Қожа Ахмет Яссауи туындыларының әдеби-көркемдік қуаты туралы ғылыми-теориялық пікірлер

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3-7

I ТАРАУ

Қожа Ахмет Яссауи дүниетанымы және қазақ әдебиеті . . . 8-45

1 . 1 Қожа Ахмет Яссауи заманындағы түрік-ислам мәдениетінің қалыптасуы мен дамуы . . . 19-37

1. 2 Қожа Ахмет Яссауи және сопылық дүниетаным . . . 38-45

II ТАРАУ

Қожа Ахмет Яссауидің діни-имандылық тағылымы . . . 46-69

2. 1 Қожа Ахмет Яссауи хикметеріндегі адамгершілікті, білімділікті насихаттауы . . . 51-69

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 70-71

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 72-73

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. ХI-ХII ғасырларда жасаған атақты сопы, философ, ғұлама ғалым, ақын Қожа Ахмет Яссауи Иасы (қазіргі Түркістан) шаһарының маңындағы Испиджап (қазіргі Сайрам) қаласында дүниеге келген. Оның анасы шейх Мұсаның қызы Қарашаш болса, әкесі Ибраһим [1; 36-38 бб] де өз заманының білікті адамдары еді. Мұндай орта Яссауидің оқу-білімге ерте жастан-ақ құштар болуына әсерін тигізбей тұрмады. Бір хикметінде «Алты жаста тұрмай қаштым алаяқтан, көкке шығып дәріс үйрендім мәләйіктен»(14-х) -деп көрсетуі осы жайды аңғартса керек. Өзге оқушылардан зеректігімен, ойшылдығымен ерекшеленген Ахмет Ясауиді атақты сопы Арыстан Баб өзіне шәкірттікке алады. Бұл оқиға Яссауи жеті жасқа толғанда болған. Шамасы осы кездері Ахмет Ясауи әке-шешесінен айрылып, жетімдік тауқыметін тартып жүрсе керек. Сондықтан болар Арыстан Баб оның ұстазы, білім сапарындағы жетекшісі ғана емес, сондай-ақ әке орнына әке болып, қанатының астына алып, тәлім-тәрбие беруші, қамқоршысы ретінде кеңінен мағлұм.

Бұл кездесудің Яссауи өмірінің таңдауын белгілеп, болашағына үлкен әсер еткендігі анық. Олай дейтініміз, осы оқиға Яссауиге қатысты аңыздар да, хикметтерінде де ерекше аталып, жан-жақты сипатталады:

Жеті жаста Арыстан Бабқа қылдым сәлем,

Хақ Мұстафа аманатын бер деп маған.

Сол мезетте мың бір зікір еттім тамам,

Нәпсім тыйып, Аллаға бет бұрдым міне.

Құрма беріп, басым сипап, назар салды,

Бір сәтте ол дүниеге сапар салды,

Қоштасып бұл әлеммен, кете барды,

Мектеп көріп, қайнап-толып, тастым міне!

