Д. Рикардоның экономикалық ілімдері. Рикардоның «Саяси экономия және салық салудың бастамасы» еңбегі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Д. Рикардоның экономикалық ілімдері.

Рикардоның «Саяси экономия және салық салудың бастамасы» еңбегі

Давид Рикардо (1772-1823) - ағылшынның классикалық саяси экономиясының ең ірі өкілдерінің бірі. Ол ірі биржа кәсіпкерінің отбасында дүниеге келген. Өзінің үйінен жас кезінен кетіп, биржа ойынымен айналысуы оны миллионерлік деңгейге көтерді. Сондықтан да оның алғашқы еңбегі ақша айналымына арналуы тегін емес. Оның жаратылыстану ғылымдары - физика, математика, химия, геология және т. б. айналысуы саяси экономияны зерттеуші ірі ғалым болып қалыптасуына мағызды рөл атқарды. Классикалық буржуазиялық саяси экономияның даму шыңын білдіретін «Саяси экономия және салық салу бастамасы» деп аталатын еңбегі 1817 жылы жарық көрді.

Рикардо буржуазияның мүддесін қорғады. Бірақ ол қоғамның өндіргіш күштерінің прогрессивті даму мүддесін қорғауды өзінің міндетіне көбірек алды. К. Маркс «Рикардоның бірбеткейлігі оның ғылыми адалдығында емес, өз позициясы үшін ғылыми міндеттілігінде», - деп жазды. Ол буржуазия мүддесін қоғамның өндіргіш күштерінің мүддесімен сәйкес тұстарында ғана қорғай білді. Ал олардың арасында қарама - қайшылық туындаған жағдайда ол буржуазияға қарсы шешуші түрде қарсы шықты. Оның бұл позициясына К. Маркс баса назар аударды. Оның бұл әлеуметтік позициясы оның еңбегінің обьективті құндылығын білдіреді.

Методологиясы мен зерттеу пәні. Рикардо позициясының ерекшелігіне және оның саяси экономияны зерттеу пәніне бөліну сапасын зерттеуі жатады. Саяси экономияның пәнін Рикардо қоғамдағы негізгі үш таптың, жер иелігі, капитал мен ақша иелері және жұмысшы таптарының арсындағы ұлттық табыстың бөлінуі деп есептеді.

Өзінің «Саяси экономия бастаулары және салық салу» еңбегінде қоғамдық өнімнің бөлінуі туралы «осы бөлінуді басқарудың заңдылықтарын анықтау - саяси экономияның басты мәселесі», - деп жазды. Дегенмен Рикардо талдау обьектісі ретінде өндіріс саласын да назардан тыс қалдырмайды.

Рикардоның капитализмді талдауда алғашқылардың бірі болып саналы түрде құн теориясына сүйенуі жағдайды түбірімен өзгертті. Капиталистік экономиканың жекелеген, бөлек жақтарын емес, ішкі байланысты негіздерін жиынтық түрде ғылыми талдауға мүмкіндік туды. Маркс айтқандай «Рикардоның ғылым үшін ұлы тарихи маңыздылығы да осында».

Рикардо да Смит секілді экономикалық либерализмді жақтады. Мемлекеттің экономикаға араласуын қаламады. Қоғам байлығының басты шарттарына еркін бәсекелестікті, еркін сауда мен еркін кәсіпкерлікті жатқызды. Рыноктық механизм ол үшін мәңгі әрә жалғыз, оңтайлы экономикалық жүйе болып есептелді. Өндіріс, оның пікірінше тауарларға деген төлемқабілетті сұранысты өздігінен тудырып, тауарлардың өткізілімін қамтамасыз етеді.

Құн теориясы. Смит секілді Рикардо тауардың айырбас және тұтыну құнын ажырата білді. Ол Смиттің құнның еңбектік теориясын қолдай отырып «кез - келген құнның негізі еңбек» екендігі туралы тұжырым жасады. Ол капиталистік пайданың қанаушылық табиғатын түсінді, пайданың жұмысшы еңбегінің нәтижесі оны капиталистің қайтарымсыз түрде иеленетінін, қосымша құн теориясын ашпаса да білді. Бірақ Смиттен айырмашылығы, ол тауардың тұтыну құнына, оның пайдалылығына назар аударды.

Рикардо өндіріс құнының - құнның өзгерген түрі екенін түсінбеді. Сондықтан ол құнның анықтамасын жұмыс уақытымен орташа пайда заңымен байланыстырады.

Еңбекақы туралы ілімі. Рикардо жалақыны - еңбектің табиғи бағасы деп есептеді. Оның пікірінше, бұл жалдамалы жұмысшының күн көрісіне қажетті табысы. Рикардо жұмысшыны өз еңбегін сатушы, ал жалақыны оның еңбегі үшін төленетін төлем ақы түрінде қарастырды. Табиғи еңбек бағасының мөлшері күнделікті қажетті тамақ пен өмірге қажетті заттардың бағасына тура пропорционалды. Бұдан басқа еңбектің нарықтық бағасы болады, ол сұраныс пен ұсыныстың ара қатынасымен анықталады.

Пайда туралы ілімі. Пайданы Рикардо жалақыдан артық өндірілетін құн түрінде қарастырды. Жұмысшы өз еңбекақысынан артық құн өндіреді. Демек пайда жұмысшының төленбей қалған еңбегінің өнімі. Рикардоның есебінше тауардың құны жалақы деңгейінен пайда шамасына артық болады. Осылайша Рикардо жұмысшы табының қаналатындығы туралы тұжырым жасады, мұны кейінде Маркс дамытты.

Рикардо жұмыс күнінің ұзақтығын тұрақты шама ретінде қабылдады. Сондықтан пайданы көбейтудің ол тек бір ғана жолын ұсынды - ол еңбек өнімділігін арттыру. Ал еңбек өнімділігі жұмысшының жалақы түрінде алатын құнын азайтады. Олай болса, Рикардо пайданың салыстырмалы түрде өсетінін білді.

Жер рентасы туралы ілімі. Құнның еңбектік теориясына сүйене отырып Рикардо жер рентасы туралы ілімін дамытады. Ол рентаны табиғи күштердің әсері арқылы түсіндіруге тырысқан әрекеттерді жоққа шығарды.

Рикардоның түсінігінше рента құн заңына сәйкес құралады. Ол табиғат өнімі емес, еңбекпен жасалынады. Рента түсінігін пайдамен және капитал үшін алынатын процентпен арадастыруға болмайды. Жерге жеке меншіктің болуы, рентаны алудың жалғыз негізі болып табылады. Жер иеленуші өндіріс процесіне араласпайды, бірақ меншік иесі ретінде еңбек өнімін иемденуге қатынасады.

Ақша теориясы. Ақша айналымына Рикардо елеулі көңіл бөлді. Ол инфляцияға қарсы, ақша айналымының тұрақтылығы үшін күресті және ақша жүйесінің негізін құрайтын алтын деп есептеді. Бірақ айналыс құралы ретінде алтынды пайдалану ақылға симайды, өйткені алтын монеталардың айналысы қоғамға қағаз ақшалардың айналысымен салыстырғанда қымбатқа түсетіндігін айтты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.