Кәмелетке толмаған қылмыскерлерге жаза тағайындаудың ерекшеліктері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Бірінші бөлім. Қылмыстық жазалар және оның түрлері

1. 1 Қылмыстық жазаның түсінігі мен мақсаттары

1. 2 Қылмыстық жаза жүйесі

1. 3 Жазаны жеке даралаудың негізгі қағидалары

Екінші бөлім. Кәмелетке толмаған қылмыскерлерге жаза тағайындаудың

ерекшеліктері

2. 3 Қылмыстық жауаптылықты жеңілдететін жағдайлар

2. 4 Жауаптылықты ауырлататын жағдайлардың сипаттамасы

2. 5 Кәмелетке жасы толмағандарға басқа да қылмыстық құқықтық ықпалды шараларын тағайындаудың ерекшеліктері

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының тәуелсіз ел ретінде дамуы жоғары заң білімін беру жүйесінде оқылатын пәндер мен оларды оқытудың әдіс тәсілдері мемлекетіміздің алдында қойған талап тілектерінің аясында және соған сәйкес болуды талап етіп отыр. Бұл Қазақстан Республикасының мемлекет пен заң арасы негізіне тікелей қатысты. Себебі, Қазақстан Республикасы болашақ еліміздің ххi-ші ғасыр заңгелерін дайыдап, олардың бойына отанға деген сүйіспеншілік орнықтыруда.

Қазақ елінің тарихына үңілетін болсақ бідің ел дербес болып құрылу үшін көптеген кезеңдерден өткен және сол аралықтарда өзінің заң жүйесін қалыптастырған. Соған айғақ Қазақстан аумағында қалыптасқан басты-басты мемлекеттік құрылымдар мен құқықтық жүйелер, Қазақ хандығының саяси-құқықтық құрылымы, Ресей империясы құрамындағы Қазақстанның саяси-құқықтық дамуы, Кеңестік Қазақстанда мемлекет пен құқықтық жүйенің орнығып, дамуы және Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік-құқықтық дамуы туралы пегізгі мәліметтер бізді тарихтан хабардар етеді. Біз осы асқақтаған еркіндігіміз бен тәуелсіздігімізді бүгінгі таңда әлемге мақтанышпен танытып, барлық сала бойынша жоғары деңгейде орын алуға ұмтылып, жаһандану жолында арпаласудамыз. Ендеше, біз өз елімізге қадамы сәтті, іргесі мықты ұлы мемлекеттердің бірі болуын тілеп, халқымыз әр уақыт бір ауыздан қолдау мен сүйеу болуын тілейміз.

Мемлекет тірегі- халық. Ал, халық- дегеніміз адамдар және олардың ара қатынасы. Ендеше, осы қатынасты реттейтін нәрсе ол Заң. Бізде, 1991 жылы желтоқсанның 16 жұлдызында «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі туралы» маңызды Заң қабылданғаны белгілі. Бұл құжатта: «Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі Қазақстан халқының еркін білдіре отырып, Адам құқыларының жалпыға бірдей декларациясында, халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған өзге де нормаларында баянды етілген жеке адамның құқылары мен бостандықтарының үстемдігін мойындай отырып, қазақ ұлтының өзін-өзі билеу құқын растай отырып, ядролық қаруды таратпау принципі мен қарусыздану процесіне адалдығын мәлімдей отырып, Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін салтанатты түрде жариялайды» (1) - делінген.

Осыған сәйкес 1995 жылғы тамыздың 30 жұлдызында референдум жолымен қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы қоғам, мемлекет және жеке адам тіршілігіндегі орын алатын негізгі қағидаларды бекітіп берді. Оның 1-бабында айтылғандай: «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады және оның ең қымбат қазынасы- адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтарын құрметтеп қорғайды»(2) . Осы негізгі қағидаларды іске асыра бастау арқасында біз Біріккен Ұлттар Ұйымының толық мүшесі болып, басқа да ертеден белгілі өркениетті халықтар қатарындағы терезесі тең ел есебінде танылдық.

Дегенмен, мемлекет тарихында әлі де болса этатизм мен құқықтық мемлекет идеялары ұзақ уақыттар бойы бір-бірімен арпалыста өтуі әбден мүмкін (3) .

Тағы бір баса назар аударар жай-әсіресе соңғы кезеңде етек ала бастаған ересек қылмыскерлердің ықпалымен қылмыс жасап ұсталатын жасы кәмелетке толмағандар жиі кездеседі.

