Қазақстан Республикасы парламентінің имиджі

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Парламентінің имиджі

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ . . . 3

І. Конституциялық реформа және қазақстандық парламентаризмнің дамуы . . . 6

ІІ. Қазақстан Республикасы Парламенті имиджі қалыптасуындағы жауапкершілігі . . . 20

ІІІ. Қазақстан Республикасы Парламентінің БАҚ-пен байланысы . . . 31

Қорытынды . . . … . . . 43

Сілтемелер көрсеткіші. …… . . . 46

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 47

КІРІСПЕ

Тәуелсіздіктің еңселі биігіне көтерілу бізге оңайға түскен жоқ. С. Датов, И. Тайманов, М. Өтемісұлы, Ж. Тіленшиев, С. Қасымов, Кенесары хан бастаған ұлт-азаттық қозғалыстары, Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Шоқай бастаған қазақ ұлттық-демократиялық интеллегенцияның тәуелсіздікті саяси және рухани тұрғыдан жеңіп алу жолындағы белсенді қоғамдық-саяси қызметі, қазақтардың 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі, 1929-1931 жылдардағы тоталитарлық тәртіп жүгенсізігіне наразылық, 1986 жылғы қазақ жастарының демократиялық бас көтеруі - міне, осылайша, алғаш Ресей, кейіннен КСРО деп аталған аталған алпауыт империялардың отарлау саясатына қарсы қозғалыстар жалғасып кете барады. Азаттыққа деген талпыныстарды үздіксіз айқындау, тіптен қанға бояп, аяусыз жаныштау тәрізді сорақылықтар тәуелсіздік үмітін алыстата түскендей болды. М. Горбачевтың қайта құру мен жариялылық ахуалы да еліміздің тәуелсіздігін жақындата қойған жоқ. 1990 жылы 24 сәуірде республикада Президент қызметі белгіленіп, Н. Ә. Назарбаев Президент болып сайланса да, бұрынғыша Мәскеуге көгенделдік. Дәл сол жылдың 25 қазанында “Қазақ КСР-ның Мемлекеттік егемендігі туралы” декларация республиканың егемен мемлекет екендігін атап көрсете тұрса да, оның басқа республикалар мен егеменді Республикалар Одағына ерікті түрде бірігетінін және өзара қатынастарын шарт негізінде құратындығын ескертті. Сонымен бірге бұл құжат еліміздің аталған Одақтан еркін шығу құқығын растайтындығын да айтты.

Декларация тәуелсіздікке заңдық бастау, саяси-қоғамдық өтпелі көпір болды деп айтуға да негіз бар. Олардың ең бастысы, республиканың өзінің ұлттық мемлекеттігін сақтау, қорғау және нығайту бағытындағы шараларды бұрынғыдай Одақтық органдар арқылы емес, дербес, өз бетінше жүзеге асыруға мүмкіндіктер алуы еді. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі республика халқы атынан іс-қимылдар жасауға құқылы болды. Декларация қоғамдық, саяси, діни ұйымдарға мемлекет пен қоғам өміріне қатысу кепілдіктерін бере отырып, қоғамды демократияландыруға негіз қалады. Онда республика аумағында өзінің Конституциясы мен заңдарының үстемдігі орнатылатындығы атап көрсетілді. Мұның өзі Қазақстанның шын егемендік жолын ұстанғанын дәлелдеп берді.

1991 жылы 1 желтоқсанда болған жалпыхалықтық сайлау Н. Ә. Назарбаевты республика Президенті етіп сайлады. Бұл шара еліміздің егемендікке ұмтылысының шынайы көрінісі еді. 1991 жылы 10 желтоқсанда Қазақ КСР-інің атауы Қазақстан Республикасы болып өзгертілді. 16 желтоқсанда Республика Парламентінің “Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” Заңды қабылдауы қазақ халқының тәуелсіздік жолындағы ұзақ жылдарға созылған күресінің заңды қорытындысы болды. Қазақстан өмірлік маңызы бар қадамдар мен шешімдерді жүзеге асыра отырып, 1991 жылдың 16 желтоқсанында “Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” Конституциялық Заңын қабылдағаннан кейін өз тәуелсіздігін заңдық тұрғыдан ресімдеп алды. Сөйтіп, республика өзін өз аумағының толық шегінде билік құратын тәуелсіз, демократиялық әрі құқықтық мемлекет деп жариялады. Республика өз аумағында үкімет билігін толық иеленетін, өзінің ішкі және сыртқы саясатын дербес белгілеп, жүргізетін болды.

