«ТеңізҚұрылыс» ЖШС-нің маркетингтік қызметін талдау

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

Отандық кәсіпрындарда маркетинг әлі де кең тарала қойған жоқ, бірақ соңғы уақыттағы нарығы дамыған ірі қалаларда орналасқан кейбір кәсіпорындарда маркетинг бөлімі ұйымдастырылуда. Басшылардың маркетингке көп мән бермеуінің себебі, шығаратын өнімдері адам үшін бірінші қажеттілік нәрсе болмауымен қатар, кейбір жекелей басшыларда маркетинг ролі және мәні шамалы деген ой туындауы мен түсіндіріледі.

Қазақстан Президентінің «Қазақстан -2030» атты халыққа жолдаған стратегиялық бағдарламасында бейнеленген сұраныс пен ұсыныс тепе -теңдігі рыныгтің негізгі мақсаты болып табылатындықтан, өндірісті басқару шешімдерін қабылдаудың осындай принципі кәсіпкерлерді тұрақты экономикалық өсу бағыттарына бағыттайды. Бүгінде маркетингтің классикалық схемасын енгізу үрдісі біршама қиыншылықтарға кезігіп отыр. Осы заманғы маркетинг әдістері елімізде әміршілдік -әкімшілдік басқару үстемдік еткеніне байланысты кәсіпорындарды басқару жүйесінде қолданылмады деуге болады, яғни, анық экономикалық негізі бар ұзақ мерзімді мақсаттар қойылмады және маркетингтің ұйымдастырушылық материалдық -техникалық қамтамасыз етілуі жеткіліксіз болды. Бұл мәселе маркетингтің әлемдік тәжирбиесінде орын алған нақты рынокты талдаумен болжам жасауды әдістемелік тәсілдердің құрылмауы және басқада себептермен түсіндіріледі.

Қазіргі заманғы маркетингтің мәні тұтынушының қажеттілігін кәсіп орынның пайдасына айналдыратын кәсіпкерлік қызметі көрініс алады. Қазақстанда маркетинг экономикалық сала ретінде біршама жақын уақыттан бастап қолданыла бастады. Бүгінгі таңда жүріп жатқан басқару жүйесінің қайта құрылуы және өндірушілермен тұтынушылар арасындағы өндірістік экономикалық байланыстың өзгеру салдарынан өндіруші алдында тұрған өзекті мәселерелерді пайымды шешу маркетинг ұстанымдарымен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Нарықтық экономика саласында маркетингті қолдану көлемі шексіз, ол үкімет және кәсіпорын мүддесіне сәйкес нғұрлым аз шығынмен артық пайда алу мақсатында қолданылады. Осы орайда, маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда негізінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға бағытталған тауар өндіру мен айналыс жүйесі ретінде сипатталады. Осыған орай біздің жұмысымыздың өзектілігі анықталады.

Диплом жұмысының мақсаты - кәсіпорын қызметін маркетинг қағидалары бойынша ұйымдастырудың іс-шараларын ұсыну.

Диплом жұмысының мақсатынан төмендегі міндеттер туындайды:

зерттеу тақырыбына теориялық шолу жасау, яғни маркетингтің мәні мен негізгі түсініктерін ашу, маркетинг қағидаларын қарастыру, кәсіпорынды басқару жүйесінде маркетингтің рөлін анықтау;

- зерттеу объектісінің ұйымдық құрылымы мен құқықтық мәртебесін қарастыру;

“Теңіз Құрылыс” ЖШС-нің 2004-2006 жылдардағы қаржы-шаруашылық қызметіне талдау жасау;

- кәсіпорынның маркетинг ортасын қарастыру;

-“Теңіз Құрылыс” ЖШС маркетингтің мүмкіндіктерін анықтау;

“Теңіз Құрылыс” ЖШС үшін ұсынылатын маркетинг жүйесін қарастыру;

- зерттеу объектісі болып саналатын “Теңіз Құрылыс” ЖШС үшін ұсынылатын маркетинг жүйесін жасау.

1 МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Кәспорынды басқару жүйесіндегі маркетингтің рөлі

Еліміздегі халық шаруашылығы құрылымын қайта құру процесінде болып жатқан өзгерістер, өндіруші еркіндігі мен нарықтық ортаны игеру кезінде кәсіпорынды басқару маркетинг тұжырымдамасын қолдануды талап етеді. Маркетинг тұжырымдамасы нарықта кәсіпорынның белсенді басымдық саясатының стратегиясы мен тактикасы, шаруашылық іскерлігі және барлық өндірістік ресурстар түрлерін тиімді қолдану нәтижелеріне әсер ететін маңызды құрал.

Маркетингі ұғымының өзін де әр түрлі қабылдау байқалуда, яғни авторлардың бұл түсінікке әр қилы мағаналы және мәндік салмақ берулеріне қарай маркетингтің теориялық проблемаларын зертеу оның түсініктік аппаратын талдауды талап етеді. ХХ -ғасыр басында пайда болған маркет инг категориясы өзінің әрекет ету уақытында кешенді кәсіпорынның тауар нарықтары дамуы мөлшері бойынша нарықтық орта мен өзара әрекет етуіне біртіндеп көшуімен байланысты бірқатар өзгерістерге ұшырады. Бүгінгі таңда маркетингтің дамуында келесі сипатты тенденцияларды бөліп көрсетуге болады:

маркетингі ғылыми -техникалық прогрестің айтарлықтай әсерінде болғандықтан, жекелей айтқанда ақпараттардың көптігіне қарай ақпараттық технологиялар ерекше орынға ие;
тұрғындар топтарының әлеуметтік белсенділігінің өсуі маркектингі сипатын анықтайтын айтарлықтай фактор ретінде қарастырылда;
қазіргі уақыттағы маркетинг ашық инновециялық сипатта болып, үнемі жаңартуға негізделген;
маркетингтің кең таралуы тек салалық коммерциялық аумақта ғана емес, сондай -ақ барлық адам іәскерлігі аумақтарын қамтуда.

Отандық кәсіпрындарда маркетинг әлде кең тарала қойған жоқ, бірақ соңғы уақыттағы нарығы дамыған ірі қалаларда орналасқан кейбір кәсіпорындарда маркетингі бөлімі ұйымдастырылуда. Басшылардың маркетингке көп мән бермеуінің себебі, шығаратын өнімдері адам үшін бірінші қажеттілік нәрсе блмауымен қатар, кейбір жекелей басшыларда маркетингі ролі және мәні шамалы деген ой туындауы мен түсіндіріледі. Мұндай ой кәсіпорындарда маркетингтік және өндіріс -өткізу негізделуі кезінде оны ұйымдастырылуы мен іскерлік белсенділігі философиясы, мақсатты бағытталуы бойынша айырмашылықтары болғандықтан дұрыс емес. Мәселен, маркетингтік негізделу кезінде кәсіпорын ұжымының мақсаты -тұтынушылардың, қажеттілігі тұтынушылығы, мүдделері қанағаттандыру, ал өндіріс -өткізу кезінде -өндірістік бағдарламаны орындау болады. осыған қарай ұжымдағы мамандар ролі, мартебесі және артықшылықтары әртүрлі сипат алады. Егер бірінші варианта неғұрлым жоғары мәртебеге менеджерлер, маркетологтар, экономистер ие болса, ал екіншісінде -технологтар, өндірістік цех басшылары, техникалық бақылау бөлімі және басқа да бөлімшелер басшылары тұрады.

Маркетингтік негізделу кезінде көңіл негізінен тұтынушылар мұқтаждықтары, қажеттіліктері мен мүдделері аударылып, ал өндіріс -өткізуде -жоспарлық бағдарламаны орындау және ресурстарды пайдалануға бөлінеді. Сол себепті өндірісті басқару жүйесі бірінші вариантта нарық қатынастарына бейімділік, икемділік, тез қабылдаушылықпен ерекшеленеді. Бірінші жүйе әртүрлі жаңа енгізілімдермен жекелей нарық коньюнктурасына неғұрлым бейімді келеді. ол ұйымдастыру және басқаруда баға мен тауар саясатының қазіәргі жаңа замандық әдістерін кеңінен қолданады. Жүйе ұжымы нарыққа өндіріліп шыққан тауарға үлен әлеуметтік жауапкершілікпен қарайды. Ең бастысы, ұжымдармен басшылар философиясы әртүрлі сипат алады. Бірінші вариянтта -тұтынушы сұранысы, мүдделерін қанағаттандыру, екіншісінде -өндіру және сату көзделеді. Қортындылай келгенде, осының барлығы бизнес нәтижелерінде көрніс алады.

Отандық кәсіпорынды басқару жүйесіне маркетингті енгізу ерекшеліктері 1990 -шы жылдары басында пайда болып, бүгінгі күнгі сыртқы орта факторларымен байланысады. Олардың әсері маркетингі іс -әрекеттің бірталай қиындатып, осы жүйенің нақты проблемаларына әкеледі. Қазақстан Республикасының қазірі шаруашылқ жағдайын, біздің ойымызша, дамыған елдерге тән нарықтық экономика моделіне қарай өтпелі экономика кезеңі ретінде сипаттауға болады. Экономикалық реформалар басталғаннан бері өткен жылдары нарықтық әрекет етуінің негізгі алғы шарттарының қалыптасуы жайлы айтуға мүмкіндік береді. өтпелі кезеңде экономиканың жаңа құрылымын қалыптастыру процестері, ескі шаруашылық байланыстардың үзілуі және жаңа нарықтық қатынастардың құрылуы мен байланысты әртүрлі меншік түріндегі шаруашылық субьектілердің жаңа экономикалық қатынастары пайда болды. Маркетингтің даму денгейімен сипатты ерекшеліктері осы қатынастар, жалпы экономика және жекелі ішкі жүйелерінің даму деңгейлерімен тығыз байланысты.

Қазіргі кезде отандық ірі тамақ кәсіпорындарында маркетингі қызметін ұйымдастырудың функционалды түрі көп тараған. Мәселен алматы кондитер фабрикасы «Рахат» АҚ маркетингі қызыметі үш бөлімнен тұрады, оны маркетингі бойынша директор басқарады. Осы кәсіпорынның маркетингі қызыметі құрылымында маркетингтік зерттеулер, жаңа тауарлар және жарнама бөлімі бар. Маманмен бөлім басшысы қызыметіне нарықтық кешенді жүйелі түрде зерттеу, фабрика Ассортиментін талдау және жетілдіру, технологтармен бірге жаңа тауарларды құру, сұранымды қалыптастырумен өткізуді ынталандыру бойынша шараларды орындау кіреді. «Рахат» фабрикасының маркетингі қызыметі құрамын салыстрмалы түрде көп санды қызыметкерлері бар Алматы, аймақтық және фирмалық сату бойынша арнайы бөлімшелері бар өткізу блімі кіреді. Маркетингті басқару бөлімінің үш қызыметкері сатуларды талдау баға белгілеу бойынша жұмыс, сұранымды болжаумен қатар жалпы маркетингтік, және тағамдардың жеке топтары жөнінде бағаларды құрумен йналысады. Мұндай ұйымдастыру бөлімшелердің өзара байланыстары білгірлік шектері, персонал дайындығына талаптар, өз функциялар ішінде шешімдер қабылдау үшін жауапкершілікті айқын анықтайды. Кездесетін қиыншылықтар нарықтың дамуы, кәсіпорындарда маркетингтің қызыметін ұйымдастырудың тәжірибесі жоқтығы, олар әрекет ететін нақты шарттары, маркетингі қыдыметіне жұм салатын қаржының шекелуімен түсіндіріледі.

Сонымен нарық экономикасының әлемдік тәжірибесі халық шаруашылығы салаларын басқарудың тиімділігін арттыру үшін кәсіпорынның өз өміршеңдігін сақтап қалу және күшейту мақсатында оның жұмысының екі негізгі кезеңі -өндірумен өнімді өткізудің жаңа әдісін, яғни маркетингі іс әрекетінің пайдаалану қажеттілігін тудырады.