Егеменді де өркениетті елдің бүгінгі мен ертеңін өрге бастырар жас жеткіншектер екені белгілі. Болашақтың тізгінін ұстайтын олардың алдағы атқарар іс-әрекеттерінің түп-тамыры бүгінгі күнмен тығыз байланысты.

Сондықтан да қазіргі жағдайды жасы кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстылықпен күрес, әсіресе олардың өзара топтасып немесе ересек адамдардың

қатысуымен жасалатын қылмыстық әрекеттерімен күрес жүргізу мәселесі

жалпымемлекеттік деңгейде орын алған алдыңғы бағыттағы міндеттердің бірі болып

табылады.

Әрине, қай қылмыстылықтың да алдын алуда әуелі жалпы тәрбие, оның ішінде құқықтық тәрбие негізгі құрал болып есептеледі. Сондықтан да Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы маусымының 24 жұлдызында шыққан «Жалпыға бірдей құқықтық білім мен тәрбие беру туралы » қаулысының негізгі талаптарын іске асырып, жастарға өз дәрежесінде жеткілікті құқықтық тәрбие жастар мен жасөспірімдердің бойында құқықтық талаптарды құрметтеу сезімін қалыптастырып, азаматтадың санасына құқық пен міндеттің бірлігін сезіндіреді, олардың қоғамда өзін-өзі дұрыс ұстап, әсіресе кәмелетке жасы толмағандар арасындағы қылмыстық әрекеттердің алдын алуға мүмкіндік туғызады.

Қылмыстың алдын алу шаралары олардың негізгі-пегізгі көрсеткіштеріне байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Алайда, басты шара-Президентіміздің Нұрсұлтан Назарбаев атап көрсеткендей, «өтпелі кезеңдерді бастан кешіп жатқан қоғамда, мемлекеттік экономика әлі сақталып қалып тұрған тұста, жеке меншік институттары . . . әлі қалыптасып біте қоймаған кезде, мемлекеттің қызметінің орасан зор маңызға ие болатындығы»(7) . Мемлекет тарапынан қолданылатын шаралардың бәрінің мәні де күш ықпалы да қоғамындағы тәртіп бұзушылық пен қылмыстылықтың әулі алдын алуға бағытталған.

«Дегенмен, барлық шараладың құрамында қылмыстық жазаның да рөлі аз емес. Себебі жаза - қылмыс жасаған адамға берілетін қоғамдық, әлеуметтік әділеттіктің көрсеткіші.

Екіншіден, жаза қылмыстылықпен күрестің қажетті құралы.

Үшіншіден, жазаның тәрбиелік мәні өте зор. Жазаны пайдаланып қылмыскедің қылмысты қайталап жасауына кедергі етуге әбден болады. Қала берді біреуге жаза беру арқылы басқа да қылмыс жасауға ниеті бар адамдарды қылмыстық әрекеттерден сақтау мүмкіндігі бар.

Міне осындай жағдайларға қарамастан бұл үлкен де мәнді мәселелер төңірегіндегі әңгімелер жеткілікті деңгейде әлі де болса көтерілмей отыр.

Әрине, біздің елімізде осы бағытта арнаулы зерттеулер осы кезге дейін мүлдем жүргізілмеген десек, ол шындыққа сыймас. Бұл саладағы аз да болса монографиялар мен ғылыми еңбектерден құр алақан емеспіз.

Өткенге шолу жасайтын болсақ, жасы кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстылықпен күрес жүргізудің әртүрлі проблемелары бұрынғы Кеңес Одағы тұсында З. А. Астемировтің, Е. В. Болдыревтің, М. И. Блумның, К. Е. Игошевтің, А. Н. Игнатовтың, Е. Л. Каневскийдің, Н. А. Ключинскаяның, Г, М. Миньовскийдің, Н. И. Трофимовтың, А. К. Щедринаның, Е. А. Харшактың және тағы басқа ғалымдардың еңбектерінде баяндалған болатын.

