Компьютерлік желілер туралы жалпы түсінік

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе. Компьютерлік желілер туралы жалпы түсінік
Негізгі бөлім. Желі түрлеріЖергілікті есептеуіш желіЖалпы есептеуіш желіЖелілердің типтеріЖелілер топологиясы
Қорытынды. Компьютерлік желінің маңыздылығы
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Компьютерлік желілер туралы жалпы түсінік

Компьютерлік желі дегеніміздің өзі-бір-бірімен мәлімет алмаса алатын, кем дегенде екі компьютердің байланыс құралдары көмегімен қарым қатынас жасауына арналған ақпарат өңдеудің тармақталған жүйесі.

Басқаша айтқанда желі деп дербес компьютердің және де принтер, модем, факсимильдік аппараттәрізді есептеу құрылғыларының бір-бірімен байланысқан жиынын айтады. Желілер әр бір қызметке басқалармен мәлімет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға, қашықта орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен қатынас құруға және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік береді.

Жергілікті желілер. Жергілікті желі(LAN) бір ғимарат ішіндегі немесе қатар орналасқан ғимараттардағы дербес компьютерлер мен принтерлерді бір-бірімен байланыстырады. Жергілікті желінің барлық компьютерлері серверде жазылған қолданбалы программаларды және принтер, факс тәрізді шеткері құрылғыларды ортақ пайдалана алады. Желідегі әр бір дербес компьютер жұмыс станциясы немесе желі түйіні деп аталады. Жергілікті желі әрбір тұтынушыға бір-бірімен өте жылдам қатынасуға мүмкіндік жасайды. Оның мынадай ерекшеліктерін атап өтуге болады:

-құжаттарды бірге пайдалану;

-құжат айналымын жеңілдету:тұтынушы жұмыс орнынан тұрмай-ақ жиналыс жасамай-ақ әртүрлі құжаттарды оқуға, түзетуге, түсініктеме беруге мүмкіндік алады;

-компьютер дискісіндегі орынды тиімді пайдаланып, өз жұмыс нәтижелерін серверде сақтау және архивтеу;

-сервердегі қолданбалы программалармен оңай байланысу;

-қымбат тұратын қорларды-принтерлерді, CD-ROM мәлімет жинақтауыштарын, қатты дискілерді және ортақ пайдалануға болатын көлемді қолданбалы програмаларды бірігіп пайдалануды жеңілдету, т. б. Желілік техникалық құралдар. Жергілікті желілер архитектурасына байланысты негізгі компоненттер мен технологиялар мынадай бөліктерден тұрады:

Аппараттық құралдар:

-кабельдер;

-серверлер;

-желілік интерфейс тақшалары (NIC, Network Interface Card) ;

-концентраторлар;

-коммутаторлар;

Жаңа ақпараттық технологиямен жалпы компьютерлендіру ақпараттық қауіпсіздігінің қажеті болып қана емес, ақпараттық жүйенің сипаттамасының біріне айналуына септігін тигізді. Ақпаратты өңдеудің едәуір кең тобы бар. Оларды жасауда қауіпсіздік факторы бірінші рөл атқарады.

Желілердің екі түрі бар:

Жергілікті есептеуіш желісі- локальная вычислитальная сеть (ЛВС) - Local Area Network (LAN) ;
Жалпы есептеуіш желісі- глобальная вычислительная сеть - Wide Area Network (WAN) ;

Жергілікті есептеуіш желілері

Алғашқы компьютерлік желілер шағын, он компьютерге дейін және бір принтермен біріктіріледі. Технология желілер өлшеміне, сонымен қатар, желідегі компьютер санына және оның физикалық ұзындығына шектеу қойды. 1980 жылдардың басында ең танымал желілер түрі 30 компьютерден тұрады және оның кабелінің ұзындығы 185 м (6000 футтан) аспады. Мұндай желілер үлкен мекеменің бір қабатында немесе шағын ұйымдарда болды. Қазіргі кезде өзінің кішкентай фирмаларға осындай желілерді пайдаланады. Бұл желілер жергілікті есептеуіш желілер деп аталады.

Жалпы есептеуіш желілері

Жергілікті желілердің алғашқы түрлері ірі кәсіпорындарды, әр жерде орналасқан мекемелерді қанағаттандырмады. Кейінірек, компьютерлік желілердің басымдылығынан және желілік бағдарламалардың кеңінен пайда болуынан желілерді кеңейту негізгі мақсатқа айналды. Жергілікті желілер негізінде алдыңғыға қарағанда ірі жүйелер пайда болды. Әр түрлі қалалар мен мемлекеттегі қолданушыларды біріктіруде жергілікті желілердің өсуінен, ондаған компьютерден бірнеше мыңдаған компьютерлердің бірігуі арқасында жалпы есептеуіш желілері (ГВС - WAN) пайда болды. Қазіргі кезде көптеген мекемелер осы желілер ортасында өте қажетті мәліметтерін сақтап және оларды бірге пайдаланады.

Желілердің типтері

Барлық желілердің кейбір бөліктері, функциялары және мінездемелері ортақ болып келеді. Олардың құрамында:

Серверлер (servers) - бұл өз ресурстарын (қорларын) желілік қолданушыларға ұсынатын компьютерлер;
Клиенттер (clients) - серверлер ұсынатын желілік қорларды пайдаланатын компьютерлер;
Тасымалдац ортасы (media) - компьютерлерді біріктіру ортасы;
Бірігіп қолданатын мәліметтер - серверлердің желі бойынша ұсынатын файлдары;
Бірігіп қолданылатын қосалқы құрлғылар, мысалы, принтерлер, CD ROM кітапханасы және т. б. - серверлердің ұсынатын қорлары (ресурстары) ;
Қорлар(ресурстар) - желіде қолданылатын қосалқы құрылғылар мен басқа да элементтер, файлдар.

Жоғарыда айтылған ұқсастықтарына қарамастан желілердің екі типі бар:

Бірқалыпты (одноранговая - peer-to-peer) ;
Серверлердің негізінде (на основе сервера - servers based) .

Екі желінің айырмашылығы - олардың мүмкіндіктеріне байланысты.

Желінің типін көптеген факторларына байланыстыц таңдауға болады:

Мекеменің өлшеміне;
Қауіпсіздік жағдайына;
Жұмыс түріне;
Жұмыс орнының жауаптылғына;
Желілік аумақтың көлеміне,
Желілік қолданушылардың қажеттілігіне;
Қаражат мүмкіндігіне.

Бірқалыпты желілер

Бірқалыпты желілерде барлық компьютерлер тең құқылы, яғни олардың арасында жеке алынған компьютер немесе белгіленген сервер (dedicated) жоқ. Бұл жағдайда әр компьютер клиент ретінде де, сервер ретінде де қаралады. Басқаша айтқанда, барлық желілер үшін жауп беретін арнайы компьютер жоқ. Қолданушылар компьютеріндегі қай мәліметтерді желі бойынша пайдалану керектігін өздері шешеді. Бірқалыпты желілерде көбінесе 10 компьютерден артық бірікпейді. Бұл желілердің тағы басқаша атауы бар, ол - жұмысшылар тобы (workgroup), яғни шағын қолданушылар ұжымы.

Сервердің негізіндегі желілер

Бірқалыпты желілердегі компьютерлер клиент немесе сервер қызметін атқаратын болғандықтан оннан көп қолданушылар біріккен жағдайда бұл желіге берілген жұмыстың көлемін бірқалыпты желідегі қолданушылар басқара алмауы мүмкін. Сондықтан көп жағдайда желілердің басқа түрін қолданады. Олар белгіленген сервердің негізінде жұмыс істейді. Белгіленген сервер, бұл - клиент ретінде немесе жұмыс станциясы ретінде қолданылмай, тек сервер ретінде ғана қолданылады. Желілердің бұл түрі желідегі клиенттердің сұранысын тез өңдеп, құжаттары мен бумаларын сақтауды жоғарлатады. Желілердің өлшемінің желілік трафик (бағыт, жол) көлемінің өсуіне байланысты серверлердің де саны өседі. Бірнеше серверлердің болмауы, ол әрқайсысына берілген тапсырмалардың тиімді орындалуын қамтамасыз етеді. Әрбір сервердің алдына қойылған тапсырмаларды орындау әртүрлі қиындық туғызады. Серверлерді қолданушылардың қазіргі талаптарына сәйкес болуы үшін үлкен желілерде олардың әрқайсысын серверлердің түріне арнайды. Мысалы, Windows NT желісінде әртүрлі серверлер жұмыс істеуі мүмкін:

Файлдар мен басып шығару сервері - бұл серверлер қолданушылардың файл және принтерлермен қатынасын басқарады;
Қосымшалар (приложения) сервері - бұл жерде клиент- серверлер қосымшаларының қолданбалы бөлігі орындалады, сонымен қатар клиенттерге қажетті мәліметтер орналасады;
Почталық сервер - желідегі қолданушылар арасында электронды почта ақпараттарын тасымалдауды басқарады;
Факс сервер - бір немесе бірнеше факс модемдердегі кіріс және шығыс факстік ақпараттарды реттейді;
Коммуникациялық серверлер - өз желісі мен басқа желі арасындағы модем мен телефон желісі арқылы өтетін мәліметтер мен почталық ақпараттарды басқарады;
Катологтардың қызметтік сервері - қолданушыға қажет серверлер туралы мәліметтер орналасады, желіде ақпараттарды сақтауға және қорғауға көмектеседі. Windows NT Servers компьютерлерді логикалық топта - домен де (domains) біріктіреді, яғни әр қолданушыға желі қорларымен жұмыс істеуде әртүрлі (бірдей емес) мүмкіндіктер береді.

Аралас желілер

Бірқалыпты және сервер негізіндегі желілердің жақсы салаларынан құрылған желілердің аралас түрі бар. Көптеген қолданушылардың айтуы бойынша осы аралас желілер жұмыс істеуде талаптарды қанағаттандырады. Аралас желілер - желілердің кең тараған түрі.

Желілер топологиясы

Топология (topology) термині немесе желілер топологиясы компьютердің, кабельдер мен басқа да желі құрылғыларының физикалық үйлесуін (компоновка) білдіреді. Топология желілердің базалық схемасын суреттейтін стандартты термин. Сонымен қатар, топология желідегі компьютерлердің қатынасын анықтайды. Бұл терминнен басқа желілердің физикалық үйлесуін білдіретін мынадай ұғымдар бар:

Физикалық орналасу;
Үйлесу;
Диаграмма;
Схема.

Барлық желілер үш базалық топология негізінде құрылады. Олар:

шоқсым (шина - bus) ;
жұлдыз (звезда - star) ;
сақина (кольцо - ring) .

Егер компьютерлер бір кабельге (сегментке - segment) бойлай қосылған болса, онда топология шина деп аталады. Ал, егер компьютерлер бір нүктеден шығатын кабель сегментіне (концентратор - hub) қосылса, ол топология жұлдызды деп аталады. Егер кабельге қосылған компьютерлер сақина болып шоғырланған болса, онда ол топология сақина тәрізді деп аталады. Базалық топологиялардың өзі негізінде қиындық туғызбайды, бірақ практикада осы топологиялардың кейбір қасиеттері мен орналасуынан құрылған қиын түрі аралас топология деп аталады.

Шина

Шина топологиясын көбінесе сызықтық шина (liner bus) деп атайды. Мұнда барлық компьютерлер қосылған магистраль немесе сегмент деп аталатын бір ғана кабель қолданылады. Бұл топология ең қарапайым және желілер арасында кеңінен тараған түрі болып табылады. Шиналық топология желісінде компьютерлер мәліметтерді электрлік сигнал ретінде кабель арқылы белгілі бір компьютерге жібереді. Шиналық топология компьютерлер қатынасын білуде мына ұғымдар кездеседі:

сигналдың берілуі - мәліметтер желінің барлық компьютерлеріне электрондық сигналдар түрінде беріледі, бірақ ақпаратты осы сигналға сәйкес алу адресі бар компьютерлер қабылдайды;
сигналдардың таралуы - электрондық сигналдар бір кабельдің соңынан келесі кабельге таралады, кейде сигналдар кабельдің соңына дейін таралуда кейбір компьютерлердің ақпараттарына бөгет болуы мүмкін;
терминатор - электрлік сигналдарды тарату үшін әрбір кабельдің соңына осы сигналдарды қабылдап тұратын терминаторлар (terminators) орнатылады.

Шина - бәсеңдеу (пассивный) топология. Яғни, , мұнда компьютерлер желілер арқылы берілетін мәліметтерді жіберушіден алушыға қарай орналастырмай, тек тыңдайды. Сондықтан, егер желіден (қатардан) компьютерлердің біреуі шығып кетсе, желілер жұмысы ілгері қайтарылмайды. Ал, белсенді (активный) топологияда компьютерлер сигналдарды реттеп, оны қайтадан желі бойынша жалғастырып жібереді.

Жұлдыз

Жұлдызды топологияда барлық компьютерлер кабель сегменттерінің көмегімен ортақ құрылғы - концентраторға (hub) қосылады. Мәлімет берілетін компьютерден сигналдар концентратор арқылы басқаларына таратылады. Бұл топологияда желілерге қосылу компьютерлердің барлығына бірдей. Егер де ортақ құрылғы желіден шығып кетсе, онда барлық желінің жұмысы тоқтатылады. Ал, ортақ құрылғыдан бір ғана компьютер шығып кетсе, бұл жағдайда қалған компьютерлер өз жұмыстарын жалғастыра береді.

Сақина

Сақина тәріздес топологияда компьютерлер кабельге дөңгеленіп (шоғырланып) орналасады. Сондықтан кабельдің терминатор қоятын бос орны болмайды. Сигналдар бір бағытпен сақина бойында әр компьютерге беріліп отырады. Бұл топологияда егер бір компьютер желіден (қатардан) шықса, онда бүкіл желінің жұмысы тоқтатылады.

Аралас топологиялар

Қазіргі кезде компьютерлерді желіге қосуда аралас топологиялар кеңінен қолданылып жүр. Бұл топология шина, жұлдыз және сақина тәріздес топологиялардың кейбір орналасу тәртібімен бірігіп құрылған.

Жұлдыз - шина (star - bus) топологиясы шина мен жұлдыз топологиясының бірігуімен құралған. Мұнда жұлдыз топологиясынан бірнеше желілер сызықтық шина магистралының көмегімен біріккен.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.