Жерасты ерітінділеу ( ЖЕА )»

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

ЖЕРАСТЫ ЕРІТІНДІЛЕУ ( ЖЕА ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1.1 Басты мазмұны мен түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1.2 ЖАЕ минералды базасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

1.3 ЖАЕ технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6

1.4 Жерасты ерітінділеудің интенсификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8

1.5 Жерасты ерітінділеудің болашақта зертелуінің жобасы ... ... ... ... ... .9

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

Ерте заманнан бері тау-кен жұмыстарының теориялық және техникалық проблемаларды шешуі. Бүгінгі күнде нақты сұрақ шикізат қоры бойынша өзіндік құның төмендеуінде, еңбек және қоршаған ортаны қорғау өндірістің өсуі. Бұл геотехнологиялық әдістер экологияға еңаз зардап тигізеді және тікелей адам қатынасы болмайды.
Түсті металдарды өндіруде ЖЕА әдісін қолдану XVI ғасырдан бастап белгілі. ХХ ғасырдың елуінші жылының аяғына қарай, бұл әдіс уран кендерін өндіруде қолданыла бастады. Қазіргі кезде жерасты және топталған металдарды ерітінділеу ТМД, АҚШ, Португалия, Австралия, Мекиска, Жапония және т.б. елдердің көптеген өнеркәсібінде қолданылады. Мысалы, АҚШ осы әдіспен жылына 266 мың. т/жыл мыс өндіреді. Осыншама мыс өндірудің басты еркшклігі, кенді бірден көп мөлшерде өндіру болып саналады. Осында негізінен қоспасында аздап мысы бар сілтіленген және жиі араласқан кендер қолданыста. АҚШ–тағы мысты жерасты ерітінділеудегі ең ірі өнеркәсіп "Молли Гибсон" жылына 21,6 мың.т мыс өндіреді. Мексика, Португалия, Жапония өнеркәсіптерінде жерасты ерітінділеудегі шикізат халькозинді кен болып табылады, тау-кен өндіруде жоғалған және кенорынның жоғарғы аймақта сілтіленген кендер. Негізінен мысты ерітінділейтін қоспаны шашырату арқылы және де қоспаларды ұңғыма арқылы жіберумен алады. ТМД-да уранды жерасты ерітінділеу көп қолданылады, 60-жылдары алтын және түсті металдарды жерасты немесе топталған ерітінділеуді енгізу және өндіру басталды.

Пән: Тау-кен ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ
МИНИСТРЛІГІ

Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

О.Ә. Байқоңыров атындағы Тау-кен институты

Ашық тау-кен жұмыстары кафедрасы

ЖЕРАСТЫ ЕРІТІНДІЛЕУ ( ЖЕА ) тақырыбы бойынша

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Алматы 2005

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

ЖЕРАСТЫ ЕРІТІНДІЛЕУ ( ЖЕА
) ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..4

1.1 Басты мазмұны мен
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 4

1.2 ЖАЕ минералды
базасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..5

1.3 ЖАЕ
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..6

1.4 Жерасты ерітінділеудің
интенсификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8

1.5 Жерасты ерітінділеудің болашақта зертелуінің
жобасы ... ... ... ... ... .9

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .10

КІРІСПЕ

Ерте заманнан бері тау-кен жұмыстарының теориялық және техникалық
проблемаларды шешуі. Бүгінгі күнде нақты сұрақ шикізат қоры бойынша өзіндік
құның төмендеуінде, еңбек және қоршаған ортаны қорғау өндірістің өсуі. Бұл
геотехнологиялық әдістер экологияға еңаз зардап тигізеді және тікелей адам
қатынасы болмайды.
Түсті металдарды өндіруде ЖЕА әдісін қолдану XVI ғасырдан бастап белгілі.
ХХ ғасырдың елуінші жылының аяғына қарай, бұл әдіс уран кендерін өндіруде
қолданыла бастады. Қазіргі кезде жерасты және топталған металдарды
ерітінділеу ТМД, АҚШ, Португалия, Австралия, Мекиска, Жапония және т.б.
елдердің көптеген өнеркәсібінде қолданылады. Мысалы, АҚШ осы әдіспен жылына
266 мың. тжыл мыс өндіреді. Осыншама мыс өндірудің басты еркшклігі, кенді
бірден көп мөлшерде өндіру болып саналады. Осында негізінен қоспасында
аздап мысы бар сілтіленген және жиі араласқан кендер қолданыста. АҚШ–тағы
мысты жерасты ерітінділеудегі ең ірі өнеркәсіп "Молли Гибсон" жылына 21,6
мың.т мыс өндіреді. Мексика, Португалия, Жапония өнеркәсіптерінде жерасты
ерітінділеудегі шикізат халькозинді кен болып табылады, тау-кен өндіруде
жоғалған және кенорынның жоғарғы аймақта сілтіленген кендер. Негізінен
мысты ерітінділейтін қоспаны шашырату арқылы және де қоспаларды ұңғыма
арқылы жіберумен алады. ТМД-да уранды жерасты ерітінділеу көп қолданылады,
60-жылдары алтын және түсті металдарды жерасты немесе топталған
ерітінділеуді енгізу және өндіру басталды.