Қазақстан Президентінің «Қазақстан -2030» атты халыққа жолдаған стратегиялық бағдарламасында бейнеленген сұраныспен ұсыныс тепе -теңдігі рыныктің негізгі мақсаты болып табылатындықтан, өндірісті басқару шешімдерін қабылдаудың осындай принципі кәсіпкерлерді тұрақты экономикалық өсу бағыттарына бағыттайбы. Бүгінше маркетингтің классикалық схемасын енгізу процесі біршама қиыншылықтарға кезігіп отыр. Осы заманғы маркетингі әдістері елімізде әміршілдік -әкімшілдік басқару үстемдік еткеніне байланысты кәсіпорындарды басқару жүйесінде қолданылмады деуге болады, яғни, анық экономикалық негізі бар ұзақ мерізімді мақсаттар қойылмады және маркетингтің ұйымдастырушылық материалды -техниканың қамтамасыз етуі жеткіліксіз болды. Бұл мәселе маркетингтің әлемдік тәжирбиесінде орын алған нақты рынокты талдаумен болжам жасауды әдістемелік тәсілдердің құрылмауы және басқада себептермен түсіндіріледі.

Қазіргі заманғы маркетингтің мәні тұтынушының қажеттілігін кәсіпорынның пайдасына айналдыратын кәсіпкерлік қызметі көрініс алады. Қазақстанда маркетинг экономикалық сала ретінде біршама жақын уақыттан бастап қолданыла бастады. Бүгінгі таңда жүріп жатқан басқару жүйесінің қайта құрылуы және өндірушілермен тұтынушылар арасындағы өндірістік экономикалық байланыстың өзгеру салдарынан өндіруші алдында тұрған өзекті мәселерелерді пайымды шешу маркетинг ұстанымдарымен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. нарықтық экономика саласында маркетингіні қолдану көлемі шексіз, ол үкімет және кәсіпорын мүддесіне сәйкес нғұрлым аз шығымен артық пайда алу мақсатында қолданылады. Осы орайда, маркетингі өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда негізінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға бағытталған тауар өндіру мен айналыс жүйесі ретінде сипатталады.

1. 2 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні мен мағынасы

“Маркетинг” термині ағылшынша “market” сөзінен шыққан және дәлме-дәл мағынасы рынокпен байланысты кәсіпкерлік әрекетті білдіреді. Алайда ұғымның мәні одан өте кең де, өте ауқымды. Сондықтан мұның екі мыңнан астам анықтамалары бар. Терминологиялық түсіндірмелерге байланысты пікір таластарға тоқталмай-ақ, олардың өзара жүйелік жақындығы арқылы маркетингтің бірнеше аспектілерін қарастырайық.

Рынокты экономикада жеке адамдардың және фирмалардың қажеттіліктерін қанағаттандыру ісіне шығындардың шексіз өзара алмасуы барысында қол жетеді. Оның жүзеге асуы үшін келесі шарттар орындалуы қажет:

- құндылықтарға ие және ол құндылықтарға мүдделі субъектілердің болуы;

- олардың әрқайсысы ымыралы коммерциялық шешімдер іздеуге қабілетті және субъектілер өз міндеттемелерін орындай алатын қабілеті болуы тиіс;

- экономикалық үрдістегі барлық қатысушылардың іс-әрекеті мен таңдауы өз еріктерінде болуы тиіс.

Бұл тұрғыдан алғанда, негізінде маркетинг дегеніміз тұтынушыға қарай жылжытуға бағытталған тауарды кім шығарғанын, кімге арналғанын, белгілерге және осыған байланысты көптеген қызметтерді атқаруға бағытталған іс-әрекет деп айтуға болады.

Маркетинг экономикалық үрдіс ретінде өндіруші мен тұтынушы арасындағы күрделі, көп жақты байланысты қамтамасыз етеді, олар жасайтын айырбасты белгілі, нысаналы нәтижелікке бағыттауы тиіс. Осы аспектіде маркетинг рыноктық қатынастардағы жүріп жатқан потенциалды қатысушылардың арасында тек қана тауарлық қана емес, сонымен қатар ақпараттық айырбасты жүргізуші, оны реттеуші құрал болып табылады. Бұл аса күрделі, қоғамда зор маңызды орын алатын іс.

Капиталдың жекелеген формалары және оны көптеген қолдану сатыларының ішіндегі ең маңыздысы өндірістің өзі даму стратегиялық мақсатына жету жолында бірсіпіра қызмет атқарады. Олардың ішінде ең негізгілерін айтсақ - өндірісті бастауға фирманың дайындығын, өнімнің шығарылуын, қаржы-экономикалық жағдайының қамтамасыз етілуін тек маркетинг арқылы ойдағыдай шешуге болады. Маркетингтің атқаратын қызметтері рынокта қалыптасқан қажеттіліктерді олардың ұқсастығына қарай біріне-бірін жақындатып, оларды қанағаттандыру жалпы идеясына бағыттайды.

Маркетингтің шаруашылық қызметі ретінде орындайтын толық жұмыс түрлері тізімін беру қиын. Сонымен бірге, кәсіпорынның мынандай сұрақтарға жауап іздеуі маркетингтің рөліне шек келтірмейді:

қандай тауарларды рынокқа ұсыну керек?
өнімді кімге ұсыну керек?
қашан және қандай шарттарды тауарға қою керек?
тауарды тұтынушыларға қандай арналармен жеткізу керек?

Тауардың өмірге келуін әрине сұраныс белгілейді. Ал сұранысты айқындайтын да, оны қалыптастыратын да маркетинг үрдісі болады. Сондықтан маркетинг қазіргі бизнестің концепциясы ретінде зерттеу, талдау, ойлау және болжау үрдісін қамтиды. Ол әртүрлі шешімдердің әр дәрежеде қолданылуын қамтамасыз етеді. Маркетинг концепциясына сәйкес фирманың жан-жақты жұмыстарын рынок жағдайында алдын-ала реттеу және тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін нақтылы білу, олардың болашақта өзгеруін болжамдар арқылы есепке алынып отырады. “Өндірген тауарды сатудың орнына, сатылатын затты өндіріңіз”, “Клиентті жақсы біліңіз”-бұл маркетинг концепциясындағы фирманың сенімі.

Маркетинг саласындағы белгілі маман Ф. Котлер маркетингке мынадай анықтама береді: Маркетинг-айырбас арқылы мұқтаждық пен қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған адам қызметінің түрі.

Бір жағынан мұндай қызмет рынокты жан-жақты, жүйелі зерттеуге, тұтынушылардың нақты қажеттіліктерін және талғамдарын табуға, оларға өндірісті бейімдеуге бағытталған. Сонымен қатар өндірілген тауарларды тиімді өткізу үшін рынокты және қажеттілікті қалыптастыруға бағытталған нысаналы және белсенді іс-әрекеттерді болжап белгілейді. Маркетинг қызметінің негізгі мақсаты тұтынушы мен өндірушіні бір-бірімен тығыз байланыстыру, бір-бірін табуға көмектесу болып табылады.

Жоғарыдағыларды тұжырымдасақ, маркетинг қызметіне төмендегілер жатады:

әртүрлі тұтынушылар топтарының мұқтажын, қажеттіліктерін, сұранысын анықтау;
тұтынушыға керекті және қажеттілігін шығару;
тауардың құндылығына сәйкес тұтынушыға қолайлы және өндірушіге пайданы жеткілікті деңгейде қамтамасыз ететін баға қою;
өндірген тауарды тұтынушыға ең пайдалы және ыңғайлы арнамен жеткізуді анықтау;
рынокқа, сұранысты қалыптастыруға және өтімді ынталандыруға белсенді әсер ету жолдарын табу.

Осы маркетинг қызметтерінің әрқайсысының бағыттары, олардың құндылығы және маңыздылығы тек оларды бірге қарастырып қолданса өседі.

Шетел фирмаларының тәжірибесі көрсетіп отырғандай рыноктағы табыс фирманың тек қана өндірістік және қаржы мүмкіндіктерін ғана емес, сонымен қатар маркетингті дұрыс қолдануын да дәлелдейді. Өйткені маркетинг:

кәсіпорынды басқару принципі ретінде тиісті рынок шешімдерін дәйекті бағыттау үшін тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру жолдары мен әдістерін белгілейді;
рынок әрекетінің құралдары ретінде ерекше тәсілдер арқылы бәсекелестерге қарағанда басымдылық алуын қамтамасыз етеді;
рынок әдісі ретінде өндірушілер мен тұтынушылардың мүдделері үйлесуіне қол жеткізеді.

Маркетинг дегеніміз дүние жүзі кәсіпкерлерінің бірлескен творчествосының туындысы. Олардың қорытқан тәжірибесі тұтас бір философиялық бизнес идеологиясын дүниеге әкелді. Сөйтіп маркетинг бүкіл кеңістікте орын алып дамиды. Рынок қатынастарының дамуының әр сатысына өзінің неше түрлі концепциясы қалыптасты.

Маркетинг концепциясының мына сатылары белгілі:

- өндірістік;

- тауарлық;

- өткізу (коммерциялық әрекеттерді интенсивтендіру) ;

- маркетинг ( тұтыну) ;

- әлеуметтік - этикалық.

Осы концепциялар экономика дамуының әртүрлі кезеңдерін (негізінде американдық), сонымен қатар соңғы жылдарда болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және саяси өзгерістерін бейнелейді.

Тарихи тұңғыш қалыптасқан маркетингтің өндірістік концепциясы тұтынушылар арасында кең тараған тауарларды қолайлы бағамен сатылуын көбейтуді көздейді деген пайымдаумен негізделеді. Ол технологияны және өндіру процесін әрқашан жетілдіруді, өндіріс көлемін ұлғайтуды, өндіріс шығындарын төмендетуді талап етеді. Бұл жағдайда барлық назар өндірістің ішкі мүмкіндіктерін неғұрлым толық пайдалануға аударылады. Сондықтан осы жолмен рынокты әлде бір тауармен тез толтыруға, молынан пайда алуға болады. Осы концепция келесі екі жағдайда кеңінен қолданылады:

- тауарларға сұраныс ұсыныстан басым болғанда өндіріс көлемін ұлғайтуға болады;

- тауарлардың шығынын жаппай кең өндіру арқылы төмендетуге болады, ал төмен шығын төмен баға арқылы тауардың сатылуын қамтамасыз етіп, пайданы ұлғайтады.

Демек, өндіріс сұраныстың қанағатсыз болуын пайдаланып өз үстемдігін алды.

Өндірістік концепциямен бірге тауар концепциясы пайда болды. Бұл концепцияның негізі тауарды жетілдіруге, оның сапасын, дизайнын, орауын жақсартуына көңіл бөледі. Тұтынушылар жетілген тауарларды алады, өйткені олардың сапасы жоғары және бағасы қолайлы.

Бірақ тауарды шамадан тыс қызығып артық шығару “маркетингтік соқырлыққа” апаруы мүмкін. Осындай жағдайдың пайда болуын және оның себептерін маркетинг саласындағы белгілі маман Теодор Левитт анықтады. Ол Гарвард жоғары бизнес мектебінің ғылыми хаттарында “ Близорукость маркетинга” деген экономикалық-публицистикалық мақаласын жариялады. Левитт американдық үлкен темір жол компанияларының күйреуге ұшырауы себептерін талдап, мынадай қорытындыға келген: сол компаниялардың басқарушылары тек қана темір жол бизнесімен айналысып, бәсекелес транспорт түрлерінің дамып кеткенін ескере алмай қалған.

Тұтынушы тауарды емес, оның қанағаттандырушы қабілетіне мүдделі. Тауарлар біршама басқаша көрінетін, алайда ұқсас тұтыну қызметін атқаратын тауарлармен өзара бәсекеде болады. Олар басқаша өндіріліп, тұтынушыға ерекше арнамен өткізілсе де, тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыратын баламалы өнім болуы мүмкін. Бұл концепция осыны ескермеді.

Өткізу концепциясы өндірістік және тауар концепцияларының даму нәтижесінде пайда болды. Жоғарыда атап өткен екі концепция тек қана өндірісті кеңейту және тауарды жетілдіруге көңіл бөледі, ал рынокты жете зерттеп, оны болжаумен шұғылданбайды. Мұндай жағдайда ерте ме кеш пе, бірақ міндетті түрде өткізу мәселелері шиеленіседі. Өйткені кәсіпорын өндірген тауарды түгелімен және қалайда тұтынушыға өткізу қажет. Ал тұтынушылардың қажеттіліктері мен сатып алу мүмкіндіктері одан төмен болуы мүмкін. Сондықтан бұл “концепцияларды” іске асцру жұмысы қиындыққа ұшырауы ықтимал.

Америка мен Еуропада тауарды шиеленіскен өткізу мәселесі XX ғ. 20-жылдарының соңы мен 30-жылдардың басында орын алды. Мұның себебін көптеген ғалымдар кенеттен болған 1929-1933 жж. экономикалық дағдарыспен байланыстырған еді. Соғыс жылдары тауарлардың тапшылығынан өткізу проблемасы болған емес. Тек 60-жылдардың басында тауар молшылығы қалыптасып, қайтадан осы концепцияға көңіл бөліне бастады.

Қазақстан рыногында шетелдік фирмалар көбінесе осы өткізу концепциясын қолданады.

Маркетинг концепциясы кәсіпкерлік жұмысты ұйымдастыру жағынан тарихи жаңа тәсіл. Оның пайда болу себептері мынада:

- тауардың көпшілігіне сұранысты барынша қанағаттандырып, онымен рынокты толықтырғандықтан;

- ғылыми-техникалық прогреспен бірлескен бәсекелес күрестің күшеюінен.

Беймәлім рынокта жұмыс істеу дегеніміз, тауардың сатылуында өндірушіге өнімді өткізу туралы ешқандай сенім жоқ болғаны. Сондықтан өзінің табысын қамтамасыз ету үшін өндіруші ең алдымен рынокты зерттеп, содан кейін ғана рынок сұранысына сай тауар өндірумен айналысуы қажет.

Кәсіпкерлер рынок талабына бейімделумен бірге тұтынушылардың мұқтаждықтарын қалыптастыра да білуі қажет. Мысалы, “Сони” фирмасы кіші габаритті телевизорларға рынокта жол ашқанға дейін, тұтынушыларға олар қажет емес еді. Сондықтан өткізу саясатының алғашқы кезеңінде тұтыну сұранысын анықтаумен бірге, тұтынушылардың жасырын мұқтажын зерттеу қажет болды. “Мұқтаждықты тауып қанағаттандырыңыз” деген сөйлем маркетинг концепциясының мәнін жеткілікті дәрежеде сипаттайды.

Сонымен, бір жағынан кәсіпорын жұмысының негізі - рынокқа қарай бейімдеу болса, екінші жағынан кәсіпорын өзі рынокқа ықпал етіп, оны басқаруы, қалыптастыруы қажет.

Бұл концепцияның мәнін тереңірек түсіну үшін оны өткізу концепциясымен салыстырған жөн. Өйткені бұл екі концепцияның біршама ұқсастығы бар. Дегенмен маркетинг концепциясы рынок мәселелерін тиімдірек шеше алады. Т. Левит сөзімен айтар болсақ : “Коммерциялық өткізу әрекеттері сатушының мұқтаждықтарына шоғырланған болса, ал маркетинг болса сатып алушының мұқтаждықтарына шоғырланған”. Осы екі концепцияны салыстыру төмендегі кестеде көрсетілген (1-кесте) .

Кәсіпкерлер рынок талабына бейімделумен бірге тұтынушылардың мұқтаждықтарын қалыптастыра да білуі қажет

1-кесте - Өткізу және маркетинг концепцияларын салыстыру

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.