Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнесті несиелендіру
КІРІСПЕ
1 Қ.Р ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.
1.1. Қ.Р несиелеу жүйесі.
1.2. Шағын және орта бизнеті несиелендіру.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУДІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ.
2.1. Қазақстандағы несиелеу жүйесінің қазіргі жағдайына талдау.
2.2. Отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне талдау жасау.
3 ҚАЗАҚСТАНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІНІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1 Қ.Р ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.
1.1. Қ.Р несиелеу жүйесі.
1.2. Шағын және орта бизнеті несиелендіру.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУДІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ.
2.1. Қазақстандағы несиелеу жүйесінің қазіргі жағдайына талдау.
2.2. Отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне талдау жасау.
3 ҚАЗАҚСТАНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІНІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының экономикасының дамып келе жатқанына көзіміз жетіп отыр . Бірақ экономиканы толығымен дамыды деп айтуға болмайды.
Қазақстан Республикасының пезидентінің халыққа жолдаған жолдауында алға қойған мақсаттардың бірі ол 50 бәсекелестер дамыған мемлекеттер қатарына кіру. Ол үшін біз шағын және орта бизнесті дамытуымыз қажет. Себебі шағын және орта бизнес ЖІӨ-нің 39% , ЖҰӨ-нің 9% құрайды, экономикаға икемді болып келеді./1/
Бірнеше жылдар бойы елімізде шағын және орта бизнесті даму және қолдау бағдарламасы жүргізіліп жатыр.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасы бұрын жүргізілген өнеркәсіпті делдалдық, фирмаларды несиелендіру бағдарламарымен өндіріс және басқа да қызмет саласында орта және шағын бизнесті қаржыландыру сияқты бағдарламалар осы күнге дейін өз жұмыстарын тоқтатапауда.
Қазіргі кезде отандық банкінің шағын және орта бизнесі несиелендіруі дамып келе жатыр десек қателеспейміз.
Сонымен ғылыми жұмысымның басты мақсаттары:
1) шағын және орта бизнесті несиелендірудің негізін ашу,
2) несиенің . формалары мен түрлерімен таныстыру
3) отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне талдау жасау (несиелеудің «АТФ» банктің тәжірибесі бойынша анализ хасау)
4) шағын және орта бизнесті несиелудің жетілдіру жолдарын ұсыну болып табылады.
Қазақстан Республикасының пезидентінің халыққа жолдаған жолдауында алға қойған мақсаттардың бірі ол 50 бәсекелестер дамыған мемлекеттер қатарына кіру. Ол үшін біз шағын және орта бизнесті дамытуымыз қажет. Себебі шағын және орта бизнес ЖІӨ-нің 39% , ЖҰӨ-нің 9% құрайды, экономикаға икемді болып келеді./1/
Бірнеше жылдар бойы елімізде шағын және орта бизнесті даму және қолдау бағдарламасы жүргізіліп жатыр.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасы бұрын жүргізілген өнеркәсіпті делдалдық, фирмаларды несиелендіру бағдарламарымен өндіріс және басқа да қызмет саласында орта және шағын бизнесті қаржыландыру сияқты бағдарламалар осы күнге дейін өз жұмыстарын тоқтатапауда.
Қазіргі кезде отандық банкінің шағын және орта бизнесі несиелендіруі дамып келе жатыр десек қателеспейміз.
Сонымен ғылыми жұмысымның басты мақсаттары:
1) шағын және орта бизнесті несиелендірудің негізін ашу,
2) несиенің . формалары мен түрлерімен таныстыру
3) отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне талдау жасау (несиелеудің «АТФ» банктің тәжірибесі бойынша анализ хасау)
4) шағын және орта бизнесті несиелудің жетілдіру жолдарын ұсыну болып табылады.
1.Социальное-экономическое развитие РК, Алматы, 2007
2.Ақша несие банк
3.Аналитик,2004
4.Ағай
5.Қазақстан Республикасының банктерінің шағын және орта бизнесті несиелеу туралы,несие бөлімшелерінің ақпараты.
6.Положение о кредитование малого и среднего бизнеса. Утверждено решением Кредитного Комитета АО «АТФ» Банк 22 января 1999 года.
7. «Малое предпринимательство: проблемы становления развития» Астана 2000
8. Проблемы малого бизнеса в РК //мысль 2004 №3
2.Ақша несие банк
3.Аналитик,2004
4.Ағай
5.Қазақстан Республикасының банктерінің шағын және орта бизнесті несиелеу туралы,несие бөлімшелерінің ақпараты.
6.Положение о кредитование малого и среднего бизнеса. Утверждено решением Кредитного Комитета АО «АТФ» Банк 22 января 1999 года.
7. «Малое предпринимательство: проблемы становления развития» Астана 2000
8. Проблемы малого бизнеса в РК //мысль 2004 №3
Мазмұны
Кіріспе
1 Қ.Р шағын және орта бизнестің несиелеу механизмінің теориялық негізі.
1.1. Қ.Р несиелеу жүйесі.
1.2. Шағын және орта бизнеті несиелендіру.
2 Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнесті несиелендіруді
экономикалық талдау.
2.1. Қазақстандағы несиелеу жүйесінің қазіргі жағдайына талдау.
2.2. Отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне
талдау жасау.
3 Қазақстанда шағын және орта бизнесті несиелеу механизмінің жетілдіру
жолдары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының экономикасының дамып келе
жатқанына көзіміз жетіп отыр . Бірақ экономиканы толығымен дамыды деп
айтуға болмайды.
Қазақстан Республикасының пезидентінің халыққа жолдаған жолдауында
алға қойған мақсаттардың бірі ол 50 бәсекелестер дамыған мемлекеттер
қатарына кіру. Ол үшін біз шағын және орта бизнесті дамытуымыз қажет.
Себебі шағын және орта бизнес ЖІӨ-нің 39% , ЖҰӨ-нің 9% құрайды,
экономикаға икемді болып келеді.1
Бірнеше жылдар бойы елімізде шағын және орта бизнесті даму және қолдау
бағдарламасы жүргізіліп жатыр.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасы бұрын жүргізілген
өнеркәсіпті делдалдық, фирмаларды несиелендіру бағдарламарымен өндіріс және
басқа да қызмет саласында орта және шағын бизнесті қаржыландыру сияқты
бағдарламалар осы күнге дейін өз жұмыстарын тоқтатапауда.
Қазіргі кезде отандық банкінің шағын және орта бизнесі несиелендіруі
дамып келе жатыр десек қателеспейміз.
Сонымен ғылыми жұмысымның басты мақсаттары:
1) шағын және орта бизнесті несиелендірудің негізін ашу,
2) несиенің . формалары мен түрлерімен таныстыру
3) отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне
талдау жасау (несиелеудің АТФ банктің тәжірибесі бойынша анализ
хасау)
4) шағын және орта бизнесті несиелудің жетілдіру жолдарын ұсыну болып
табылады.
1. Қ.Р. шағын және орта бизнестің несиелеу механизмінің теориялық негізі.
1.1 Қ.Р несиелеу жүйесі.
Нарықтық экономикала несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол
арқылы кәсіпорындар, ұйымдар мен халықтың ақшалай есеп айырысулары мен
төлемдерінің едәуір көлемі жүргізіледі, сондай-ақ ол уақытша еркін ақша
құралдарын, халықтың жинақ ақшалары мен табыстарын белсенді әрекет етуші
капиталға айналдырад, көптеген әр алуан несиелік, сақтандыру, делдалдық,
инвестициялық,сенімділік, кеңес беру және басқа да операцияларды орындайды.
Өндіріске қатысты екінші кезекте бола тұра, несие жүйесі оған үнемі
және едәуір дәрежеде ықпал етті.Ол ақша жинақтарының масштабына бірнеше
есеге кеңейтеді, ақша құралдарының бір саладан екінші салаға құйылуын
қамтамасыз етеді.
Несие жүйесінің ролі мен маңызы бірқатар көрсеткіштермен
сипатталады:несиелік салымдардың жалпы көлемі, кәсіпорындар мен ұйымдардың
негізгі және айналым капиталының қалыптасуындағы банктік ссудалардың үлесі,
жалпы төлем айналымы және т.б.
Несие жүйесі өз қызметін атқарған кезде несиелік қатынастар туындайды.
Несиелік мекемелер және әр түрлі субъектілер арасында қайтарымдылық және
төлем шарттары негізінде уақытша еркін ақша қаражатын жинақтау және қайта
бөлістіру жөніндегі экономикалық байланыстары несиелік қатынастардың
мазмұнын анқтайды.
Бірақ несиелік қатынастардың мазмұны ақша капиталының жинақталуымен
және оны заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың уақытша пайдалануына берумен
ғана шектелмейді.Несиелеу процесінде өндірістік құнға, яғни ұдайы
өндірістің ақша айналымына арналған төлем құрлдарының қосымша массасы
қалыптасады. Төлем айналымның үлкен ағымы несие жүйесі арқылы өтеді, ол
несиелік мекемелер арасында, несиелік мекемелер мен алушылар арсында
экономикалық қатынастарды қалыптастырады
Несие жүйесі елдегі ақша айналымын реттейді, заңды және жеке
тұлғаларға әр түрлі нәтижесінде несиелік экономикалық қатынастар туындайды.
Несиелік қатынастардың екі түрлі сипаты бар және шаруашылық
субъектілері үшін де, несие жүйесі мекемелері үшін де бірдей дәрежеде қажет
болады. Несие мекемелерінде ақшаны сақтау-несиелік ресурстардың құрылуын,
ал оларды экономика мен халықтың қажеттілігі үшін орналастыру-несие беруді
білдіреді.
Екі жақты қатынастар мыналардың арасында болады: шаруашылық ұйымдары
мен несие жүйесі, несие жүйесі мен халық, мемлекет пен несие жүйесі,
несиелік мекемелер арасында, әр түрлі мемлекеттердің несиелік мекемелер
арасында.
Жоғарыда анықтағанымыздай, несиелік қатынасатар несие экономикалық
категориясының әрекет етуі кезінде ақша формасындажүзеге асырылады.
Несиелік қатынастардың сыртқы көрінісін несие фомасы сипаттайды.Ол несиелік
қатынастардың мәнә мен ұйымдастырылуының синтездейді. Несиелік
қатынастардың формсы мен мазмұны диалектикалық бірлікте болады. Несиелік
қатынастардың формасы олардың дамуын ынталандыру тиіс. Өндірістік
қатынастардың өзгерістері несиелік қатынастар формасының өзгеруіне әкеледі.
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауарлық несие
коммерциялық несиенің алғашқы негізін қалайды.Шаруашылық жүргізуші
субьектілердің ссуданы бір-біріне беруі кезінде бұл несие ақша формасына
өзгереді. Оның мәнісі мынада, яғни алушы субьект несие берушіге алынған
тауарлық несиенің дәлелі ретінде вексель, кепілдік қағаздары немесе басқа
құжаттарды жазып береді, несие беруші оларды ақша формасында ссуда алу үшін
банкке ұсынады.Бұл жерде несиелік қатынастардың жүргізуші субъектілері
ретінде шаруашылық субъектілері және банк саналады. Оның мазмұнындағы
өзгерістер салдарынвн несиелік қатынастардың тауарлық формасы ақша
формасынаұласады. Осылайша, тауар формасы туындайды және дамиды.
Несиелік қатынастардың, несие формаларының және несиелік мекемелердің
жиынтығы кең мағынадағы несие жүйесінің түсінігін құрайды.
Тар мағынадағы несие жүйесі – бұл несие-қаржы қатынастарын
ұйымдастырушы ақша жүйесін реттеуші және елде басқада қаржы қызметтерін
көрсетушінесие мекемелерінің жүйесі.
Басқаша айтқанда, несие жүйесі банктік және басқа несиелік
мекемелердің, несиелік операцияларды жүзеге асыруды ұйымдастырудың құқықтық
формалары мен тәсілдемелерінің жиынтығымен сипатталады. Несиелік
қатынастарды ұйымдастырудың 2 жүйесі бар: банктік және банктік емес
институттар шеңберінде. Сәйкесінше несиелік жүйенің екі негізгі буыны
қалыптасады: банктік мекемелер және мамандырылған несие қаржы мекемелері.
Несие жүйесі несиелік операциялардың көлеінің функциялық маманданумен
және несиелік мекемелердің санымен, сонымен бірге шаруашылықты жүргізудің
жекелеген субъектілеріне ұсынылатын қаржы несие қызметтерінің санымен
счипатталады.
Қазіргі кездегі несие жүйесі бұрынғы жүйеден төмендегідей белгілер
бойынша өзгешеленеді:
▬ банктік капиталдың және банктік монополиялардың шоғырлануы және
орталықтануы;
▬ несиелік мекемелердің әр алуан түрлері арасындағы бәсекенің күшеюі;
▬ банктік капиталдың өнеркәсіптік капиталмен байланысуы және қаржылық
капиталдың қалыптасуы;
▬ несиелік, соның ішінде монополистік мекемелер қызметінің ғаламдануы
мен интернациональдануы және континент аралық халықаралық несиелік
монополиялардың пайда болуы.
Экономиканың тарихи - экономикалық дамуының әр бір сатысына несиелік
істі ұйымдастырудың өз типі, несие - ақша қызметіндегі сәйкес сұраныстарға
жауап беретін несиелік жүйенің өз құрылымына сәйкес келеді.
Қазіргі кездегі несие жүйесінің күрделі, көп буындық құрылымы бар.
Егер несиелік мекмелердің өз клиентеріне көрсететін қызметтер сипатына
жіктеменің негізі етіп алсақ, онда қазіргі кездегі несиелік жүйенің үш
маңызды элементін бөліп көрсетуге болады:
---Орталық (эмиссиялық) банк;
---коммерциялық банктер;
---мамандандырылған несие мекемелері (сақтандыру, жинақтық,
ипотекалық, сенімгерлік және т.б.)
Шаруашылық буындардың ұсынатын несие-қаржы қызметтерінің функционалдық
мамандануы, көлемі мен санына сәйкес несиелік жүйенің ядросын банктік жүйе
құрайды, ал несие институттарының қызметін үйлестіруші ортаұ орган болып-
Орталық банк болып есептеледі.
Орталық банк- бірінші деңгейдегі басты мемлекеттік банк, мемлекеттік,
халықтық және ұлттық банк деп аталына тәуелсіз кез келген елдің ақша-несие
институты.Орталық банк-бұл банктердің банкі. Ол заңды және жеке
тұлғалармен операцияларды жүргізбейді. Оның клиенттері-коммерциялық банктер
және басқа несиелік мекемелер, сонымен бірге үкіметтік ұйымдар, оларға әр
алуан қызметтер ұсынады.
Орталық банк тікелейықпал ету және реттеу, бақылау мен қадағалау
қызметтерін банкттік мекемелерге ғана қатысты орындайды.Орталық банк
несиелік жүйенің басқа буындарына негізінен тек жанама ықпал етеді, ол
несиелік және ақшалай операциялардың, нарықтың әр алуан секторларының,
қаржы-несие қызметтерінің өзара байланысынан көрініс табады.
Коммерциялық банктер ссудалық капитал нарығының әр түрлі секторларында
әрекет етуші көп қызметті мекмелер болып табылады.Олар кәсіпкерлік
тәжірибеде танымал қаржылық операциялар мен қызметтердің басым бөлігін
орындайды.Коммерциялық банктер дәстүр бойынша кез клген елдің несие
жүйесінің базалық жүйесі ролін атқарды.
Олар бұрынғысынша үкіметтің, іскер топтардың және миллиондаған жеке
тұлғалардың салымдарын жинақтаушы қаржы орталығы болып табылады.Ссудалық
және инвестициялық операциялар арқылы коммерциялық банктер әр түрлі қарыз
алушылар үшін өз қорларына жол ашады.2005 жылдың басына қарай Қазақстанда
35 банк әрект етті.