Ал қазақстандық материалдарға сәйкес Н. М. Әбдіровтің, Н. А. Әлімовтің, Т. К. Әкімжановтың, К. А. бегалиевтің, С. Х. Жадыбаевтың, Е. Ғ. Жәкішовтің, Е. І. Қайыржановтың, К. К. Кусниденовтің, Ғ. С. Мауленовтің, М. С. Нәрікбаевтың, Г. Р. Рүүстемованың, Ш. Т. Тайбакованың, И. А. Умановтың, С. Ш. Шапинованың, Ж. Б. Шаяхметованың, А. С. Чокморованың, Ж. Т. Өтеновтің және тағы басқа ғалымдардың еңбектерін айтуға болады.

Жасы кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстылықпен күресуде жасалған қылмысты заңға сәйкес дәрежелеу ғана емес, соған сәйкес қылмыскерге жазаны әділ түрде тағайындаудың маңызы зор. Өйткені қылмыскер өз жазасының дұрыс тағайындалғанына көзі жетіп, соны ұғынса, оны әділ деп тапса, жазаның ойдағыдай өтелуіне ғана емес, сонымен қатар қылмыскердің қайталап қылмыс жасамауына үлкен әсер етеді». (4) кітап.

Қылмыстық кодексте кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы жеке дараланып, арнаулы бөлімде көрсетілген.

Бұл дегеніміз мемлекеттің әділеттік және ізгілік принциптерін басшылыққа ала отырып, кәмелетке толмағандардың жас жағынан және ақыл-ойы жөнінен толық жетілмегендігін ескере отырып, оларды арнаулы қамқорлыққа алудың көрінісі болып табылады. Осыған орай қылмыстық заң кәмелетке толмағандарға ересектермен бірдей талап қоймайды. Кәмелетке толмағандардың психологиясын ескере отырып, оған қылмыстық жауаптылықтың ерекше жағдайларын белгілеу қылмыстық жазаның мақсаттарына жетудің бірден-бір оңтайлы жолы болып табылады. Сондықтан да кәмелетке жасы толмағандарға қылмыстық заң жаза болып табылмайтын тәрбиелік сипаттағы мәжбірлеу шараларын кеңінен қолдануды белгілеген.

Қылмыстық кодекстің 78-бабының 1-бөлігіне сәйкес «Кәмелетке толмағандар деп қылмыс жасаған кезге қарай жасы он төртке толған, бірақ он сегізге толмаған адамдар табылады». Яғни, қылмыстық жауаптылыққа тартылатын ең төменгі жас 14-ке толу.

Ресейдің, Австрияның, Германияның, Жапонияның қылмыстық заңдарында да осылай көрсетілген. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы Францияның қылмыстық кодексінде-13, Нидерландия, Португалияда-12, Жаңа Зеландияда-10, Ирландия құқығында-7 жас деп көрсетілген. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі бойынша жасы 14-ке толмаған адамдар қылмыстық жауаптылыққа тартылмайды. 14-ке толмаған жасөспірімдер өзінің істеген іс-әрекеттерінің қоғамға қауіптілігін, мәнін жете түсінбейді және өзінің іс-әрекетін басқара алмайды.

Егер кәмелетке толмаған адам Қылмыстық кодексте көзделген жасқа толса, бірақ психикасының бұзылуына байланысты емес психикалық дамуы жағынан артта қалуы салдарынан кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмысты жасау кезіндегі өзінің іс-әрекеттерін (әрекетсіздігінің ) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін толық көлемінде түсіне алмаса не оған ие бола алмаса, қылмыстық жауапқа тартылуға тиісті емес (15-бап, 3-бөлігі) .

Егер кәмелетке толмаған адамның (14, 16 жас) есінің дұрыстығын жоққа шығрмайтын психикасының бұзылуы оларды қылмыстық жауаптылықтан босатпайды, бірақ бұл мән-жайды сот жаза тағайындау кезінде жеңілдететін мән-жай ретінде ескереді және ол Қылмыстық заңда көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тағайындау үшін негіз болады (ҚК-нің 17-бабы, 1, 2- бөліктері) .

Қылмыс жасаған кезде 18-ге толған кезде адам кәмлетке толмаған деген атаққа ие бола алмайды. Бірақ та Қылмыстық кодекстің 87-бабының талабына сәйкес он сегіз бен жиырма жас аралығындағы қылмыс жасаған адамдарға жасаған әрекетінің сипатын және жеке басын ескере отырып, сот ерекше жағдайларда оларға кәмелетке толмағандарға арналған арнаулы тәрбие немесе емдеу, тәрбиелеу мекемесіне орналастыруды қоспағанда, осы бөлімнің ережелерін қолдана алады. Мұндай ретте қоғамға қауіпті істелген іс-әрекеттің мәні 18 бен 20 жас аралығындағы жас мөлшеріне байланысты және психикалық жете дамымауынан болуы қажет. (Ағыбаев)

Осындай заңдылық пен құқық тәртібіне байланысты практикалық міндеттерді шешуде мемлекетіміздің құқықтық жүйесінің бір тармағы болып табылатын қылмыстық заңның рөлі едәуір, ол- заң бұзушылықтың қылмыс сияқты аса қауіпті түрімен күресуге бағытталған. Жаза- мемлекет қолындағы маңызды құрал, ол арқылы мемлекет адамды, оның құқын, бостандығын, заңды мүддесін, меншікті, қоғамдық тәртіпті және қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, конституциялық құрылысты, еліміздің аумақтық бүтіндігін, қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін, адамзаттың бейбіт өмірі мен қауіпсіздігін қылмыстық қастандықтан қорғайды. Ол қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың басты формасы және қылмыскерліктің алдын алу шараларының бірі болып табылады.

Қалай болған күнде де өкінішке орай қылмысқа апарып соқтыратын кейбір жағдайлар біздің өзімізде, жалпы алғанда, әсіресе жастарды тәрбиелеу жұмысында жатыр. Егер біздің тәрбие жұмысымызда ешбір кемістік болмаса, жоғарыда жазылған жағдайлар бізді аса алаңдатпар да еді.

Қылмысқа апарып соғатын бірінші жағдай отбасы тәрбиесі. Сондықтан да бұл мәселеге баса көңіл аудару қажет. Елімізде баланы тәрбиелеу, жетілдіру үшін көпте болмаса да мемлекет өз тарапынан шамалы оңтайландыру жұмыстарын жүргізіп жатқаны һақ. Бізде жас буындар, жасөспірімдерді тәрбиелеу, білімін жетілдіру жұмысына қоғамдық міндет ретінде өзінің бос уақытын арнайтын мекемелер бар. Бірақ бұл жағдай бала тәрбиелеуде ата-аналардың жауапкершілігін ешқандай азайтуы мүмкін емес, себебі, отбасы тәрбиесі адам тәрбиелеу процесінің бірден бір негізгі ұясы.

Біздің көңіл аударатын нәрсеміз мынада. Біраз жағдайларда баланың теріс жолға түсуіне әке-шешесінің өдері кінәлі деуге болады. Мысалы, баланы мәпелеуге тоқалсақ . Баланы материалдық жағынан жақсы жабдықтауға тырысу, оның « тамағы тоқтық, көйлегі көк » болуын көздеу және өзін ата-ананың сезімімен белгілі бір мөлшерде еркелетіп өсіру-әрбір әке-шешенің төл ісі. Олай болса, тек қана жақсылыққа емес, сонымен қатар молшылыққа ұмтылу баланың дұрыс тәрбиеленуіне ешбір қайшы келмесе керек. Керісінше, балаларды жақсы көру, оларға кішіпейілдік пен ұқыпты қарау ата-аналардың, немесе әрбір отбасының ересек мүшелерінің жеке басының беделді болуын арттырыатыны сөзсіз. «Жақсы көріп, мәпелеу арқылы, - деп жазған В. Г. Белинский, - ата-аналар өз балаларынан не жасағысы келсе, соның бәрін жасай алады». Мәпелеудің көмегімен балаларды үздіксіз еңбек етуге, үлкендерді құрметтеуге, тәртіпті мінез-құлыққа үйретуге болады. Жақсы көру, мәпелеу және оларға жеткілікті түрде назар аудыру балалар үшін аса қажетті нәрсе болыптабылады, өйткені ондай қатынас бала организмінің күш-қуатын оятады, олардың өмірін жарқын да әдемі етеді.

Қазақ халқының бір мақалы: « Ұяда не көрсең, ұшқанда соны аласың», - дейді. Бұдан өнегенің рөлін көруге болады. Маман педагогтердің айтуынша, семьядағы өнеге жастарды дұрыс тәрбиелеудегі ең бір ескі де сенімді әдістердің бірі. « Жақсы өнеге жарты ырыс » деп те бекер айтпаған.

Сондықтан кейбір отбасында кездесетін жанжал, ата-аналардың, аға-тәтелердің абайсызда айтқан жаман сөздері, ерлі-зайыптылардың бір-бірінің ала ауыз болуы олардың балалар алдындағы абыройын түсіріп қана қоймайды. Олардың жүрегіне және сана-сезіміне дақ салады, олардың мінезінің бұзылып, қаталдық пен сенбеушіліктің пайда болуына себепкер болады. Бұдан кейін бала көбінесе әке-шешесінің ықпалынан айырылып, олардың ақыл сұрамай, көмек, күтпей, оларды сыйламай өз бетімен кетіп, бұзақы, тәртәпсіз балалардың немесе тіпті үлкен қылмыскерлердің ықпалына түсуі мүмкін.

Сонымен қатар жасөспірімдер өздері теңдес құрбыларына еліктейтіні мәлім. Әсіресе, жақын жолдастары мен достарының өнегелері оларға зор әсер етеді. Бір жағынан бұл негізі дұрыс та жақыс қасиет екені белгілі. Достық пен жолдастық- ең жоғары сезім, адамгершілік қасиет екені рас. Бірақ, кейбір жағдайда жастар өз жолдастарының мінез-құлықтарын, өнегелерін бақылай отырып, тек қана жақсы жағына теңелуге тырысуды ұмытып, теріс мінез-құлықтарды « жолдастарының » арасында қалып қойып, олардың қоғамға жат мінез-құлықтарын, әдеттерін: боғауыз айту, темекі тарту, спирттік ішімдіктер ішу, тіпті ұрлау, үлкендерді сыйламау, зорлау немесе осы сияқты басқа да әдепсіз қылықтарға, қылмыстық істерге ұмтылып, үйреніп ақыры үйір болады.

Біз жоғарыда жастардың қылмыс жасауына себепкер болатын отбасылық, қоғамдық, мектеп тәрбие жұмысындағы кемістіктердің негізгілеріне, басты-бастыларына ғана тоқтап өттік. Ал расында қылмысты алдын -ала ескерту, оны жасауға қарсы дер кезінде

жеткілікті түрде шаралар қолдану немесе қылмысты болдырмайтын жағдай жасау көрсетілгендерден басқа да көптеген нәрсеге байланысты. Бұл жерде мемлекеттік мекемелер, елімізде қылмыспен күрес жүргізуге бағытталған арнаулы сот, прокуратура, және полиция органдарының, қоғамдық арнаулы ұйымдардың рөлін ұмытуға болмайды.

Қорыта келгенде айтарымыз қандай жағдай болмасын бұл- Өмір. Сондықтан тағдырымызда небір ойға қонымсыз нәрселер болуы мүмкін сол кезде кінәні балаға сілтеп не бір-бірімізден көріп, біреуді айыптағанша әр нәрсені оймен уақытылы істегеніміз жөн болар.

І Бөлім. Қылмыстық жазалар және оларды жеке даралаудың негізгі қағидалары

Жаза тағайындау- мемлекеттік органның маңызды да жауапты міндеті, себебі жаза тағайындау арқылы ғана қылмыс жасаған адамның әрекетіне қорытынды баға беріледі. Жаза тағайындау барысында заң нормалары бұзылса, ол ауыр зардапқа әкеп соғады. Мысалы, шектен тыс қатаң жаза берілсе, сотталған адамда ыза-кек туады. Ал өте жеңіл жазаланған адам жазаға онша мән бермейді. Бұл екі жағдайда да қылмыс қайта жасалынуы мүмкін, себебі әділқазылық принципі сақталмағандықтан, жаза өз мақсатына жетпейді.

Жаза тағайындағанда сот ҚК-тің 52-62, 80-баптарында қарастырылған жаза тағайындау тәртібін, сондай-ақ қылмыстық заң принцптерін (заңдылықты, қылмыстық қудалау шараларын үнемдеу, жазаны жеке адамға сәйкес даралау, т. б. ) басшылыққа алу тиіс. Бұл жағдайда сот ҚК-тің 38-бабында белгіленген жазалардың мақсатын негізге алады.

Жазаға байланысты осы және басқа да мәселелер төмендегі арнайы бөлімдердерде қарастырылған.

Қылмыстық жазаның түсінігі және оның мақсаттары

Қылмыскерге тек қылмыстық жазалау шараларын, оның ішінде ауыр, қатал жаза қолдану арқылы ғана қылмыскерлікті біржола жеңе алмайтындығымызды тарих дәлелдеді. Ал, қылмыскерліктің алдын алу, одан сақтандыру шааларының бұл күресте көмегі көп екендігі сөзсіз.

Қылмыскелікпен күресте мемлекет басқа да шараларды қолданады. Мұндай шаралардың бірі- жаза.

Қылмыстық заң нормаларын сақтауды мемлекет мәжбүрлеу арқылы ғана қамтамасыз етеді, себебі бұл нормалардың бзылуы заңның басқа салаларындағы норалардың бұзылуына қарағанда мемлекет мүддесіне, қоғам мүддесіне немесе жеке азаматтар мүддесіне үлкен зиян келтіреді.

Жаза қолданудағы мақсат- адам мен азаматтың құқығын, бостандығын, заңды мүдделерін, бейбіт өмір мен адамзат қауіпсіздігін, меншікті, ұйымдарың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, конституцялық құрылысты және Қазақстан Республксы аумағының тұтастығын, содай-ақ қоғам мен мемлекеттің заң қорғайтын мүдделерін қара ниет қастандықтан қорғау.

Республиканың Қылмыстық кодксі жаза түсігіне мынадай анықтама береді: Жаза дегеніміз соттың үкімі бойынша дайындалатын мемтекеттік мәжбүрлеу шарасы. Жаза қылмы жасауға кінәлі деп танылған адамға қолданылады және адамды құқықтары мен бостандықтарынан осы Кодекспер көзделгенайыру немесе оларды шектеу болып табылады. (38- бап) .

Бұл анықтамадан жаза белгілерінің жиынтығы шығады. Оны қылмыс жасаған адамға мемлекеттік ерекше орган- сот кана үкім негізінде қолдана алады.

Үкім тек Қазақстан Республикасының атынан шығарылады. Мемлекеттік мәжбүрлеудің басқа шаралары лауазымды адамның атынан немесе қандайда бір мемлекеттік органның атынан қабылданады.

Заңды күшіне енген сот үкімі барлық мекемелер, кәсіпорындар мен ұйымдар үшін міндетті болып табылады, ол Қазақстанның барлық аумағында орындалуға тиісті.

Үкімде тағайындалған жаза қатаң дара сипатта болады, ол тек қылмыс жасаған адамға ғана қатысты және басқа адамдарға (сотталғанның туған- туыстарына ) таралмайды.

Жазаның орындалуы мемлекет күшімен жүзеге асырылады. Қоғамдық ықпал жасау шараларының жазадан айырмашылығы сол- олардың артында мемлекеттік күш емес, қоғамдық пікір тұрады.

Қоғамдық ықпал ету шараларын мемлекеттік органдар емес, қоғамдық ұйымдар қолданады. Жаза- мемлекеттік мәжбірлеудің заңмен белгіленген шарасы. ҚК-тің 38-бабында жаза түрлері түгелдей келтірілген. Қылмыс жасаған адамға сот жазаның бұлардан басқа түрін қолдана алмайды.

Қылмыс пен жаза- өзара тығыз байланысты құқықтық түсінік. Мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы ретінде жаза тек қылмыс үшін қолданылады.

Жазаға тән ерекшелік- міндетті түрде жазалаудың болуы. Жазалау дегеніміз жазаның мәжбүрлеу, золау сипаты. Олар күш корсету, моральдық, материалдық және басқадай ықпал ету арқылы жүзеге асырылады.

Мысала: бас бостандығынан айырғанда, қамауға алғанда сотталған адамның көптеген құқықтарына шек қойылады, ол бостандығынан айырылады, оның отбасымен, дос- туыстарымен байланысы үзіледі. Мүлкін тәркілегнде, айыппұл алғанда ол материалдық шығын көреді. Белгілі бір қызметке тұру немесе қызметпен айналысу құқынан айыру сияқты жаза шарасы адамның қызмет, кәсіп таңдау құқына шектеу салады. Жазаның жазалау сияқты элементінде қорқыту сипаты бар. Тағайындалған жазаның ауыр- жеңілдігін жасалған қылмыстың сипатына және қаншалықты ауыр екендігіне, айыпкердің жеке басына және басқа мән- жайларға байланысты.

« Жазалау жазаға тән ерекшелік бола тұрса да Қылмыстық кодексте ол жаза мақсаты ретінде қаралмайды (ҚК-тің 38-бабының 2 бөлігі) . Бұрынғы ҚК- терде де жазалау жазаның мақсаты ретінде қарастырылмаған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.