Хикметте сөз болатын құрма-Алла аманаты жайында ел ішінде мынадай аңыз кең тараған. Бірде пайғамбарымыз Алланың дидарын көру үшін Жәбірейілмен бірге көкке ұшып бара жатып, жол-жөнекей үш адамның рухын көріпті. Жәбірейілден: «Бұлар кім?», -деп сұраса, ол: «Бұлар-Сіздің үмбеттеріңіз. Бірі Имам Ағзам, екіншісі-Ғаусыл Ағзам (Қожан Баһауидин), үшіншісі - Қожа Ахмет Яссауи», - депті. Сонда ол Қожа Ахметке берерсің деп, Арыстан Бабқа тапсырыпты. 400 жыл жасаған Арыстан Баб пайғамбар тапсырмасын орындапты делінеді [2; 6-7 бб ] . Хикметте сөз болатын құрма - Алла аманаты жайында ел ішінде мынадай аңыз кең тараған: Алла тағала Жәбірейілге жәннәт бағынан құрма теріп кел деп бұйырады. Ол құрманың бір табағын жинап келе жатқанда, табақ ішінен бір құрма жерге түсіп кетеді. Жәбірейіл құрманы қайтармақ болып әрекеттенгенде, Алла тағала былай дейді: “Бұл құрманы Мұхаммед пайғамбар асхабтары арқылы өзінің үмбеті Ахметке тапсырсын”. Бұл жарлықты естіген Мұхаммед пайғамбар асхабтарын түгел жинап алып, жайды түсіндіреді де, “Алла аманатын кім тапсырады?” деп сауал қояды. Ешкім батпаған соң іштеріндегі біраз жасқа келген Арыстан Баб шығып: “Мен табыстар едім, бірақ ғұмырым жетер емес”, - деп жауап қатады. Сонда пайғамбар: “Алла аманатын тапсырғанша жасай бересің”, - деп құрманы Арыстан Бабқа табыстайды. Сөйтіп аңыз - әңгімелерге сенсек, Арыстан Баб құрманы ұртына сақтап, бір аңызда төрт жүз, бір аңызда жеті жүз жыл ғұмыр кешкен делінеді. Яссауидің өз хикметтерінде (төрт жүз жыл ұртыма сақтап жүрдім мен саған (114-х) ) Арыстан Бабтың төрт жүз жыл ғұмыр кешкені айтылады. Әрине, шындыққа жүгінсек, мұнша ғұмыр кешу адам баласына мүмкін емес, бірақ ескерусіз қалмайтын бұл сан мәні неде деген сұраққа мынадай болжам келтіруге болатын сияқты: Ахмет Яссауи жеті жасқа толғанда (егер ол 1083 жылы туылған деп есептесек), онда Мұхаммедтің өлімінен кейінгі уақыт 458 жылға тең. Мұндай оқиға, яғни Алла аманатын Арыстан Бабқа тапсыру шамамен ислам діні үстемдік ала бастаған кездері, яғни, 620 жылдары болды деп болжасақ, онда аралық уақыт 470 жылға тура. Бұдан байқалатыны жетпіс жасында Арыстан Баб құрманы тапсыруды міндетіне алса, қалған төрт жүз жыл құрманы Ахметке сақтап, жеткізу үшін берілген қосымша ғұмыр. Ясауи ұстазы жайында өзінің хикметерінде мынандай мәлімет береді:

Сахабалар айтыпты: Арыстан Баба атыңыз,

Арабтардың ұлысы, пәкиза дүр затыңыз (114-х)

- деп Арыстан Бабтың шыққан нәсілін араб екенін көрсетеді. Бұл сөздің шыны бар сияқты: Арыстан Бабтың ата - бабалары тіпті Мұхамммед пайғамбардың алғашқы асхабтары болуы әбден ықтимал, кейіннен діни миссиямен түркі топырағында қоныс тауып, осы жерде қожалар дәстүрімен мұсылманшылықты дәріптеушілер болып қалғанға ұқсайды. Немесе Араб халифатынан қудаланған алғашқы сопылардың жұрағаты да болуы ғажайып емес. Бұл тек біздің долбарымыз, әйткенмен Арыстан Бабтың тегі арабтан шығып, қожалар әулиетіне жатқан және де сопылықты ұстануы мұрагерлік дәстүрге байланысты деген ойдамыз.

Дәл осы оқиға оның «Диуани хикметінде» де жинақтала айтылып, өзінің жер астына түсуінің басты себебі ретінде сипатталады:

Миғражда Хақ Мұстафа рухымды,

Сол себепті алпыс үште кірдім жерге . . .

Хақ Мұстафа Жебірейілге қылды сауал:

«Бұл кеткен рух тәнге кірмей, тапқан жамал?!»

Жебірейіл айтты: «Үмбет ісі Сізге бір хақ,

Көкке шығып, періштеден алар сабақ.

Жылаушыға сыйға берер жеті табақ», -

Сол себептен алпыс үште кірдім жерге!

Ендігі бір маңызды мәселе ұлы ақынның туған, өлген жылдары жайында. Мұны әр зерттеуші әр қилы түсіндіріп келеді. Тобықтай түйіні «Диуани хикметте» Қожа Ахметтің өз аузынан айтылған, алайда осыны күні бүгінге дейін жұрт не көрмей келеді, не көрсе де танығысы келмейді. Ақынның қанша жыл жасағанын оның өзінен жақсы білетін адамның жоқ екенін де мойындайық. Осы жолдарда ол өз жасын тайға таңба басқандай етіп, бұлтарыссыз, қалтарыссыз ашық айтыпты. Жыр жолдарына назар салып көрелік:

Жер үстінде өлмес бұрын тірі өлдім,

Алпыс үште сүннет деді, естіп білдім.

