Еңбек социологиясы

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе

Негізгі бөлім

Еңбек - адам мен қоғам өмір сүруінің табиғи алғышарты. Ой және дене еңбегі.
Еңбек социологиясының пәні мен қызметтері.
Еңбек социологиясының категориясы: еңбектің мазмұны, еңбектің сипаты, еңбек жағдайы олардың мәні.

4. Еңбек социологиясы нені зерттейді?

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Жоғары да айтылғандай, жалпысоциологиялық теориямен қатар, жекелеген әлеуметтік құбылыстарды және институттарды (қала, ауыл, жастар, мәдениет, білім беру, т. б) зерттейтін арнайы (салалық) социологиялық теориялар бар. Еңбек социологиясы да осылардың бірінен саналады.

Еңбек социологиясының зерттеу нысаны ретіндегі еңбек дегеніміз не? Бұл сұрақты қарастырмастан бұрын еңбектің қоғамдағы орны, рөлі және маңызын анықтайтын бір қатар жалпы теориялық сұрақтарға тоқталу қажет.

Адамның да, қоғамның да пайда болып, қалыптасып, дамуы тек еңбекке байланысты екені баршаға аян. “Адамды адам еткен еңбек” - деп тегін айтылмаған. Еңбек дегеніміз - қызметтің тіршілік әрекетінің басты, шешуші, түбегейлі формасы. Оның барысында адам қажетін өтеуге керекті бүкіл заттар мен игіліктердің жиынтығы жасалады. адам еңбегінің өнімі - адамды қоршайтын екінші табиғат болып табылады. Яғни, адамдардың қолымен және ақылымен жасалған тұтастай бір жасанды әлем.

Еңбектің дәстүрлі анықтамасы К. Маркстің “Капиталында” берілген тұжырымғм сай келеді, ол шынында да өз мәнін сақтап қалды, дегенмен кейбір қосымшалар да қажет. Маркс еңбекті былай деп анықтайды: “Еңбек дегеніміз-адам мен табиғат арасында іске асып отыратын процесс, оның барысында адам өзінің қоғамдық қызметі арқылы өзі мен табиғат арасындағы зат алмасуды ыңғайлап, реттеп, басқарып отырады. Табиғат затына ол өзі табиғат күші ретінде қарсы тұрады. Табиғат затын өзінің өміріне жарайтын халге келтіру үшін ол өзінің бойында бар күштерді: қол, аяқ, бас, саусақтарын іске қосады. ”

Алайда, мұнда дене еңбегі анық көрініп тұр. Адам мен табиғат тікелей байланысты. Мәселен, жер жыртып жүрген тракторшы жерге (табиғатқа) сәйкес әрекет етіп жүр. Ол әрекетті өзінің алдына қойған мақсатына орай жүзеге асырады. Ал станок басында бір бөлшекті жоңып жатқан жұмысшы - станокшының табиғатқа ешбір қатысы жоқ секілді . . . Бірақ ол олай емес. Ол жұмыс істеп жатқан станок кеннен балқытылып алынған металдан жасалған, кен болса жерден (табиғаттан) алынған. Және кез келген физикалық еңбек табиғатқа тікелей әсер етпесе де, мұны аралық баспалдақтар арқылы іске асырады.

“Дәрігер, мұғалім, жазушы, ғалым т. б. ой еңбегі мамандарының еңбегі не болады?” -деген сұрақ туындайды. Міне, осы жерде Маркстің тұжырымы жарамсыз. Осы және басқа категориядағы мамандардың еңбегінде табиғат пен қарым- қатынас жоқ, есесіне басқа адамдармен жалпы қоғаммен қатынас бар (мұғалімдер оқушылармен, дәрігерлер аурулармен, актер көерменмен, саясат қоғаммен т. б. ) .

Осылайша келтірілгшен анықтамада ой еңбегінің ерекшелігі ескерілмеген. Мұның себебі, Маркс заманында мұндай еңбек түрінің қоғам да аз орын алғандығында және физикалық еңбектің (адам мен табиғат арасында) басым болғандығын да екені түсінікті. Осны ескере келе мынадай анықтамаға тоқталғанымыз жөн “ Еңбек дегеніміз - қоғамға қажетті материалдық және рухани құндылықтарды жасау жөніндегі адам мен табиғат адам мен қоғам арасында іске асырылатын саналы және мақсатты процесс”.