Мамандандырылған қаржы-несие мекмелері ( оларды басқаша парбанктер деп
атайды) нарықтық экономикадағы несиелік жүйенің маңызды және объективті
қажетті буыны болып табылады. Бұл мекмелерсіз экономиканың әр түрлі
буындарында және халыққа көрсететін несие жүйесінің қызметтері толық болмай
қалады.
Парабанктік мекмелер не клиенттердің белгіленген типтеріне қызмет
көрсетуге, не банктік қызметтің бір-екі түрін жүзеге асыруға
бағытталады.Олардың қызметі көп жағдайда нарықтық шағын сегментіне қызмет
көрсетуге, арнайы клиенттернге қызметтерді және де арнайы қызметтерді
ұсынуға негізделеді.
Бұл мекмелер үшін екі жақты тәуелділік тән болады: бір жағынан,
несиелік-есеп айырысу операцияларын жүзеге асырумен байланыса отырып, олар
Орталық банктің сәйкес талаптарын негізге алуы тиіс; екінші жағынан, бір
қаржылық, сақтандыру , инвестициялық немесе басқа операцияларға мамандана
отырып, олар сәйкс ведомостволардың реттеуші ықпалына түседі.
Қазақстанның несие жүйесі 1999 жылдан бастап егемендігін алған кейін
қалыптасты. Осы уақыт ішінде сызбада көрсетілген құрылым қалыптасады.
Қазақстанның несие жүйесі
Мамандандырылған
қаржы-несие мекемелері
Банк жүйесі
Ұлттық
(эмиссиялық
банк)
Екінші
деңгейлі банк
(эмиссиялық
емес)
Қазақстанның несие жүйесі орталық банк – Қазақстан Республикасы
Ұлттық банкінен, екінші деңгейлі 35 банктен, олардың ішінде 2 мемлекеттік
(Қазақстан даму банкі, Қазақстан құрылыс – жинақ банкі), 83 несиелік
серіктестік (соның ішінде 50 ауылдық), 157микронесиелік ұйымдар, 75
ломбард, Қазпошта акционерлік қоғамы бастаған пошталық-жинақ жүйесі, 36
сақтандыру компаниясы, 16 мемлекеттік емес жинақ ұлттық қоры, 6 жаңа
инвестициялық қор, Қазақстанның мемлекеттік қоры және басқалардан тұрады.
Несие формасы – бұл несие қатынасының сырттай нақты көрінісі болып
табылады. Ол несие қатынасының мәні мен ұйымдастырылуын синтездейді. Несие
қатынасының формасы мен мазмұны ажырағысыз диалектикалық жағынан біртұтас
болады. Несие қатынасының формасы оның мазмұны мен дамуына сәйкесуі керек.
Таңдап алынған жіктеу өлшеміне қарай несиенің мынадай ең маңызды
формаларын бөліп көрсетуге болады.
- қызмет ету саласына қарай – ұлттық және халықаралық несие;
- несие мәмілесінің объектісіне қарай – ақшалай және тауарлық несие;
- несие қатынасының субъектісіне қарай – банктік, коммерциялық,
тұтынушылық несиелер.
Несие формасы
Ұлттық
Несие қатысушылар
1. Алғашқы инвесторлар (бос ақша қаражаттарының иелері)
2. Арнайы делдалдар
Ақша қаражаттарын тікелей жұмылдырумен айналысатын несие қаржы ұйымдары
және де осы процеске қатысатын адамдар.
3. Қарыз алушы
Қаржы ресурстарының жетіспеушілігі бар және арнаулы делдалдарға
ақшаларды уақытша пайдаланғаны үшін төлеуге дайын заңды және тұлғалар.
4. Қарыз беруші
Несиенің түрлері:
1. Коммерциялық несие-бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары немесе
қызметі үшін төлемді кейінге қалдыру.
Коммерциялық несиенің мақсаты-тауарды өткізуді жылдамдату.
2. Банктік несие-бұл банктің арнайы несие қаржылық мекеменің қарыз
алушыларға ақшалай қарыз түрінде берілетін несиесі.Мысалы: тоқыма
фабрикасының иесі өзінің бос ақша-қаражаттарын банкке орналастырады, ал
банк бұл ақша капиталды станок шығарушы заводқа қарызға пайыз арқылы
береді.
3. Тұтыну несиесі-бұл тұрғындарға тұтыну тауарын сатып алу және тұрмыстық
қызметтерді төлеу үшін коммерциялық бөлшек сауда орындары арқылы және
банктік формада беріледі.
Тұтыну несиенің негізгі міндеті-тұрғындарға тауарды сатуға қолдау
көрсету.Тұтыну несие негізінде қымбат тұратын тауарды сатып алу кезінде
(автомобильжиһаздар т.б.) заттарды пайдаланады.Қазіргі кезде тұтынушылар
несиесі жүйесінде жеке тұлғаларға арналған дербес несиелер қолданылып
жүр.
4.Ипотекалық несие-жылжымайтын мүлікті жерді, тұрғын үй және өндірістік
ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.
5.Мемлекеттік несие-азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз
алушымен немесе кредитор ретінде мемлекет және жергілікті билік органдары
болатын несиелік қатынастар жиынтығы.
6. Халықаралық несие-кері қайтару мерзімде және пайыздық төлеу шарттарымен
валюта және тауар ресурстарын беруге байланысты халықаралық экономикалық
қатынастар саласындағы несие капиталының қозғалысы.2
1.2 Шағын және орта бизнеті несиелендіру.
Қазіргі таңда шағын орта бизнесті несиелендіруді проблемасына көптеген
экономистердің қызығушылығы көтерілгенмен, ғылыми баспада дамуда, бұл
проблемены тек бір бөлік аспектілері іске асуда.Кәсіпкеліктің дамуына ең
біріншіден несие тікелей әсер етеді.Ол үшін несиенің рөлін, функциясын,
кәсіпкерлік проектердің моделін құру қажет.
Несие шағын және орта бизнестің дамуының белсенділігін арттырудың
негізі құралы болып табылады: несие жүйесінің институттары, нәтижелі
әдістер құрастыру арқылы пайданы көтеру және тәуекелдікті төмен түсіре
отырып несиелендірудің жаңа моделінқұрастыру, кәсіпкерлікті мұқтаждыққа
үйретіп, әр түрлі қайнар көздерді қосу арқылы шығындарды төмендету.
Аргументтердің келесі топтарынесие жүйесі мен кәсіпкерлікті растайтын
, ескі анализдік материалдардан құралады. Қоғамның сұранасын,
кәсіпкерліктің белсенділігін көтеру заңдылық тұрғыда өзгеріп кетуінің
шартты ағымдық экономикада өмірде пайда болады.Экономиканың құрылымының
өззгеруінің айқындағыш, ҒТП-ң дамуын көрсетеді және олардың кең көлемде
таратылуы, несие жүйесінің механизміне бейімделуіне байланысты.
Талдау порблемасы шағын және орта бизнестің потенциалының құрылымы
Қазақстанда микродеңгейде кәсіпкерлердің стратегиялардың ішкі стимулы
төмен: тек 5% кәсіпорындар құрама стратегияның дамуына ставка қояды,
өндірістің өсуіне және активтерінің көтерілуіне, инвесторлар іздеу,
диверсификациялық қызмет немесе өнедіріс профелінің толығымен ауысуы,
фирманың ішкі басқаруына әкеліп соғады.
Несие жүйесінің жаңа деңгейі мынадай:
▬ несие коммерциялық құрылымның қызметінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 Қ.Р шағын және орта бизнестің несиелеу механизмінің теориялық негізі.
1.1. Қ.Р несиелеу жүйесі.
1.2. Шағын және орта бизнеті несиелендіру.
2 Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнесті несиелендіруді
экономикалық талдау.
2.1. Қазақстандағы несиелеу жүйесінің қазіргі жағдайына талдау.
2.2. Отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне
талдау жасау.
3 Қазақстанда шағын және орта бизнесті несиелеу механизмінің жетілдіру
жолдары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының экономикасының дамып келе
жатқанына көзіміз жетіп отыр . Бірақ экономиканы толығымен дамыды деп
айтуға болмайды.
Қазақстан Республикасының пезидентінің халыққа жолдаған жолдауында
алға қойған мақсаттардың бірі ол 50 бәсекелестер дамыған мемлекеттер
қатарына кіру. Ол үшін біз шағын және орта бизнесті дамытуымыз қажет.
Себебі шағын және орта бизнес ЖІӨ-нің 39% , ЖҰӨ-нің 9% құрайды,
экономикаға икемді болып келеді.1
Бірнеше жылдар бойы елімізде шағын және орта бизнесті даму және қолдау
бағдарламасы жүргізіліп жатыр.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасы бұрын жүргізілген
өнеркәсіпті делдалдық, фирмаларды несиелендіру бағдарламарымен өндіріс және
басқа да қызмет саласында орта және шағын бизнесті қаржыландыру сияқты
бағдарламалар осы күнге дейін өз жұмыстарын тоқтатапауда.
Қазіргі кезде отандық банкінің шағын және орта бизнесі несиелендіруі
дамып келе жатыр десек қателеспейміз.
Сонымен ғылыми жұмысымның басты мақсаттары:
1) шағын және орта бизнесті несиелендірудің негізін ашу,
2) несиенің . формалары мен түрлерімен таныстыру
3) отандық банктердің шағын және орта бизнестерді несиелеу жүйесіне
талдау жасау (несиелеудің АТФ банктің тәжірибесі бойынша анализ
хасау)
4) шағын және орта бизнесті несиелудің жетілдіру жолдарын ұсыну болып
табылады.
1. Қ.Р. шағын және орта бизнестің несиелеу механизмінің теориялық негізі.
1.1 Қ.Р несиелеу жүйесі.
Нарықтық экономикала несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол
арқылы кәсіпорындар, ұйымдар мен халықтың ақшалай есеп айырысулары мен
төлемдерінің едәуір көлемі жүргізіледі, сондай-ақ ол уақытша еркін ақша
құралдарын, халықтың жинақ ақшалары мен табыстарын белсенді әрекет етуші
капиталға айналдырад, көптеген әр алуан несиелік, сақтандыру, делдалдық,
инвестициялық,сенімділік, кеңес беру және басқа да операцияларды орындайды.