Жер астында жаным барда құлдық қылдым,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.

Жүз жиырма беске кірдім, біле алмадым,

Хақ Мұстапа сүндеттерін қыла алмадым,

Олардан алғыс - мадақ ала алмадым,

Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет!

Бұл жолдардан соң басқа пікір түюдің не қажеті болмақ? Дәл осыған тоқтап, туған өлген жылдарын өзгертпестей ету керек. Бұл тұжырымды біз 1991-жылы Түркияның Анкара қаласында Қожа Ахмет Яссауиге арналып өткен дүниежүзілік симпозиумда да айтқан едік, мұны Яссауитанушылар да түгел мойындаған, осы хабарлама сол симпозиумның «Хабарларында» жақында жеке кітап болып басылып та шықты. Сондықтан бұл істі осымен аяқтай келе, екінші бір жұмбақтың мәнін аша кетуді де жөн дер едік [3; 128б ] . Сол 125 жас қай жылдарға келеді, енді соған тоқталайық.

Дипломдық жұмыстың нысаны: Яссауидің алғаш негізін қалаған бауырлас түркі ғалымы Ф. Көпрүлү Қожа Ахмет Яссауидің 120 жыл жасаған деген болжам айтады. Қазақтың белгілі жазушысы Ж. Аймауытов та халық аузындағы аңыздарға сүйене отырып сол байламға тоқталады. Бірақ, бұлар Ахмет Яссауидің қашан туғанын дәлдеп көрсетпейді. Шетел ғалымдары, әсіресе орыс зерттеушілері оның дүниеден қайтқан жылын шамалап айтумен тоқталады.

Белгілі ғалым Ә. Қоңратпаев «Қожа Ахмет Яссауи Ибрагимұлы Ибн Махмут (1104-1167) XII ғасырда Түркістан маңындағы Сайрам жерінде дүниеге келген көрнекті ақын» [4; 89-98 бб] - деген ой түйеді. Ал білікті зерттеуші Х. Сүйіншәлиев «Соңғы кезге дейін зерттеушілер Ахмет 1167 жылы 63 жасында өлген деп келді. Бұл пікірді айтушылар ақынның өлеңдерінде кездесетін сөзіне сүйеніп айтады. Бұл өлеңде ол өлген себебін айтып отырған жоқ. Жер асты қылуетке кіру себебін айтып отыр. Асылы, осы пікір дұрыс. Біздіңше де Яссауи 1094 жылы туып, 1167 жылы өлген адам» [5; 113б] - деп қалам тербейді.

Діни аңыздар бойынша, Қожа Ахмет 63 жастан кейін, Мұхаммед пайғамбардың жасына келген соң, сол кісінің ісін жалғастырушы сүндеті ретінде, «күн көзін көріп жүру күнә» деп, жер астынан өзіне орын дайындатып, сонда өмір кешеді. Жер астына түсерден бұрын ол кісі айтса керек: «Жер бетінде қанша жыл жасасам, жер астында да сонша жыл жасаймын», -деп. Алайда мәселе Қожа Ахмет жер астына қай жылы, неше жасында түсті деген сұрақ төңірегінде болмақ. Қожа Ахмет Яссауидің өмірін зерттеген адамдардың бәрі де ол кісінің қайтыс болған жылын бірауыздан ескіше 1166-67 жыл деп белгілейді. Егер хикметтегі 125 жылды осыған ойластырсақ, онда ақынның 1041-42 жылы туғаны анықталар еді. Бұл жылдар оның Бұхарадағы өмірімен, дәлірек айтсақ, Ж. Хамаданидің жас мерзімімен сәйкес келмейді. Ол кісінің 1148 жыл өлгені мәлім. Бұлай болған жағдайда, Қожа Ахмет Яссауиге өз ұстазымен қартайған шағында кездесуге тура келер еді. Сондықтан ақынның қайтыс болды деген жылын, яғни 1166-67 жылды шын өлген жылы емес, жер астына түскен жылы деп тұжырымдасақ, дәл сол жылы ол 63 жаста болады екен. Осыған қол қойсақ, ол 1103 жылы туып, 1228 жылы қайтыс болған дей аламыз. Қазақ Ұлттық энциклопедиясына жүгінетін болсақ, «Қожа Ахмет Иасауи Әзірет (шамамен 1093, кейбір деректерде 1103, 1041, сайрам (Исфиджаб) - 1166, Түркістан (Иасы) ) - Түркістандық ғұлама, әулие. Қожа Ахмет Иасауидің арғы тегі қожалар әулеті. Әкесі - Исфиджабта даңққа бөленген әулие, Әзірет Әлінің ұрпағы Шейх Ибраһим. Исфиджабта әулиелігімен танылған» [6; 5б] . Сонда ақын өз ұстазымен 1130 жылы жолығып, дәріс алған болып шығады. Біз ақынның пірі болып танылған Хамадани сопы мен Хамадани мектебіне қатысты жазбалардағы мәліметтерге сүйене отырып қана Ахмет Ясауидің XI ғасырдың соңғы ширегі мен XII ғасырдың бірінші жартысында ғұмыр кешкенін Т. Еңсегеновтың «Құран тектес асыл мұра» мақаласынан көре аламыз.