ЖЕРАСТЫ ЕРІТІНДІЛЕУ ( ЖЕА )

1.1 Басты мазмұны мен түсінігі

Түсті металдарды өндіруде ЖЕА әдісін қолдану XVI ғасырдан бастап белгілі.
ХХ ғасырдың елуінші жылының аяғына қарай, бұл әдіс уран кендерін өндіруде
қолданыла бастады. Қазіргі кезде жерасты және топталған металдарды
ерітінділеу ТМД, АҚШ, Португалия, Австралия, Мекиска, Жапония және т.б.
елдердің көптеген өнеркәсібінде қолданылады. Мысалы, АҚШ осы әдіспен жылына
266 мың. тжыл мыс өндіреді. Осыншама мыс өндірудің басты еркшклігі, кенді
бірден көп мөлшерде өндіру болып саналады. Осында негізінен қоспасында
аздап мысы бар сілтіленген және жиі араласқан кендер қолданыста. АҚШ–тағы
мысты жерасты ерітінділеудегі ең ірі өнеркәсіп "Молли Гибсон" жылына 21,6
мың.т мыс өндіреді. Мексика, Португалия, Жапония өнеркәсіптерінде жерасты
ерітінділеудегі шикізат халькозинді кен болып табылады, тау-кен өндіруде
жоғалған және кенорынның жоғарғы аймақта сілтіленген кендер. Негізінен
мысты ерітінділейтін қоспаны шашырату арқылы және де қоспаларды ұңғыма
арқылы жіберумен алады. ТМД-да уранды жерасты ерітінділеу көп қолданылады,
60-жылдары алтын және түсті металдарды жерасты немесе топталған
ерітінділеуді енгізу және өндіру басталды.
Жерасты ерітінділеуді көбіне пайдалы қазбаны өндіру әдісін қоспаны жату
жағдайына және өнімді шығарғанда аймақта химиялық реакция болуын айтады.
Жерасты ерітінділеу геотехнологиялық құрамына байланысты өндіріп жатқан
кенорынының ұңғыма арқылы іске асырылады, жоғарыдан кенге қарай
бұрғыланған, өзіндік сүзгілеуші қасиеті бар (1.1-сурет). Бұдан басқа,
топтық және үйінділік ерітінділеу технологиясы пайдалы қазбаны шығарудың
принципі бірдей. Топтық ерітінділеу терминін пайдалы компонентті
реагентті шығару үгітілген және жиналып қойылған кенді арнайы
қоймаларғақойылады. Үйінділік ерітінділеу-бұл пайдалы компоненттерді құрамы
кедей үйіндіден ерітінділеу.
Жоғарыда 3 бөлімде ЖАЕ технологиясының теориялық жүйесін қарастырып
көрсетілген, металдыөткізу процесімен байланысты, кенде бар, жылжымалы
жағдайда, сондықтан ЖАЕ қолдануда әрбір жеке кенорынға немесе алаңға нақты
анықтау қажет.
О.М. Гридинмен, В.Н. Келинмен, Л.Ш. Бикбаевпен ЖАЕ операциялық
технологиялық анализ осы әдістің басты амалын анықтаумен орындалады. В.А.
Грабовников кенорында өндірудің ЖАЕ әдісіне физико-геологиялық
факторлардың әсер етуді бағалауды ұсынды (1.2 – сурет).
Кенорнын өндірудегі ЖЕА әдісін бағалағанда Ж –Т – жұмыс массасының
қоспасына, өндіріліп жатқан пайдалы қазба масса бірлігіне келеді (берілген
алу коэффициентіне).

1.2 ЖАЕ минералды базасы

ЖАЕ қажетті кенорынның ерекшелігі металл қоспасы бар минералдарға
байланысты, жұмысшы қоспамен оңай бұзылатын. Кен жұмысшы қоспаларына
ыңғайлы болуы қажет, ал рудалар болса өзіндік және жасанды өткізгіштігімен
ерекшеленуі керек.
ЖАЕ – ға пайдалы: 1) қатты суланған және шөгетін жыныстар кенорындарда:
мұнда көптеген эпигенттік уран кенорындарын жатқызуға болады, сілтіленуден
қайта құрылу өту аймағына құрылған жағдайда; 2) кенорынның сульфидті
сілтілену кен аймағына, онда уран мен мыс оңай еритін минерал күйінде тұр;
3) балансталған кенорын алаңдары кәдімгі әдіспен өндірілген; 4) үлкен және
терең жатқан кенорындар кедей кендермен; 5)кенорында өндірілген және
өндіруші үйінділермен.
Б.Д. Халезова, В.Н. Келина, Н.Б. Коростышевский және т.б. көптеген
жұмыстарында әртүрлі кенорындарда қорды бағалайды, топтық және жерасты
ерітінділеуге жарамды. ВНИПИГОРЦВЕТМетпен ЖАЕ – ге мыс кенорнын
класификациялау және бағалау методикалық жұмыстары дайындалған. Бұл
жұмыстың методикалық бөлігін әртүрлі кенорындар базасымен шикізатты
қарастыруға болады.
Унипромедьпен орындалған анализ шикізат базасы мыс кенін жерасты
ерітінділеудегі ЖАЕ әдісі 30 кенорындарына қолайлы екенін көрсетті.
Қалайы мен цинкті жерасты ерітінділегенде сульфидті кенді қолдануға болады,
Қалайы мен цинк кенді топтық ерітінділеудегі шикізат базасы болып Қоңырат,
Қалмақыр және т.б. кендер үйінділері бола алады.
Топтық ерітінділеудің оңтайлысы болып сілтіленген және аралас
балансталған Каджарандық мысты- молибденді кенорны болып саналады, тағы да
мысты-никельді балансталған кендерде.
ЖАЕ әдісін теміркен өндірісінде үлкен бағыттар ашып отыр, мысалы,
Солтүстік Қазақстандағы (Аят кенорны) қоңыр темірлерді жерасты ерітінділеу.
ЖАЕ алтын өндіру өнеркәсібінде үлкен қолданыс табуда, қиын құралған
кенорындарда, өндіріс аймағынан алыс орналасқан және де климаттық
жағдайлары қолайсыз, сондықтанда көп бөлігі балансталғанға жатқызылған.
Геотехнологиялық әдісін фосфатты кенорындарында қолданған қажетті болып
келеді, түсті металл кенорындарын қазудан гөрі. Біздің еліміздегі көптеген
фосфатты кенорындар
жату жағдайының қиындығына орай және кенді байытудың қиындығына қарай
жақын арада дәстүрлі әдіспен өндірілуі мүмкін емес.

1.3 ЖАЕ технологиясы

Жерасты ерітінділеу практикада кен құрамына байланысты минералды тұздың
сулы қоспасы және де сілтілі металл карбонат тұзы. Бұрынғы ТМД – да
қышқылды түрі қолданылады – күкірт қышқылының қоспасы 5-50 гл, рН=0,8-1,2.
Жерасты ерітінділеудің басты жетіспеушілігі болып кеннің корбондылығы (2-
3%) көп болғанда жерасты сілтілеу әдісі экономикалық тиімсіз. Мысалы, рН
болғанда 1,5-4,1 және 3,3-5,2 темір және гидрототталған аллюминий шөгеді.
рН2 болғанда гидрототтар ериді және сіңімділігі орнына келеді. Бұл әдістің
жетіспеушілігіне кольматацияның келесідей түрлерін жатқызуға болады:
тұрақты, газды, көмір қышқылының шығуына байланысты, механикалық .
АҚШ – та уранды ЖАЕ негізінен карбонатты ерітінділеу қолданылады,
карбонат және бикарбонат натрий немесе аммоний қолданғанда (жұмыс
қоспасының концентрациясы: 0,5-10 гл тұзды металл, 0,1-0,3 сутегі тотығы,
100-300 млл оттегі, рН-8 – 11). Бұл әдістің басымдылығы – жоғарғы
селективтілігі, карбонаттан аз бағыныштылығы, қоспа өнімінің қайта өңдеу
сұлбасының оңай түрі. Одан басқа карбонатты ерітіндіге сульфидті
араластырады, мұнда процесс жай жүреді және де минералды кенді жаман ашады.
Жерасты ерітінділеудің технологиялық процесі негізінен бірнеше
стадияларда жүреді: 1 – тотықтандырғыш ( өте нашар қоспалармен жүргізіледі
және уранның өндірістік концентрациясы пайда болғанға дейін); 2 – жұмыс
қоспасымен кенді өңдеу; 3 – қаттан өнімді қоспаларды сумен шығару.
Жерасты ерітінділеуде көбіне ұңғымаға қоспаларды екі сұлба арқылы
жібереді – қопсытылған скальді жыныстарды және қаттағы суды қоспалармен
ауыстыру. Бірінші сұлбада жұмыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.