Торғай өзені – Төсім бекеті бойынша су өтімі қисықтарын тұрғызу және ағындыны есептеу
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ
ФИЗИКАЛЫҚ.ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА ... ... ... ... ... 5
1.1 Жер бедері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.2 Геологиялық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
1.3 Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.4 Ауа ылғалдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.5 Жауын.шашын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7
1.6 Қар жамылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.7 Жел жылдамдығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
1.8 Топырақ жамылғысы және өсімдік жамылғысы ... ... ... ... ... ... ... .. 8
1.9 Торғай өзені . Төсім бекетіне сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2 СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ
АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
2.1 Негізгі түсініктеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2 Тапсырманың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.3 Жұмысты орындау тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.3.1 Су өтімі қисықтарын тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
2.3.2 Су өтімі қисықтарын экстраполяциялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3.3 Су ағындысын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... .. 29
1 ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ
ФИЗИКАЛЫҚ.ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА ... ... ... ... ... 5
1.1 Жер бедері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.2 Геологиялық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
1.3 Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.4 Ауа ылғалдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.5 Жауын.шашын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7
1.6 Қар жамылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.7 Жел жылдамдығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
1.8 Топырақ жамылғысы және өсімдік жамылғысы ... ... ... ... ... ... ... .. 8
1.9 Торғай өзені . Төсім бекетіне сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2 СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ
АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
2.1 Негізгі түсініктеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2 Тапсырманың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.3 Жұмысты орындау тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.3.1 Су өтімі қисықтарын тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
2.3.2 Су өтімі қисықтарын экстраполяциялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3.3 Су ағындысын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... .. 29
Қостанай облысының ауданы 195600 км2 болатын жерді қамтиды. Оның территориясы 48º пен 55º с.е. және 60º пен 67º ш.б. аралығында орналасқан, ені 300 км меридионалды бағытта 600 км-ге созылған.
Қарастырылып отырған аумақ әр түрлі табиғи ландшафттармен сипатталады. Басым бөлігін далалы және шөлейтті ландшафттар алып жатыр.
Орманды дала қарастырылып отырған аумақтың солтүстік аймақтың кішкене бөлігін және қамтиды. Далалы аудан аумақтың барлық дерлік солтүстік жарты бөлігін және оңтүстік шығыс бөлігін алып жатыр. Ол қайыңды және көк теректі тоғайлармен сипатталады. Шөлейттер ауданның оңтүстік батыс бөлігін және Батыс Сібір ойпаты Облыстың кең байтақ жерін қамтиды.
Жер бедері
Қарастырылып отырған территория Қазақ ұсақ шоқысының батыс аймағын қамтиды.
Облыстың беткі құрылымы бойынша биіктік белгісі 300-400 м абс. Жоталы жазықтық алап басым. Жоталардың Салыстырмалы биіктігі басым бөлігінде 20-40 м аспайды және тек ең жоғары биік бөлігінде 100-200 м-ден асады. Ұсақ шоқылар тік емес. Беткейлердің Тіктілігі 5-10º құрайды. Тек бұзылуы қиын жыныстар (кварциттер және т.б.) үшкір шыңды болып келеді. Жеке жоталардың шыңдары жалаңаштанған. Жоталардың көп бөлігі қиыршық – малтатасты шөгінділермен жамылған.
Рельеф депрессиясы шөгінді жыныстардан құралған – құмдақтар, саздақ, тау жыныстарының бұзылуының борпылдақ өнімдерімен бөгелген.
Өзен аңғарлары бойында құм, малтатас және саз қабаттармен сипатталатын аллювиалды шөгінділер таралған, олардың қуаттылығы
20-30 м жетеді (Нұра, Есіл және кейбір басқа өзендердің аңғаралары).
Облыстың орталық бөлігі ең тегіс жер бедерімен ерекшеленеді. Жер бедерінің көп бөлігін көлдер мең тұйық ойыстар алып жатыр. Аумақтың құрылымдық бетіне қарап төрт ауданды бөліп қарасытуға болады: Орал маңы үстірт; Қостанай жазығы; Торғай шоқысы және Қазақтың қатпарлы өңірінің батыс шеті.
Орал маңы үстірті тегіс жазықты, кейбір жерлерде төбелер кездеседі. Ендік бағытта үстірт жақсы өңделген біренше өзен аңғарларымен тармақталған (Үй, Тоғызақ, Аят: Сынташты өзендері және т.б.). Қазаншұңқырларда пішіні мен көлемі әр түрлі көлдер шоғырланған.
Қостанай жазығы облыстың солтүстік бөлігін алып жатыр және Үлкен батыс Сібір ойпатының кішігірім учаскесін қамтиды. Биіктігі 170-200 м абс. Бұл жазықтықытың жер бедеріне көптеген кеесе тәрізді қазаншұңқырлар тән. Олар тұщы немесе тұзды сулармен толған. Өзен жүйесі әлсіз дамыған, ірі ағынсулардан жазықты оңтүстіктен солтүстікке қарай Тобыл мен Ұбаған өзендері кесіп өтеді.
Қарастырылып отырған аумақ әр түрлі табиғи ландшафттармен сипатталады. Басым бөлігін далалы және шөлейтті ландшафттар алып жатыр.
Орманды дала қарастырылып отырған аумақтың солтүстік аймақтың кішкене бөлігін және қамтиды. Далалы аудан аумақтың барлық дерлік солтүстік жарты бөлігін және оңтүстік шығыс бөлігін алып жатыр. Ол қайыңды және көк теректі тоғайлармен сипатталады. Шөлейттер ауданның оңтүстік батыс бөлігін және Батыс Сібір ойпаты Облыстың кең байтақ жерін қамтиды.
Жер бедері
Қарастырылып отырған территория Қазақ ұсақ шоқысының батыс аймағын қамтиды.
Облыстың беткі құрылымы бойынша биіктік белгісі 300-400 м абс. Жоталы жазықтық алап басым. Жоталардың Салыстырмалы биіктігі басым бөлігінде 20-40 м аспайды және тек ең жоғары биік бөлігінде 100-200 м-ден асады. Ұсақ шоқылар тік емес. Беткейлердің Тіктілігі 5-10º құрайды. Тек бұзылуы қиын жыныстар (кварциттер және т.б.) үшкір шыңды болып келеді. Жеке жоталардың шыңдары жалаңаштанған. Жоталардың көп бөлігі қиыршық – малтатасты шөгінділермен жамылған.
Рельеф депрессиясы шөгінді жыныстардан құралған – құмдақтар, саздақ, тау жыныстарының бұзылуының борпылдақ өнімдерімен бөгелген.
Өзен аңғарлары бойында құм, малтатас және саз қабаттармен сипатталатын аллювиалды шөгінділер таралған, олардың қуаттылығы
20-30 м жетеді (Нұра, Есіл және кейбір басқа өзендердің аңғаралары).
Облыстың орталық бөлігі ең тегіс жер бедерімен ерекшеленеді. Жер бедерінің көп бөлігін көлдер мең тұйық ойыстар алып жатыр. Аумақтың құрылымдық бетіне қарап төрт ауданды бөліп қарасытуға болады: Орал маңы үстірт; Қостанай жазығы; Торғай шоқысы және Қазақтың қатпарлы өңірінің батыс шеті.
Орал маңы үстірті тегіс жазықты, кейбір жерлерде төбелер кездеседі. Ендік бағытта үстірт жақсы өңделген біренше өзен аңғарларымен тармақталған (Үй, Тоғызақ, Аят: Сынташты өзендері және т.б.). Қазаншұңқырларда пішіні мен көлемі әр түрлі көлдер шоғырланған.
Қостанай жазығы облыстың солтүстік бөлігін алып жатыр және Үлкен батыс Сібір ойпатының кішігірім учаскесін қамтиды. Биіктігі 170-200 м абс. Бұл жазықтықытың жер бедеріне көптеген кеесе тәрізді қазаншұңқырлар тән. Олар тұщы немесе тұзды сулармен толған. Өзен жүйесі әлсіз дамыған, ірі ағынсулардан жазықты оңтүстіктен солтүстікке қарай Тобыл мен Ұбаған өзендері кесіп өтеді.
1. Ресурсы поверхностных вод СССР. Том 15. Алтай, Западная Сибирь и Северный Казахстан. Вып. 2. Верхний Иртыш, Верхний Ишим, Верхний Тобол. - Л.: Гидрометеоиздат, 1974. - 358 с.
2. Быков В.Д., Васильев А.В. Гидрометрия. – Л.: Гидрометеоиздат, 1977. - 447 с.
3. Л.П. Мазур, А.Г. Чигринец, М.М. Молдахметов. «Гидрометрия» пәні бойынша лабораториялық жұмыстарды орындау. – Алматы; «Қазақ Университеті», 2003. - 276 б.
4. Гидрологический ежегодник. Том 6, Бассейн Карского моря (зап. часть), 1968 г.- Л.: Гидрометеоиздат, 1961. - 201с.
5. Лучшева А.А. Практическая гидрометрия. – Л.: Гидрометеоиздат, 1972. – 381с.
2. Быков В.Д., Васильев А.В. Гидрометрия. – Л.: Гидрометеоиздат, 1977. - 447 с.
3. Л.П. Мазур, А.Г. Чигринец, М.М. Молдахметов. «Гидрометрия» пәні бойынша лабораториялық жұмыстарды орындау. – Алматы; «Қазақ Университеті», 2003. - 276 б.
4. Гидрологический ежегодник. Том 6, Бассейн Карского моря (зап. часть), 1968 г.- Л.: Гидрометеоиздат, 1961. - 201с.
5. Лучшева А.А. Практическая гидрометрия. – Л.: Гидрометеоиздат, 1972. – 381с.
Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
География факультеті
Құрлық гидрологиясы кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТОРҒАЙ ӨЗЕНІ –ТӨСІМ БЕКЕТІ БОЙЫНША СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ
ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ
Орындаушы:
Есимханова А. С.
2 курс студенті
Ғылыми жетекші:
Жанпеисова С. Р.
Норма бақылаушы:
Жанпеисова С. Р.
Қорғауға жіберілді
“___”___________2009 ж.
Кафедра меңгерушісі:
К.т.н,доцент
Абдрахимов Р. Г.
Алматы, 2009
РЕФЕРАТ
Курстық жұмыстың тақырыбы Торғай өзені – Төсім бекеті бойынша су өтімі
қисықтарын тұрғызу және ағындыны есептеу.
Курстық жұмыс 30 беттен, 7 кестеден, 12 формуладан, 1 суреттен тұрады.
Негізгі қолданылатын сөздер: су өтімі, су деңгейі, ағынды, ағынды
модулі, ағынды қабаты, ағынды көлемі, экстраполяциялау, су жинау алабы, су
қимасының ауданы, тұстама, су айрық сызығы, сабалық кезең, өзен арнасы,
бекет, өзен аңғары.
Зерттеу объектісі – Торғай өзені – Төсім бекеті болып табылады.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1 Қостанай облысының 5
физикалық-географиялық сипаттама ... ... ... ... ...
1.1 Жер 5
бедері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Геологиялық 6
құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
1.3 Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.4 Ауа 7
ылғалдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
1.5 Жауын-шашын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.6 Қар 8
жамылғысы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
1.7 Жел 8
жылдамдығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
1.8 Топырақ жамылғысы және өсімдік жамылғысы 8
... ... ... ... ... ... ... ..
1.9 Торғай өзені – Төсім бекетіне 9
сипаттама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
2 Су өтімі қисықтарын тұрғызу және 10
ағындыны
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
2.1 Негізгі 10
түсініктеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Тапсырманың 11
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..
2.3 Жұмысты орындау 14
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
2.3.1Су өтімі қисықтарын 14
тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.3.2Су өтімі қисықтарын 22
экстраполяциялау ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
2.3.3Су ағындысын 24
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...28
... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . .29
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты су өтімі қисықтарын тұрғызып, ағындыны
есептеу.
Курстық жұмыста Торғай өзені – Төсім гидробекеті бойынша өлшенген су
өтімі және су деңгейінің мәліметтері бойынша су өтімі қисықтарын тұрғызып,
осыған байланысты күнделікті су өтімі кестесін құрып, ағындыны есептеу
керек.
Су өтімі қисықтарын тұрғызу кезінде байқалған ең жоғарғы және ең
төменгі су деңгейіне дейін экстраполяциялау керек.
Ағындыны есептеп болғаннан кейін есептеп шыққан мәндерді
Гидрологиялық жылнамадан алынған мәндермен салыстырып, айырмашылығын
табамыз.
ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ ФИЗИКА-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
Қостанай облысының ауданы 195600 км2 болатын жерді қамтиды. Оның
территориясы 48º пен 55º с.е. және 60º пен 67º ш.б. аралығында орналасқан,
ені 300 км меридионалды бағытта 600 км-ге созылған.
Қарастырылып отырған аумақ әр түрлі табиғи ландшафттармен
сипатталады. Басым бөлігін далалы және шөлейтті ландшафттар алып жатыр.
Орманды дала қарастырылып отырған аумақтың солтүстік аймақтың кішкене
бөлігін және қамтиды. Далалы аудан аумақтың барлық дерлік солтүстік жарты
бөлігін және оңтүстік шығыс бөлігін алып жатыр. Ол қайыңды және көк теректі
тоғайлармен сипатталады. Шөлейттер ауданның оңтүстік батыс бөлігін және
Батыс Сібір ойпаты Облыстың кең байтақ жерін қамтиды.
Жер бедері
Қарастырылып отырған территория Қазақ ұсақ шоқысының батыс аймағын
қамтиды.
Облыстың беткі құрылымы бойынша биіктік белгісі 300-400 м абс. Жоталы
жазықтық алап басым. Жоталардың Салыстырмалы биіктігі басым бөлігінде 20-40
м аспайды және тек ең жоғары биік бөлігінде 100-200 м-ден асады. Ұсақ
шоқылар тік емес. Беткейлердің Тіктілігі 5-10º құрайды. Тек бұзылуы қиын
жыныстар (кварциттер және т.б.) үшкір шыңды болып келеді. Жеке жоталардың
шыңдары жалаңаштанған. Жоталардың көп бөлігі қиыршық – малтатасты
шөгінділермен жамылған.
Рельеф депрессиясы шөгінді жыныстардан құралған – құмдақтар, саздақ,
тау жыныстарының бұзылуының борпылдақ өнімдерімен бөгелген.
Өзен аңғарлары бойында құм, малтатас және саз қабаттармен
сипатталатын аллювиалды шөгінділер таралған, олардың қуаттылығы
20-30 м жетеді (Нұра, Есіл және кейбір басқа өзендердің аңғаралары).
Облыстың орталық бөлігі ең тегіс жер бедерімен ерекшеленеді. Жер
бедерінің көп бөлігін көлдер мең тұйық ойыстар алып жатыр. Аумақтың
құрылымдық бетіне қарап төрт ауданды бөліп қарасытуға болады: Орал маңы
үстірт; Қостанай жазығы; Торғай шоқысы және Қазақтың қатпарлы өңірінің
батыс шеті.
Орал маңы үстірті тегіс жазықты, кейбір жерлерде төбелер кездеседі.
Ендік бағытта үстірт жақсы өңделген біренше өзен аңғарларымен тармақталған
(Үй, Тоғызақ, Аят: Сынташты өзендері және т.б.). Қазаншұңқырларда пішіні
мен көлемі әр түрлі көлдер шоғырланған.
Қостанай жазығы облыстың солтүстік бөлігін алып жатыр және Үлкен
батыс Сібір ойпатының кішігірім учаскесін қамтиды. Биіктігі 170-200 м абс.
Бұл жазықтықытың жер бедеріне көптеген кеесе тәрізді қазаншұңқырлар тән.
Олар тұщы немесе тұзды сулармен толған. Өзен жүйесі әлсіз дамыған, ірі
ағынсулардан жазықты оңтүстіктен солтүстікке қарай Тобыл мен Ұбаған
өзендері кесіп өтеді.
Геологиялық құрылымы
Торғай шоқысы палеогеннің теңіз – тұзды шөгінділерімен қат – қабат
нығыздалған құмды және сазды балшықтан құралған. Бұл қабаттың төменгі
бөлігінде саз балшықты және құмды ізбестің жіңішке қабаттары бар.
Топырақ құрайтын жыныстарға: сортаңдалған полеогендік шөгінділер
жатады.
Соңғы зерттеулер көрсеткендей, құнды пайдалы қазбалар Торғай
ойпатының құмды – саз балшықты шөгінділердің астарында жиналған.
Қостанай облысы аумағында палеоген мен неоген шөгінділері ең көп
таралған.
Орал маңы үстірті палеогендік шөгінділермен (құмдақ, опока,
конгломераттар және саздар) және кристалды жыныстар қамтыған.
Топырақ қалыптастырушы жыныстарға, мұнда төрттік құмды – сазды,
кейбір жерлерде шақпақтасты шөгінділер жатады.
Климаты
Орташа жылдық ауа температурасы қарастырылып отырған аумақ бойынша
солтүстікте 0.5-1º С-тан және биік учаскелерде 2–2.5 º С дейін шет
оңтүстікте тербеледі.
Ауа температурасының жыл ішілік жүрісі қыс кезіндегі тұрақты күшті
аязбен, қысқа көктемгі кезеңдегі жылудың қарқынды өсуімен және жаз бойғы
ыстықпен сипатталады. Ең суық ай қаңтар айы. Қаңтар айы ауасының орташа
температурасы облыс солтүстігінде минус 18-19 ºС ал, оңтүстік бөлігінде
минус 16-17 ºС. Абсолютті минимумдар жеке жылдары минус 50 ºС-ден
минус 51 ºС-ге дейін қаңтар – ақпанда өтеді.
Ең жылы ай шілде. Шілде айында орташа ауа температурасы облыс
территориясы бойынша 19 ºС-ден 21 ºС-ге дейін тербеледі. Температураның
абсолютті максимумдары 40 ºС-ден 43 ºС-ге жетеді. Осылайша, ауаның орташа
айлық температурасынң тербеліс амплитудасы шамамен 40 ºС-ды құрайды,
абсолютті амплитуда 90 ºС-ден асады.
Жылы кезең ұзақтығы (орташа тәуліктік ауа температурасы 0 ºС-ден
жоғары) шамамен 190-200 күнді құрайды.
Ауа температурасының көктемгі 0 ºС-ден өтуі аумақтың басым бөлігінде,
әдетте 12-13IV байқалады.
Күзде ауа температурасының 0ºС-ден өтуі орташа алғанда 22-25X жүреді.
Қыстың орнауы созыламлы сипатқа ие.
Қостанай облысы ауа температурасының жылдық амплитудасы орта шамамен
75 ºС-ді құрайды. Бөлек жылдары 88 ºС жетеді. Шілдеде температура плюс 40
ºС дейін көтеріледі. Қыста минус 40 ºС, минус 46 ºС төмендейді. Жыл
ішінде жауын – шашын аз түседі – 300-350 мм – ден бастап аудан оңтүстігінде
175 мм.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы күндізгі уақытта ауданның ортаңғы
бөлігінде 30-40 %-ға төмендейді, оңтүстігнде 20-30 %. Бұл ауданға аңызақ
жел, бұрқасындар мен борандар тән.
Аудан аймағында ауа температурасының орташа жылдық мәні 1,2 ºС
солтүстіктен 4,4 ºС оңтүстік бөлігіне ауытқиды.
Қыс біршама аязды тұрақты ауа райымен сипатталады.
Ең суық айлардың қаңтар мен ақпан айының орташа температурасы минус
16-18 ºС құрайды.
Жазда ауа райы ыстық: шілде айының ең үлкен температурасы 42 ºС-ге
жетеді.
Ауа ылғалдылығы
Қостанай облысы аумағы ылғалдылығының үлкен жеткіліксіздігі
атмосфералық жауын – шашынның аз мөлшерімен және ауаның төмен
ылғалдылығымен байланысты.
Ауаның абсолютті ылғалдылығы орташалағанда 6 %, ылғалдылық тапшылығы 4-
5 %. Ауа ылғалдылығының минимальды мәні қаңтар – ақпанда 1.5-1.7%
байқалады, ал максимальды мәні – шілдеде 12 -14 %.
Жауын – шашын
Қостанай облысы ылғалдылығы шұғыл жеткіліксіз ауданға жатады.
Жауын-шашынның жылдық қосындысы облыстың солтүстік бөлігінде 300 – 350
мм, оңтүстігінде – 200 мм.
Жыл ішінде жауын – шашынның жылдық қосындысы облыстың солтүстік
бөлігінде 300-350 мм, оңтүстігінде – 200 мм.
Жыл ішінде жауын – шашын біркелкі таралмаған. Жылдың суық бөлігіне (XI-
III) жауын – шашынның жылдық қосындысының тек 25-30 %-ы ғана келеді.
Жылы кезең ішінде (IV-X) солтүстік ауданда 200-220 мм, ал оңтүстігінде
– 180-140 мм жауын – шашын түседі. Ең көп жауын – шашын шілдеде байқалады,
минимумы ақпан наурызда, кейде қыстың алғашқы айларында байқалады.
Қостанай облысы ауданының солтүстік бөлігінің шетінде жылдық жауын-
шашын нормасы 300-350 мм құрайды, ал оңтүстік бөлігінің маңында 175 мм.
Жауын-шашынның жылдық жиынтығының өзгерісі үлкен емес (0,2-0,3), оның
көп бөлігі жылдық жиынтығының 70-80 % жылы кезінде түседі, сәуірден қазан
айлары арасында.
Оңтүстік бөлігінің жаңбырсыз кезеңдері құрғақ және шөлейтті дала
зонасында 70 күнге жетеді, ал солтүстік бөлігінде, яғни ылғалдау аудандарда
30-35 күн.
Қар жамылғысы
Қостанай облысы бойынша қар жамылғысының орнығуы, негізінен зоналды
сипатта болады. Бұл ең алдымен жергілікті ендіктің төмендеуінен қар
қорының біршама бірқалыпты азаюынан байқалады.
Қар жамылығысындағы максималды су қоры солтүстік бөлікте орташа
алғанда наурыз айының ортасында жиналады және оңтүстігінде наурыздың
бірінші декадасында.
Көктемде қар жамылғысының еруі күн радиациясының әсерінен әдеттегідей
күндізгі ауа температурасының теріс болуынан да басталады.
Жел жылдамдығы
Жер бедерінің салыстырмалы жазықтығы, территорияға әр түрлі ауа
массаларының енуі қарқынды жел әрекеті үшін қолайлы жағдай туғызады.
Штильді (тымық, желсіз) ауа райы Қостанай облысына тән емес. Жыл
ішінде оның аумағында желсіз күндер шамамен 50-70 күнді құрайды. Желдер жиі
қайталанғышытығымен және күштілігімен ерекшеленеді. Басым бағыты (әсіресе,
қыста) – оңтүстік – батыс және батыс жазықтығында солтүстік құраушы
желдердің қайталанғыштығы жиі. Желдің орташа жылдамдығы 4,5-5,5 мсек.
Қостанай облысының жел жылдамдығы жалпы алғанда көп өзгермейді,
солтүстіктен оңтүстікке қарай біршама көбейеді. Жел қарқыныдылығы көктемде
өседі, әсіресе наурыз айында. Жазда өте әлсіз жел соғады. Желдің ең орташа
жылдамдығы наурыз айында 11 мсек, ал тамыз айында 5,4 мсек құрайды.
Топырақ және өсімдік жамылғысы
Қостанай облысы топырақ өсімдік жамылғысы бойынша далалық –
ландшафтық зонаға жатады, ал оңтүстік бөлігі шөлейтті зона болып табылады.
Ылғалды солтүстік аумақта орманды дала учаскелері кезігеді.
Территорияның көп бөлігін жусанды боз бетегелі дала алып жатыр.
Өсімдік жамылығысының ерекшеліктері топырақ түзуші жыныстардың және
территорияның жеке бөліктерінде ылғалдану дәрежесі біркелкі болмауымен
байланысты.
Қарастырылып отырған Қостанай облысы аумағының солтүстік бөлігінде,
орманды дала және далалызоналарда қаратопырақ дамыған, ол барлық ауданның
30 %-ын алып жатыр. Қиыр солтүстікте ортагумусты және шабындық қаратопырақ
таралған, оңтүстікте олар азгумусты қаратопырақпен ауысады.
Құрғақ далалы және шөлейтті аудандар сарғылт топырақты, ол аумақтың
40 %-ын қамтиды.
Аумақтың ылғалды солтүстік бөлігінде бетегелі ақ селеулі далалар мен
ауылшаруашылық өрістер кеңтараған.
Ең әлсіз ылғалданған аудан бөлігінде жусанды ұсақ саз балшықты
еңістерде өсімдік мардымсыз және қына түрлері өседі. Өзен аңғарларында дала
өсімдіктері басым.
Торғай өзені – Төсім бекетіне сипаттама.
Бекет Торғай өзенінен 45км төменде, Төсім құнды массивінің солтүстік
– шығыс бөлігінде, Торғайлық совхозының орталық мекенінен 20 км төменде
орналасқан.
Өзеннің алабы құмды және шөлде өсетін қияқтармен және аймағы тегіс
емес. Сөнімен қатар екі жағы тегіс емес, көк бұтақтармен қауланған, оң
жағалауының ені, су денгейі 1160 см -ге көтерілгенде су тасқыны басталады,
сол жағалауының ені 120 м, су денгейі 897 см-ге жеткен кезде арна толықтай
сумен жабылады. Нолдық графиктен 1500см жоғарыда лрналасқан, бекеттен 35 км
жоғарыда жергілікті платина салынған, ол көгалдандыру үшін қолданылады.
Қыста өзен қатады, ал жазда құрғақ жылдар кезінде өзен тіпті кеуіп
кетеді.
№5 негізгі темір репер (жасырылған). УГМС КазССР 1953 жылы 91,425 м БЖ
биіктікте бекеттің канал жиегінің он жағында орналасқан. № 4 тексеруші
темір репер УГМС КазССР 1950 жылы 86,169 БЖ биіктікте түстаманың оң
жағалауында орналасқан.
Реперлердің биіктіктегі 8ХII 1954 ж УГМС ҚазССР IV кл. нивелерлеумен
жіберілген, грунттық реперден № 309 ГУГСК 1937 жылы 90,129м БЖ биіктікте
орналасқан.( Биіктік маркалары және нивелирленген реперлер каталогы, 1950
жылғы басылым, II том)
Нолдік графиктің биіктігі 74,83 м БЖ.
№2 тұстама бекеттен 50 м жоғарыда орналасқан және қайықтармен
жабдықталған, ал №1 тұстама сол бекеттің айналасында орналасқан, арнайы
жабдықпен қамтылмаған. Межень болған кезде су өтімі уақытша тұстамаларда
өлшенеді.Лайлылыққа бірліктік бақылаулар №2 тұстамада жүргізіледі,сол
тұстаманың ортасында 0,5 литр құмыраға салынып өлшенеді.
Судың химиялық құрамын білу үшін №2 тұстамада бақылау
жүргізіледі.Судың температурасы сол тұстамада өлшенеді, судың жағасында,
межень кезінде ортасында, ал мұз басқанда мұздың қалындығы өзенннің
ортасында өлшенеді.
1IIV 1937 жыл және 26IV 1939 жылдар аралығында бекет болған жерде
қайта жаңарту жұмыстары жүргізілген. Бұл жылдары алынған деректер есепке
алынбайды. Биіктік қатынасында жаңа және ескі бекеттің деңгейі арасында
байланыс жоқ.
2 СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ
2.1 Негізгі түсініктемесі
Су өтімі қисығын тұрғызу және орташа тәуліктік су өтімін есептеу
гидромияның ең қиын және өте маңызды тапсырмаларының бірі. Күнделікті (орта
тәуліктік) су өтімін анықтау жекелеген су өтімін өлшеу жұмыстары
жүргізіледі. Орташа тәуліктік су өтімі тәуліктік, декадалық, айлық, жылдық
жиынтық ағындарды есептеу үшін, орташа көпжылдық ағындыны, жыл ішіндегі
үлестірімін, су өтімінің сипаттамаларын, ең жоғарғы және ең төменгі
ағындыны бағалау үшін қажет. Су өтімінің қисығы дегеніміз – су өтімдері мен
су деңгейлері байланысының кескіндемелік бейнесі. Жылдық су ағындысын
есептеу үшін су өтімдерінің қисықтары 1 жылдық деректері бойынша ағынды
гидрографын – жыл ішіндегі қаңтардың бірінен бастап желтоқсанның отыз
біріне дейінгі күнделікті су өтімінің тізбегін тұрғызу.
Гидрометриялық зерттеулерде әдетте су өтімінің су деңгейіне
тәуелділігін Q=f(H) іздеу орын алған. Бұл жағдайда су өтімі физикалық
тәуелсіз айнымалы болып, ал су деңгейі оның функциясы болып табылады. Мұның
себебі су деңгейлері жиі өлшенеді (негізінен тәулігіне екі рет), ал су
өтімі өлшеу жұмыстарын жүргізудің қиындығына және көп уақыт алатындығына
байланысты анағұрлым сирек өлшенеді.
Су өтімін өлшеу жиілігі гидрологиялық режимнің түрлі периодтарына
әртүрлі болып келеді, бұдан басқа ол режимдері әртүрлі өзендерде де бірдей
емес. Су өтімдері олардың өзгеруі үлкен болған ... жалғасы
География факультеті
Құрлық гидрологиясы кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТОРҒАЙ ӨЗЕНІ –ТӨСІМ БЕКЕТІ БОЙЫНША СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ
ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ
Орындаушы:
Есимханова А. С.
2 курс студенті
Ғылыми жетекші:
Жанпеисова С. Р.
Норма бақылаушы:
Жанпеисова С. Р.
Қорғауға жіберілді
“___”___________2009 ж.
Кафедра меңгерушісі:
К.т.н,доцент
Абдрахимов Р. Г.
Алматы, 2009
РЕФЕРАТ
Курстық жұмыстың тақырыбы Торғай өзені – Төсім бекеті бойынша су өтімі
қисықтарын тұрғызу және ағындыны есептеу.
Курстық жұмыс 30 беттен, 7 кестеден, 12 формуладан, 1 суреттен тұрады.
Негізгі қолданылатын сөздер: су өтімі, су деңгейі, ағынды, ағынды
модулі, ағынды қабаты, ағынды көлемі, экстраполяциялау, су жинау алабы, су
қимасының ауданы, тұстама, су айрық сызығы, сабалық кезең, өзен арнасы,
бекет, өзен аңғары.
Зерттеу объектісі – Торғай өзені – Төсім бекеті болып табылады.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1 Қостанай облысының 5
физикалық-географиялық сипаттама ... ... ... ... ...
1.1 Жер 5
бедері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Геологиялық 6
құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
1.3 Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.4 Ауа 7
ылғалдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
1.5 Жауын-шашын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.6 Қар 8
жамылғысы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
1.7 Жел 8
жылдамдығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
1.8 Топырақ жамылғысы және өсімдік жамылғысы 8
... ... ... ... ... ... ... ..
1.9 Торғай өзені – Төсім бекетіне 9
сипаттама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
2 Су өтімі қисықтарын тұрғызу және 10
ағындыны
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
2.1 Негізгі 10
түсініктеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Тапсырманың 11
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..
2.3 Жұмысты орындау 14
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
2.3.1Су өтімі қисықтарын 14
тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.3.2Су өтімі қисықтарын 22
экстраполяциялау ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
2.3.3Су ағындысын 24
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...28
... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . .29
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты су өтімі қисықтарын тұрғызып, ағындыны
есептеу.
Курстық жұмыста Торғай өзені – Төсім гидробекеті бойынша өлшенген су
өтімі және су деңгейінің мәліметтері бойынша су өтімі қисықтарын тұрғызып,
осыған байланысты күнделікті су өтімі кестесін құрып, ағындыны есептеу
керек.
Су өтімі қисықтарын тұрғызу кезінде байқалған ең жоғарғы және ең
төменгі су деңгейіне дейін экстраполяциялау керек.
Ағындыны есептеп болғаннан кейін есептеп шыққан мәндерді
Гидрологиялық жылнамадан алынған мәндермен салыстырып, айырмашылығын
табамыз.
ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ ФИЗИКА-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
Қостанай облысының ауданы 195600 км2 болатын жерді қамтиды. Оның
территориясы 48º пен 55º с.е. және 60º пен 67º ш.б. аралығында орналасқан,
ені 300 км меридионалды бағытта 600 км-ге созылған.
Қарастырылып отырған аумақ әр түрлі табиғи ландшафттармен
сипатталады. Басым бөлігін далалы және шөлейтті ландшафттар алып жатыр.
Орманды дала қарастырылып отырған аумақтың солтүстік аймақтың кішкене
бөлігін және қамтиды. Далалы аудан аумақтың барлық дерлік солтүстік жарты
бөлігін және оңтүстік шығыс бөлігін алып жатыр. Ол қайыңды және көк теректі
тоғайлармен сипатталады. Шөлейттер ауданның оңтүстік батыс бөлігін және
Батыс Сібір ойпаты Облыстың кең байтақ жерін қамтиды.
Жер бедері
Қарастырылып отырған территория Қазақ ұсақ шоқысының батыс аймағын
қамтиды.
Облыстың беткі құрылымы бойынша биіктік белгісі 300-400 м абс. Жоталы
жазықтық алап басым. Жоталардың Салыстырмалы биіктігі басым бөлігінде 20-40
м аспайды және тек ең жоғары биік бөлігінде 100-200 м-ден асады. Ұсақ
шоқылар тік емес. Беткейлердің Тіктілігі 5-10º құрайды. Тек бұзылуы қиын
жыныстар (кварциттер және т.б.) үшкір шыңды болып келеді. Жеке жоталардың
шыңдары жалаңаштанған. Жоталардың көп бөлігі қиыршық – малтатасты
шөгінділермен жамылған.
Рельеф депрессиясы шөгінді жыныстардан құралған – құмдақтар, саздақ,
тау жыныстарының бұзылуының борпылдақ өнімдерімен бөгелген.
Өзен аңғарлары бойында құм, малтатас және саз қабаттармен
сипатталатын аллювиалды шөгінділер таралған, олардың қуаттылығы
20-30 м жетеді (Нұра, Есіл және кейбір басқа өзендердің аңғаралары).
Облыстың орталық бөлігі ең тегіс жер бедерімен ерекшеленеді. Жер
бедерінің көп бөлігін көлдер мең тұйық ойыстар алып жатыр. Аумақтың
құрылымдық бетіне қарап төрт ауданды бөліп қарасытуға болады: Орал маңы
үстірт; Қостанай жазығы; Торғай шоқысы және Қазақтың қатпарлы өңірінің
батыс шеті.
Орал маңы үстірті тегіс жазықты, кейбір жерлерде төбелер кездеседі.
Ендік бағытта үстірт жақсы өңделген біренше өзен аңғарларымен тармақталған
(Үй, Тоғызақ, Аят: Сынташты өзендері және т.б.). Қазаншұңқырларда пішіні
мен көлемі әр түрлі көлдер шоғырланған.
Қостанай жазығы облыстың солтүстік бөлігін алып жатыр және Үлкен
батыс Сібір ойпатының кішігірім учаскесін қамтиды. Биіктігі 170-200 м абс.
Бұл жазықтықытың жер бедеріне көптеген кеесе тәрізді қазаншұңқырлар тән.
Олар тұщы немесе тұзды сулармен толған. Өзен жүйесі әлсіз дамыған, ірі
ағынсулардан жазықты оңтүстіктен солтүстікке қарай Тобыл мен Ұбаған
өзендері кесіп өтеді.
Геологиялық құрылымы
Торғай шоқысы палеогеннің теңіз – тұзды шөгінділерімен қат – қабат
нығыздалған құмды және сазды балшықтан құралған. Бұл қабаттың төменгі
бөлігінде саз балшықты және құмды ізбестің жіңішке қабаттары бар.
Топырақ құрайтын жыныстарға: сортаңдалған полеогендік шөгінділер
жатады.
Соңғы зерттеулер көрсеткендей, құнды пайдалы қазбалар Торғай
ойпатының құмды – саз балшықты шөгінділердің астарында жиналған.
Қостанай облысы аумағында палеоген мен неоген шөгінділері ең көп
таралған.
Орал маңы үстірті палеогендік шөгінділермен (құмдақ, опока,
конгломераттар және саздар) және кристалды жыныстар қамтыған.
Топырақ қалыптастырушы жыныстарға, мұнда төрттік құмды – сазды,
кейбір жерлерде шақпақтасты шөгінділер жатады.
Климаты
Орташа жылдық ауа температурасы қарастырылып отырған аумақ бойынша
солтүстікте 0.5-1º С-тан және биік учаскелерде 2–2.5 º С дейін шет
оңтүстікте тербеледі.
Ауа температурасының жыл ішілік жүрісі қыс кезіндегі тұрақты күшті
аязбен, қысқа көктемгі кезеңдегі жылудың қарқынды өсуімен және жаз бойғы
ыстықпен сипатталады. Ең суық ай қаңтар айы. Қаңтар айы ауасының орташа
температурасы облыс солтүстігінде минус 18-19 ºС ал, оңтүстік бөлігінде
минус 16-17 ºС. Абсолютті минимумдар жеке жылдары минус 50 ºС-ден
минус 51 ºС-ге дейін қаңтар – ақпанда өтеді.
Ең жылы ай шілде. Шілде айында орташа ауа температурасы облыс
территориясы бойынша 19 ºС-ден 21 ºС-ге дейін тербеледі. Температураның
абсолютті максимумдары 40 ºС-ден 43 ºС-ге жетеді. Осылайша, ауаның орташа
айлық температурасынң тербеліс амплитудасы шамамен 40 ºС-ды құрайды,
абсолютті амплитуда 90 ºС-ден асады.
Жылы кезең ұзақтығы (орташа тәуліктік ауа температурасы 0 ºС-ден
жоғары) шамамен 190-200 күнді құрайды.
Ауа температурасының көктемгі 0 ºС-ден өтуі аумақтың басым бөлігінде,
әдетте 12-13IV байқалады.
Күзде ауа температурасының 0ºС-ден өтуі орташа алғанда 22-25X жүреді.
Қыстың орнауы созыламлы сипатқа ие.
Қостанай облысы ауа температурасының жылдық амплитудасы орта шамамен
75 ºС-ді құрайды. Бөлек жылдары 88 ºС жетеді. Шілдеде температура плюс 40
ºС дейін көтеріледі. Қыста минус 40 ºС, минус 46 ºС төмендейді. Жыл
ішінде жауын – шашын аз түседі – 300-350 мм – ден бастап аудан оңтүстігінде
175 мм.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы күндізгі уақытта ауданның ортаңғы
бөлігінде 30-40 %-ға төмендейді, оңтүстігнде 20-30 %. Бұл ауданға аңызақ
жел, бұрқасындар мен борандар тән.
Аудан аймағында ауа температурасының орташа жылдық мәні 1,2 ºС
солтүстіктен 4,4 ºС оңтүстік бөлігіне ауытқиды.
Қыс біршама аязды тұрақты ауа райымен сипатталады.
Ең суық айлардың қаңтар мен ақпан айының орташа температурасы минус
16-18 ºС құрайды.
Жазда ауа райы ыстық: шілде айының ең үлкен температурасы 42 ºС-ге
жетеді.
Ауа ылғалдылығы
Қостанай облысы аумағы ылғалдылығының үлкен жеткіліксіздігі
атмосфералық жауын – шашынның аз мөлшерімен және ауаның төмен
ылғалдылығымен байланысты.
Ауаның абсолютті ылғалдылығы орташалағанда 6 %, ылғалдылық тапшылығы 4-
5 %. Ауа ылғалдылығының минимальды мәні қаңтар – ақпанда 1.5-1.7%
байқалады, ал максимальды мәні – шілдеде 12 -14 %.
Жауын – шашын
Қостанай облысы ылғалдылығы шұғыл жеткіліксіз ауданға жатады.
Жауын-шашынның жылдық қосындысы облыстың солтүстік бөлігінде 300 – 350
мм, оңтүстігінде – 200 мм.
Жыл ішінде жауын – шашынның жылдық қосындысы облыстың солтүстік
бөлігінде 300-350 мм, оңтүстігінде – 200 мм.
Жыл ішінде жауын – шашын біркелкі таралмаған. Жылдың суық бөлігіне (XI-
III) жауын – шашынның жылдық қосындысының тек 25-30 %-ы ғана келеді.
Жылы кезең ішінде (IV-X) солтүстік ауданда 200-220 мм, ал оңтүстігінде
– 180-140 мм жауын – шашын түседі. Ең көп жауын – шашын шілдеде байқалады,
минимумы ақпан наурызда, кейде қыстың алғашқы айларында байқалады.
Қостанай облысы ауданының солтүстік бөлігінің шетінде жылдық жауын-
шашын нормасы 300-350 мм құрайды, ал оңтүстік бөлігінің маңында 175 мм.
Жауын-шашынның жылдық жиынтығының өзгерісі үлкен емес (0,2-0,3), оның
көп бөлігі жылдық жиынтығының 70-80 % жылы кезінде түседі, сәуірден қазан
айлары арасында.
Оңтүстік бөлігінің жаңбырсыз кезеңдері құрғақ және шөлейтті дала
зонасында 70 күнге жетеді, ал солтүстік бөлігінде, яғни ылғалдау аудандарда
30-35 күн.
Қар жамылғысы
Қостанай облысы бойынша қар жамылғысының орнығуы, негізінен зоналды
сипатта болады. Бұл ең алдымен жергілікті ендіктің төмендеуінен қар
қорының біршама бірқалыпты азаюынан байқалады.
Қар жамылығысындағы максималды су қоры солтүстік бөлікте орташа
алғанда наурыз айының ортасында жиналады және оңтүстігінде наурыздың
бірінші декадасында.
Көктемде қар жамылғысының еруі күн радиациясының әсерінен әдеттегідей
күндізгі ауа температурасының теріс болуынан да басталады.
Жел жылдамдығы
Жер бедерінің салыстырмалы жазықтығы, территорияға әр түрлі ауа
массаларының енуі қарқынды жел әрекеті үшін қолайлы жағдай туғызады.
Штильді (тымық, желсіз) ауа райы Қостанай облысына тән емес. Жыл
ішінде оның аумағында желсіз күндер шамамен 50-70 күнді құрайды. Желдер жиі
қайталанғышытығымен және күштілігімен ерекшеленеді. Басым бағыты (әсіресе,
қыста) – оңтүстік – батыс және батыс жазықтығында солтүстік құраушы
желдердің қайталанғыштығы жиі. Желдің орташа жылдамдығы 4,5-5,5 мсек.
Қостанай облысының жел жылдамдығы жалпы алғанда көп өзгермейді,
солтүстіктен оңтүстікке қарай біршама көбейеді. Жел қарқыныдылығы көктемде
өседі, әсіресе наурыз айында. Жазда өте әлсіз жел соғады. Желдің ең орташа
жылдамдығы наурыз айында 11 мсек, ал тамыз айында 5,4 мсек құрайды.
Топырақ және өсімдік жамылғысы
Қостанай облысы топырақ өсімдік жамылғысы бойынша далалық –
ландшафтық зонаға жатады, ал оңтүстік бөлігі шөлейтті зона болып табылады.
Ылғалды солтүстік аумақта орманды дала учаскелері кезігеді.
Территорияның көп бөлігін жусанды боз бетегелі дала алып жатыр.
Өсімдік жамылығысының ерекшеліктері топырақ түзуші жыныстардың және
территорияның жеке бөліктерінде ылғалдану дәрежесі біркелкі болмауымен
байланысты.
Қарастырылып отырған Қостанай облысы аумағының солтүстік бөлігінде,
орманды дала және далалызоналарда қаратопырақ дамыған, ол барлық ауданның
30 %-ын алып жатыр. Қиыр солтүстікте ортагумусты және шабындық қаратопырақ
таралған, оңтүстікте олар азгумусты қаратопырақпен ауысады.
Құрғақ далалы және шөлейтті аудандар сарғылт топырақты, ол аумақтың
40 %-ын қамтиды.
Аумақтың ылғалды солтүстік бөлігінде бетегелі ақ селеулі далалар мен
ауылшаруашылық өрістер кеңтараған.
Ең әлсіз ылғалданған аудан бөлігінде жусанды ұсақ саз балшықты
еңістерде өсімдік мардымсыз және қына түрлері өседі. Өзен аңғарларында дала
өсімдіктері басым.
Торғай өзені – Төсім бекетіне сипаттама.
Бекет Торғай өзенінен 45км төменде, Төсім құнды массивінің солтүстік
– шығыс бөлігінде, Торғайлық совхозының орталық мекенінен 20 км төменде
орналасқан.
Өзеннің алабы құмды және шөлде өсетін қияқтармен және аймағы тегіс
емес. Сөнімен қатар екі жағы тегіс емес, көк бұтақтармен қауланған, оң
жағалауының ені, су денгейі 1160 см -ге көтерілгенде су тасқыны басталады,
сол жағалауының ені 120 м, су денгейі 897 см-ге жеткен кезде арна толықтай
сумен жабылады. Нолдық графиктен 1500см жоғарыда лрналасқан, бекеттен 35 км
жоғарыда жергілікті платина салынған, ол көгалдандыру үшін қолданылады.
Қыста өзен қатады, ал жазда құрғақ жылдар кезінде өзен тіпті кеуіп
кетеді.
№5 негізгі темір репер (жасырылған). УГМС КазССР 1953 жылы 91,425 м БЖ
биіктікте бекеттің канал жиегінің он жағында орналасқан. № 4 тексеруші
темір репер УГМС КазССР 1950 жылы 86,169 БЖ биіктікте түстаманың оң
жағалауында орналасқан.
Реперлердің биіктіктегі 8ХII 1954 ж УГМС ҚазССР IV кл. нивелерлеумен
жіберілген, грунттық реперден № 309 ГУГСК 1937 жылы 90,129м БЖ биіктікте
орналасқан.( Биіктік маркалары және нивелирленген реперлер каталогы, 1950
жылғы басылым, II том)
Нолдік графиктің биіктігі 74,83 м БЖ.
№2 тұстама бекеттен 50 м жоғарыда орналасқан және қайықтармен
жабдықталған, ал №1 тұстама сол бекеттің айналасында орналасқан, арнайы
жабдықпен қамтылмаған. Межень болған кезде су өтімі уақытша тұстамаларда
өлшенеді.Лайлылыққа бірліктік бақылаулар №2 тұстамада жүргізіледі,сол
тұстаманың ортасында 0,5 литр құмыраға салынып өлшенеді.
Судың химиялық құрамын білу үшін №2 тұстамада бақылау
жүргізіледі.Судың температурасы сол тұстамада өлшенеді, судың жағасында,
межень кезінде ортасында, ал мұз басқанда мұздың қалындығы өзенннің
ортасында өлшенеді.
1IIV 1937 жыл және 26IV 1939 жылдар аралығында бекет болған жерде
қайта жаңарту жұмыстары жүргізілген. Бұл жылдары алынған деректер есепке
алынбайды. Биіктік қатынасында жаңа және ескі бекеттің деңгейі арасында
байланыс жоқ.
2 СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ
2.1 Негізгі түсініктемесі
Су өтімі қисығын тұрғызу және орташа тәуліктік су өтімін есептеу
гидромияның ең қиын және өте маңызды тапсырмаларының бірі. Күнделікті (орта
тәуліктік) су өтімін анықтау жекелеген су өтімін өлшеу жұмыстары
жүргізіледі. Орташа тәуліктік су өтімі тәуліктік, декадалық, айлық, жылдық
жиынтық ағындарды есептеу үшін, орташа көпжылдық ағындыны, жыл ішіндегі
үлестірімін, су өтімінің сипаттамаларын, ең жоғарғы және ең төменгі
ағындыны бағалау үшін қажет. Су өтімінің қисығы дегеніміз – су өтімдері мен
су деңгейлері байланысының кескіндемелік бейнесі. Жылдық су ағындысын
есептеу үшін су өтімдерінің қисықтары 1 жылдық деректері бойынша ағынды
гидрографын – жыл ішіндегі қаңтардың бірінен бастап желтоқсанның отыз
біріне дейінгі күнделікті су өтімінің тізбегін тұрғызу.
Гидрометриялық зерттеулерде әдетте су өтімінің су деңгейіне
тәуелділігін Q=f(H) іздеу орын алған. Бұл жағдайда су өтімі физикалық
тәуелсіз айнымалы болып, ал су деңгейі оның функциясы болып табылады. Мұның
себебі су деңгейлері жиі өлшенеді (негізінен тәулігіне екі рет), ал су
өтімі өлшеу жұмыстарын жүргізудің қиындығына және көп уақыт алатындығына
байланысты анағұрлым сирек өлшенеді.
Су өтімін өлшеу жиілігі гидрологиялық режимнің түрлі периодтарына
әртүрлі болып келеді, бұдан басқа ол режимдері әртүрлі өзендерде де бірдей
емес. Су өтімдері олардың өзгеруі үлкен болған ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz