
5. Мемлекеттік орган арнайы дайындықтан өткен, қолдарында билік
жүргізу құқығы бар арнайы адамдар тобы;
6. Құрылған органдар заңдылық негізде қызмет атқарады;
7. Мемлекеттік орган материалдық база және қаржымен қамтамасыз
етіледі.[5.65]
Қорыта келе, мемлекеттік басқару дегеніміз шаруашылық, әлеуметтік-
мәдени және әкімшілік-саяси құрылыстарды тікелей және күнделікті басқару
процесінде заңдарды орындау шеңберіндегі заңға сәйкес, мемлекеттік өктем,
ұйымдастырушы қызмет. Бұл қызметтерді жүзеге асыру басқару одақтың іс-
қимылдарымен жүргізіледі. Басқару функцияларына байланысты басқару теориясы
басқарушы ықпал жасау әдістерін алға шығарады. Ал, мемлекеттік басқару
процесінде бұл әдістер мемлекет атынан, оның тапсырмасы мен мүддесін көздей
отырып пайдаланылады. Бұл әдістерден мемлекеттік басқару одақтың
мемлекеттік өктем өкілеттіліктері көрініс табады.
Мемлекеттік басқарудың нақты әдістері мынадай екі топқа бөлінеді:
1. экономикадан тыс ықпал ету әдістері, яғни басқарылушы объектілерге
міндетті шешімдерді қабылдау арқылы басқару функциясын жүзеге асыру;
2. Экономикалық ықпал жасау әдістері, басқарылушы объектілердің
материалдық жағдайларына тиісті мөлшерде әсер ету арқылы басқару
функциясын жүзеге асыру.[6.85]
1.2. Кеден одақтың тауарлардың кедендік режимдеріне байланысты
өкіліттіліктерінің ерекшеліктері
Кеден органы кеден декларациясын тіркеген күн тауарларды белгілі бір
кедендік режимде мәлімдеген күн болып есептеледі. Кеден Кодексінде
белгіленген тәртіппен кеден органының тауарларды шығарған күні тауарларды
кедендік режимде орналастырған күн болып есептеледі.
Декларант кедендік режимнің кеден кодексінде белгіленген шарттары мен
талаптарын сақтамағандығы үшін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
жауапты болады.
Тұлғалар кедендік режимнің шарттары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 Кедендік одақтың теориялық аспектілері
1.1 Кедендік одақ мемлекеттік кеден саясатын жүзеге асырудағы ролі және
маңызы
1.2. Кеден одақтың тауарлардың кедендік режимдеріне байланысты
өкіліттіліктерінің ерекшеліктері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметтерін
либерализациялау сыртқы рынокка шығушы кәсіпорындардың, ұйымдардың және
мекемелердің, сондай-ақ жекелеген кәсіпкерлердің шеңберін кеңейте түсті.
Осыған байланысты халықаралық тауарлар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттар,
сипаткерлік қызмет нәтижелерін алмасу салаларында мемлекеттік реттеудің
ролі де елеулі өсе түсуде. Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты
түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және
көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді
алады, кеден ережелерін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден
ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін
жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет
аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі
экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады.
Сондықтан мемлекет кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен
қамтылатын кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының
өтуінің кедендік режимін бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден
ережелерін бекітеді және басқа да көптеген басқару және реттеу қызметтерін
жүзеге асырады. Кеден ісі мен кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет
аясындағы құрам болып қана қалмай, басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі
экономикалақ байланыстар қалыптастырудың дәнекері болып табылады. Сонымен
қатар, айта өтерлілігі, шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары
технологиялық тауарлардың импортын қолдау мен кредиттеу басымдылыққа
айналуы тиіс. Бүгінгі күнде дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 20
млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Шикізаттық емес экспорт он жылдан бері осы
көлемде қалып отыр. Ендігі жерде осы көлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт
жетті. Біз үздік әлемдік тәжірибеге сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт
агенттіктерімен ынтымақтастықты белсенді дамытуымыз керек.
Дегенмен, айта өтер өкінішті жайт, кеден органдары саласындағы
жемқорлықтың бүгінгі таңда өршіп отырғандығы болып отыр. Әлеуметтік сұрау
салулардың мәліметі бойынша кеден органдары мемлекеттік қызметтердің ішінде
жемқорлық дәрежесі бойынша бірінші орында, соның ішінде оның лицензиялауға
байланысты қызметтері бірінші орында тұр [1]. Сондықтан кеден одақтың
қызметін жетілдіру үшін, алдымен ондағы жемқорлықпен күресті күшейту, оның
қызметін барынша жария түрде жүргізуге тырысу қажет.
1 Кедендік одақтың теориялық аспектілері
1.1 Кедендік одақ мемлекеттік кеден саясатын жүзеге асырудағы ролі және
маңызы
Бүгінгі күнде қоғамымызда жан-жақты жүргізіліп жатқан реформалар
мемлекеттік басқару мен реттеу аясына да айтарлықтай ықпалын тигізуде.
Басқару қызметінің бағыт-бағдарлары және жаңаша сипатта дамуы
мемлекетіміздегі әлеуметтік-экономикалық және саяси жүйедегі процестермен
айқындалуда. Ал осы процестерде инвестициялар саласындағы мемлекетік
реттеудің маңызы өте зор екендігі белгілі. Кеден саласы қоғамның дамуының
негізгі бір материалдық көзі болып отыр. Нарықтық қатынастардың кең етек
жаюы жағдайында, сыртқы экономикалық қызмет қоғам мен жекелеген адамдардың
өмірінен елеулі орын алып, сыртқы экономикалық қызметтер арқылы мемлекеттің
ел экономикасының өсіп дамуына белсенді де қарқынды түрде ықпалын тигізіп
отырғандығы белгілі. Алайда, соңғы кездерде нарықтық қатынастарға
көшуімізге байланысты экономика, қаржылар саласындағы мемлекеттік басқаруды
жоққа шығару сияқты келеңсіз көзқарастар қоғамымызда орын алып отыр. Оған
қоса Қазақстан Республикасының Конституциясында мемлекеттік басқару сияқты
мемлекеттік-құқықтық категорияның орнына атқарушы органдар (атқарушы билік
органдары) терминінің пайдалануы жаңағы көзқарастарға негіз болып отыр. Ал
осы атқарушы билікті жүзеге асыру мемлекеттік-басқарушы қызметті жүзеге
асыру болып табылатындығын білуге тиіспіз. Демек, мемлекеттік басқару
атқарушы билікке қарағанда кең мағынада айтылады. Осыған байланысты
мемлекеттік басқаруға байланысты өз көзқарастарымызды білдіріп өтсек.
Біріншіден, мемлекет бұрын да қазіргі кезеңде де өзінің табиғи құрылымына
байланысты экономикалық және әлеуметтік-мәдени саясатты қаржылардың
көмегімен жүзеге асыруға атсалысады. Бұл жерде ол әр алуан қоғам мүдделерін
көздейтіндіктен осы аялардағы мемлекеттік басқаруларды жоққа шығаруға
болмайды; екіншіден, мемлекеттің экономика, қаржылар, инвестициялар және
әлеуметтік-мәдени салалардағы дәрежесі ұзақ жылдар бойындағы тәжірибелермен
белгіленген. Әсіресе қазіргідей түбірлі реформалар кезеңінде мемлекеттің,
мелекеттік реттеудің рөлі күшейе бермек; Үшіншіден, мемлекет ешқашанда
нарықтық экономикаға қарсы тұрмайды, қайта біз оның қолында нарықтық
