Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің рөлі

Пән: Бизнесті бағалау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің рөлі

Халықаралық тәжірибеде бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің жалпы қабылданған түсінігі жоқ. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі деп - қайырымдылықты, мецинаттықты да, коорпоративтік әлеуметтік жауапкершілікті, әлеуметтік маркетингтік бағдарламаларды, демеушілікті де атауға болады.

Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі - бұл бизнестің қоғамға ықпалы, бизнес шешімдерді қабылдаудың жауапкерщілігі. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі - бұл ереже емес, бұл шешімдерді қабылдау процесінде іске асырылатын этикалық қағида.

Қоғамда бизнестің әлеуметтік рөлі туралы таластар көп санды дәлелдерді туғызды және әлеуметтік жауаптылыққа қарсы және қолдайтын көптеген аргументтерді шығарды. Дәл осылай, аргументтер арасында әлеуметтік жауаптылық пайдасына келесілерді ерекшелеуге болады:

Бизнес үшін ұзақ мерзімді қолайлылар. Жергілікті бірлестіктер өмірді жақсартатын немесе басқа сферада мемлекеттік жөнге салу қажеттілігін орындайтын кәсіпорындардың әлеуметтік әрекеттері қоғам өмірінде өздері қатысуын қамтамасыз етілетін кәсіпорындардың өз мүддесіне пайда келтіре алады. Әлеуметтік көзқарасы бар сәтті қоғамда бизнесті жүргізу өте қолайлы. Тіпті егер қысқа мерзімді шығынның осымен орайлас әлеуметтік әріптестермен биіктетілсе, ұзақ мерзімді де олар пайда табу шегіне қабілетті ынталандыру, яғни дәл осылай тұтынушылар сияқты қамтамасыз етушілер мен жергілікті халықтың кәсіпорындарының өте тартымды бейнесін қалыптастырады.
Қажеттіліктердің және кең қоғамның өзгерілуі. Бизнеспен байланысты әлеуметтік күту қазір радикалды өзгерді. Әлеуметтік проблемалардың шешіміне компаниялардың қатысуы қажетті және үмітті.
Әлеуметтік проблемаларды шешуде көмек көрсетуге арналған нақты ресурстардың бар болуы. Бизнес маңызды адам және қаражаттың қорларымен жайғасады, яғни олардың әлеуметтік мұқтаждықтарға қажет заттарды берумен қамсыздандырады.
Әлеуметті-жауапты тәлімнің адамгершілік міндеттісі. Кәсіпорын қоғам мүшесі болып табылады, сондықтан адамгершілік нормасы оның тәлімімен басқарылуы тиіс. Қоғамның жеке мүшесіне ұқсас, компания әлеуметтік жауапты тұрғыда әрекет етуі тиіс және қоғамның адамгершілік негіздерінің нығаюына жағдай жасауы қажет. Заңдар заман жағдайларының барлығын қамти алмағандықтан кәсіпорындар, реттеліктер мен заңдар негізінде қоғамға қолдау жасау үшін әлеуметтік жауапты мінез-құлық ережелері қатысты болады.

Осы айтылғандарға қарамастан көптеген адамдар осындай жағдайларға сілтей отырып әлеуметтік жауапкершілікке қарсы шығады.

Халықаралық бизнестің негізгі әлеуметтік принциптері ретінде келесілерді белгілеуге болады:

бизнестің жауапкершілігі: акционерлердің игіліктеріне маңызды серіптестер игілігіне;
бизнес этикасы: заңнан бастап сенімділік рухына дейін;
бизнестің экономикалық және әлеуметтік ықпалы: прогреске, әділеттілікке және әлемдік қауымдастыққа;
құқықтық нормаларды құрметтеу;
жан-жақты сауда-саттық қатынастарды қолдау;
қоршаған ортаны қорғау;
заңға қайшы келетін іс-әрекеттерден бас тарту.

Аталған принциптер қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымының макросубъект арасындағы өзара қарым-қатынас сипатын анықтайды.

Қазақстандық бизнес қазірдің өзінде аяғынан нық тұрды, өзінің әлеуметтік жауапкершілігін пайымдай бастады және өз қызметін соған сәйкес құруда. Бұл істе ұлттық компаниялар мен ірі инвесторлар қайырымдылық шараларына, білім, денсаулық сақтау, спорт пен мәдениет жобаларына қаржы бөлу, әлеуметтік жағынан қорғаусыз азаматтарға нақты қолдау жасау арқылы үлгі көрсетуде. Мұндай тәжірибе дамыған елдердегі сияқты бизнес-орта үшін қалыпты жағдайға айналуы керек. Мәселен, экономика үшін білікті кадрлар даярлау саласында бизнес пен білім беру жүйесінің бірлескен қызметі компаниялар үшін де, тұтастай алғанда бүкіл еліміздің мүддесі үшін де пайдалы болмақ. Әлбетте, бұл жерде байыпты түсінік жұмыстарының жүргізілуі және бизнес бастамаларына қолдау көрсету бағдарламасы қажет етіледі. Бізге бизнестің әлеуметтік есептілігінің жалпыға ортақ ережесін әзірлеп, жалпыұлттық міндеттерді шешуде осы саладағы халықаралық озық тәжірибелерге сүйене отырып, оның әлеуметтік жауапкершілігін арттырды.

«Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасы шеңберінде біздің облысымызда кәсіпкерлікті қолдауға 645, 2 млн. теңге бағытталды. Биылдың 1 тамызына облыста 21, 4 мың шағын және орта бизнестің белсенді субъектілері тіркелген. Бұл өткен жылғы осы мерзімдегіден 1, 9 пайызға артық. Ағымдағы кезеңде 4509 жаңа жұмыс орны ашылып, ауылшаруашылық өнімдерін өңдейтін 3 цех, сауда, өндірістік және әлеуметтік салада 50-ге жуық нысан іске қосылды.

Қазіргі нарықтық экономика жағдайында қазақстанның әлеуметтік құрылымы бұрын-соңды болмаған күрделі өзгерістерге ұшырап отыр. Егемендік, тәуелчіздік алған уақыттың ішінде республиканың әлеуметтік құрылымында жаңа таптар, топтар, жіктер пайда болды. Олар: бизнесмендер, кәсіпкерлер, фермерлер, банкирлер, ауан түрлі жеке фирмалардың, дүкендердің, қонақ үйлерінің, мейрамханалардың, т. б. жеке меншік иелері. Тіпті бұдан басқа да өзгерістер бар. Мысалы, бұрынғы Кеңес дәуіріндегі таптар мен әлеуметтік топтардың өздері де біршама өзгеріп кетті. Қоғадағы белгілі бір әлеуметтік-экономикалық топтар екінші бір топтарға ауысы, өтіп жатыр, демографиялық жағдай, ел-жұрттың миграция мәселелері мен үдерістері де ерекше болып отыр. Жалпы алғанда, негізінде табысқа және экономикалық жағдайға байланысты қоғамда топқа, жікке бөлінушілік күшейе түсуде. Осылардың нәтижесінде Қазақстанда ауқатты, дәлеті орташа, кедей адамдарпайда болды. Қоғам қоғам мүшелерінің бұлайша жіктелуіне меншік формасының өзгеруі, жалпы нарық қатынастарының орын алуы ықпал етті.

Сонымен, Қазақстан ірі орта және шағын кәсіпкерлікпен айналысатын бизнесмендер тобы қалыптасып келеді.

Кәсіпкерлік - бұл заңды әлеуметтік-экрнрмикалық құбылыс. Кәсіпкерлік немесе бизнес қоғамның ілгерлеп дамуына елеулі ықпалын тигізеді. Сондықтан еліміздің экономикалық, саяси, әлеуметтік тұрақтануында ірі, ортажәне шағын бизнестің рөлі зор.

Академик К. А. Сағадиевтің пікірі бойынша, Қазақстан Республикасындағы бизнесмендерді 4 топқа жіктеуге болады.

1- топқа: номенклатуралық бизнес жатады, яғни бизнесмендердің бұл тобы өздерінің жоғары билікпен байланыстарын пайдаланып, мемлекеттік, несиелер алудың арқасында байлыққа, меншікке ие болған;

2- топқа табиғатынан бизнеске жақын адамдар жатады. Олардың бизнес өздерінің жинақтаған қорларының және сауда-саттықпен айналысуындағы тәжірибелердің негізінде қалыптасқан;

3-топқа кәсіби бизнестің өкілдері жатады. Бұлар өз күштерімен бастапқы кезден бастап қажымай-талмай еңбектену нәтижесінде қалыптасқан бизнесті негізгі кәсіпке айналдырған адамдар;

4-топқа жаппай бизнес жатады. Бұл топтағы адамдар қолда бар кез келген мүмкіндікті бизнес жасауға пайдаланады. Бұл топтағы адмдардың капиталының болмауы бизнесте көптеген қиындықтарды тудырып отыр. Соған байланысты олардың табыстарының өлемі де айтарлықтай емес.

Әлемдік тәжірибе бизнестің әлеуметтік экономикадағы рөлі бағалауға клмейтіндей жоғары екпінін көрсетіп отыр. Ал мемлекет өмірінің барлық салаларына әсерін тигізеді: жұмысшылар саны бойынша, өндірілетін тауарларының көлемі бойынша, орындайтын жұмыстары мен көрсететін қызметтері бойынша жекелеген елдерде шағын және орта бизнес субъектілері маңызды рөль ойнайды. Экономика үшін шағын кәсіпорындардың толықтай қызметі оның икемділігінартырытын маңызды сұрақтар болып табылады. Тіпті, шағын және орта бизнестіңдаму деңгейіне байланысты, мамандар елдердің өзгермелі экономикалық жағдайға бейімделу мүмкіндіктерін жталдайды. Қазақстан үшін шағын бизнестің қалыптасуы жоғары дамыған қоғамға, жоғары дамыған экономикаға өтетің көпір болуы қажет. Қиыншылықтар мен сәтсіздіктерге қарамастан шағын және орта бизнес даму үстінде, экономиклық, әлеуметтік, ғылыми-технологиялық мәселелерді щеще отырып қарқын алуда. Шағын және орта бизнесті дамыту келесі мәселелерді шешеді:

қоғамның және халықтың қажеттіліктерін жақсы қанағаттандыруға мүмкіндік береті, өркениетті бәсекелестік нарықтық қатынастардың қалыптасуы;
ассортименттің кеңеюі мен тауарлар мен қызметтердің сапасының артуы. Тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандыруға ұмтылу арқылы, шағын бизнес қызмет көрсету мен өнім сапасының артуына мүмкіндік туғызады;
тауарлар мен қызметтердің нақты бір тұтынушыларға жақындауы;
экономиканың құрылымдық өзгеруіне әсер ету. Шағын кәсіпкерлік экономикаға өтімділік, икемділік береді;
өндірісті дамытуға халықтың өз ақшаларын тартуы. Шағын кәсіпорын иегерлері өз істеріне өз ақшаларын үлкен қызығушылықпен салады;
қосымша жұмыс орындарының ашылуы, жұмыссыздық деңгейінің қысқаруы;
адамдардың шығармашылық мүмкіндіктерін тиімді пайдалануға, дарындарының ашылуына, әр түрлі қолөнердің дамуына ықпал етеді;
еңбек қызметіне ірі кәсіпорындар белгілі - бір шектеу қоятын халықтың жекелеген топтарын (үй жұмысымен айналысушылар, зейнеткерлер, мүгедектер, оқып жатқан адамдар) тарту;
меншік иелері, кәсіпкерлер, басқарушылардың әлеуметтік қатарларының қалыптасуы;
ғылыми-техникалық дамуды жандандыру;
жергілікті шикізат қайнары ірі кәсіпорындар қалдықтары қолдану және игеру;
ірі кәсіпорындарға комплетелетін бұйымдарды дайындау және жеткізу жолымен, көмекші және қызмет көрсету өндірісін құру арқылы әсер ету;
арендаға алу немесе сатып алу арқылы төмен рентабельді және тоқыраудағы кәсіпорындардан мемлекетті босату;

Осы барлық аталған және басқа да шағын және орта бизнестің экономикалық, әлеуметтік функцилары, оның дамуы ең маңыздылар қатарына жатқызып, экономиканың ажырамас бөлігі ретінде қалыптастырады. Бірақ шағын және орта бизнестің ролін таңдай отырып, оның дамуына кедергі болатын себептерді айтпауға болмайды.

Біріншіден, Қазақстан Республикасындағы күрделі экономикалық жағдай (инфляция, өндірістің құлдырауы, шаруашылық байланыстардың үзілуі, төлемеушілік, несиені пайдаланудағы жоғары пайыз, кәсіпкерлердің құқықтық қорғалуы) .

Екіншіден, кәсіптіліктің төменгі деңгейі, кәсіпкерлердің өз өздерін теңгеруі.

Үшіншіден, халықтың кәсіпкерлерге толық сенімнің болмауы.

Төртіншіден, шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың әлсіздігі, тіпті, керісінше мемлекеттік органдардың жиі араласуы.
Бесіншіден, қазіргі заманға сай ақпаратардың жеткізілуі, құрал - жабдық, технологияның болмауы, күрделі есеп беру жүйесінің және арендалық төлем құнының жоғары болуы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.