Отбасындағы әлеуметтік психологиялық жағдайдың қиын балалардың шығуына психологиялық әсері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3-4

1 тарау. Отбасындағы әлеуметтік психологиялық жағдайдың қиын балалардың шығуына психологиялық әсерін зерттеудің теориялық мәселелері

Қиын балалардың шығуына психологиялық жағдайлардың әсерінің зерттелуінің психологиялық астары . . . 5-19
Жасөспірімнің отбасындағы мінез-құлқының қалыптасуына әсер ететін факторлар . . . 20-30
Қиын балалардың шығуына отбасындағы әлеуметтік-психологиялық мәселелер . . . 31-41

2 тарау. Эксперименттік зерттеу бөлімі

2. 1. Зерттеу әдістемелерінің сипаттамасы . . . 42-48

2. 2. Зерттеу нәтижелерінің сапалық талдауы . . . 49-56

Қорытынды . . . 57-59

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 60-61

Кіріспе

Зерттеу жұмысының өзектілігі : жас даму психологиясы жасөспірімдік кезеңнің қалыптасуын, сананың және мінез-құлық стереотипінің пайда болуының психологиялық заңдылықтарын қарастырса, жасөспірім тұлғасын зерттеу қажеттілігі туады. Жас даму психологиясы тұлға ерекшеліктерін зерттеу мен оның заңдылықтарын тану арқылы қиын балалардың мінез-құлқындағы қайшылықтарды анықтап, жасөспірімдік қиыншылықтардың психологиялық аспектілерін қарастырады.

Қиын баланың тұлғасының қалыптасу ерекшеліктеріне төмендегідей әлеуметтік және генетикалық факторлар әсер етеді:

әлеуметтік демографиялық: жыныс, жас, білім деңгейі, әлеуметтік жағдайы, мамандығы т. б.
әлеуметтік психологиялық: интеллектуалдық, ерік-жігер, адамгершілік сезімдерінің, мінез ерекшеліктері;
психофизиологиялық: темперамент, жүйке жүйесі, іс-әрекет ерекшеліктері және тұлғаның патологиялық ауытқулары жайлы мәліметтер т. б.

Бойынан алуан түрлі мінез-құлық байқалатын тұлғалардың бәрі бір деңгейде «қиын бала» бола бермейді. Біреулерге басқаларды қорқыту есебінен өмір сүру - қалыптасқан мінез-құлық болса, енді біреулер жағдайдың әсерінен өмірінде бір-ақ рет жасайды. Келесі біреулер «кездейсоқ» қылмыс жасаған және ол бұл қылығы үшін жазалағанына немесе жазаланбағанына қарамастан, бұдан былай заңнан ауытқитын қалыпты қадам жасауға бармайды, ал тағы біреулер үшін қылмыс жасау актісі олардың осыған дейінгі бүкіл бейқам өмірінің қорытындысы болады. Әлеуметтік жеке адам, тұлға ретіндегі қиын баланы сипаттайтын жағдайлардың бәрін терең зерттегенде ғана осындай мінез-құлықты түсіндіруге, оның себептерін ашып көрсетуге, қылмыс жасайтын адамдарға ықпал етудің тиімді құралдарын табуға, қоғамдағы құқық бұзушылықтың алдын алудың жолдары мен әдістерін белгілеуге болады.

Дипломдық жұмыс барысында жасөспірімдердің абайсыздан және импульсивті жасаған іс-әрекетінің психологиялық ерекшеліктеріне тоқталып кету, оның маңыздылығын ашу, сауалнама жүргізу арқылы қиын балалардың жүйкелік-психологиялық тұрақсыздығын анықтау.

Кәмелетке толмағандардың қылмысқа бару себебі қоршаған ортаның және оның өз тұлғасының кері әсерімен негізделеді. Көбінесе құқық бұзушылықты «қиын жеткіншектер» жасайды. Кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылығын қарастыратын болсақ, жеткіншек, үлкен адамдардың және өзімен жасты балалардың ықпалымен қылмысқа барады. Көбінесе мұндай жеткіншектердің тұлға құрылымында теріс мінез-құлық байқалады: жалқаулық, ерік-жігері төмен, жауапкершілігі аз, агрессивтілігі жоғары және басқа мінез-құлықтар тән. «Қиын» балалардың тұлғасының құрылуына сондай-ақ жанұяның кері ықпалы ата-анасы және туыстарының ішімдікке салынуы, олардың өрескі» мінезі жатады. Сонымен бірге жеткіншектің айналасында жүріп, оны жақсы көретін ата-аналары, бірақ жеткілікті педагогикалық және мәдени құндылық көрсетпейтін туыстары да жатады. Қиын тәрбиеленетін жеткіншектердің, әдетте оқуға ынтасы төмен болады, ол оны сынып оқушылары, колледжде, мектеп мұғалімдері алдында нашар адам етіп көрсетеді. Сөйтіп қоғамда бейімделмеген жеткіншектердің ішінде, сол мектепте нашар мінез-құлықпен және оқумен танылған балалар ілігеді. Сонымен, кәмелетке толмағандардың әлеуметке қарсы мінез-құлқының болуы, ең бірінші сыртқы әлеуметтік ортаның ықпалынан (соның ішінде шағын ортаның), сондай-ақ жеткіншектің өзінің өмірлік қиыншылықтарға көзқарасы әсерінен қалыптасқан мінез-құлықтан пайда болады. Импульсивті және абайсыздан болған іс-әрекеттің негізінде тұлғаның психологиялық ерекшеліктерін анықтауға болады, мұнда тәжірибелік бөлімге кәмелетке жасы толмаған жеткіншектердің жүйкелік-психологиялық тұрақсыздығын, мінез-құлық акцентуациясын білу зерттеу арқылы анықталады.

Зерттеу жұмысының мақсаты - қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсерінің психологиялық сипатын анықтау.

Зерттеу міндеттері:

тақырыпқа байланысты шетел және кеңестік психологтардың еңбектерін қарастыру;
қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсерін факторлар көмегімен теориялық тұрғыдан ашу;
қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсерін психологиялық әдістер көмегімен анықтау;
ғылыми негізделген ұсыныстар келтіру.

Зерттеу объектісі : қаладағы және ауылдағы 14-16 жас арасындағы жасөспірімдер.

Зерттеу пәні : қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсерін зерттеу.

Жалпы болжамы : қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсерінің айырмашылығ бар.

Зерттеу жұмысының жаңашылдығы : қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсеріне (қаладағы және ауыл жасөспірімдері) психологиялық зерттеу жүргізу.

Теориялық маңыздылығы : қиын балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсері А. Е. Личко мен К. Леонгард тұжырымдамасында, А. Ф. Лазурский «Мінез туралы ғылыми очерктерінде» қарастырылуы.

Практикалық маңыздылығы : «Қиын» балалардың шығуына отбасындағы психологиялық ерекшеліктердің әсерін криминалистік психологияда, заң психологиясында, жас даму психологиясында сынау мүмкіндік береді.

Қиын балалардың шығуына психологиялық жағдайлардың әсерінің зерттелуінің психологиялық астары

Республикада тәрбиелейтін колониялардың іс-әрекетінде кәмелетке толмаған құқық бұзушының іс-әрекетін психофизикалық қасиеттердің әсер ету мәселелері шешілмеген, әсіресе тұлғаның анти қоғамдық іс-әрекетіндегі әлеуметтік және биологиялық құрылымындағы қатынастық мәселесі қарастырылмаған. В. Г. Пидминистің айтуы бойынша «біздің бірнеше психологтарымыз, оқытушыларымыз және заңгерлеріміз адамның ерекшеліктерін көптеген күрделі түрлерін түсінуге мүлдем жеңіл қарайды, оларды тек қана әлеуметтік көзқарас жағынан ғана талқылайды», ал әдетте құқық бұзушының жеке құқығын әсіресе оның сипаттамалық ерекшелігін бағаламауға әкеп соғады.

Қылмыстық істерді жасауға мүмкіндік беретін жеке тұлғалардың биологиялық ынтасын жақтай отырып, кез-келген жағдайдағы психопатия және мінездің басқа аномалиялары қылмыстық істің болуына әсерін тигізетін, оның болуын жеңілдететін, өздік бақылаудың мүмкіндігін төмендететін фактілерді ескермеуге болмайды.

Психология, сот психиатриясы және криминологияда кез-келген жағдайларда нақтылыққа ауысу кезіндегі анти қоғамдық іс-әрекеттердің мүмкіндігін туғызатын, әлеуметтік аталған қасиеттерге кәмелетке толмаған қылмыскерлер ие болатын тұжырым айтылған. Біздің зерттеулерімізге сәйкес, күрделі және көптеген негізделген кәмелетке болмаған қылмыскердің тұлға ретіндегі қасиеттерінің маңызды сипаты бар, ол жүріс-тұрысында қоғамға деген қатынаста, әдетте ұжымға, ата-аналарына, еңбекте және оқуда байқалады.

Кәмелетке толмаған тұлғаны біз өзіне және қылмыстық психологиясы бар байланыстарын жүйке ретінде қарастырамыз, олар бейәлеуметтік істерді жасап әкеп соғады: зорлау, тонау, ұрлық және т. б. Сонымен бірге сипаттық заңдылық байқалады: интеллектік дамудың төменгі деңгейі тұлғаның интелектік дамуы төмен болған сайын оның мінезінің сипаты тұрақсыз болады, сонымен бірге бейәлеуметтік қарамаудың әсеріне тез түседі. Бірақ та кәмелетке толмаған құқық бұзушының микроортасының теріс әсері қаншалықты күшті болса да, ол аморальді істерге әкеп соғуы мүмкін, онда оның мінезінің құрылымында, теріс әсер тиімді жағдайды туғызатын құлықтар мен қасиеттері болады. Сондықтан да, біз патогендік себептердің осы кешендерін жан-жақты оқуға тырысамыз, өйткені ол кәмелетке толмаған сотталған тұлғалар да тұрақты немесе мінезінің уақытша онтологиясына әкеп соқты.

Мінездің түрлену стадиясы туралы елестерді ескере отырып, барлық тәрбиелік колониялардағы тұлғаларын зерттеу үшін үш жаққа бөлуі мүмкін: қалыпты: (гармоникалық), аномальдік тұлғаларды бірнеше топтарға бөледі: инертті-пассивті, агрессиялы, мақтаншақтар және невротикалық мінезі бар тұлғалар.

Бірінші топтағы тәрбиеленушілер белсенді, ширақ, қызығушылығы мол тұлғалар. Осы категориялы адамдар шығармашылық кештерге қатысып, өз көмектерін көрсетеді. Басқа адамдар арасында өздерін мықты ұстайды, олар әдетте өз қателерін мойындап, жұмыс пен оқуға жауапкершілікпен қарайды.

Екінші топқа мінез-құлықтары тұрақтылығы жетпеген тұлғалар жатады. Инертті-пассивтік тұлғаларға, күдікті, ренжігіш, неврозды, шешім қабылдай алмайтын адамдар жатады. Оларға ұят сезімі тән. Олардың бәрі тәрбиеленушілерге көмек көрсетеді, бірақ та осыны жұртқа көрсетпей жасағанды қалайды. «Агрессиялы-тиіскіш» адамдарға қозу, жоғары аффектілік қасиеті тән, әдетте олардың көңілі орнықсыз. Өз құрдастарын өзіне бағындырып ұстағысы келеді. Оқу мен еңбекке қалыпсыз қатысады, жиі тәртіп бұзады.

Мақтаншақтарға истерикалық мінез-құлықтары тән. Олар, өтірікші, фантазер, критик болып келеді. Олар әдетте ризасыз болып келеді. Мектеп жұмысында мұғалімнің сенімділігін алуға тырысады. Топтарда ауыспалы авторитетке ие болады. Невротикалық мінезділер аз сөйлейді, әрең үйреншікті, жиі бас ауруына, әлсіздік, шаршағаны туралы көп айтады. Олардың көп бөлігі оқу мен жұмыстан қашады. Ұжымда өздерін тұрақсыз ұстайды, өз сөздері болмайды. Байқаулар бойынша, адаптация кезінде олардың невротикалық күйі эмоционалдық тұрғыдан ренішпен байқалады. Осы тұлғаға оң әсер ету кезіндегі байқауда: бас ауруы, әлсіздік байқалады.

Үшінші топтағы тұлғалар үшін көңіл күйдің тез толқуы тән. Көңіл-күйі жақсы болған кезде олар көңілді, ақ көңілді, бірақ та конфликтке тез түседі. Олар ренжігенде: тамырын кесіп, өз саусақтарын сындыра алады. Тәрбиелейтін колонияларда зерттелген сотталған адамдарда көрсетілген мінез-ерекшеліктерінің динамикалық түрі бар, олар бір-бірімен аз байқалатын әдетте қиын шектелетін өтулермен байланысқан. Арнайы шарттарда өз педагогикалық шығармасын бастайтын тәрбиешілер осы өтулерді байқамай қалады, кәмелетке толмаған ұжым мен тұлғаға оң әсерінің тәсілі мен жабдығын дұрыс таңдай алмайды.

Интеллектуалды - еркін дамуы, психикалық аномалиялары бар тұлғалардың болуын ескергендігі кәмелетке толмаған сотталған адамдардың классификациясы маңызды болады. Компоненттік мамандарды қатыстыру маңызды мәселе болып табылады. Олар педагогтар, психологтар, психиатрлар.

Кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылығы: Еліміздегі криминогендік жағдайлардың барлық параметрлерін болашақ әсер етуді ескере отырып, кәмелетке толмаған қылмыстыққа алдын-ала ескертуге назар аударуы керек. Соңғы жылдарда ересек ортаның криминализация өсуінің тұрақты тенденциясы құрылды, олар жасаған қылмыстың 75 % ауыр және өте ауырға жатады (оның ішінде адам өлтіру, денсаулыққа ауыр зиян келтіру) .

Кәмелетке толмаған топтық қылмыстың алдын-алу болып табылады. Жастардың көбісі қылмыс жасаған уақытта мас күйінде болған немесе криминалдық жағдайы алдында болған /14/.

Осындай бөлінудің ерекшеліктері соматикалық, психикалық және мінездік дамудың ерекшеліктерімен, сонымен қатар олардың әлеуметтік жастығымен негізделеді. Ересек жас кезінде мінездік түрлену кезінде тәжірибе жиналуы өтеді /15/.

Кәмелетке толмаған тұлғалардың құқық бұзушылығы сапалық және мөлшерлік сипаттамаларына өз ерекшеліктері тән. Жас кезінде қылмыс жасау жолына түскен адамдарды дұрыс жолға қою өте қиын. Кәмелетке толмаған және үлкен адамдар жасаған қылмыстардың арасы тығыз байланысқан. Үлкен кісілердің қылмыс жасауының себебі әдетте кәмелетке толмаған қылмыскердің қылмысы болып табылады. Үлкен адамның қылмысының тамыры, адамның жеке мінезі енді түрленіп жатқан кезінде байқалады, сол кезде оның өмірлік ориентациясы жасалынады /25/.

Кәмелетке толмаған жастардың қылмыстардың мінездік құлығы болып зорлық пен зомбылық табылады. Сонымен бірге кәмелетке толмаған жастар зорлық пен зомбылық шектерінен өтіп кетеді. Жасөспірімдер қылмыс кезінде ісі ойдағыдай болмаған кезде кісі өлтіру, денег ауыр зақым келтіру секілді қылмыстарға барады.

Кәмелетке толмаған жастар қылмысы «жасару» тенденциясы, жасы кіші балалардың криминалдық активтілігінің жоғарылауы байқалады. Қазіргі уақытта әйел жынысты жасөспірімдердің қылмыс жасауы өсуде. Қыздар арасында қылмыстың салыстырмалы аз таралуына қарамастан біршама қоғамдық қауіп келтіреді.

Еркек жыныстары секілді, әйел адамдардың арақ ішіп, токсикомания мен нашақор үстінде болған қылмыстардың өсуі байқалған. «Мас» қылмыстың жасарту тенденциясы болады. Әр қылмыстың бесінші алкоголь немесе нашақорлық маскүнем болу күйіндегі кәмелетке толмаған тұлғалармен жасалынады. Әдетте, қылмысты топпен жасайды. Жыл сайын кәмелетке толмаған жастар қылмыстың көбісін топ құрамымен жасайды. Топтар үлкен күштерімен ерекшеленеді, ал қоғамдық қауіп пен криминалдық белсенділікті жоғарылатады.

Кәмелетке толмаған жастардың қылмыс дифференциалдығы мен интеграция тенденциясының арасындағы байланыс байқалуда. Қылмыс әлеміндегі «авторитеттердің» жасөспірім ортасына белсенді енуі жүзеге асырылады. Екінші жағынан үлкен кісілердің қылмыстығынан кәмелетке толмаған жастардың қылмыс автономындағы тенденциясы байқалуда.

Психикалық ауытқулары бар кәмелетке толмаған жастар жасайтын қылмыс саны көбеюде. Осында невроздың кез-келген түрлерін, қалыпты деректілікті, психопатия, алкоголизмді көңіл бөлінуді жатқызады.

Аталған көңіл бөлінулер - ауыр емес және тұрақты. Көптеген жағдайда олар ауыр тұқым қуалаушылық салдарынан емес, тиімсіз өмір шарты мен тәрбие салдарынан алынады.

Зорлық және зомбылықпен айналысатын ұйымдасатын қылмыс сферасына кірген жасөспірімдердің саны өсіп келеді.

Кәмелетке толмаған жастардың қылмыс жасауы қоғамдық қауіпті: қарудың заңсыз айналымы, жарылыс заттар мен қару-жарақтарды сату мәселелері болып табылады.

Кәмелетке толмаған жастар қылмысының құрылымындағы басты орынды бұзақылық алып жатыр. Бұзақылық үшін сотталған кәмелетке толмаған жастардың көбісі, аса ауыр бұзақылық еткен тұлғалар құрайды.

Кәмелетке толмаған жастардың қылмыс құрылымын талдау кезінде топтық қылмыс немесе топты жасалған қылмыс ретінде қарастыру керек. Адам топта қылмысты жасай отырып, өзіне тән жеке қасиеттерінен айырылады және де оның қылығы психикалық кешенмен анықталады. Әдетте кәмелетке толмаған жастардың топтық қылмыстары ерекше қаталдықпен ерекшеленеді.

Кәмелетке толмаған топтарының маңызды бөлігі ұзақ қылмыстық іс-әрекетке бекітілген. Қылмыс тәжірибесі өскен сайын, топтар құрамындағы қылмыстарға қатысатын адам саны азаяды. Топтарда кәмелетке толмаған жастар жасайтын қылмыс бөлігі әртүрлі қылмыстар үшін бірдей емес. Әдетте, мұндай топтарда ұрлық құру қылмыстары жасалынады.

Кәмелетке толмаған жастар қылмыстары қажеттіктің жоғары дәрежесімен сипатталады. Кәмелетке толмаған жастар жасайтын қылмыстың таралуы, оның тіркелген бөлігінен біршама асады. Әсіресе жоғары латенттік пен ұрлық бұзақылық ерекшеленеді.

Кәмелетке толмаған жастардың қылмыс сипатының күшіне аталған құбылыстарды оқу кезіндегі бірінші орынға қылмыскер түрінің мәселесі қойылады. Ішкі істер органдарының алдын-алу іс-шараларының жеңісі, жан-жақты оқуға байланысты. Көптеген қателерді болдырмауға болады, егерде қылмыскердің өмір шартын байқамай-ақ оның тұлға ретінде аса назар аударса. Осы жағдай кәмелетке толмаған қылмыскерлерге жатады.

Қылмыскердің жастық ерекшеліктерін криминологтар әдетте: 14-15 жасөспірімді - кіші жасты, 16-17 жас кәмелетке толмаған жастар топтарына бөледі.

14-17 жас интервалындағы контингентіндегі құлықтарының криминологиялық әлеуметтік және психологиялық ерекшеліктері көрсетілген жастық топтарының жасөспірімдердің жүріп-тұруына, олардың өмір сүру шарттары секілді ерекшеліктері әсерлерін тигізеді. Осыдан жасөспірімдердің қылмыстарын 14 жасқа дейін және 17 жастан жоғары құқық бұзушылар тұлғаларын қарастыру қажет.

Кәмелетке толмаған жастар мен ересек кісілер тұлғаларды қарастыра отырып, олардың сөйлесу түрлері туралы айтуға болады. Кез-келген жастардағы қылмыскерлер арасындағы айырмашылықты көрсететін шекара, 16-17 жас және 18-20 жас арасындағы екі жастық топтар салыстырғанда өшіріледі. Аталған жағдайда, толық емес кәмелеттік түсінігін пайдаланатын болса, бірлік топ туралы әңгіме қозғауға болады. /20/

Мекен-жайы бойынша қылмыс жасаған кәмелетке толмаған жастарды зерттегенде олардың 75 % қалада, ал 25 % ауыл тұрғындарынан көрсеткен.

Көрсетілген айырмашылықтар әлеуметтік-экономикалық шарттарға, сонымен қатар салттарға тәуелді.

Баланың отбасынан қашықтап, оның ықпалынан сырт қалуының психикалық әсерін Т. В. Лодкина, А. В. Захаров, В. С. Мухина, З. Матейчик, Е. О. Смирновалар атап көрсеткен /16/.

Кәмелетке толмаған құқық бұзушылардың санының көбеюі отбасы құрылымындағы кемшіліктерге байланысты. Қандай себептерге байланысты болмасын отбасының бұзылуы, жасөспірімнің бойында терең із қалдырады. Олар қалыпты жағдайға қарағанда дөрекі, тұйық бола бастайды. Кейбір жағдайларда, ажырасу, ішкілікке салыну немесе ата-анасының біреуінің беймаралдық мінез-құлқына байланысты болса, бұл нашарлауға емес, керісінше балаларды тәрбиелеу жағдайының жақсаруына ықпал етіу мүмкін.

Біз қарастырып отырған мәселеде, профессор А. Е. Личконың пікірі анағұрлым құнды болып табылады. Отбасының сәтті дәрежесін талдай отырып, жиі кездесетін төрт жағдайды бөліп көрсетеді:

отбасындағы қамқорлықты күшейту (гиперопека), баланың ішкі өмірінің барлық көріністерінен (оның ойлауына, сезіміне, мінез-құлқына) отбасындағы қаталдыққа дейін әртүрлі дәрежеде қатысу тілегінің болуы;
немқұрайлылық, балалардың жиі, шамадан тыс бақылаусыз қадуы /31/.

Жасөспірімдердің қылмыс жасауының себептерін анықтаған кезде олардың сана-сезімінің қалыптасуына әсер ететін екі бағыттағы факторларды байқаймыз, яғни объективтік және субъективтік факторлар. Объективті себептерге тұрмыстық жағдайлардағы қайшылықтар, қоғамда туындап жататын әртүрлі қиыншылықтар және қылмыстық мінез-құлық жатады. Объективті немесе сыртқы себептер жас адамның девианттық мінез-құлқының қалыптасуына әсер етеді. Төмендегі сандар жиынтығы девианттық іс-әрекеттердің бір қырының динамикасын көруге болады:

бейнесінің жасалуы, барлық уақытта баланың ниетіне ықылас білдіру және оның қарапайым жетістігін шамадан тыс марапаттау;
отбасында «золушканың» болуы бұл ата-ананың өзіне көп көңіл бөліп, ал балаларына аз көңіл бөлуі /30/.

Зерттеулерге сүйенсек, қызуқанды мінез-құлық отбасы қатынастарында қалыптасады. Осы жағдайлармен қатар қызуқандылықтың дамуына алып келетін мына жағдайлар деуге болады:

жиі болатын ата-ана арасындағы ұрыс, жанжалдар;
ата-аналардың бір-бірін және балаларын сыйламауы;
балаларға қарау мен бақылаудың болмауы;
жасөспірімдердің пікірін елемеу;
ата-аналары тиісті жылулықты бере алмауы;
балалардың ар-намысына тию;
тәрбие жүйесінің сапасыздығы. /9/

Криминологтардың мәліметтері бойынша, қатігездікті, зорлықты іске асырған тұлғалардың көпшілігі, бала кезінде кемсітуге, жазалауға, үлкендер жағынан қатал қарауға ұшырағандар.

Қылмысты зерттеуде, оған әсер ететін факторлардың көптеген сананың бар екендігі көрінеді. Қазіргі кезде қылмыстың тууына алып келетін себептер нарықтық экономикаларға қатысты пайда болған бәсеке, жұмыссыздық, дағдарыс. Шын мәнінде ішкілікке салыну біздің өмірімізге әлеуметтік дәстүр ретінде еніп отыр, ол арнаулы мерекелердің, кездесулердің, уақытты өткізудің тәсілі ретінде, жеке мәселелерді шешудің құралы ретінде қолдануда. Статистикалық мәліметтерге қарасақ, бұзақылықтың 90 %-ы, әйел зорлаудың 90 %-ы, 40%-ы басқа қылмыстарды осы ішкіліктің арқасында болады екен. Өлім, тонау, қарақшылық шабуыл, ауыр дене жарақатын салудың 70 %-ы ішімдік кезде болған. Сол сияқты отбасында ажырасулардың 50 %-ы ішімдікке байланысты болған.

Әлеуметтік нормалардан ауытқудың түрлерін зерттей отырып, мынандай тұжырым жасауға болады. Бір әлеуметтік норманы бұзудан екінші әлеуметтік нормаға өту байқалады. Ол жеке тұлғаның өзіне тән ерекшелігіне және қоршаған ортасына байланысты болады.

Отбасылық келіспеушіліктер барлық отбасылар үшін табиғи құбылыс болып табылады. Өйткені, бірлесіп өмір сүру үшін индивидуалды психикалық ерекшеліктері бар, әр түрлі өмірлік тәжірибесі, түрлі көзқарастары мен қызығушылықтары бар адамдар қосылады. Сондықтан, әр алуан сұрақтарға қатысты қарама-қайшы ойлар туындауы мүмкін.

Қақтығыстардың пайда болуы адамдардың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру ұмтылыстарымен немесе ерлі-зайыптылардың біреуінің немесе отбасы мүшелерінің қызығушылықтарын ескермей, оларды қанағаттандыру шарттарын жасаумен байланысты.

Отбасылық қақтығыстардың себептері өте көп: отбасылық өмірге деген түрлі көзқарастар; отбасылық өмірен байланысты жүзеге аспаған күтулер мен қанағаттандырылмаған қажеттіліктер; ерлі-зайыптылардың біреуінің маскүнемдігі; ерлі-зайыптылардың опасыздығы; бір-біріне дөрекі, суық қатынас; күйеуінің үй шаруасында жұбайына көмектесуден бас тартуы; тұрмыстық орнықсыздық; рухани қызығушылықтар мен қажеттіліктердің әр түрлілігі; т. б.

А. И. Кочетов отбасылық қақтығыстардың негізгі жеті себебін атайды:

Некелік қатынастардың этикасын бұзу (қызғаныш, опасыздық) ;

Биологиялық сәйкескелмеушілік;

Ерлі-зайыптылардың айналадағы адамдармен - туыстар, таныстар, қызметтестер және т. б. - дұрыс емес өзара қатынас;

Қызығушылықтар мен қажеттіліктердің үйлеспеуі;

Балаға қатысты педагогикалық көзқарастың әр түрлілігі;

Ерлі-зайыптылардың біреуінде, кей жағдайда екеуінде де тұлғалық кемшіліктердің немесе теріс қылықтардың болуы;

Ата-аналар мен балалары арасында өзара түсініспеншіліктің жоқтығы.
В. А. Сысенко А. И. Кочетов атап өткен себептерді қарастырды, бірақ толығырақ және нақтырақ қарастырды:

Ерлі-зайыптылардың біреуінің сексуалды қажеттіліктерінің қанағаттанбауы;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.