Келесі бір назар аударатын жайт - Қожа Ахмет Яссауидің шыққан тегі туралы дер едік. Яссауи тегі жайында зерттеуде Насаб-наманың құндылығы зор. Бірақ мұндай деректерге аса үлкен жауапкершілік артылатынын ескере отырып, егжей-тегжейлі зерделеу, тексеру қажет. Насаб-нама бойынша Ясауи Ысқақ бабтың он екінші ұрпағы екені көрсетілген. “Шежіреде Ысқақ бабтың Сайрам қаласында мешіт салдырғаны, алғашқы ірге тасын Ысқақ бабтың өзі қалағаны, отыз мың бес жүз алтын теңгені осы мешітке салуға жұмсағаны айтылған. Ысқақ бабтың жерленген жері- көне Баба Ата қаласы. Ол қаланың Баба Ата атануының өзі Ысқақ баб есімімен тікелей байланысты”, “Басқа тарихи шығармалардың ішінен Ысқақ баб туралы деректер кездеспейді”-дейді зерттеуші З. Жандарбеков [7; 17-18 бб] . Тарихта 1239 жылы «түркілер еркіндігі» деп аталатын көтерілісті басқарған дәруіштер шейхі Баба Исқақ есімі ғана әйгілі деп көрсетілген. Дж. С. Тримингэм Ясауи силсила кестесінде Ахмет Ясауи мазхабын жалғастырушы Бақырғани Мансур Арслан бабаны, Лұқман перендені көрсете келе, Лұқманнан кейінгі халифа Исқақ баба (өлген жылы 1239) деп белгіленген. Ф. Көпрүлү көрсеткен силсилада да Ысқақ қожа керісінше Ясауиден тараған. Мұндай «Жауахир-ул-Әбрар мин әмуажил-бихар» жазбасымен сәйкес келмеушілік «Насаб-намадағы» Ибрахимнің екінші ұлы, Ахметтің інісі Садрға да қатысты.

А. Ахметбектің пікірінше: «Яссауи қожамын деп көрсетуінде, қожа әулиетінен қатыстылығынан бұрын, ислам дінін жетік білуші деген мағынада қолданған. Өйткені, біріншіден, Арыстан Баб қожа әулиетіне жатқандықтан, оның қолында өскен Ахмет Яссауи де өзін қожа деп санауы мүмкін, екіншіден, орта ғасырларда молда, имам, жалпы дін жолын ұстаушылар тек қожалардан қалыптасып, мұрагерлік кәсібін сақтап отырғандықтан, дін тарапынан болатын түртпектерден сақтануда өзін қожа деп атау қалыптасуы да ықтимал. Үшіншіден, ел ішінде көзі ашық, білімді адамдарды қожа-молда деген атаумен атағаны белгілі. Сондықтан да Яссауи тегін тек «Насабнамамен» белгілеу асығыстық сияқты. Яссауи тегін әлі де қарастыру керек» [8; 20б] . - деп түйіндеді.

Бірақ оның шыққан тегінің қожа нәсілінен екені бүкіл жұртқа ертеден аян, алайда кешегі бір дінге шабуыл жасаған әділетсіз саясат жылдарында «арғы тегі арабтан тарайтын қожа әулиеті» деуге сескеніп, қудалауға ұшырап, тоз-тозы шыққан Яссауи әулиеті де арғы тегін жасыруға тура келді. Сол тұста Ясауи «Түрік нәсілінен еді» деген теріс түсінік те қолдан таратылған сияқты. Осы күнгі кейбір кісілер мәселенің анық-қанығына жетпей, кейде білсе де білмеген сыңай танытып, «Түрік тұқымынан шыққан» дегенді айтып, ал «Қожа Ахмет» деп аталу себебін ол «өзіне өзі қожа болған соң айтқан» деген пікір ұсынады. Бұл жолдастарды да түсінуге болады. Қазақ жеріндегі Сайрам қаласында туып, «Яссауи» деген ат алып, «туған жерім қасиетті Түркістан» деп жырлайтын ақынды қалайша өзге ұлтқа қиярсың. Бірақ бәрінен де шындық қымбат, әділет жолы жоғары Түркістанда жатыр. Өзінің өлмес, өшпес асыл туындысын да Йасыда жазған ұлы шайыр қашан да бізбен кіндіктес, бөлінбес егіз.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - Қожа Ахмет Яссауи туындыларының әдеби-көркемдік қуаты туралы ғылыми-теориялық пікір айту, талдау.

Зерттеу жұмысының осы мақсатынан туындайтын мынадай негізгі міндеттер жүйелі түрде қарастырылады:

- Қожа Ахмет Яссауи шығармашылығына қатысты пікірлерді жүйелеу, саралау;
кезеңдік өзгерістер мен қоғамдық қатынастардың ақын туындыларындағы бейнесіне, сипатына баға беру;

- Қожа Ахмет Яссауи шығармашылығындағы әдеби дәстүр жалғастығы сипатын ашып, жаңа тенденцияларды айқындау;

Ақынның әдеби дастандарының көркемдік сипаты мен тақырып тереңдігін анықтау;
Ақын шығармашылығындағы эстетикалық талғамды қалыптастырудағы философиялық тереңдікті зерделеу;

Біздегі жағдай өздеріңізге мәлім. Көп жылдар ол кісіні зерттеу былай тұрсын, атын атауға да тыйым салынып келді. Әрі беріден соң ұмыттырып, халық жадынан шығаруға да әрекет жасады, алайда бұл қолдарынан келмеді. Сонда да қазақ зерттеушілері қарап жатқан жоқ. Өзге көптеген түрік ғалымдары қатарында да қазақ зерттеушілері де ақын туралы әр алуан мақала, еңбектер жариялады. Алғаш қалам тартқандар қатарында белгілі қоғам қайраткері, жазушы М. Дулатов болды. Ол кісі өзінің 1913 жылы «Қазақ» газетінде басылған «Хазірет Сұлтан» деген мақаласында Әзірет Сұлтан жөнінде ғана емес, сонда билік құрған хандар тарихын, жалпы қазақ тарихын жан-жақты сөз етеді. Ал белгілі жазушымыз Ж. Аймауытұлы жоғарыда аталған мақаласында Қожа Ахмет Яссауи өміріне байланысты туған аңыздармен қатар, оның басындағы ескерткіштің сыр-сипатын, ерекшеліктерін байыпты баяндайды. Жазушы ескерткіштің салынуы мен құрылыс ерекшеліктеріне ерекше мән береді. Ендігі кезекте Яссауи мұрасының түркі дүниесіндегі және ұлттық мәдениеттегі алатын орнын жоғарыда айтылған Яссауи өмірімен байланыстыруға болады.

1. ҚОЖА АХМЕТ ЯССАУИ ДҮНИЕТАНЫМЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ

Мәдениеттің рухсыз тіршілік ете алмайтындығы сияқты, қоғам да мәдениетсіз, тарихсыз, яғни рухани ұстындарсыз өз болмысы мен дамуын баянды ете алмайды. Ал ұлттық рухани жаңғыруы оның төл мәдени -рухани арналарымен үндестігіне байланысты екендігін тарих тәжірибесі айқындап отыр. Сондай рухани бастау болып табылатын қазақ философиясы тарихындағы Қожа Ахмет Яссауи дүниетанымы қазақ мәдениеті мен адам әлемінің ділдік түлеу құбылысы тұрғысынан маңызды орынға ие болып отыр. Бүгінгі таңда Ясауи ілімінің мәнін, маңызы мен ерекшелігін анықтау - тарихымыздың өткені мен бүгіні арасындағы рухани арналар сабақтастығын қалпына келтіруге ықпал етеді. Сондықтан да тәуелсіз Қазақстан үшін Яссауи ілімі - дәстүрлі түркілік дүниетаным мен ислам өркениеті арасындағы үйлесімділікті қамтамасыз еткен сара жол болуымен қатар, бүгінгі заманға сай социо-психологиялық, феноменологиялық ойлау жүйесі мен нақты тұжырымдамаларға бай, адамды жаңа мән-мағынамен сомдайтын және рухани азық беретін ілім ретінде ұлттық болмыстық тұғырымызды танудың негізіне айналып отыр.

Яссауи дүниетанымы адамды ішкі еркіндікке жетелейтін ар түзейтін ілім. Ал бүгінгі ашық және демократиялық қоғам құру жолындағы Қазақстан өз тәуелсіздігі мен еркіндігін баянды ету үшін, ең алдымен, еркін ойлайтын адамдарға зәру. Еркіндікті баянды ету мәселесі саяси шарттардан бұрын рухани ар-ождан құбылысына тікелей қатысты. Сондықтан да бүгінгі тәуелсіз Қазақстан қоғамы мен адамы үшін мәдениетіміздің рухани бастауы, ұлттық діліміздің мәнін анықтайтын ар түзейтін Яссауи ілімі өзіндік болмысымен зәрулігін көрсетуде. Бұл туралы елбасы Н. Ә. Назарбаев: “ . . . Егер біз мемлекет болғымыз келсе, өзіміздің мемлекетімізді ұзақ уақыт құрғымыз келсе, онда халық руханиятының бастауларын түсінгеніміз жөн. Оған барар жол халық даналығының негізінде жатыр” [ 9; 5б ] - деп, мемлекеттіліктің тұғыры етіп мәдениетті, ал мәдениеттің бастауы ретінде ділді, даналықты көрсетіп отыр.

Яссауи ілімінің қалыптасу кезеңі мен өмір сүрген уақыты түрік халықтары үшін тарихи өтпелі кезең болуымен де маңызды. Сондай өтпелі кезеңде көрсеткен жолы мен әдісі тұрғысынан Ясауи мұрасын зерттеу - бүгінгі жаңа сипаттағы құндылықтар қоғамын құрып жатқан Қазақстанның болашаққа нық қадам басуы үшін өзінің мәдени, тарихи, дүниетанымдық және рухани - әлеуметтік тұғырларын анықтауында да маңызды болып отыр. Бұл туралы академик Ә. Н. Нысанбаев: “Ясауидің бай мұрасы Қазақстан Республикасының рухани жаңаруының бағыт - бағдарын анықтайды”, - деген ой түйеді.

Яссауи ілімі - қоғамдық - әлеуметтік ынтымақ пен бірлікке ұйтқы болатын даналықтың (хикметтің) кені. Яғни оның ілімі адамдар арасындағы өзара тең сұхбаттың, бауырластықтың, махаббаттың діни - рухани ұстанымдарын қамтитын біртұтас тұжырымдамалар жүйесі болып табылады. Қазақстандағы негізгі мұсылмандық пен христиандық сияқты екі дін өкілдері арасындағы төзімділік пен кеңпейілділіктің кілті де барша діндерден жоғары тұратын ақиқатты паш ететін осы Яссауи ілімінде жатыр.

Яссауи ілімі - моральдық - практикалық маңызы тұрғысынан бүгін ғылым мен технология, ақпарат дәуірінде отырып, өзінің ішкі әлемінен хабарсыз қалған, имандылық пен арды ойлай алмай, жаппай нәпсіқұмарлық жайлаған қоғамның әлеуметтік індетінің емі екендігі даусыз. Міне, осы мәселелерде өзімізге жаңаша сын көзбен қарау тұрғысынан Яссауи ілімінің зерттеу әрі тану - уақыт талабы, ар - ожданымыздың үні болып отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.