Еліміздің тәуелсіздік алуы, дамудың демократиялық зайырлы, ашық қоғам құру жолын таңдауы сөз бостандығының толғақты мәселелерін көтеруімізге толық мүмкіндік берді. Демократиялық қоғам азаматтарға өзінің саяси көзқарасы мен ой-пікірлерін еш бүкпесіз білдіру бостандығымен қатар ақпарат алу және оны тарату еркіндігін де сыйлайтындығымен ерекшеленеді. Осылайша қоғам өмірінде сөз бостандығы мен демократияның негізгі тірегі - бұқаралық ақпарат құралдары ықпалды күш ретінде алға шықты. Бұрынғыдай әміршіл-әкімгерлік жүйенің айтқанымен жүріп, айдағанына көнетін қасаң идеологияның қаруы емес, қоғамдық пікірдің қожасына айналды. Мұндай жағдайда саясат, қоғамдық сана, мемлекеттік және ұлттық мүдде, рухани, мәдени, әлеуметтік өмірдің қай саласы болсын, қоғамдық пікірге бағынып, БАҚ шын мәнінде “төртінші” билікке айналары белгілі. Мемлекеттік билік, атқарушы үкімет те өздерінің саяси имидждерін қаласа да, қаламаса да БАҚ арқылы ғана қалыптастыруға мәжбүр.

Осы ретте бітіру жұмысының тақырыбын “Қазақстан Республикасы Парламентінің имиджі” деп алдық. Бітіру жұмысы кіріспеден, “Конституциялық реформа және қазақстандық парламентаризмнің дамуы” және “Қазақстан Республикасы Парламенті имиджі қалыптасуындағы жауапкершілігі”, “Қазақстан Республикасы Парламентінің БАҚ-пен байланысы” атты үш тараудан, қорытындыдан және сілтемелер мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бітіру жұмысының “Конституциялық реформа және қазақстандық парламентаризмнің дамуы” атты бірінші тарауында 1993 жылдың қаңтарында тәуелсіз Қазақстанның алғашқы Конституциясының қабылдануы тәуелсіздік эволюциясында жаңа кезеңге жол ашқандығын басты назарға ұстана отырып, 1995 жылы тамызда Қазақстан Республикасының екінші Конституциясының қабылдануын жан-жақты талдап, таразыладық. Осы тарауда 1995 жылдың желтоқсанында Қазақстанның екі палаталы Парламентіне сайлаулар өткізілгендігі, Конституциялық Заңның нақты қағидалары басшылыққа алынып, еліміздің шын мәнінде Президенттік республика жолына түскендігі барынша айқындалды. Сондықтан да тәуелсіздіктің алғашқы Заңын құрметтеу, оның тарихи рөлін дұрыс ұғыну әрбір қазақстандық азаматтың қасиетті борышы.

Бітіру жұмысының “Қазақстан Республикасы Парламенті имиджі қалыптасуындағы жауапкершілігі” атты екінші тарауында Қазақстан Республикасы Парламентінің заңдық жауапкершілігіндегі азаматтық-құқықтық, қылмыстық-құқықтық, әкімшілік-құқықтық және тәртіптік құқықтық мәселелері маңызды нысана көзіне айналды. Парламенттің өз жауапкершілігінің саяси, заңдық негіздері сараланады.

“Қазақстан Республикасы Парламентінің БАҚ-пен байланысы” атты үшінші тарауда бұқаралық ақпарат құралдарында Парламент мәселесінің жазылу ерекшеліктері мен негізгі сипаттары айтылады.

Қорытындыда Қазақстан Республикасы Парламентінің өткені мен бүгініне баға беріліп, ұсыныс, пікірлер айтылды.

І. КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ РЕФОРМА ЖӘНЕ

ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ПАРЛАМЕНТАРИЗМНІҢ ДАМУЫ

Қазақстанның кәсіби парламентаризмге келер жолы күрделі де қайшылықты, саяси шиеленісті, бұралаңды болды. Осы қиян асу, қиын жолда республика Жоғарғы Кеңесінің екі құрамы таратылды. Елімізде парламенттік демократия, парламентаризм біртіндеп қалыптасты. Парламентаризм мен шынайы демократия жолында соңғы он бес жылға жуық уақыт бойы еліміздің бүкіл саяси жүйесі белгілі бір эволюциядан, маңызды өзгерістер кезеңінен өтті.

1995 жылғы Конституцияда өз бейнеленуін, конституциялық шешімін тауып, билік тармақтары түпкілікті түзіліп, онда парламентаризм идеясының негіздері мен принциптерінің құқықтық тұғыры қаланды. Парламентаризмнің қалыптасып, нығайып, орнығуы оның демократиялық режимдердегі өзінің бастапқы, тума табиғатына толық сай болуы әр елдің тарихи-ұлттық, рухани, саяси-демократиялық дәстүрлеріне саяси-құқықтық мәдениеті деңгейіне байланысты екендігі тарихтан белгілі.

Парламентаризмнің мағынасын әр қырынан түсіндіретін бірқатар ұғымдар бар. Кейбіреулер парламентаризмді үстемдік жағдайында атқарушылық пен заң шығарушылық функцияларын бөлісуді білдіретін ұйымдардың жүйесі және жоғарғы билікті жүргізуші ретінде таниды. Айтылған анықтама мемлекеттік билік пен басқару жүйесінде сайланбалы заң шығарушы органды алдыңғы орынға қояды. Басқалары парламентаризмді - “бұл өкілетті заң шығарушы органның формальді түрдегі үстемдігі жағдайында атқарушылық және заң шығарушылық функцияларын нақты тарқатып беруді білдіретін басқару жүйесі - Парламенттің мемлекеттік биліктің өзге органдарына” Парламенттің Үкіметті жасақтауын және соңғысының жоғарғы заң шығарушы орган алдындағы жауапкершілігі жүктейді. Үшіншілерінің пікірінше, парламентаризм - “бұл халықтық пікірдегі беделділер мойындайтын органдар және сол органдар мен Үкімет арасындағы толық ынтымақтастықтың режимі” /1/.

Сондай-ақ, парламентаризмді тамыры тереңде жатқан сонау ортағасырлық дәуірдегі мемлекеттік құрылым мен нақты билік жүйесінің шеңберіндегі шешімдерді қабылдау кезінде тиісті құзірет пен құқықтарға ие сайланатын жиынның халықтық өкілі ретінде көретіндер де жоқ емес. Біздіңше парламентаризм өзге мемлекеттік билік тармақтарынан Парламенттің барынша тәуелсіз болуымен айғақталады. Парламентаризм - Парламенттің үстемдік жағдайында атқарушылық және заң шығарушылық функцияларын бөлісумен ерекшеленетін демократиялық мемлекеттердегі жоғары мемлекеттік биліктің жұмыс істеуі және ұйымдар жүйесі.

Қазақстан Парламенті демократиялық құқықтар мен нормаларды, рәсімдерді сақтай отырып, бүкіл халық тікелей сайлаған өкілдер енетін, заңнамалық қызметі арқылы елдің мүддесін білдіруші және қорғаушы коллегиялық органға айналды. Парламентаризм жоғарғы өкілді органдағы заң шығарушылық қызметі арқылы заңдардың күрделі архитектоникасын анықтап, жүйе таратушылық, жүйе құраушылық рөл атқарып, саяси жүйенің аса маңызды саяси институты болды. Тармақталған, жақсы ұйымдастырылған әрі тиімді жұмыс істейтін республикалық, сонымен бірге жергілікті деңгейдегі өкілеттік құрылымдар демократиялық қоғамды, өркениеттілікті және құқықтық мемлекетті құру жолына түсуі қажет екені өзінен өзі белгілі нәрсе. Парламент қана азаматтық қоғамды құрайтын құрылымдар мен топтардың мүддесін білдіруші және жинаушы ретінде танылып, бұл мүдделерді мемлекет еркіне қоя береді. Нарықтық экономика жағдайында тиімді мемлекеттік басқару парламентаризмді тек шығарып қана қоймай, керісінше жетілдіру мен дамытуды көздейді. Тек осындай кезде ғана жаңа жағдайға бейімделген заң шығарушылық базаның тиімді құрылымына жүгінуге болады. Әрине, осындай база болмаса, экономика, қаржы, әлеуметтік, саяси және өзге де салалардағы реформаларды ары қарай жүргізу мүмкін емес.

Сенат пен Мәжілістен тұратын Қазақстан Республикасының кәсіби Парламенті 1995 жылы қабылданған Конституцияға сәйкес құрылды. Ол шын мәнінде, кеңестік кезеңнен өз құрылымын және функциясын сақтаған бір Палаталы Жоғарғы кеңестің орнына келді. Содан бері бүкіл заңшығарушылық қызметті көбіне шартты, хронологиялық түрде екі депутаттық сайланымның өкілеттіктерімен тұтас келген екі кезеңге бөлуге болады. Жинақтап айтсақ, алғашқы кезеңнің ерекшелігі кеңестік заңнаманы өзгерту, мемлекеттілікті қалыптастыру, экономиканы ырықтандыру, дағдарысты әлеуметтік-экономикалық құбылыстарды еңсеру, саяси тұрақтылықты және азаматтық татулықты сақтау мақсаттарында бастапқы құқықтық негіз құру болды.

Шамамен, 1999 жылдан, екінші сайланымдағы депутаттардың жұмысының басталуымен республикада біртіндеп экономикалық өсу, әлеуметтік ахуалдың жақсару кезеңі басталды. Тиісінше, елдің орнықты дамуы үшін берік негіз болуға қабілетті неғұрлым іргелі және стратегиялық қарымды заңдарға деген қажеттілік пайда болды. Осындай маңызды заңдардың қабылдануы коммуналдық саланың, әсіресе, ТМД-да алғаш рет жинақтаушы зейнетақы жүйесі қызметінің негізін қалаған зейнетақы реформасы заң жүзінде қамтамасз етілген 90-шы жылдардың екінші жартысынан бастау алғанын айтуға болады.

ХХІ ғасыр шебі электр энергиясы кешенін тиімді ырықтандырумен бедерленді, банк секторының реформасы аяқталып, ол халықтың отандық банктерге сенімінің қалпына келуі негізінде жеткілікті пәрменді несие-қаржы жүйесін жасауға мүмкіндік берді. Өткен жылдар мұнай өндіру, көлік және коммуникация кешені, ауыл шаруашылығы саласындағы заңнамамен белсенді жұмыс істеумен, акционерлік қоғамдардың, табиғи монополиялардың қызметін реттеудің ең үздік жолдарын іздестірумен ерекшеленеді. Ұлттық сақтандыру рыногын дамыту үшін құқықтық негіздер құрылуын соңғы жетістіктер қатарына жатқызуға болады. Парламенттің заң шығару жұмысының осы және басқа да көптеген нәтижелеріне сүйене отырып, Қазақстанның нарықтық экономикасы аяғынан тұрып, ішкі және сыртқы рыноктарды сенімді игеруге кірісті. Қазір экономиканың 90 пайыздан көбі жеке меншікте, ал соңғы төрт жылда экономикалық өсудің орташа көрсеткіші 10 пайызға жуықтағанын атасақ та жеткілікті.

Бұл жағдайларда, тұтастай алғанда, нарықтық жаңаруларды заң жүзінде тиянақтау кезеңінің аяқталғаны туралы, жаңа экономикалық қатынастарды құқықтық реттеу жүйесінің құрылғаны туралы айтуға болады. Соңғы жылдары мейлінше жоғары деңгейде жүйеленген актілердің қабылдануы осы саладағы істердің заңды нүктесі болды. Олар - Салық, Кеден, Жер, Су, Орман, Бюджет кодекстері. Қазір Парламент Еңбек, Экология және Көлік кодекстерінің жобаларымен жұмыс істеуде.

Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы және әкімшілік-әміршілдік жүйеден нарықтық қатынастарға өту еңбек қатынастары мақсаттарын, реттеу қағидалары мен әдістерін түбегейлі өзгертуді қажет етті. Нарыққа өтудің бастапқы кезеңінде “Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы” Қазақстан Республикасы Заңын қабылдау жолымен еңбек заңнамасын дәйекті реформалау басталды. Аталған Заң белгілі бір кезеңде еңбек қатынастары үдерісінде туындайтын негізгі мәселелерді реттеуге мүмкіндік берген өтпелі кезең үлгісі болып табылады. Бүгінгі күні Қазақстан қоғамының даму деңгейі еңбек қатынастарын сапалы жаңа деңгейге шығаруды қажет етуде.

Еңбек кодексі жобасының негізгі қағидалары мен мақсаттары: тікелей еңбекпен байланысты еңбек қатынастарын және өзге де қатынастарды құқықтық реттеу, адамның еңбек құқықтары мен бостандығының ең төменгі кепілдіктерін белгілеу, еңбек қатынастары тараптары мүдделерінің теңдестігіне, экономикалық өсуге, өндіріс тиімділігін және адамдардың әл-ауқатын арттыруға қол жеткізуге бағытталған қажетті құқықтық жағдайлар жасау болып айқындалған.

Президенттің 2006 жылғы 1 наурыздағы “Қазақстанның әлемнің бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына ену стратегиясы” атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарына сәйкес Экологиялық кодекс жобасы әзірленді. Қазіргі кезде қоршаған ортаны қорғаудың іс жүзіндегі жүйесі қоршаған ортаның сапасын кезең-кезеңімен жақсарту мақсатында түбірлі реформалар жүргізуді қажет етеді. Экологиялық кодекстің жобасында қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шараларға арналған қаражат жинау мен жұмсаудың жаңа тәсілдері айқындалған көрсеткіштері бар. Экологиялық нормалау, қоршаған ортаға әсерді бағалау, экологиялық сараптама мен кешенді экологиялық шешім Экологиялық кодекстің жобасында қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз етуге үндеген бірыңғай жүйенің элементтері ретінде қаралады. Алғаш рет экологиялық талаптарды заңнамалық акт деңгейінде еуропалық директивалардың талаптарына мейлінше жақындастырып, егжей-тегжейлі реттеу ұсынылды. Бұл Экологиялық кодекстің көптеген ережелері заңға тәуелді нормативтік-құқықтық актілерге сілтемесіз тікелей қолданыс сипатында болады.

Көлік кодексі жобасының мақсаты көлік және коммуникация саласындағы Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын жүйелеу, көлік-коммуникация кешенін реттеуді жетілдіру, барлық шаруашылық жүргізу нысандарын тең құқықты дамытуға арналған жағдайлар жасау, көлік қызметтері нарығын дамыту, сондай-ақ көлік қатынастары саласындағы заңдылықты нығайту болып табылады. Заң жобасын қабылдау республикада қабылданған Қазақстан Республикасының 2008 жылға дейінгі мемлекеттік көлік саясаты тұжырымдамасын және 2015 жылға дейінгі көлік стратегиясын іске асыруға ықпал етеді.

Жалпы алғанда, қос Палаталы Қазақстан Республикасының Парламенті үш сайланым ішінде экономиканы және қоғамдық-саяси жүйені нығайтуға әрі тұрақты дамытуға бағытталған мыңнан астам заң қабылдады. Бұл ретте, біздің ойымызша, ең бастысы - осы заңнамалық актілер бүгінгі таңдағы әлемдік тәжірибе мен қазақстандық заңнамалық ізденістердің оңтайлы ұштасуы болып табылады. Соған сәйкес, егер кеңес дәуірінен кейінгі кеңістіктегі елдердің мейлінше ұқсас жағдайларда дамығанын ескерсек, осы заңдардың көпшілігі ұлттық заңнамаларды жақындату жөніндегі ЕурАзЭҚ Парламентарлық Ассамблеясы саясатының шеңберінде аз пайда келтірмесі әбден анық. Атап айтқанда, бұл Парламентаралық Ассамблея шеңберінде соғұрлым сұранысқа ие техникалық реттеудің негіздері, көлік және инновациялық қызмет, электрондық құжат айналымы, терроризмге, есірткі бизнесіне және заңсыз көші-қонға қарсы күрес сияқты үлгі заңдарға қатысты.

Заңнамаларды үйлестіру туралы айтқан кезде ТМД елдерінің Парламентарлық Ассамблеясының жұмыс тәжірибесіне сүйене отырып, “Ғылыми-техникалық ынтымақтастықтың негізгі қағидалары туралы” “Өңірлік шекара маңындағы ынтымақтастық туралы”, “Еңбекті қорғауды құқықтық реттеу туралы” және басқа да модельдік заңдар әзірледі.

Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Конституциясын Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі 1993 жылғы 28 қаңтарда қабылдады. Бұл егемен мемлекеттің Ата Заңын әзірлеп, қабылдаудың алғашқы тәжірибесі еді. Сол кездегі жағдайды ескеру керек, ол - ұлттық сана-сезімнің күрт оянуы, халықтың саясатқа барынша құлақ түруі, елдің әлемдік қоғамдастыққа кірудегі алғашқы тәжірибесі, саяси және экономикалық реформалар жүргізудегі алғашқы қадамдар, олардың көбіне нобайлап жүргізілуі, үзіліп қалған экономикалық және шаруашылық байланыстар.

Екі жыл бойы Конституцияның Қазақстан мемлекеттігін сипаттайтын, азаматтық және мемлекеттік тіл мәселелерін реттейтін кейбір ережелерінің төңірегіндегі даулар мен пікірсайыстар толастамады. Заңгерлер, саясаткерлер, қоғамтанушылар осы мәселелер жөніндегі ұсыныстарын жасап жатты. Республика Президенті өз позициясын бірнеше рет білдірді. Соңында Президент Парламенттің ағымдағы сессиясының күн тәртібіне азаматтық, мемлекеттік тіл, жерге жеке меншік мәселелерін қарауға енгізу жөнінде Жоғарғы Кеңесте дауыс беруді ұсынды. Алайда рейтингтік дауыс беру нәтижесінде бұл ұсыныс қолдау таппады. Сонымен жаңа болмысты, дамудың жинақталған тәжірибесін ескере отырып, реформа бағытын жеделдету мақсатында елдің жаңа Конституциясын әзірлеп, қабылдау көкейтесті қажеттілікке айналды.

Республиканың бұқаралық ақпарат құралдарында 1995 жылы 4 шілдеде жарияланған жаңа Конституция жобасына сәйкес Қазақстан - президенттік басқару түрін таңдаған біртұтас мемлекет, мұның өзі -Президент, Парламент және Үкімет өкілеттіктерінің ара- қатынастарының барынша анық болуын талап ететін объективті факторлардың әмірі. Бұл орайда Президент Конституцияның сақталу кепілі, сондай-ақ, өкіметтің барлық салаларының өзара іс-әрекеті мен олардың халық алдындағы жауапкершілігінің ұйымдастырушысы және төрешісі болады.

Екі палата - Сенат пен Мәжілістен құралатын Парламент - Қазақстанның ең жоғары өкілдікті органы, ол заң шығару қызметін атқарады. Үкіметтің де статусы жаңарады, жобада оның негізгі қызмет бағыттары, нәтижелері үшін жауапкершілігі белгіленген. Сот жүйесін қалыптастыру тәртібі де түбірінен өзгереді, бірақ Конституцияны сот арқылы қорғаудың дербес институты Конституциялық кеңес ретінде сақталып қалады. “Жаңа Конституция жобасын талқылауға 3 миллиондай қазақстандық қатысты, 33 мыңға жуық ұжымдық талқылау болды. Оларда азаматтар, ұжымдар, тұрғылықты жерлердегі жиындар, мәслихаттар, қоғамдық бірлестіктер жалпы саны 30 мыңдай ұсыныстар мен ескертпелер енгізді”/2/.

Ұсыныстар мен ескертпелерді Сараптық-Конституциялық кеңес мұқият зерттеді, өйткені олардың жарамдысын құжатқа түзету ретінде енгізу қажет еді. Әрине, олардың бәрін бірдей жобаға енгізудің мүмкіндігі болған жоқ. Алайда, ел азаматтарының көпшілігінің пікірін бейнелейтін, Қазақстанның көп ұлтты халқының түпкілікті мүдделеріне сай келетін ұсыныстар сөзсіз ескеріліп отырды. Жалпы алғанда жобаның идеологиясы мен негізгі жобасы сақталғанымен, іс жүзінде оның барлық бөлімдері азды-көпті өзгерістерге ұшырады, баптардың жартысынан астамына, дәл айтқанда 95 баптың 55-іне түзетулер мен толықтырулар енгізілді.

Ең алдымен, қазақстандықтардың толып жатқан тілектері ескеріле отырып, мемлекеттің қазіргі Қазақстан Республикасы деген ұстанымы сақталды (алғашқы нұсқада - Қазақ Республикасы) . Бұл орайда ел осы ұстаныммен әлемдік қоғамдастыққа мүше болғаны, халықаралық шарттар жасағаны, заңдардың тұтас бір жүйесін қалыптастырғаны ескерілді. Мәселенің техника-экономикалық жағы да назарға алынды. Мемлекеттің құрылым мәселелеріне арналған тараулар бәрінен де көп өзгеріске ұшырады. Жобаға Конституциялық соттың орнына құру көзделген Конституциялық кеңеске арналып жаңа тарау енгізілді. Ұзақ талқылаудан кейін Парламент Мәжілісінің сан құрамын 67 депутатқа дейін ұлғайту туралы шешім қабылданды (алғашқы жобада 55 депутат ұсынылған болатын) .

Бүкілхалықтық талқылау барысында Парламентті тарату негіздерінің ұсынылған міндеттеріне байланысты көп сын айтылды. Осы ұсыныстар ескеріле отырып жобаның түпкілікті нұсқасында Парламент өкілеттіктерін мерзімінен бұрын тоқтатудың жаңа тәртібі белгіленді, ол мемлекет мүддесін барынша қорғап қалуға мүмкіндік береді және сонымен бірге жиі-жиі сайлау науқандарының зардабынан елдің заң шығарушы органдарының беделі түсуіне жол бермейді.

Денсаулық сақтау және азаматтарды әлеуметтік қамсыздандыру саласында Парламенттің заң шығару құзырын кеңейту туралы ереже қабылданды. Бұл шешім адам құқықтары мен бостандықтарын заң бойынша қамтамасыз ету тұжырымдамасынан туындайды, аталған мәселелерді шешудің қалыптасқан тәжірибесіне сай келеді.

Жаңа Конституция елдің ұлтаралық татулық және азаматтық тыныштық, саяси және экономикалық реформаларды дәйекті жүйеге асыру жағдайында тұрақты дамуына мүмкіндік жасайды. Ата Заң халықаралық нормаларға сәйкес ұлтына, жынысына, діни сеніміне, саяси сенімдеріне қарамастан азаматтардың құқықтары мен бостанықтарына кепілдік береді. Жоба сондай-ақ соңғы жылдары Қазақстан халқын толғандырған аса маңызды қоғамдық мәселелердің ішінде мемлекеттілік, тіл, меншік, азаматтық мәселелері де бар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.