Қоғамдық игіліктер ұғымы

1. Кіріспе: Қоғамдық игіліктер ұғымы
2. Негізгі бөлім:
а) Экономикадағы таңдау және шектеу
б) Айналым моделі
3. Қорытынды.

4. Қолданылған әдебиеттер

Тұтынушы пайдаланатын барлық игіліктер жеке және қоғамдық деп бөлінеді. Бір адам тұтынып, басқа адаммен тұтынылмағанда игілік жеке болып табылады. Мысалы, алма, бір стакан шырын, киім, туристік сапар.
Егер игілікті бір адам тұтынса, бірақ басқа адамдар да қолдана алатын болса ол қоғамдық игілік деп аталады. Мысал ретінде жарықты, көшелердегі қауіпсіздікті, таза ауаны, ел қорғанысын маяк жарығын айтуға болады.
Нарық өзімен өзі қоғамдық игіліктерді өндірмейді. Барлық тұрғын халықтар қалада жолдың жақсы болғанын қалайды. Егер қоғам төлейтін болса, фирма оларды жөндейді. Қаржы жинауды ұйымдастыруға болады. Бірақ «қоян» проблемасы бар. Кей адамдар жолдардың қанағаттандырарлық екендігі жөнінде айтып ақша төлеуден бас тартады. Жолдар жөнделген жағдайда олар қуанып пайдаланады. Осыдан нарықтың дәрменсіздігін көреміз.
Қоғамдық игіліктер үшін ерекшеліктердің екі түрі бар: бәсекесіздік пен шығарып тастаусыздық.
Егер өндіріс деңгейінде берілген қосымша тұтыну үшін шектік шығындар нөлге тең болса, игілік бәсекесізді деп аталады. Мысалы, радиосигнал. Радиоқабылдағышы бар кез-келген адам радиостанция жиілігін өзгерте алады, бұл радиохабарды жасаудағы шығындарға әсер етпейді.
Адамдар тұтыну сферасынан шығарыла алмаса мұндай игіліктер шығарып тасталмайтын делінеді. Мысалы, асфальттанған көше. Автокөлігі бар кез-келген адам үстінен жүре алады. Ал, қоғамдық көлік қоғамдық игілік болмайды. Қоғамдық көлікпен тек жол ақысын төлеген адам ғана жүре алады.

1) Микроэкономика
Н. Қ. Мамыров

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

1. Кіріспе: Қоғамдық игіліктер ұғымы
2. Негізгі бөлім: а) Экономикадағы таңдау және шектеу
б) Айналым моделі
3. Қорытынды.

4. Қолданылған әдебиеттер

Тұтынушы пайдаланатын барлық игіліктер жеке және қоғамдық деп
бөлінеді. Бір адам тұтынып, басқа адаммен тұтынылмағанда игілік жеке болып
табылады. Мысалы, алма, бір стакан шырын, киім, туристік сапар.
Егер игілікті бір адам тұтынса, бірақ басқа адамдар да қолдана
алатын болса ол қоғамдық игілік деп аталады. Мысал ретінде жарықты,
көшелердегі қауіпсіздікті, таза ауаны, ел қорғанысын маяк жарығын айтуға
болады.
Нарық өзімен өзі қоғамдық игіліктерді өндірмейді. Барлық тұрғын
халықтар қалада жолдың жақсы болғанын қалайды. Егер қоғам төлейтін болса,
фирма оларды жөндейді. Қаржы жинауды ұйымдастыруға болады. Бірақ қоян
проблемасы бар. Кей адамдар жолдардың қанағаттандырарлық екендігі жөнінде
айтып ақша төлеуден бас тартады. Жолдар жөнделген жағдайда олар қуанып
пайдаланады. Осыдан нарықтың дәрменсіздігін көреміз.
Қоғамдық игіліктер үшін ерекшеліктердің екі түрі бар: бәсекесіздік
пен шығарып тастаусыздық.
Егер өндіріс деңгейінде берілген қосымша тұтыну үшін шектік шығындар
нөлге тең болса, игілік бәсекесізді деп аталады. Мысалы, радиосигнал.
Радиоқабылдағышы бар кез-келген адам радиостанция жиілігін өзгерте алады,
бұл радиохабарды жасаудағы шығындарға әсер етпейді.
Адамдар тұтыну сферасынан шығарыла алмаса мұндай игіліктер шығарып
тасталмайтын делінеді. Мысалы, асфальттанған көше. Автокөлігі бар кез-
келген адам үстінен жүре алады. Ал, қоғамдық көлік қоғамдық игілік
болмайды. Қоғамдық көлікпен тек жол ақысын төлеген адам ғана жүре алады.

Тіршілік әрекетінің жалпы экономикалық процестеріне қатысушылары
ретінде барлық экономикалық субъектілер екі түрлі қызметпен шұғылдануы
мүмкін: бір объектіні басқа объектіге айналдыру (өзгерту) және оларды өз
қажеттіліктеріне пайдалану. Бірінші жағдайда, олар өндірушілер, ал екінші
жағдайда, тұтынушылар болып есептеледі.
Тұтынушылар мен өндірушілердің экономикалық қызметтерінің объектісі
игіліктер болып табылады. Игілік - кез-келген зат, ол материалдық,
сонымен қатар материалдық емес болады және тұтынушының белгілі бір
қажеттіліктерін қанағаттандырыды немесе өндірушінің көздеген мақсатына
сәйкес қолданылуы мүмкін. Нарықтық экономикада олар тауарлар мен қызметтер
деп аталады. Қызметтердің түріне байланысты игіліктер екі түрге бөлінеді:
өндірістік ресурстар және олардың негізінде өндірілетін тұтыну игіліктері.
Зерттеліп отырған экономикалық субъектінің экономикалық іс-әрекетін
– олардың белгілі бір шешім қабылдап, әрі қарай соны жүзеге асыруы деп
сипаттауға да болады. Қазіргі кездегі микроэкономикалық теория шешім
қабылдау процесіне көп көңіл бөліп, зерттеуге бағытталған.
Микроэкономикалық талдаудың келесі қағидалық белгісі – экономикалық
субъектілердің ұтымдылық қимылын болжауы. Экономикалық рационализм
тұжырымдамасының (концепциясының) түпкі мәні біріншіден, эклномикалық
субъектілердің өз қызметтерінен түсетін тиімділігін анықтау болса;
екіншіден, осы тиімділікке жету үшін кеткен шығындарын есептеу; нәтижесінде
осы көрсеткіштерді бір-бірімен салыстырып, өз пайдасын ең жоғары деңгейге
жеткізе білу болып есептеледі. Бұл жерде пайда – экономикалық
субъектілердің тапқан игіліктері, ал шығындар – экономикалық субъектілердің
осы пайдаға қол жеткізу жолында жұмсаған игіліктері болып табылады.
Нарықтық экономикада пайда көбінесе ақша түрінде бағаланады, яғни
ақшалай түсім немесе түсім түрінде беріледі. Ал шығындар – жұмсауға кеткен
қаражаттар немесе шығындар түрінде болады..
Экономикалық іс-әрекет нәтижесінде кіріс пен шығыс арасындағы
айырмашылықты ақша түрінде – табыспен көрсетуге болады. Экономикалық
субъектілердің оңтайлылығы экономикалық қызметтегі табыстың ең жоғары
деңгейге жетуімен бағаланады.
Микроэкономиканың жоғарыда қарастырылған ерекшеліктері экономикалық
модельдер құрғанда анық байқалады. Экономикалық модель дегеніміз
экономикалық құбылыстарды немесе оның белгілі бір фрагментін қарапайым
түрде көрсету. Бұл кезде зерттеліп отырған құбылыстардың басты қасиеттерін
және өзара қарым-қатынастарын жақсы түсіну үшін кейбір бөліктері
қарастырылмайды.
Модельдерде экзогенді және эндогенді деп аталатын екі экономикалық
айнымалылар қолданылады. Экзогенді айнымалылардың мәні модель құрылмастан
бұрын белгілі болады – бұлар берілген ақпараттар. Модельді талдау кезінде
зерттеліп отырған экономикалық құбылыстың қасиеттері туралы белгілі бір
қорытынды шығарылады. Бұл кезде анықталған шамаларды эндогенді айнымалылар
дейміз. Олар модельдің нәтижесі болып табылады. Модельді құру нәтижесінде
экзогендік айнымалылардың қалай әсер ететінін көреміз.
Әрине кез келген модель нақты экономикалық құбылысты белгілі бір
дәрежеде ғана көрсетеді. Сондықтан оның нақты жағдайға сәйкес екенін
анықтаған кезде экономикалық іс-әрекеттің модельде көрсетілмеген басқа да
қасиеттері, көрсеткіштері өзгермейді деп ұйғаруымыз керек. Бұл шартты әрі
қарай зерттеулер кезінде қолданамыз (басқа көрсеткіштер тұрақты деп
қарастырғанда).

Экономикадағы таңдау және шектеу

Әрбір экономикалық іс-әрекет белгілі бір өзіне сай қажеттілікті
анықтаудан басталады. Әрине, қажеттілікте шек болмайды. Белгілі бір уақыт
аралығындағы қажеттілігімізді уақытша қанағаттандырғанда, ол басқа жаңа
қажеттіліктер туғызып, күрделене, тереңдей түседі. Сондықтан бұл мәселелер
тұрақты болады.біздің қажеттілігімізді қанағаттандырнатын ресурстар мен
технологиялар әрқашанда шектеулі болады. Біріншіден, бұл табиғатта
кездесетін игіліктердің әр түрлі мөлшерде болуы, мысалы, кейбір игіліктер
басқаларына қарағанда өте аз болады. Екіншіден, адамзат қолымен игіліктерде
шектеулі. Бұл тек белгілі уақыт аралығында белгілі игілік түрінің қор
мөлшеріне ғана емес, сонымен қатар оны толықтырып отыру мүмкіндігіне
байланысты. Қорларын толықтыру мүмкіндігіне байланысты игіліктер мынадай
болып бөлінеді: қайта өндірілетін және қайта өндірілмейтін. Сонымен әр
түрлі игіліктердің көлемдері мен қорларын толықтыру деңгейі олардың бір-
бірімен салыстырмалы шектеулігін көрсетеді және игіліктердің сиректігі
категориясы деп аталады.
Кез келген тұтынушының қолындағы игілік қоры оның қажеттілігін
толықтай қанағаттандыруға жетпеуі мүмкін және өмірде бұл жиі кездеседі.
Қажеттілікке байланысты игіліктердің жетіспеуін, шектеулі болуын игілік
тапшылығы категориясы арқылы түсіндіреді.
Осы айтқандарды қорыта келсек,тапшылық пен сиректік игіліктердің
шектеулігін сипаттайды.
Сан түрлі қажеттіліктерді шектеулі игіліктермен қанағаттандыру іс
жүзінде мүмкін емес, сондықтан қажеттіліктердің кейбіреуі түгелімен
қанағаттандырылмайды. Сондықтан, кез келген экономикалық іс-әрекет,
қарастырыпотырған уақыттағы қанағаттандырылатын қажеттілікті таңдап алу
болып есептеледі және осы уақытта басқа қалған қажеттіліктерді
қанағаттандырудан бас тарту керек екенін көрсетеді. Белгілі қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін шығарылатын ресурс шамасы басқа қажеттіліктерге керек
осы ресурстар шамасымен байланысты болады. Бұдан түсінетініміз белгілі бір
ресурстардың белгілі мөлшерін бір қажеттілікті қанағаттандыру үшін
жұмсайтын болсақ, онда қалған қажеттіліктерді толықтай қанағаттандыру
мүмкіншілігі аз, себебі игіліктер немесе ресурстар жетіспеуі мүмкін. Осыдан
таңдау проблемасы үнемдеу проблемасымен тікелей байланысты болады.
Үнемдеу проблемасы – берілген экономикалық субъектінің берілген
қажеттілікті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.