Еңбектің қызметі - оның материалдық және рухани сұранымдармен қажеттіліктерді қанағаттандыруға деген мақсатқа бағытталуымен ғана шектеліп қоймайды. Еңбек - сондай-ақ, адамның басқа да қажеттіліктерін, сұранымдарын қанағаттандырудың негізі болып табылады. Оларға таным араласу, т. б. жатады. Қанағаттандырылған қажеттілік уақыт өз кезегінде жаң қажеттіліктер туындауына алғышарттар жасайтындықтан, мұндағы еңбектің рөлі ерекше зор, ол бүкіл қоғам байлығын жасауда зор рөл атқарады. Табиғат - қоғам байлығынын анасы, ал әкесі - еңбек деп бекер айтылмаса керек. Еңбектің маңызды бір қызметі оның адам тұлғасын дамытуға “үлесі”. Іс жүзінде еңбек дегеніміз - адам болмысының ерекше әдісі. Адам ең алдымен өзінің қажетті өмірлік игіліктермен қамтамасыз ету үшін е, ңбек етеді, бірақ осы мақсатқа жету барысында еңбек адамды түрлендіру мен жетілдіруде маңызды рөл атқарады, еңбек арқылы ол өзінің болмысын “өзгертеді”.

1. Еңбек - адам мен қоғам өмір сүруінің табиғи алғышарты. Ой және дене еңбегі.

Еңбек адамның физикалық және ақылының дұрыс дамуына физиологиялық тұрғыдан қажетті, ол адамның еркін, назарын, бастамасын басқа да психологиялық қасиеттерін дамытады, ол сондай -ақ адамгершілікке де тәрбиелейді, бұдан оның педагогикалық маңызын көреміз. Адам технология заңдары бойынша ғана емес, әдемілік заңдары бойынша да жасампаздық еңбек атқарады, еңбек процесі мен оның нәтижелерін әдемілігі еңбекті эстетикалық жағын құрайды. Білікті токарьдың (металл жонушы) қалай жұмыс істейтіні көргенде әдемі жұмыс істейді . . . деп сүйсінеиінімізде содан.

Біз еңбектің кейбір жалпы маңызы бар қызметтерін атап шықтық, әрине бұл кез келген еңбекте уақыт бірлігінде және қоғамда олардың бәрі немесе басым көпшілігі көріне береді деген ұғым тудырмайды. Адамға жақсы әсер ету былай тұрсын, денсаулығына зиянды, тұлғаның рухани құлдилауына да әкелуі мүмкін еңбек түрлерінің де аз емес екендігінің баршаға аян. Бірақ бұл еңбектің адам дамуындағы рөлін мойындауға кедергі болмауы тиіс.

Адам қажетін өтеу қоғам байлығын құрастыру, тұлғаның дамуына жол ашу сияқты басқа да бірқатар маңызды міндеттерді орындай отырып, еңбек қоғамның даму көзі және қоғамдық дамудың қозғаушы күші болып есептеледі.

Біздің қоғамның қазіргі әлеуметтік дамуының ең басты мақсаттарының бірі - әлемдегі алдынғы қатарлы мемлекеттердегідей өмір сүру деңгейіне қол жеткізу екендігі белгілі. Ұзақ мерзімдік “Қазақстан - 2030” стратегиялық бағдарламада осы мақсатқа жету кезеңдері белгіленген. Бірақ аталған елдердің осындай деңгейге қалай жеткенін анықтауға тырыссақ, онда олардың кез келгенінің дамуына үлес қосқан алуан түрлі фактолардың ішінде, жоғары өнімді еңбек тұрады. Батыс пен Шығыстың көптеген елдерінде (әсіресе Жапонияда) қазір еңбекке табыну қалыптасты, еңбек ең негізгі құндылық, барлық ақылға келер материалдық және рухани игіліктердің көзі ретінде зор беделге ие.

Кеңес Одағында еңбек ар - намыс, ерлік мәселесі деп жарияланды, бірақ бұл заты жоқ нәрсені барға балау еді. Социолистік құрылыс өзінің шаруашылық жүргізу әдістерімен жоғары өнімді еңбекке, жоғары сапалы өнім шығаруға деген қызығушылықты өшіріп отырды. Еңбек барысында шын мәнісінде беріліп жұмыс істемеу - теңгермешілікке, жұмыс дұрыс ұйымдастырмауға төмен жалақыға, т. с. с. табиғи жауап еді.

Сол кездерде “жұмысшылар (жорыта) еңбектеніп жатқан сияқты да, ал билеушілер олардың еңбегіне төлеп жатқандай болды ” деген белгілі афоризмнің шығуы бекер емес. Еңбекке деген ықылас деңгейі оған төленетін ақыға сәйкес еді деуге болады. Көп жылдар бойы қалыптасқан осы бір стериотиптен енді енді ғана арылып келе жатқандаймыз.

Еңбектің қоғамдағы орасан зор, бірінші кезекті маңызы - оның сан- алуан түрінде, салаларында, формаларында көрініс тапты. Бұл тарихи кезеңдерде дамыған еңбек барысындағы әр түрлі еңбек құралдары, құрал - саймандар, т. б. қолданылғандығы - пайда болған қоғаидық еңбек бөлінісінң нәтижесі болып табылады. Қоғамдық еңбектің әр түрлі сипаттары бойынша бөлінуіне мына еңбек түрлері куә: индустриалдық, ауыл шаруашылық, кәсіптік отбасылық т. б әйел, бала еңбегі, шығармашылық және қарадүрсіндік еңбек өнімді және өнімсіз еңбек, ұйымдастырушылық әне орындаушылық, білікті, біліксіз еңбек, қол еңбегі, мехникаландырылған, автоматтандырылған еңбек, кәсіптік және жүздеген мамандықтандырылған еңбек т. б.

Қоғаидық еңбек бөлінісінің ішінде еңбектің дене және ой еңбегі болып бөлінуіне назар аударамыз. Шын мәнәінде қоғамдық- тарихи процесс ретіндек бөлінісі “материалдық және рухани еңбек бөлінісі басталған мезеттен ” жүзеге аса бастады.

Жалпы алғанда, барлық еңбек процесіне бұлшық еттер де, ми да қатысады, екеуі де адамға тән болған секілді, еңбек операцияларында да дене күшімен ақыл энергиясы бірлеседі.

Еңбек процесі дене және ақыл күшінің бірігуінсіз іске аспайды, алайда бұл олардың арасындағы айырмашылықты жоққа шығармайды. Бұл айырмашылықтар олардың еңбек процесінің негізгі элементтері тұрғысынан алып қарағанда айқын көрінеді: 1) еңбек заты, 2) еңбек құралы, 3) еңбек нәтижесі (өнімі) .

Еңбек заты дегеніміз - еңбек құралдары әсер ететін табиғат заттары, еңбек құралдары - еңбек затына әсер ету үшін адамның пайдаланатын түрлі жабдықтары.

Жоғарыда келтіріген еңбек ерекшеліктері тұрғысынан алғанда дене және ой еңбегінің арасында қандай айырмашылық бар.

Дене еңбегінің заты- бұл табиғаттың бөлшегі, материалданған формасы ьар өңделиеген зат немесе бұйым, шала фабрикат (мәселен шахтер үшін өмір қабаты, тоқыма фабрикасының жұмысшысы үшін, мақта, т. б. ) . Ой еңбегінің заты - материалдық немесе заттар да болуы мүмкін. Мәселен, зауыттың ғылыми лабораториясында жұмыс істеп жатқан инженер үшін жасалып жатқан машина конструкциясын немесе формулалар теориялық, ойша моделдер, идеалдық заттар (нысандар) .

Дене еңбегінің құралдары - бұл техникалық құралдардың сан алуан түрлері, олардың негізіг міндеті қол, саусақ, аяқ секілді ежелгі дене еңбегі мүшелерін күшейту және жетілдіру. Ой еңбегінің құралдары, оның заттары секілді рухани( теориялар, гипотезалар, кітаптар, сызбалар т. б. ) және материалдық болуы мүмкін (әр түрлі ғылыми приборлар, эксперименталдық құрылғылар, есеп құралдары- калькуляторлар, компьютерлер т. б. ) . Олар біздің миымыздың интеллектуалдық “қуатын” еселеп көбейтуге арналған.

Дене еңбегінің өнімі - адамның алуан түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін өндірілген заттардың кең көлемі. Бірақ, бұл заттарды жасаған адамдар миларын жұмыс істетпеді деген сөз емес. Ой еңбегінің өнімі екі түрлі сипатта болуы мүмкін: 1) таза рухани құндылық (кітап, сурет, симфония т. б. ) 2) материалдық өндіріспен тікелей біте қайнасқан өнім, бұл жағдайда инженердің ой еңбегі завод жұмысшылары материяға айналдырады, инженер оларға жұмыс бағдарламасын есептеулер сызбалар, схемалар түрінде беріледі.

Әлеуметтік жоспарда ой еңбегінің дене еңбегінен айырмашылықтарын ескерген жөн: шығармашылық сипат - басым көпшілігінде дара атқарылады, баға берілуінің ерекшеліктері, еңбек жиынтығында еңбек үлесінің үлкен болуы т. б. Дене еңбегі - адамның өндірген өнімі одан бөліп алуға олатын болса, ой еңбегінде керісінше өнімі әрқашан иесімен қалып, оның интеллектуалдық қуатын арттыра береді. Ой еңбегімен дене еңбегі арасындағы айырмашылықтарға назар аудара отырып, адам еңбегінің әу баста пайда болғалы бері дене және ой қызметтерінің бірлесуі болғанын айту қажет. Сонымен қатар қоғамдық өндірістің дамуы - еңбектегі интеллектуалдық қызметтердің артуымен сипатталады. “Екінші табиғаттың” бірде-бір материалдық заты - тек дене еңбегінің өнімі бола алмайды. Оны жасауға міндетті түрде ой еңбегі де қатысады. Сондай-ақ, ешбір рухани құндылық, “материяға айналмастан” өмір сүре алмайды. Тек ой ғана мидың туындысы ретінде айтылмаған, жазылмаған ой ғана материалдық “қабықсыз өмір сүреді” (оны тудырған материалдық мүше - ми болсада) .

Ғылыми - техникалық ревалюция кезіндегі ой еңбегі дамуыныңжалпы тенденциясы - оның сипатын мазмұндағы елеулі сапалық, сандық өзгерістердің пайда болуы және олардың тығыз байланыстылығы. Ой еңбегі көлемінің өсуі дамытылған, күрделі формалардың арқасында болып отыр. Ал қарапайым түрлері - қажетсіз болып немесе техникалық құралдарға жүктелінген. Ой еңбегінің сапалық өзгерістернің басты бағыты - “ғылымиландырумен” байланысты, ой еңбегі бұрынғыға қарағанда көбінесе шығармашылық болып келеді, ол зерттеу, іздестіру еңбегімен жақындасуда.

ҒТР - дың ой еңбегінің сипатымен мазмұнына әсерінің басты бағыттарының бірі - белсенді жүзеге асып жатқан ой еңбегін технизациялау (компьютерезациялау) болып табылады. Ол жаңа интеллектуалдық - еңбек міндеттерін жаулай отырып тереңдеп, адам қызметінің жаңа салаларына тарау арқылы ауқымын кеңейтуде.

Біз ой еңбегінің сипатына кеңінен тоқталып өттік, себебі инженерлік еңбек, білікті ой еңбегіне жатады. Жаңа саяси-экономиалық құрылымға көшу кезеңінде еңбек қандайда өзгеріске ұшырамасын, оның жалпы теориялық қасиеттері, әлеуметтік міндеттерге түрлерге бөлінуі өз күшінде қалады. Югослав ғалымы Д. Марковичтің анықтамасы бойынша: “Еңбек социолгиясы дегеніміз - еңбекті оның басқа қоғамдық құбылыстардан ерекшелейтін өзіне тән ерекшеліктерін ескере отырып қоғамдық құбылыс ретінде қарастыратын арнайы социолгиялық ғылым”. Еңбек социологиясы - еңбекті саяси, құқықтық және басқа қатынастармен тығыз байланыстыра отырып, әлеуметтік - экономикалық процесс ретінде зерттейді. Ол бір мезгілде теориялық және практикалық ғылым ретінде қызмет етіп, оның ғылыми қорытындылары мен тұжырымдары кеңінен қолданылатын қолданбалы зерттеу нәтижелеріне сүйенеді.

2. Еңбек социологиясының пәні мен қызметтері.

Еңбек социологиясы зерттейтін мәселелер аясы өте кең. Бұл еңбектің қоғамын өмір сүруімен дамуының басты факторы ретінде көпқырлы болуынан. Еңбек формалары мен түрлерінің мәселелеріне: ғылыми техникалық прогрестің еңбек мазмұнына, сипатына және жағдайларына әсері, еңбек ұжымдарының құрылымдары мен қызметі, еңбектің әлеуметтік психологиялық фаторлары т. б. жатады.

Еңбек күрделі қоғамдық құбылыс болғандықтан, оның физиология, экономика, құқық, эргономика, психология медицина секілді бір қатар жаратылыстану және қоғамдық ғылымдар зерттейді. Олар еңбек етудің белгілі бір жақтарын қарастырғанымен жалпы еңбек сипатын бере алмайды. Еңбек социологиясының адам еңбегін, адамның еңбек процесіндегі орны қоғамдық қатынастар жүйесінде кеңінен қарастыратын кешенді пән ретіндегі алатын орны осымен анықталады.

Еңбек социологиямында қолданылатын әдістер мен тәсілдерге келер болсақ олар көбіне жалпы социологиялық ғлым жасап шығарған метродологиядан нәр алады. Сонымен қатар, еңбек социологиясы “туыстас” ғылымдардың да кейбір әдістерін пайдаланады.

Социология ғылымының бұл саласы - оның өзімен бірге пайда болып, бірге жасасып келеді. Тарихта оның құрылу, қалыптасу, даму кезеңдерін былай жүктеуге болады: а) ғылымға дейінгі кезең (ХVIII ғ. дейін), ә) классикалық кезең (XIX-XX ғ басы) - ең қысқа, бірақ мазмұнға өте бай кезең, осы ғылымның негізін қалаушы ұстанымдар қалыптасқан дәуір, д) қазіргі заман кезеңі, еңбек социологиясы өз алдына ғылымның бір саласына айналды. Соңғы кезең Америка инженері Фредерик Уинслов Тейлордың (1856-1915) атымен және оның ғылыми менеджмент теориясымен байланысты. Тейлор өндірісте жасалған ғылыми инженерлік сараптамаға сүйене отырып, еңбек өнімділігін арттыру мақсатында еңбек процесін бөлшектеу жүйесін жасап шығаруға тырысты. Ол еңбектің ұйымдастыру және нормалау, өндірістік процестерді басқару жұмыс күшін таңдау және орналастыру проблемаларына, сондай-ақ еңбекке, тәртіпке қалыптастырудың, жұмысшылар менмбаршылықтың қарым - қатынасын реттеудің тиімді жүйесін жасап шығаруға басты назар аударды. Осы шаралардың арқасында еңбек қарқыны мен өнімділігін айтарлықтай өсіруге қол жеткізілді. Тейлор есімімен бірге “Форд моторс К”компаниясының негізін қалаушы Генри Фордтың (1863-1947) аты да бірге аталады. Оның зауыттарында ең алғаш рет стандарттау мен конвейерлеу әдістері пайдаланыла бастады. Өндірістік социологияның негізін қалаушылардың бірі - Э. Мэйо (1880-1949), оның “индустриалдық қоғамның адами мәселелері” және “индустриалдық қоғамның әлеуметтік мәселелері” атты кітаптары бар. Ол еңбек өнімділігін арттыру мақсатында жасалған “Адами қатынастар теориясының” авторы, бұл теория басқару ұстанымдары мен әдістері және еңбекке моралдық психологиялық ынталандырудың тұжырымы болып табылады. Бұл теория - тейлоризмге оппозиция ретінде дамыды, оны тым машиналандырылған, “зорықтырушы” деп санады. “Адами қатынастар теориясы” өндірістегі еңбекті гуманизациялауда жақсы рөл атқарды, бірақ оған марксистердің көз қарасы - кез келген батыс теориясына көзқарасы секілді оң болмады. Оны “реакциялық утопия” деп атап “монополияның жұмысшы табына қарсы күресінің ең көп таралған формасы” қызметін атқарады деген тұжырым жасалады.

Жалпы АҚШ - та еңбек социологиясының ең үлкен мектебі қалыптасты. Ол аз уақытта университет кафедраларына табан тіреп, сонда білікті социологтар дайындалды. Сонымен қатар басқа да батыс елдерінде - Франция, Германия, Англия және басқа да елдерде өзіндік социологиялық мектептер қалыптасты.

Еңбек социологиясы - Батыс елдерінде жоғары еңбек өнімділігіне жетуге және оның әлеуметтік беделін арттыруға көп үлес қосты.

Қазіргі таңда еңбек социологиясы - социологияның басты бөлімі болып есептеледі. Онда бірқатар салалар бар: мамандық социологиясы, өндірістік ұжым социологиясы, жоспарлау социологиясы, индустриялдық социологиясы. Бұлардың қатарына, сондай - ақ ауылшаруашылығы еңбегінің, ғылыми еңбектің және инженерлік еңбек социологиясын да жатқызуға болады.

3. Еңбек социологиясының категориясы: еңбектің мазмұны, еңбектің сипаты, еңбек жағдайы олардың мәні.

Еңбек социологиясы пайдаланатын негізгі категорияларға: еңбек мазмұны, еңбек сипаты, еңбек жағдайлары, еңбек ұйымдастыру, еңбек ынталандыру, еңбек мативациясы - ықыластану, еңбек құрылымы және түрлері, еңбекке қанағаттану жатады.

Енді бұларды жеке - жеке қарастырайық:

Еңбек мазмұны - жұмыстың ішкі мән мағынасын түрін, еңбек операцияларын ұйымдастыру ретін білдіреді. Басқаша айтқанда, ол еңбектің әлеуметтік технологиялық жүйесі. Еңбек мазмұны тікелей техникалық жарақтануға, сондай - ақ технологиялық процесте еңбек міндеттерінің (функцияларының) бөлінуіне тәуелді.

Еңбек сипаты - категориясы еңбеккерлердің нақты жұмыс түрімен (дене немесе ой, ауыл шаруашылығы және өндірістік, ұйымдастырушылық пен орындаушылық, қарапайым және күрделі, шығармашылық немесе күнделікті) шұғылдануын білдіреді. Еңбек сипаты мен мазмұны категориялары бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл категориялар бір-бірімен толықтырып отырады, себебі бір еңбектің әртүрлі жақтарын көрсетеді. Еңбек мазмұны мұқият зерттеу, еңбек сипатын социологиялық түрде зерттеудің бастапқы нүктесі болып табылады.

Еңбек мазмұны ұғымына аты да, мағынасы да жақын ұғым - еңбек мазмұндылығы ұғымы.

Еңбек мазмұндылығы - еңбек мазмүны секілді еңбектің техникалық-функционалдық жағын білдірмейді, ол еңбектің интеллектуалдық элементтерге толы болуын, оның әлеуметтік-психологиялық құрылымын көрсетеді.

Еңбек жағдайы - өндірістін процестің маңызды тарабы болып тыбылады. Оған өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушылық-техникалық және табиғи-жаратылыс сипаттағы факторлар жиынтығы кіреді. Олар бірінші кезекте адамның денсаулығына, жұмыс қабілетіне, оның еңбекке деген ықыласына әсер етеді.

Әлеуметтік-экономиалық факторлар тобы негізінде өндірістік қатынастар сипатымен анықталады. Оған қоғамның саяси, экономикалық, құқықтық белгілері, сондай-ақ, жұмыс күнінің ұзақтығы, еңбекке ақы төлеу жүйесі еңбеккерлердің жалпы білімдік және арнайы дайындық деңгейі кіреді.

Ұйымдастырушылық - техникалық факторлар негізінен өндіргіш күштердің деңгейіне тәуелді, олар еңбек құралдарын, технологиялық процестерді басқару формаларын ақмитды.

Табиғи - жаратылыс факторларына - географиялық орта, географиялық шарттар т. б. жатады. Олар бір жағынан өндірістік процесс іске асырылатын тікелей ортаны құраса, кеңірек мағынада, бүкіл аталған факторлардың іске асырылуы алаңы болып табылады.

Факторлармен қатар еңбек жағдайларының құрылымын құрайтын элементтер бар: а) санитарлық гигиеналық (микроклимат, жарықтандыру, діріл, ауа ортасының күйі, әр түрлі сәулелер т. б. ) ә) психофизиологиялық (физикалық және жүйке психикалық салмақ, жұмыстың бірсарындылығы мен қауырттығы), б) әлеуметтік психологиялық олар бірлесе отырып ұжымның әлеуметтік психологиялық ахуалын құрайды, в) эстетикалық (жұмыс орнын безендірілуі, интерер жасау, арнайы музыканы пайдалану т. б. ) .

Еңбек жағдайлары тікелей еңбектерге әсер ету тұрғысынан - экстремалдық, салыстырмалы қалыпты және жақсы деп бөлінеді. Екінші бір жағынан - еңбек жағдайы қалыпты және зиянды деп ажыратылады, ал соңында - аса қауіпті және жарақаттық қауіпі барлар деп жіктеледі. 90- шы жылдардың басында Ресейде 50-70% кәсіп орындар, экстремалды жағдайлар аймағында орналасқан болатын. Ал Ресей шахталарындағы жарақат алу деңгейі Америкадағыдан 8 есе көп, ал КСРО - дағы шахтердың өмір жасы - 49, ал АҚШ -та 70 жас еді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.