қатынастардың тиімді дамуы мен жандануына септігін тигізетін зор
мүмкіншіліктер бар екендігін ұмытпағандығымыз жөн; Төртіншіден, нарықтық
өзіндік реттеу стихиялық процестер туғызады және оны тежеу, реттеу тек
мемлекеттің қолынан келеді; Бесіншіден, жоғарыда айтқанымыздай нарықтық
өзіндік реттеу анархия мен хаосқа әкеліп соғатынын байқадық. Сондықтан
нарықтық өзіндік реттеу мен мемлекеттік реттеуді барынша үйлестіріп отыру
қажет. Ал бұл процестер өздігінен жүзеге асырылмайды, олар тек мемлекеттің
тікелей қатысуымен жүргізіледі; Алтыншыдан, жеке меншік және оған
байланысты қатынастар оның аясында, мемлекет аумағында өте қатал
экономикалық билікті туғызады. Осы билікті шектеу ісі де мемлекеттің
құзырында болады. Сондай-ақ, мемлекет көлік, байланыс, энегетика
салаларының монополист субъектілерінің халыққа ауыр тиетін іс-қимылдарын
шектей отырып, осы нарықтық аялардағы қажетті режимдерді белгілейді, ішкі
рынок пен ұлттық мүддені сыртқы ықпалдардан қорғаудың кепілі болып
табылады. [1]
Осы жерде айта өтер жәйт, мемлекеттік басқару ілімі, осы жайындағы
әкімшілік-құқықтық ғылым айтарлықтай жетістіктерге жеткенмен, көптеген
мәселелер оның ішінде инвестициялар саласындағы мемлекеттік реттеу
жеткілікті деңгейде өз шешімін тапқан жоқ. Мемлекеттік басқару мына
келесідей өте күрделі субъектілік тұрғыдағы элементтер жүйесінде, яғни
“мұқтаждық – мүдделер – мақсаттар – ерік білдіру – нормалар – қағидалар –
көзделген белестер – пайдалар – ынталандырулар”[2] шеңберінде қалыптасып,
дамығандықтан замана және нарықтық экономика талаптарына толығымен жауап
беретін сияқты.
Сонымен бірге, қазіргі кезеңдегі нарықтық қатынастар аясында жүзеге
асырылып жатқан мемлекеттік реттеудің өзі де мемлекеттік басқару болып
табылатынын білуге тиістіміз. Басқарудың көпқырлы аспектісімен қатар
әлеуметтік, экономикалық, психологиялық, саяси және этикалық тұрғыдағы
көзқарастары басқаруды қоғамдық құбылыс түрінде адамзат пен қоғамның өзара
іс қимыл механизміне ұтымды қосылған, көпқырлы категория ретінде танытады.
Мемлекеттік басқару мемлекеттің, оның органдары мен мекемелерінің
қоғам жүйесіне немесе оның салаларына мақсатты бағытта ықпал етуі.
Сондықтан биліксіз әлеуметтік басқару болмайды деген тұжырымдардың негізі
бар екендігін көреміз. Басқару биліктің қызмет атқаруы болып табылады. Өз
кезегінде мемлекеттік басқару мынадай ерекшеліктерге ие:
1.Мемлекеттік басқару саяси сипатта болғандықтан басқару жөніндегі
негізгі салмақ мемлекетке түседі. Мемлекет мемлекеттік-құқықтық, техникалық-
ұйымдастырушылық және басқа да басқару құралдарына арқа сүйей отырып
қоғамды басқаруды ұйымдастыралды;
2. Мемлекеттік басқару құқықтық нысанда жүзеге асады;
3. Мемлекеттік басқару ғылыми негіздерге сүйенеді.
С.С. Алексеев мемлекеттік басқару өзара тығыз байланысқан басқару
сатыларынан тұратын ұдайы процесс деп айта келе, сондай-ақ осы аядағы
органдардың басқару қызметтерінің ерекшеліктерін ескере отырып мына
төмендегідей басқару сатыларын бөліп шығарған: басқару шешімдерін
қабылдауға қажетті ақпараттарды жинау, өңдеу және талдау; 2. басқару
шешімін дайындау және қабылдау, 3. шешімді атқаруды ұйымдастыру; 4. есептеу
және бақылау [3]. Ал, мемлекеттік құрылыс және құқық саласының белгілі
ғалымы Г.В. Атаманчук мемлекеттік басқарудың мынадай анықтамасын берген:
мемлекеттік басқару мемлекеттің ұйымдарға, адамдардың тәртіптері мен іс-
қимылдарына, олардың ұжымдарына біртұтас қоғамға тікелей ықпал етуге
бағытталған, ғылыми негізделген, жоспарланған, ұдайы және құқықтық нысанда
жүзеге асатын қызмет. Сонымен қатар, ол мемлекеттік басқару жүйесінің мына
әрекеттер мен элементтерді қамтитындығын көрсеткен:
1. басқару субъектісінің ұйымдастырылуы және қызмет атқаруы;
2. басқарушылар мен басқарылушы объектлердің өзара байланыстарының
құрылымы, басқарушы іс-қимылдардың жиынтығы;
3. мемлекеттік басқарушы ықпалдарға тікелей бағынатын қоғам жүйесінің
элементтері;
Осы жүйе басқаруға байланысты әрекеттерде, қатынастарда, актлерде міндетті
үш элементтің болғанын қалайды:
1) басқару субъектісі немесе оның лауазымды адамы, органы;
2) құрылған және жүзеге асырылатын басқарушы ықпал;
3) жеке тұлғаның, кәсіпорынның, ұйымның және мекемелердің қызметтері
түріндегі ықпал ету объектісі.[2.14]
Латынның “администрация” сөзі басқару деген мағынада айтылады. Басқару
қоғамдағы адамдар өмірінің маңызды жағы ретінде көрініс табады. Себебі ол
әлеуметтік сипатта болады. Сондықтан басқаруға әлеуметтік процесс
тұрғысынан қарасақ оның маңызы өте терең, ерікті және саналы бастамасы бар
екендігін байқаймыз.
Ал өз кезегінде, адамдардың бірігіп жасаған іс-қимылдары, әрекеттері
ұйымдастыруға әкеліп саяды. Ұйымдастыру біріншіден, адамдардың бірігіп
жұмыс жасауларына қажетті бірлесу болып табылады. Басқаша сипаттасақ,
басқаруды біріккен адамдардың өздеріне тиісті жұмыс, қызметтерін
атқаруыларымен байланыстырамыз. Демек ұйымдастыру (басқару) тек адамдардың
бірігуімен ғана шектеліп қалмай, сонымен қатар олардың өз қызметтерін
жүзеге асыру тәртібін де қамтиды. Басқарудың негізгі міндеттеріадамдардың
брлескен қызметтерін ұйымдастырумен байланысты болғандықтан, олардың өзара
іс-қимылдарын әртүрлі бірлестіктермен және қызметтерінің бағыттарымен
нысаналай отырып қамтамасыз ету мәлелесі туындайды. Бұл туралы К. Маркс
“әкімшіліктік мемлекеттің ұйымдастырушылық қызметі” деп айтқан
болатын.[4.124] Демек, басқаруға әлеуметтік функция ретінде ұйдастырушылық
сипат тән. Ұйымдастырудың бұл маңызды көрінісі бірлесіп қызмет
атқарушылылардың өз функцияларын орындаумен қатар дербес жұмыстардың
арасындағы ауыз бірліктен, келісімнен тұрады.
Іс жүзінде басқару өзінің мәні бойынша жұмыс істеу бағдарламасын жасау,
оны қажетті материалдармен қамтамасыз ету, бірлесіп қызметтер
атқарушылардың арасында жалпы міндеттерді бөлу, ұжымдардың әрекеттері мен
күштерін біріктіруге ат салысу, олардың күнделікті қызметтерін реттеп
отыру, сондай-ақ барлық атқарылатын қызметтердің алға қойған міндеттерге
сай болуына қадағалау жүргізу болып табылады. Осы бағыттар бойынша барлық
бірлескен қызметке қатысушылардың жалпы нысаналы мақсатқа жетуді көздеп
бағындыруды қамтамасыз ету жүзеге асырылады. Бүгінгі таңда инвестициялық
қызметке қатысушылардың қызметін реттеу мен басқару мемлекеттік басқарудағы
осындай маңызды нысаналы бағыттардың бірі болып отыр. Осы процесте
тұлғаларды басқару қамтамасыз етіледі, олардың өзара қатынастары
ұйымдастырылады. Жұмыс атқару кезіңде адамдардың жүріп-тұруы, іс-қимылы
оның еркіне, сана-сезіміне байланысты болады. Демек басқару адамдардың
әртүрлі ерікті қатынастары арқылы жүзеге асырылады. Әлеуметтік басқарудың
субъектісі адамдар болып табылады, яғни басқару дегеніміз адамдардың
адамдарды басқаруын жүзеге асыру. Басқарудың нақты субъектісі ретінде
адамдардың ұйымдастырылған ұжымдары, қоғамдық немесе мемлекеттік органдар
немесе жеке тұлғалар (басқарушылар) есептеледі. Онымен, басқару субъектісі
мен объектісінің арасындағы белгілі бір байланыс басқару ретінде көрініс
табады. Оның мәні субъектінің қоғамдық процестің басқарылушы адамдарға
ұйымдастырылған ықпал етуі. Осы ықпал ету мемлекеттік органдар арқылы
жүзеге асырылады. Белгілі құқықтанушы ғалымдар С. Өзбекұлы мен
Ө.Қопабаевтың пікірінше “мемлекеттік органдар дегеніміз мемлекет
механизімінің құрамдас бөлігі ретінде құқықтық негізде басқару, билік
жүргізу мақсатында құрылған жүйе”, сонымен бірге олар мемлекеттік
органдардың өзіне тән мынадай ерекшеліктерін атап көрсетеді:
1. Мемлекеттік орган өмір қажеттілігіне байланысты, құқықтық негізде
арнайы функциларды атқару үшін құрылады;
2. мемлекеттің басқа органдармен тығыз байланыста қызметін іс жүзіне
асырады;
3. билік жүргізу барысында күш қолдануға құзыры бар;
4. Мелекетттік орган – мемлекеттің функцияларын, саясатын іске
асыратын мемкеме;
5. Мемлекеттік орган арнайы дайындықтан өткен, қолдарында билік
жүргізу құқығы бар арнайы адамдар тобы;
6. Құрылған органдар заңдылық негізде қызмет атқарады;
7. Мемлекеттік орган материалдық база және қаржымен қамтамасыз
етіледі.[5.65]
Қорыта келе, мемлекеттік басқару дегеніміз шаруашылық, әлеуметтік-
мәдени және әкімшілік-саяси құрылыстарды тікелей және күнделікті басқару
процесінде заңдарды орындау шеңберіндегі заңға сәйкес, мемлекеттік өктем,
ұйымдастырушы қызмет. Бұл қызметтерді жүзеге асыру басқару одақтың іс-
қимылдарымен жүргізіледі. Басқару функцияларына байланысты басқару теориясы
басқарушы ықпал жасау әдістерін алға шығарады. Ал, мемлекеттік басқару
процесінде бұл әдістер мемлекет атынан, оның тапсырмасы мен мүддесін көздей
отырып пайдаланылады. Бұл әдістерден мемлекеттік басқару одақтың
мемлекеттік өктем өкілеттіліктері көрініс табады.
Мемлекеттік басқарудың нақты әдістері мынадай екі топқа бөлінеді:
1. экономикадан тыс ықпал ету әдістері, яғни басқарылушы объектілерге
міндетті шешімдерді қабылдау арқылы басқару функциясын жүзеге асыру;
2. Экономикалық ықпал жасау әдістері, басқарылушы объектілердің
материалдық жағдайларына тиісті мөлшерде әсер ету арқылы басқару
функциясын жүзеге асыру.[6.85]
1.2. Кеден одақтың тауарлардың кедендік режимдеріне байланысты
өкіліттіліктерінің ерекшеліктері
Кеден органы кеден декларациясын тіркеген күн тауарларды белгілі бір
кедендік режимде мәлімдеген күн болып есептеледі. Кеден Кодексінде
белгіленген тәртіппен кеден органының тауарларды шығарған күні тауарларды
кедендік режимде орналастырған күн болып есептеледі.
Декларант кедендік режимнің кеден кодексінде белгіленген шарттары мен
талаптарын сақтамағандығы үшін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
жауапты болады.
Тұлғалар кедендік режимнің шарттары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz