Мемлекет қаржысы

КІРІСПЕ
Мемлекет қаржысының жалпы сипаттамасы
І.Мемлекеттің экономикалық қызметі
2 Қоғамдық тауарлар, игіліктер және қызметтер көрсету
3. Мемлекет қаржысының ұғымы және құрымы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Қаржыны басқару — бұл қаржыны және шектесуші экономи-калық және әлеуметтік жүйелерге оларды жетілдіру және дамыту мақсатымен ықпал жасау процесі және қаржы қатынастарының бүкіл жиынтығының тиімді жүмыс істеуіне жетуді және мұның негізінде тиісті қаржы саясатын жүргізуді қамтамасыз ету жөніндегі мемлекет (қаржы органдары арқылы) шараларының жиынтығі Сөйтіп, қаржыны басқару — бұл тиісті қаржы саясатына жетудің мақсаты; қаржы механизмі.— бұл мақсатқа жетудің құралы; қаржы саясаты — қаржыны басқарудың тиісті процесінің түпкілікті қорытынды нәтижесі. Бұл орайда қажетті нәтижеге жету үшін объектіге мақсатты ықпал жасаудың әдістерімен тәсілдері пайдаланылады. Қаржы жүйесінде оны басқаруды арнаулы аппарат ерекше тәсілдер мен әдістердің, соның ішінде әр түрлі ынталандырмалардың және санкциялардың көмегімен жүзеге асырады.
Қаржыны басқарудың мақсаты макроэкономикалық теңгерілімдікте, бюджет профицитінде, мемлекетгік борыштың аза-юында, ұлттық валютаның беріктігінде, ақырында, мемлекет пен қоғамның барлық мүшелерінің экономикалық мүдделерінің үйлесуінде (ұштасуыңда) көрінетін қаржының тұрақтылығы мен қаржының тәуелсіздігі болып табылады.
Қаржыны басқарудың негізіне мына қағидаттар қойылған:
басқарудағы демократизм;
қаржы мәселелеріне саяси тәсіддеме (көзқарас);
басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістердің оңтай-лы үйлесуі (үштасуы);
басқарудың ғылымилығы;
орталықтандырылған, салалық және аумақтық басқарудагы келісушілік;
басқарудағы жауапкершілік;
шаруашылық шешімдерінің сабақтастығы.
Қаржыны басқарудыц екі аспектісін ажырата білген жөн: біріншіден, мемлекет қаржыны, оның нысандарын экономика мен әлеуметтік сфераны басқарудыңтетігі, түтқасы ретінде пайдалана-ды және сейтіп, қоғамдық өндірістің бүкіл процесіне ықпал жа-сайды; екіншіден, қаржының өзі басқарудың объектісі болып та-былады: қаржы қатынастарының нысандары, ақша қорлары, қаржы аппараты, яғни қаржы мекемелерінің жүйесі басқарылады.
Қаржыны басқаруга гылыми көзқарас қаржы қатынастарының әрбір сферасында, олардың әрбір буынында оны басқаруға көп жоспарлы сипат пен жүйелі көзқарасты айқындайды. Заңи заң-дарда, қаржылық болжамдар мен жоспарларда, қаулыларда және басқаларда ресімделетін қаржылық сипаттағы басқару шешімдерін әзірлеген кезде экономикалық және заңи зандардың талаптарын, өткен шаруашылық кезеңнің қорытындыларының ғана емес, сонымен бірге келешекті экономикалық талдаудың нәтижелерін, экономикалық-математикалық әдістер мен қаржыны басқарудың автоматтандырылған жүйесін, басқарудың экономикалық және әкімшілік әдістерінің ұтымды үйлесуін ескерген жөн.

1. Оқулық «Қазақстан Республикасының мемлекетті мен құқығының негіздері» Алматы – 2003
2. Сапарғалиев Ғ.Н. оқулық «Құқық негіздері» 9-сынып Алматы – 2000

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
Мемлекет қаржысының жалпы сипаттамасы
І.Мемлекеттің экономикалық қызметі
2 Қоғамдық тауарлар, игіліктер және қызметтер көрсету
3. Мемлекет қаржысының ұғымы және құрымы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Қаржыны басқару — бұл қаржыны және шектесуші экономи-калық және әлеуметтік
жүйелерге оларды жетілдіру және дамыту мақсатымен ықпал жасау процесі және
қаржы қатынастарының бүкіл жиынтығының тиімді жүмыс істеуіне жетуді және
мұның негізінде тиісті қаржы саясатын жүргізуді қамтамасыз ету жөніндегі
мемлекет (қаржы органдары арқылы) шараларының жиынтығі Сөйтіп, қаржыны
басқару — бұл тиісті қаржы саясатына жетудің мақсаты; қаржы механизмі.— бұл
мақсатқа жетудің құралы; қаржы саясаты — қаржыны басқарудың тиісті
процесінің түпкілікті қорытынды нәтижесі. Бұл орайда қажетті нәтижеге жету
үшін объектіге мақсатты ықпал жасаудың әдістерімен тәсілдері пайдаланылады.
Қаржы жүйесінде оны басқаруды арнаулы аппарат ерекше тәсілдер мен
әдістердің, соның ішінде әр түрлі ынталандырмалардың және санкциялардың
көмегімен жүзеге асырады.
Қаржыны басқарудың мақсаты макроэкономикалық теңгерілімдікте, бюджет
профицитінде, мемлекетгік борыштың аза-юында, ұлттық валютаның
беріктігінде, ақырында, мемлекет пен қоғамның барлық мүшелерінің
экономикалық мүдделерінің үйлесуінде (ұштасуыңда) көрінетін қаржының
тұрақтылығы мен қаржының тәуелсіздігі болып табылады.
Қаржыны басқарудың негізіне мына қағидаттар қойылған:
басқарудағы демократизм;
қаржы мәселелеріне саяси тәсіддеме (көзқарас);
басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістердің оңтай-лы үйлесуі
(үштасуы);
басқарудың ғылымилығы;
орталықтандырылған, салалық және аумақтық басқарудагы келісушілік;
басқарудағы жауапкершілік;
шаруашылық шешімдерінің сабақтастығы.
Қаржыны басқарудыц екі аспектісін ажырата білген жөн: біріншіден, мемлекет
қаржыны, оның нысандарын экономика мен әлеуметтік сфераны басқарудыңтетігі,
түтқасы ретінде пайдалана-ды және сейтіп, қоғамдық өндірістің бүкіл
процесіне ықпал жа-сайды; екіншіден, қаржының өзі басқарудың объектісі
болып та-былады: қаржы қатынастарының нысандары, ақша қорлары, қаржы
аппараты, яғни қаржы мекемелерінің жүйесі басқарылады.
Қаржыны басқаруга гылыми көзқарас қаржы қатынастарының әрбір сферасында,
олардың әрбір буынында оны басқаруға көп жоспарлы сипат пен жүйелі
көзқарасты айқындайды. Заңи заң-дарда, қаржылық болжамдар мен жоспарларда,
қаулыларда және басқаларда ресімделетін қаржылық сипаттағы басқару
шешімдерін әзірлеген кезде экономикалық және заңи зандардың талаптарын,
өткен шаруашылық кезеңнің қорытындыларының ғана емес, сонымен бірге
келешекті экономикалық талдаудың нәтижелерін, экономикалық-математикалық
әдістер мен қаржыны басқарудың автоматтандырылған жүйесін, басқарудың
экономикалық және әкімшілік әдістерінің ұтымды үйлесуін ескерген жөн.
Қаржыны ғылыми басқару іс-қимылға жаңа қаржы әдістері мен түтқаларын енгізу
немесе ескілерінің күшін жою жолымен келеңсіз қүбылыс-тарды уақтылы жеңіп
отыруды қажет етеді. Сонымен бірге айқын және уақтылы экономикалық ақпарат,
ғылыми негізделген көрсеткіштер, жоғары сапалы перспективалық және ағымдағы
қар-жылық жоспарлау талап етіледі.
Қаржы қатынастарының әрбір сферасы мен әрбір буынында бас-қару
субъектілері қаржыға мақсатты ықпал етудің өзіндік әдістері мен нысаңцарын
пайдаланады. Мәселен, қаржыны басқаруда мына-дай бірнеше өзара байланысты
нақтылы функциялық элементтбрді бөледі: ақпарат, жоспарлау (болжау),
үйымдастыру, реттеу, бақылау.
Қаржылық ақпараттық ғьшыми негізделген жоспарлау мақса-ты үшін де, сондай-
ақ бүкіл қаржы процесін оперативті басқару үшін де зор маңызы бар.
Жоспарлау процесіндегі басқару шешімдері қаржы ақпаратына талдау жасау
негізінде қабылданады, ол осыған байланысты жеткілікті толық өрі ақиқат
болуы тиіс. Ақпаратты алудың ақиқаттығы мен уақытгылығы негізделген
шешімдер қабыл-Дауды қамтамасыз етеді. Қаржылық ақпарат бухгалтерлік,
статис-тикалық және оперативтік есеп беруге негізделеді.
Жоспарлау (болжау) қаржыны басқарудың жүйесіңде маңызды орын алады. Бүл
— жоспарлы тапсырмаларды орындауға қажетті ақша қаражаттарының мөлшерін
және оның көздерін анықтау; орталықтандырылған және орталықтандырылмаған
ақша қорлары арасында, ұлтгық шаруашылықтың салалары мен әюмшілік-аумақ-тық
бірліктері арасында қаражаттарды белудің оңтайлы үйлесімін (пропорциясын)
белгілеу; ресурстарды пайдаланудың нақты бағыт-тарын анықтау және т.б.
Үйымдастыру — басқарудың барлық буывдарының жөнге са-лынғандығын,
айқындығын, қаржы ақпаратының жоғары нәтижелілігін, басқару
қызметкерлерінің жауапкершілігі мен тәртіптілігін білдіреді.
Қаржыны басқаруды дүрыс үйымдастырудың маңызы зор. Көбінесе қаржыны
оперативті басқарудың нәтижесі қаржы субъектілерінің — қаржы органдарының,
салық комитеттері мен қаржы полициясының және үлггық шаруашылық
салаларындағы қаржы бөлімдерінің толып жатқан аппаратының жүмысының қалай
үйымдастырылып отырғанына байланысты болады. Қаржы аппа-ратының
үйымдастырылу дәрежесі жоғары болуы тиіс. Бүл қаржы қүрылымдарының барлық
қызметкерлерінің біліктілігі мен жеке білгірлігіне жоғары талаптар қояды.
Қаржылық реттеу — бүл жоспарлы тапсырмалардың орында-луы үшін қаржы
ресурстарын икемді, шебер жүмсау, белгіленген нәтижеден теріс ауытқулардың
барлық түрін алдын алуға және жоюға баштталған; мүның өзі резервтік
(сақтық) қорлары, жос-пардан тыс қаржы ресурстары, паңцаланылмаған қаржылар
есебінен қызметтердің барлық түрлерінде арақатынас пен үйлесімділікті
қамтамасыз етуді білдіреді.

Мемлекет қаржысының жалпы сипаттамасы

І.Мемлекеттің экономикалық қызметі

Кез келген қоғамда мемлекет бірқатар факторларға: қоғам дамуының
тандап алынған үлгісіне, саяси құрылысына, қалыптасқан дәстүрлерге, сыртқы
факторларға қарай экономикалық қызметке қатысады. Жалпы мемлекеттің
қоғамдағы экономикалық қызметі оның мына функцияларында білінеді:
1) экономикалық дамудың қалыпты дамуына құқықтық базаны анықтау;
2) монополиялық қызмеггі шектеу және бәсекелестікті қорғау; 3)табыстар
мен байлықты қайта бөлу;
4) экономиками тұрақтандыру;
5) ресурстарды қайта болу.
Аталған функциялардың іс-әрекеті тікелей немесе жанама түрде "қаржы"
категориясын пайдаланумен байланысты болып келеді; айтарлықтай дәрежеде бұл
байланыс мемлекеттің үшінші, төртінші және бесінші функцияларында көрінеді.
Нарықтық жүйе табыстар мен байлықты алғашқы бөлуде айтарлықтай
теңсіздікті тудыратындықтан мемлекет оларды қайта бөледі. Мемлекет
азаматтардың (үй шаруашылықтарының) табыстарын теңестіру үшін салық
салудың, трансферттердің, жалақыны реттеудің, бағалардың жүйелерін
пайдаланады.
Мемлекеттің экономиканы тұрақтандыру жөніндегі іс-қимылы экономикалық
жағдаяттың ауытқулары туғызатын жұмыспен қамтылуы және инфляция деңгейін
бақылауды, сондай-ақ экономикалык өсуді ынталандыру жөніндегі шараларды
қамтиды.
Экономикалык, ресурстарды қайта бөлу екі жағдаятта нарықтық жүйенің
жетілмегендігінен барып туады:
1) бірқатар тауарларды өндірудің тепе-тендік көлемінің олардың оңтайлы
колемінен ауытқуы;
2) ресурстарды болуден рыноктың бас тартуы немесе қоғамдық тауарларды,
игіліктерді және қызметтер көрсетуді ұлғайту мен өндіру үшін оларды
жеткілікті бөлмеу.
Бірінші жағдаятта тауарлар мен қызметтер көрсетудің бірқатарын өндіру
немесе тұтыну бұл тауарларды тікелей өндіруші немесе тұтынушылар болып
табылмайтын субъектілерде шығын тудырады немесе пайда келтіреді. Бұл
құбылыс "жанама нәтижелер" немесе "құйылымдар" деп аталады және бұл
шаруашылық процестердің қатысушылары емес адамдардың немесе топтардың
пайдалары немесе шығындары болып табылады.
Құйылым шығындарына айналадағы ортаның ластануымен, шудың,
тербелістердің, түрлі қолайсыздықтардың болуымен байланысты шығындар
жатады. Бұл жағдайда өндірушілер өздерінің шығындарының бір бөлігін халыққа
аударып салады және өндірушілердің шығындары азаяды. Нәтижесінде
өндірушілерде өндірістің үлкен көлемі болуы мүмкін, демек, бұл тауарларды
өндіру үшін ресурстар көбейтілген көлемде түсетін болады.
Құйылым щығындарын теңестіру үшін мемлекет ұсынымды шалатын мынадай
реттеуші шараларды жүргізеді:
1) қызметті заңнамалық шектеу немесе оны зиянды әсер болмайтын
жағдайларға жеткізу талабы; мұндай қызметтің нормалары мен стандарттарын
сақтау шығындарды арттыруға және тепе-тең және оңтайлы көлемінің
сәйкестігіне жеткізеді.
2) құйылым шығындарына тең немесе жақын арнаулы салықтарды енгізу, бұл
шаруашылық жүргізуші субъектілердің жалпы шығындарын арттырады және тепе-
тендіктің жай-күйін қамтамасыз етеді.
Екі жағдайда да өнімге немесе қызмет көрсетуге ресурстарды тым көп
бөлу жойылатын болады.
Құйылым пайдаларын: білім беру, санитарлық-профилактикалық шаралар,
медициналық көмек, ауа райын болжау, өрттен қорғау және басқа бірқатар
қызметтер көрсету жасайды, бұлардан пайданы бұл игіліктерді нақты
пайдаланушылар ғана емес, сонымен бірге жалпы қоғам да алады. Бұл қызметтер
көрсетуді нақты пайдаланушылар тек нарықтық сұранымды қалыптастырады, ал
құйылым пайдалары ақиқаттық мөлшерге дейін сұранымды толықтырады және
қызмет көрсетудің қажетті көлемін белгілейді. Бұл жағдаят мұндай қызметтер
көрсетуге ресурстарды бөлудің жеткіліксіздігін сипаттайды.
Құйылымдар пайдалары кезіндегі мемлекетгің реттеуші іс-қимылдары
сұраным мен ұсынымды кобейтуге бағьпталған. Сұраным тұтынушыларды құйылым
пайдаларын тудыратын тауарлар немесе қызметгер көрсетуді сатып алу үшін
қосымша сатып алуға жарамдылықпен қамтамасыз ету жолымен арттырылады.
Ұсыным өңдірушілерді қаражаттаңдыру жолымен арттырылады, бұл олардың
шығындарын азайтады және өндірістерді кеңейтуге мүмкіндік береді.
Құйылым шығындарының іс-әрекет процесі сызбаларда көрсетілген. Бұл
шығындардың болуының нәтижесінде (10.1 сызба) ұсыным сызығы S ! жағдайында
болады, яғни қоғамға аударып салынған шығындардың бөлігінен кәсіпорын
босатылады. Барлық шығындарды қосқан жағдайда ұсыным сызығы 8,жағдайында
болады; бұл орайда тепе-тең көлем 0,-ден Q2-re төмендейді, ал тепе-тең баға
Р,-ден Р,-ге көбейеді. Ұсыным сызығының сапырылысуына жоғарыда айтылған
мемлекеттің іс-қимылымен қол жетеді.

1 сызба. Құйылым шығындары

Құйылым пайдаларының іс-әрекеті (10.2 сызба) D, сұраным сызығы тек
оның нарықтық жагынан қамтып көрсететінін және Q2 сызығына сәйкес келетін
сұранымның жалпы мөлшерін төмендететінін білдіреді, яғни нарықтық сұраным
қоғамдық тауарлармен және қызметтер көрсетумен қамтамасыз етумен және
оларды тұтынумен байланысты қоғамның барлық пайдасын қамтып керсетпейді.
Сұранымның нарықтық мөлшері оңтайлы мөлшерінен аз болып шығады, ал бұл
мақсаттарға жұмсалатын ресурстар жеткіліксіз колемде түседі.
2 сызба. Құйылым пайдалары.

Сұранымға құйылым пайдаларының әсері

Құйылым пайдаларын түзету 10.3 сызбада кескінделген: "а" жайғасымында
бұған қоғамдық тауарларды тұтынушыларды мемлекеттің қаражаттандыруы
жолымен, ал "ө" жайғасымында өндірушілерді қаражаттандыру жолымен Dl -ден
D2-re көбейтумен қол жетеді. Екі жағдайда бұл тауарларды өндірудің тепе-тең
көлемі көбейеді, бірақ екінші жағдайда бұдан басқа оларға бағаны
темендетуге қол жетеді.

3 сызба. Құйылым пайдаларын реттеу

а) сұранымды реттеу

ә) ұсынымды реттеу

2 Қоғамдық тауарлар, игіліктер және қызметтер көрсету.

Өндіріске және тиісінше белгілі бір тауарларды, игіліктерді және
қызмсттер көрсетуді өндіретін, қамтамасыз ететін саларды қаржыландыруға
мемлскет сондай-ақ тікслей қатыса алады. Олар қоғамдық және әлеуметтік деп
аталады. Қоғамдық тауарлардың кәдуілгі рыноктық тауарлардан қағидалы
айырмашылығы сол, олар бөлінбейді жөне шығарып тастау қағидатының іс-
әрекетіне ұшырамайды.
Бөлінгіштік жеке сатып алушының тауарға қол жетушілігін, оның тап
өзіне қажетті нақтылы тауарларды сатып алу мүмкіндігін қажет етеді, мұның
өзі сатып алушының егемендігін анықтайды.
Шығарып тастау қағидаты тұтынушыны егер ол тауардың нарықтық бағасын
төлей алмаса немесе төлегісі келмесе осы тауардан болатын пайдадан
аластатуды білдіреді.
Қоғамдық тауарлар бөлінбейді, өйткені олар жеке сатып алушыларға
бөлшектеніп сатылмайды және пайдаланушыларды әдеттегідей оларды
пайдаланудан аластатуға болмайды, яғни бүл жерде шығарып тастау қағидаты іс-
әрекет етпейді. Рыноктық тауарлардан алынған пайда оларды сатып алу
кезінде, ал қоғамдық тауарлардан алынған пайда өндіру кезінде ажыратылады.
Елеулі сипаттағы қоғамдық тауарларга қалалар мен елді мекендердсгі
абаттандыру объектілерінің құрылысы мен оларды: көше жарығын,
көгалдандыруды, тротуарларды жөне басқа қолайлылықтарды ұстау; кеңірек
аспектіде - құқықтық тәртіпті қорғау жөніндегі қызметтер, мемлекетті
сырттан қол сұғушылықтардан қорғау, мемлекеттік басқару қызметтері жатады.
Бірқатар қызметтер көрсету шығарып тастау қағидатының ықпалына түсіп
кетеді, яғни оларға баға белгілеугс және оларды кәсіпксрлік құрылымдар
арқылы откізуге болады. Мысалы, біқатар медициналық қызмсттер, білім
деңгейін көтеру, қағида бойынша, бұл қызметтср көрсету мсмлекст белгілген
кепілдікті минимумнан жоғары қамтамасыз етіледі. Бұл қатарда мұражайлардың,
кітапханалардың, қоғамдық теледидар мсн радиохабарын тарату қызметтері, жол
желісі жоне басқалары. Оларды құйылымдардың елеулі пайдасын жаңғырту
ерекшелігі біріктіреді, мұның нәтижесінде жеке меншік сектор оларды
жеткілікті көлемде өндіруге бармайды. Сондықтан ресурстарды бөлудегі
үйлесімсіздікті болдырмау үшін мемлекет едәуір дәрежеде оларды өндіру мен
қаржыландыруды қамтамасыз етеді; бұл — "аралық,"қоғамдык, қызметтер көрсету
немесе қоғамдық, сықайлы (мемлекеттік сьщайлы) тауалар (10.4 сызбаны қара-
ңыз).
Кез келген жагдайда нарықтық жүйе не қогамдық тауарларға ("таза"
қоғамдық тауарлар мен қызметтер көрсету үшін) ресурс
4 сызба.Тауар әлеміндегі қоғамдық тауарлар, қызметтер көрсету,
игіліктер.

тарды белмейді, немесе оларды жеткіліксіз көлемде ("аралық" қоғамдық
қызмсттер корсету үшін) беледі. Сондықтан мемлекеттің қаржы механизмі
арқылы мұндай тауарларды, игіліктерді және қызметтер көрсетуді өндіру және
қоғамды олардың белгілі бір көлемімен қамтамасыз ету туралы мемлекет шешім
қабылдауы тиіс. Экономикалық ресурстарды қайта бөлуге салық-бюджет жүйесі
арқылы жетеді: салық және басқа міндетті төлемдер арқылы, жекеше сектор
дара, нарықтық тауарларды өндіруде, ал халық оларды тұтынуда шектелінеді.
Сөйтіп, ресурстардың бір болігі мемлекеттік бюджетке беріліп, керекті
қажеттіліктерді, қоғамдық мүдделерді қанағаттандыруды қамтамасыз етуші
салалар, өндіріс қаржыландырылады.
Теориялық айкындамалар түрғысынан қоғамдық тауарлардың оңтайлы саны
тұтынушы таңдауының теориясына, тұтынушылардың соңғы қосымша өлшемді
толеуге жалпы әзір екендігі, яғни оның бағасы қоғамдық тауардың бұл
өлшемінің шскті шығындарымен теңестірілгенде шекті пайданың шекті
шығындарга (шекті пайдалылық, теориясы) сәйкестігі қағидаты бойынша баға
мен өндіріс колемінің есептелуіне сәйкес анықталады. Алайда практикалық
тұрғыда қоғамдық тауарларды пайдаланудан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.