Өндіріске қатысты екінші кезекте бола тұра, несие жүйесі оған үнемі
және едәуір дәрежеде ықпал етті.Ол ақша жинақтарының масштабына бірнеше
есеге кеңейтеді, ақша құралдарының бір саладан екінші салаға құйылуын
қамтамасыз етеді.
Несие жүйесінің ролі мен маңызы бірқатар көрсеткіштермен
сипатталады:несиелік салымдардың жалпы көлемі, кәсіпорындар мен ұйымдардың
негізгі және айналым капиталының қалыптасуындағы банктік ссудалардың үлесі,
жалпы төлем айналымы және т.б.
Несие жүйесі өз қызметін атқарған кезде несиелік қатынастар туындайды.
Несиелік мекемелер және әр түрлі субъектілер арасында қайтарымдылық және
төлем шарттары негізінде уақытша еркін ақша қаражатын жинақтау және қайта
бөлістіру жөніндегі экономикалық байланыстары несиелік қатынастардың
мазмұнын анқтайды.
Бірақ несиелік қатынастардың мазмұны ақша капиталының жинақталуымен
және оны заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың уақытша пайдалануына берумен
ғана шектелмейді.Несиелеу процесінде өндірістік құнға, яғни ұдайы
өндірістің ақша айналымына арналған төлем құрлдарының қосымша массасы
қалыптасады. Төлем айналымның үлкен ағымы несие жүйесі арқылы өтеді, ол
несиелік мекемелер арасында, несиелік мекемелер мен алушылар арсында
экономикалық қатынастарды қалыптастырады
Несие жүйесі елдегі ақша айналымын реттейді, заңды және жеке
тұлғаларға әр түрлі нәтижесінде несиелік экономикалық қатынастар туындайды.
Несиелік қатынастардың екі түрлі сипаты бар және шаруашылық
субъектілері үшін де, несие жүйесі мекемелері үшін де бірдей дәрежеде қажет
болады. Несие мекемелерінде ақшаны сақтау-несиелік ресурстардың құрылуын,
ал оларды экономика мен халықтың қажеттілігі үшін орналастыру-несие беруді
білдіреді.
Екі жақты қатынастар мыналардың арасында болады: шаруашылық ұйымдары
мен несие жүйесі, несие жүйесі мен халық, мемлекет пен несие жүйесі,
несиелік мекемелер арасында, әр түрлі мемлекеттердің несиелік мекемелер
арасында.
Жоғарыда анықтағанымыздай, несиелік қатынасатар несие экономикалық
категориясының әрекет етуі кезінде ақша формасындажүзеге асырылады.
Несиелік қатынастардың сыртқы көрінісін несие фомасы сипаттайды.Ол несиелік
қатынастардың мәнә мен ұйымдастырылуының синтездейді. Несиелік
қатынастардың формсы мен мазмұны диалектикалық бірлікте болады. Несиелік
қатынастардың формасы олардың дамуын ынталандыру тиіс. Өндірістік
қатынастардың өзгерістері несиелік қатынастар формасының өзгеруіне әкеледі.
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауарлық несие
коммерциялық несиенің алғашқы негізін қалайды.Шаруашылық жүргізуші
субьектілердің ссуданы бір-біріне беруі кезінде бұл несие ақша формасына
өзгереді. Оның мәнісі мынада, яғни алушы субьект несие берушіге алынған
тауарлық несиенің дәлелі ретінде вексель, кепілдік қағаздары немесе басқа
құжаттарды жазып береді, несие беруші оларды ақша формасында ссуда алу үшін
банкке ұсынады.Бұл жерде несиелік қатынастардың жүргізуші субъектілері
ретінде шаруашылық субъектілері және банк саналады. Оның мазмұнындағы
өзгерістер салдарынвн несиелік қатынастардың тауарлық формасы ақша
формасынаұласады. Осылайша, тауар формасы туындайды және дамиды.
Несиелік қатынастардың, несие формаларының және несиелік мекемелердің
жиынтығы кең мағынадағы несие жүйесінің түсінігін құрайды.
Тар мағынадағы несие жүйесі – бұл несие-қаржы қатынастарын
ұйымдастырушы ақша жүйесін реттеуші және елде басқада қаржы қызметтерін
көрсетушінесие мекемелерінің жүйесі.
Басқаша айтқанда, несие жүйесі банктік және басқа несиелік
мекемелердің, несиелік операцияларды жүзеге асыруды ұйымдастырудың құқықтық
формалары мен тәсілдемелерінің жиынтығымен сипатталады. Несиелік
қатынастарды ұйымдастырудың 2 жүйесі бар: банктік және банктік емес
институттар шеңберінде. Сәйкесінше несиелік жүйенің екі негізгі буыны
қалыптасады: банктік мекемелер және мамандырылған несие қаржы мекемелері.
Несие жүйесі несиелік операциялардың көлеінің функциялық маманданумен
және несиелік мекемелердің санымен, сонымен бірге шаруашылықты жүргізудің
жекелеген субъектілеріне ұсынылатын қаржы несие қызметтерінің санымен
счипатталады.
Қазіргі кездегі несие жүйесі бұрынғы жүйеден төмендегідей белгілер
бойынша өзгешеленеді:
▬ банктік капиталдың және банктік монополиялардың шоғырлануы және
орталықтануы;
▬ несиелік мекемелердің әр алуан түрлері арасындағы бәсекенің күшеюі;
▬ банктік капиталдың өнеркәсіптік капиталмен байланысуы және қаржылық
капиталдың қалыптасуы;
▬ несиелік, соның ішінде монополистік мекемелер қызметінің ғаламдануы
мен интернациональдануы және континент аралық халықаралық несиелік
монополиялардың пайда болуы.
Экономиканың тарихи - экономикалық дамуының әр бір сатысына несиелік
істі ұйымдастырудың өз типі, несие - ақша қызметіндегі сәйкес сұраныстарға
жауап беретін несиелік жүйенің өз құрылымына сәйкес келеді.
Қазіргі кездегі несие жүйесінің күрделі, көп буындық құрылымы бар.
Егер несиелік мекмелердің өз клиентеріне көрсететін қызметтер сипатына
жіктеменің негізі етіп алсақ, онда қазіргі кездегі несиелік жүйенің үш
маңызды элементін бөліп көрсетуге болады:
---Орталық (эмиссиялық) банк;
---коммерциялық банктер;
---мамандандырылған несие мекемелері (сақтандыру, жинақтық,
ипотекалық, сенімгерлік және т.б.)
Шаруашылық буындардың ұсынатын несие-қаржы қызметтерінің функционалдық
мамандануы, көлемі мен санына сәйкес несиелік жүйенің ядросын банктік жүйе
құрайды, ал несие институттарының қызметін үйлестіруші ортаұ орган болып-
Орталық банк болып есептеледі.
Орталық банк- бірінші деңгейдегі басты мемлекеттік банк, мемлекеттік,
халықтық және ұлттық банк деп аталына тәуелсіз кез келген елдің ақша-несие
институты.Орталық банк-бұл банктердің банкі. Ол заңды және жеке
тұлғалармен операцияларды жүргізбейді. Оның клиенттері-коммерциялық банктер
және басқа несиелік мекемелер, сонымен бірге үкіметтік ұйымдар, оларға әр
алуан қызметтер ұсынады.
Орталық банк тікелейықпал ету және реттеу, бақылау мен қадағалау
қызметтерін банкттік мекемелерге ғана қатысты орындайды.Орталық банк
несиелік жүйенің басқа буындарына негізінен тек жанама ықпал етеді, ол
несиелік және ақшалай операциялардың, нарықтың әр алуан секторларының,
қаржы-несие қызметтерінің өзара байланысынан көрініс табады.
Коммерциялық банктер ссудалық капитал нарығының әр түрлі секторларында
әрекет етуші көп қызметті мекмелер болып табылады.Олар кәсіпкерлік
тәжірибеде танымал қаржылық операциялар мен қызметтердің басым бөлігін
орындайды.Коммерциялық банктер дәстүр бойынша кез клген елдің несие
жүйесінің базалық жүйесі ролін атқарды.
Олар бұрынғысынша үкіметтің, іскер топтардың және миллиондаған жеке
тұлғалардың салымдарын жинақтаушы қаржы орталығы болып табылады.Ссудалық
және инвестициялық операциялар арқылы коммерциялық банктер әр түрлі қарыз
алушылар үшін өз қорларына жол ашады.2005 жылдың басына қарай Қазақстанда
35 банк әрект етті.
Мамандандырылған қаржы-несие мекмелері ( оларды басқаша парбанктер деп
атайды) нарықтық экономикадағы несиелік жүйенің маңызды және объективті
қажетті буыны болып табылады. Бұл мекмелерсіз экономиканың әр түрлі
буындарында және халыққа көрсететін несие жүйесінің қызметтері толық болмай
қалады.
Парабанктік мекмелер не клиенттердің белгіленген типтеріне қызмет
көрсетуге, не банктік қызметтің бір-екі түрін жүзеге асыруға
бағытталады.Олардың қызметі көп жағдайда нарықтық шағын сегментіне қызмет
көрсетуге, арнайы клиенттернге қызметтерді және де арнайы қызметтерді
ұсынуға негізделеді.
Бұл мекмелер үшін екі жақты тәуелділік тән болады: бір жағынан,
несиелік-есеп айырысу операцияларын жүзеге асырумен байланыса отырып, олар
Орталық банктің сәйкес талаптарын негізге алуы тиіс; екінші жағынан, бір
қаржылық, сақтандыру , инвестициялық немесе басқа операцияларға мамандана
отырып, олар сәйкс ведомостволардың реттеуші ықпалына түседі.
Қазақстанның несие жүйесі 1999 жылдан бастап егемендігін алған кейін
қалыптасты. Осы уақыт ішінде сызбада көрсетілген құрылым қалыптасады.
Қазақстанның несие жүйесі
Мамандандырылған
қаржы-несие мекемелері
Банк жүйесі
Ұлттық
(эмиссиялық
банк)
Екінші
деңгейлі банк
(эмиссиялық
емес)
Қазақстанның несие жүйесі орталық банк – Қазақстан Республикасы
Ұлттық банкінен, екінші деңгейлі 35 банктен, олардың ішінде 2 мемлекеттік
(Қазақстан даму банкі, Қазақстан құрылыс – жинақ банкі), 83 несиелік
серіктестік (соның ішінде 50 ауылдық), 157микронесиелік ұйымдар, 75
ломбард, Қазпошта акционерлік қоғамы бастаған пошталық-жинақ жүйесі, 36
сақтандыру компаниясы, 16 мемлекеттік емес жинақ ұлттық қоры, 6 жаңа
инвестициялық қор, Қазақстанның мемлекеттік қоры және басқалардан тұрады.
Несие формасы – бұл несие қатынасының сырттай нақты көрінісі болып
табылады. Ол несие қатынасының мәні мен ұйымдастырылуын синтездейді. Несие
қатынасының формасы мен мазмұны ажырағысыз диалектикалық жағынан біртұтас
болады. Несие қатынасының формасы оның мазмұны мен дамуына сәйкесуі керек.
Таңдап алынған жіктеу өлшеміне қарай несиенің мынадай ең маңызды
формаларын бөліп көрсетуге болады.
- қызмет ету саласына қарай – ұлттық және халықаралық несие;
- несие мәмілесінің объектісіне қарай – ақшалай және тауарлық несие;
- несие қатынасының субъектісіне қарай – банктік, коммерциялық,
тұтынушылық несиелер.
Несие формасы
Ұлттық
Несие қатысушылар
1. Алғашқы инвесторлар (бос ақша қаражаттарының иелері)
2. Арнайы делдалдар
Ақша қаражаттарын тікелей жұмылдырумен айналысатын несие қаржы ұйымдары
және де осы процеске қатысатын адамдар.
3. Қарыз алушы
Қаржы ресурстарының жетіспеушілігі бар және арнаулы делдалдарға
ақшаларды уақытша пайдаланғаны үшін төлеуге дайын заңды және тұлғалар.
4. Қарыз беруші
Несиенің түрлері:
1. Коммерциялық несие-бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары немесе
қызметі үшін төлемді кейінге қалдыру.
Коммерциялық несиенің мақсаты-тауарды өткізуді жылдамдату.
2. Банктік несие-бұл банктің арнайы несие қаржылық мекеменің қарыз
алушыларға ақшалай қарыз түрінде берілетін несиесі.Мысалы: тоқыма
фабрикасының иесі өзінің бос ақша-қаражаттарын банкке орналастырады, ал
банк бұл ақша капиталды станок шығарушы заводқа қарызға пайыз арқылы
береді.
3. Тұтыну несиесі-бұл тұрғындарға тұтыну тауарын сатып алу және тұрмыстық
қызметтерді төлеу үшін коммерциялық бөлшек сауда орындары арқылы және
банктік формада беріледі.
Тұтыну несиенің негізгі міндеті-тұрғындарға тауарды сатуға қолдау
көрсету.Тұтыну несие негізінде қымбат тұратын тауарды сатып алу кезінде
(автомобильжиһаздар т.б.) заттарды пайдаланады.Қазіргі кезде тұтынушылар
несиесі жүйесінде жеке тұлғаларға арналған дербес несиелер қолданылып
жүр.
4.Ипотекалық несие-жылжымайтын мүлікті жерді, тұрғын үй және өндірістік
ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.
5.Мемлекеттік несие-азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз
алушымен немесе кредитор ретінде мемлекет және жергілікті билік органдары
болатын несиелік қатынастар жиынтығы.
6. Халықаралық несие-кері қайтару мерзімде және пайыздық төлеу шарттарымен
валюта және тауар ресурстарын беруге байланысты халықаралық экономикалық
қатынастар саласындағы несие капиталының қозғалысы.2
1.2 Шағын және орта бизнеті несиелендіру.
Қазіргі таңда шағын орта бизнесті несиелендіруді проблемасына көптеген
экономистердің қызығушылығы көтерілгенмен, ғылыми баспада дамуда, бұл
проблемены тек бір бөлік аспектілері іске асуда.Кәсіпкеліктің дамуына ең
біріншіден несие тікелей әсер етеді.Ол үшін несиенің рөлін, функциясын,
кәсіпкерлік проектердің моделін құру қажет.
Несие шағын және орта бизнестің дамуының белсенділігін арттырудың
негізі құралы болып табылады: несие жүйесінің институттары, нәтижелі
әдістер құрастыру арқылы пайданы көтеру және тәуекелдікті төмен түсіре
отырып несиелендірудің жаңа моделінқұрастыру, кәсіпкерлікті мұқтаждыққа
үйретіп, әр түрлі қайнар көздерді қосу арқылы шығындарды төмендету.
Аргументтердің келесі топтарынесие жүйесі мен кәсіпкерлікті растайтын
, ескі анализдік материалдардан құралады. Қоғамның сұранасын,
кәсіпкерліктің белсенділігін көтеру заңдылық тұрғыда өзгеріп кетуінің
шартты ағымдық экономикада өмірде пайда болады.Экономиканың құрылымының
өззгеруінің айқындағыш, ҒТП-ң дамуын көрсетеді және олардың кең көлемде
таратылуы, несие жүйесінің механизміне бейімделуіне байланысты.
Талдау порблемасы шағын және орта бизнестің потенциалының құрылымы
Қазақстанда микродеңгейде кәсіпкерлердің стратегиялардың ішкі стимулы
төмен: тек 5% кәсіпорындар құрама стратегияның дамуына ставка қояды,
өндірістің өсуіне және активтерінің көтерілуіне, инвесторлар іздеу,
диверсификациялық қызмет немесе өнедіріс профелінің толығымен ауысуы,
фирманың ішкі басқаруына әкеліп соғады.
Несие жүйесінің жаңа деңгейі мынадай:
▬ несие коммерциялық құрылымның қызметінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz