Жаңа педагогикалық технологияларды қолдану

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

ХХІ ғасырдың жан-жақты зерделі, дарынды, талантты адамын қалыптастыру бағытындағы білім беру мәселесі мемлекетіміздің басты назарында. Білім мен ғылымның Қазақстан дамуына оңтайлы әсер етуі үшін дүниежүзілік кеңістігіне ену, білім беруді одан әрі демократияландыру, оқыту жүйесін заман талабына сай үйлестіре алу міндеті туындап, білімге, бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге жаңа талаптар қойылуда. Осы тұрғыдан алғанда мұғалімге білім берудің тиімді жолдарын қарастыру, таңдай білу еркіндігі тиіп отыр. Жүсіпбек Аймауытов: «Сабақ беру - үйреншікті жай ғана нәрсе емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер», - деген екен.

Сондықтан қазіргі таңдағы педагогика жаңалықтарын, қазіргі қолданылып жүрген пән ерекшелігіне қарай қолдана білу - оқыту мақсатына жетудің бірден-бір жолы.

Қазақстан Республикасының Президенті жолдауында мемлекеттік тілді еліміздің қоғамдық өмірінде қызмет ету аясын кеңейту, тілді оқу орындарында оқыту мен үйрету әдістемелерінің сапасын жақсарту мәселесіне назар аударды.

Қазақстан білім стандартының жасалуы, жаңа оқулықтардың жазылуы, жаппай компьютерлендіру, инновациялық технологиядан іздену, білім сапасын арттыру, әлемдік білім кеңістігіне ену, кредиттік технологияға көшу мақсатындағы жұмыстардың бәрі - еліміздің жаңалыққа талпынысының куәсі.

Инновация - жаңалыққа талпыну, бұл сән немесе еліктеушілік емес, қатал шындық, өмір қажеттілігі. Мемлекеттік тілді жан-жақты меңгертуде ақпараттық технологиялардың мүмкіндігін тиімді қолдана білу, сабақ жүргізудің жаңа оқыту әдістерін әзірлеу - қазіргі кезеңде ең өзекті мәселелердің бірі. Үйретілетін тілдік материалдарға, жалпы оқу бағдарламасына өзгерістер еніп, бұрынғыға қарағанда күрделеніп, тілді үйретудің әдіс-тәсілдерінің де жетілдіріліп жатқаны да белгілі.

Қазір әдістеме ғылымында «оқытудың жаңа технологиясы» деген ұғым кеңінен қолданылуда. Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланыста. Екеуінің де мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді жолдары.

Инновация дегеніміз - білім, тәрбие жұмысына жаңалық енгізу, яғни, жаңа әдістемелік амал-тәсілдерді, құрал-жабдықтарды, жаңа концепцияларды жасап, оларды қолдану деп анықтаған.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Білім беруді ізгілендіру, демократияландыру бағытын өрістеудің мәні пәндерді оқыту жүйесін жеке тұлғаның құрылымымен, оның даму заңдылықтармен сәйкестікте ұйымдастырудан көрініс табады. Оқушылардың өзін-өзі тануына, өзіндік санасының өсуіне, оның дара тұлға ретіндегі қасиеттерінің қалыптасуына мүмкіндік туғызу жаңа педагогикалық парадигманың өзегін құрайды. Қазіргі кезеңде «педагогикалық технология» - оқытушының практикалық қызметінде жүзеге асатын педагогикалық жүйенің логикалық негізделген жобасы. Қазір дүние жүзінде оқытудың тиімді жолдары, жаңа технологиялар мен жаңа әдіс-тәсілдерін қарастыру процесі жүріп жатыр. Бүгінгі оқыту жүйесінде әр түрлі жаңа технологияларды пайдалану тәжірибеге еніп, нәтижелерін беруде. Сондықтан оқытудың жаңа педагогикалық технологиясын зерттеу әрі қолдану - қазақ тілін оқыту әдістемесінің де еншісіндегі басты мәселелердің бірі.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңызы: Білім берудегі жаңа педагогикалық технологияларды оқу-тәрбие ісіне енгізу, білім сапасын жоғарылату, қазақ тілі сабақтарында ақпараттық технологияларды, олардың әдіс-тәсілдерін, стратегияларын қолданудың тиімділігін көрсету.

Дипломдық жұмыстың теориялық маңызы: Білім берудің жаңа технологиясын білу, тиімді түрлерін ұтымды пайдалану, педагогикалық және ақпатараттық жаңалықтардан хабардар болып, жан-жақты, сапалы білім беру, кәсіби шеберлікті қалыптастыру және қазақ тілі сабақтарында жаңа педагогикалық технологияларды қолданудың тиімділігін көрсету.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Мемлекеттік тілді оқытуда қазіргі заман талабына сай қандай принциптер негізінде, қандай тәсілдер мен жолдар арқылы іске асып жатқандығын көрсету, білім беру, оқыту, тәрбиелеу бағыттарын инновациялық технологиямен жетілдіру зерттеудің мақсаты болса, бұл мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді шешу көзделді:

- білім алуға жетелейтін әдіс-тәсілдерді (технологияларды) пайдалану;

- өздігінен білім алудың жолдарын ойластыру, ұсыну, әдіс-тәсілдерді жүйелі қолдану, оқушы еңбегін ұйымдастыра білу;

- оқу процесін ұйымдастыру жолдарын ойластыру.

Дипломдық жұмыстың нысаны: Қазақ тілін оқытуда жаңа педагогикалық технологиялар, олардың талаптары, әдіс-тәсілдері, формалары, түрлері және олардың даму бағыттары мен жолдары дипломдық жұмысымыздың нысаны ретінде алынды.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негіздері: Қазіргі заман талабына сай білім беруде жаңа педагогикалық технологияларды қолдану, оның жасалу жолдары мен әдіс-тәсілдері туралы, қазақ тілін оқытуға және педагогикаға арналған Б. Б. Белғара, Ж. Нұржанова, Ф. Ш. Оразбаева, Ә. Әбиев, Ж. Б. Қоянбаев, Р. М. Қоянбаев, С. Б. Бабаев, Ж. Р. Оңалбек, Т. Әбдікәрімова, Т. Әбдіғалиева, К. Шәймерденова, Н. Х. Шадиева, Ж. Бектұрғанова, Н. Құрманова, Б. Құлмағамбетова, А. Исанова, М. Исинғарина, М. Көккөзова, Р. Құрмағалиева, П. Айтжанова т. б. ғалымдардың зерттеу еңбектерімен қоса, «Қазақ тілі мен әдебиеті», «Қазақ тілі мен әдебиет орыс мектебінде», «Ұлағат», «Сынып жетекшісі», «Педагогика мәселелері», «Білім», «Бастауыш мектеп» т. б. журналдар басшылыққа алынды.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Ұсынылып отырған дипломдық жұмыста қазіргі қазақ тілін оқытудағы инновациялық технологияларды арнайы зерттеу нысаны ретінде қарастырылып, қазақ тілі сабақтарында жаңа технологияларды енгізудің жеке тұлға дамуына әсері, тәрбиелік мәні, білім сапасын арттырудағы рөлі, заман талабына сай білім беру мүмкіндіктері анықталды.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және шындалған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық, ғаламдық, коммуникациялық желілерге шығу» [1, 10-б. ] делінген.

Оқытытудың мақсаты мен мазмұны, оны ұйымдастырудың түрлері мен әдістері адамзат қоғамының даму кезеңдеріндегі қоғамдық қатынастар негізінде, жалпы білімге адамдардың да барлығы негізінде қойылатын талаптардың сипатына және оқыту жөніндегі педагогикалық идеяларға сай өзгеріп отырады.

«Дәстүрлі оқыту» ұғымы XVII ғасырда Я. А. Коменский «Ұлы дидактика» еңбегінің негізінде қалыптасты. Күні бүгінге дейін әлем мектептерінде қолданылатын сынып-сабақтық оқытуды ұйымдастыру деп түсіндіріледі [2, 301-б. ] .

Дәстүрлі оқыту технологиясының ерекшеліктері мыналар:

- оқушылардың жас ерекшеліктері бір деңгейде болады және дайындық көлеміне қарай сыныпты құрайды. Бұл құрам негізінен мектептегі кезеңде еш өзгеріссіз сақталады;

- сынып бірыңғай жылдық жоспармен және бағдарламаға сай сабақ кестесімен жұмыс істейді. Осыған сәйкес, балалар мектепке бір мезгілде және алдын-ала белгіленген уақытта келулері тиіс;

- оқытудың негізгі бірлігі - сабақ;

- сабақ бір пәнге, бір тақырыпқа арналған. Бір сыныптың оқушылары бір материалмен жұмыс жасайды;

- сабақта оқушылармен жұмысты мұғалім жасайды. Ол жеке пәндер бойынша әр оқушының білімін жеке бағалап, жыл соңында сыныптан-сыныпқа көшіру мәселесін шешеді;

- оқу жылы, оқу күні, сабақ кестесі, оқу демалыстары, үзілістер, яғни сабақтар арасындағы үзілістер - бұлардың бәрі сыныптық жүйенің атрибуттары [3, 6-б. ] .

Қазіргі ғылыми - техникалық прогрестің жағдайында жаңа әлеуметтік талаптарға, оқушылардың жеке басының даму мүмкіндіктеріне сай оқудың мазмұны мен әдістері жетілдіріп, оқу құралдарының жаңа түрлерін жасау қажеттілігі туды.

Алдымен, «техника», «технология», «оқыту технологиясы», «білім беру технологиясы», «педагогикалық технология», «жаңа педагогикалық технология» терминдерінің мағынасын түсініп, соны ақылмен аңғаруымыз керек. Әлемдік педагогикалық тәжірибеде «технология» ұғымының екі мағынасы бар. Олар:

- біріншісі - өндіріс құралдарының жиынтығы;

- екіншісі - бір істі орындағанда қолданылатын тәсілдер жинағы.

Технология - грек сөзі, түсіндірмелі сөздікте бұл - қандай да борлсын жаңа істегі шеберлік, өнерпаздық, іскерлік деген ұғымды білдіреді. Технология инновациялық іс-әрекет оқытудың жаңа формалары, амалдарынан іздене отырып, белгілі бір уақытта алдыға нақты, тұжырымды мақсат қоя отырып, жоғарғы нәтижеге жетуді талап етеді. «Жаңа педагогикалық технология» ұғымы тың, белгісіз, жаңа оқыту амалдары, іс-әрекеттерінен ізденуді, яғни білім мен тәрбиеде ғылымның нәтижеге қол жеткізуі, жаңа ізденістерді оңтайлы пайданлану, сол арқылы жоғарғы көрсеткіштерге жету деген сөз. ЮНЕСКО-ның құжаттарында оқыту технологиясы оқытудың құрылу, қолдану және анықтау барысының жүйелі әдісімен адамның қорлары, оның өзара қатынасы болып табылады. Бір жағынан оқыту технологиясы - ол ақпаратты өңдеудің, өзгертудің әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы, ал екінші жағынан, оқыту үрдісінде оқытушының қажетті техникалық, ақпараттық тәсілдерді қолдана отырып, оқушыға әсер ету құралдары жайлы ғылым. Оқыту технологиясы жүйелі ұғым. Оның құрамына кіреді:

оқытудың мақсат-міндеттері;
педагогикалық өзара қатынас құралдары;
оқу үрдісін ұйымдастыру;
оқушы, мұғалім;
іс-қимыл нәтижесі.

Оқытудың технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген 1960 -жылдарда шетел зерттеушілері «педагогикалық технология» терминін енгізді. Оның мәні жайлы соңғы он жылдықта белгілі болып кеткен көптеген анықтамалар бар. Атап айтатын болсақ, олар мыналар:

Технология - бұл өнер, шеберлік, ептілік, өңдеу тәсілдерінің жиынтығы, қалыпты өзгерту (В. М. Шепель) .
Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйесінің құрамдас бөлігі (М. Чошанов) .
Педагогикалық технология - әлеуметтендіру мен оқытудың түрлерін, әдістерін, құралдарын, тәсілдерін үйлестіретін, тәрбиелеу амалдарын анықтайтын психологиялық-технологиялық құрылымдардың жиынтығы. Ол педагогикалық барыстың құралы болып табылады (Б. Т. Лихачев) .
Педагогикалық технология - оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізу, сондай-ақ бірлескен педагогикалық іс-қимылдарының жан-жақты ойластырылған моделі (В. М. Монфсьв) .
Педагогикалық технология - білім беру түрлерін оңтайландыруда өзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адамның қорларды есепке ала отырып, өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқытудың барлық процесін анықтау, қолдану, құру тәсілдерінің жүйесі (ЮНЕСКО) .
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдің жүйелі жиынтығы ретінде жұмыс істеу (М. В. Кларин) .
Педагогикалық технология - алдыңғы авторлардың барлық анықтамаларының мағынасын бойына сіңірген мағыналы қорытындысы (Г. К. Селевко) [3, 7-б. ] .

Технология - оқыту мақсатына қалай жету керек деген сұраққа жауап береді. Технология - алдын ала жоспарланған жүйені жүйелі іске асыруға бағытталған іс-әрекеттердің барысы және оның нәтижесіндегі көрсеткіші. Педагогикалық технологияны жоспарлау педагогикалық технологияның нақты шарттарын талдау болып табылады. Ол тұлғаның жеке ерекшеліктерін зерттейді және оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келетін іс-қимылды, сондай-ақ олардың дайындығының шарттарын таңдауды талап етеді. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі - маңызды мәселелерінің бірі.

Қазіргі таңда П. Эрдниявтың дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, Л. Занков, Д. Эльконин мен В. Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Ш. Амоношвилидің ізгілікті тұлғалық технологиясы, В. Шаталовтың оқу материалдарының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясы, М. Чошановтың мәселелік модульді оқыту технологиясы, П. Третьяковтың, К. Вазинаның модульді оқыту технологиясы, проблемалық оқыту, ойын арқылы оқыту, түсіндіре басқарып, оза оқыту технологиясы, оқытудың компьютерлік оқыту технологиясы, деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, бағдарламалап оқыту технологиясы, өздігінен даму технологиясы, ұжымдық оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы, шоғырландырылып оқыту технологиясы, толық меңгерту технологиясы, жеделдетіп оқыту технологиясы, кәсіби бағдар беру технологиясы, білім берудің ізгілендіру технологиясы, коммуникациялық оқыту технологиясы, ақпараттық технология, кейс-технология, web-технология, интерактивтік әдіс технологиясы, мультимедия технологиясы, телекоммуникация немесе электронды оқыту технологиясы, кредиттік оқыту технологиясы, қашықтан оқыту және басқа да көптеген технологиялар кеңінен таралған. Ал қазақстандық Ш. Қаланова, Ж. Қараев, Ш. Таубаева, Қ. Қабдықайыров, С. Лактионова, М. Жанпейісова, Ә. Жүнісбек, Қ. Ноғымжанова т. б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады [4, 3-б. ] .

Әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қарауда мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. «Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі», - көрсетеді С. В. Селевко [5, 8-б. ] .

Қазіргі замандағы білім жүйесінің құрылымы мен қызметіндегі қоғамдық тенденцияларды көрсететін маңызды әлеуметтік-педагогикалық феномен ретінде білім ізгілігінің мазмұны мен маңызын анықтауға байланысты қаралған педагогикалық технологиялар өз тиімділігін дәлелдеуде.

1 Жаңа педагогикалық технологияларды қолдану - уақыт талабы

1. 1 Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы

Мемлекеттік тілді жан-жақты меңгертуде ақпараттық технологиялардың мүмкіндігін тиімді қолдана білу, сабақ жүргізудің жаңа оқыту әдістерін әзірлеу - қазіргі кезеңде ең өзекті мәселелерінің бірі.

Технологияның тиімділігі, оның болашақ маманның психологиялық ерекшелігіне, іскерлігіне байланысты. Бұдан шығатын басты талап субъектінің мән бере оқуы, жеке бастың даму диагностикасы, жағдайларды жобалау, ойлы ізденістер диалогы, оқулықтағы тапсырмаларды өмірмен байланыстырып беру. Оқытушы көбінесе әр түрлі әдіс-тәсілдерін қолданғаны жөн.

Инновациялық білім - іскерліктің жаңа түрі. Инновациялық қызмет пәндердің мазмұнын тереңдетуге, ұстаздың кәсіптік іскерлігін арттыруға, оқу ісін дамытуға бағытталған.

«Оқу және сызу арқылы сыни ойлауды дамыту» бағдарламасына негізделген сабақтар оқушыларға бағыт-бағдар беріп, әсер етуге, көзқарасын өзгертуге септігін тигізеді. Мұндай сабақтарды өту барысында сабақтың мақсатын нақтылап, оған шығармашылық тұрғыдан келіп, оқушының білімділік, тәрбиелік жағынан қызуғышылығын арттырып, ой-өрісін дамытуға баса назар аударылады [6, 53-б. ] .

Сын тұрғысынан деген не? Сын тұрғысынан ойлау - ашық қоғам негізі. Ол - өз алдына сұрақтар қойып және үнемі оларға жауап іздеу, әр мәселеге өз пікірін айтып, оны дәлелдей алу, сонымен қатар басқалардың пікірлерін дәлірек қарастыру және сол дәлелдемелердің қисынын зерттеу дегенді білдіреді. Бұл оқыту «қарапайымнан күрделіге» оқыту деп аталады.

Бағдарлама құрылымы үш деңгейден тұрады.

1. Қызығушылықты ояту. Оқушының тақырып туралы білетіндігі анықталынады, белсенділігі артады.

2. Мағынаны тани білу. Оқушы жаңа ақпаратты бұрынғы білімімен ұштастыра түседі.

3. Ой-толғаныс. Оқушылар өз ойларын өз сөздерімен айта біліп, өзара алмасады.

Осы бағдарламаның стратегияларын меңгеріп, тәжірибе жүзінде қолдану барысында көптеген жетістіктерге жетуге болады. Ең бастысы - оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы артып, олардың бір-бірімен пікір таластарын ашық сөйлеу, еркін ой-дағдылары қалыптаса бастайды. Өзіне сенімсіздік білдірген бұйығы отыратын оқушылар да өз ойларын аз да болса жүйелеп, еркін айта бастайды [7, 32-б. ] .

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының мақсаты мен мағынасы: Білімнің болашақта қажетке жарауын қалыптастырады. Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой-толғаныс кезеңдерінен түзіледі. Сабақ кезінде үйренуші мен үйренгенін саралап, салмақтап оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді; қайта қарап, өзгерістер енгізеді.

Сын тұрғысына ойлауды дамыту оқыту технологиясының мынадай стратегиялары бар:

«Ой түйіндеу» стратегиясы;
«Топтастыру» стратегиясы;
«Кубизм» стратегиясы;
«Бес жолдық өлең» стратегиясы;
«INSERT» стратегиясы;
«Сөздер сөйлейді» стратегиясы;
«Түйінді сөздер» стратегиясы;
«Интервью» стратегиясы;
«Еркін ой» стратегиясы т. б. [6, 59-б. ] .

«Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы - шоқтығы биік, ерекшелігі мол, құнды технология.

Бұл бағдарламада жүзге тарта стратегия бар. Демек, сол әдіс-тәсілдерді жақсылап игеріп, ішінен қажеттілерін таңдау арқылы әр сабақтың мақсат-міндеттерін тиімді де оңтайлы жолмен жүзеге асыруға мүмкіндік мол. Шығыс даналығы «мәселе нені үйретуде емес, қалай үйретуде» демей ме? Сондықтан мақсат пен мазмұн мемлекеттік бағдарламаларда айқын беріліп отыратын қазіргі жағдайда бұл технологияның маңызы зор.

Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау сабақтарында мына мәселелерге назар аударылады:

1. Сабақты белсенді өткізіп, әр баладан еркін жауап алуға жағдай жасау;

2. Сенімділікке тәрбиелеу үшін баланың жауабын санмен бағаламау;

Қиялын дамыту үшін «менің ойымша» деген жауапқа дағдыландыру;
Әр түрлі жауапқа бірдей қарау, жақсысын мадақтап, нашарын сынамау;
Тіл байлығын дамыту үшін, қалайда жауапты соңына дейін тыңдау;
Жауап беруге тілек белдірмеген баланы өз еркінсіз, қинап сұрамау;
Баланың дүниетанымының кеңіп, рухани өсуіне әр сабақта жағдай жасау;
Жеке тұлға ретінде «мен» деген рөлін көтеру, өз пікірін қалыптастыру [8, 29-б. ] .

Бұл жүйеде барлық стратегиялар үш кезең бойынша қолданылады.

1. «Іс тапсырмастан бұрын ынтасын, үйретпес бұрын үйрену құмарлығын оятып алу» керектігі сияқтығы. «Сын тұрғысыан ойлау» сабақтарының алғашқы бөлігі міндетті түрде қызығушылықты оятуға арналады.

2. «Ойланбай оқу шайнамай жұтқанмен бірдей» болып қалмас үшін, «Сын тұрғысынан ойлау» сабақтарында екінші - «мағынаны тану» кезеңінде мәтінді жан-жақты және әр тұрғыдан талдау жұмысы жүргізеді.

3. Білім «ой толғаныс» арқылы тек жалпыланып-жүйеленіп барып қана қабылданатын «Сын тұрғысынан ойлау» сабақтарында әрбір ұстаз шәкірттерін ойлауға тұрақты түрде үйрететіндіктен, бала білім қоймасына айналып қалып қоймайды [9, 96-б. ] .

Бұрын сәтсіздіктен қашып, оқуға талпынбайтын, ғылымның маңызын төмен санап, құнды ақпараттарды енжар қабылдайтын оқушылар, әсіресе, үлгерімі орташа деңгейдегі балалар, адам танымастай өзгерді. Ал үздіктер мен оқу екпінділерінің көпшілігі бұрын не жазаланбау үшін, не мадақталу үшін, не өзгелерден жоғарырақ, жақсырақ болу үшін оқып келсе, қазір қызықты ақпараттарды өз бетінше іздеп тауып, өзгелермен ой бөлісуге асығатын болды. Мұның бәрі олардың табысқа жиі жетіп, өз күшіне сенуінің арқасында болып жатқан өзгерістер екені даусыз. Оқушылар жүргізген сауалнамаларға берген өз жауаптарында жұмысты жоспарлау, жағдайға бейімделу, нәтижені нақты бағалау сияқты қасиеттерді жиі көрсете бастайды.

Академик Лернердің көрсеткендей білім-мәліметтер мен деректер, икемділіктер мен дағдылар, шығармашылық іс-әректтер, көңіл-күй құндылық бағдарлары сияқты төрт бөліктен тұратынын мойындайтын болсақ, мектепке сол ұғымдар мен деректер, заңдылықтар мен ережелер, теориялар мен идеялар деп төртке бөлінетін алғашқысын толығырақ, ал арнайы пәндік, логикалық, практикалық деп бөлінетін, екіншісін, жарым-жартылай ғана қарастырып, қоғамның басты талабы болып есептелетін шығармашыл тұлға қалыптастыруға бағытталған соңғы екі бөлігін мүлде қарастырмайтынымызды мойындауға тура келеді. Ал «сын тұрғысынан ойлау» сабақтарында білім беріп, икем-дағды қалыптастырып қана қоймай, ұжымдық - шығармашылық іс-әрекеттер арқылы бала болашағына ықпал етіп, оның өз білімін жетілдіре отырып, өзін-өзі тәрбиелеп дамытуына жағдай жасауға болады екен. Әр баланың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, оқытуды жеке тұлғаға бағыттау арқылы кез келген сабақтың дамытушылық және тәрбиелік мүмкіндіктерін тиімді пайдалану осы жүйені қолдану барысында ойдағыдай жүзеге асырыла бастайды. «Бір сабақта білім беремін, келесі сабақта тәрбиелеймін» немесе «іс-әрекет дамытады, ал мазмұн тәрбиелейді» деген түсініктердің қате екеніне осы бағдарлама біздің көзімізді толық жеткізіп отыр.

Дәстүрлі

Бағыт

Жаңаша

Дәстүрлі:

Жоспар орындау;

Сыртқы стимул;

Оқытып-үйрету

Бағыт: Мақсат-міндет

Жаңаша:

Тұлға қалыптастыру;

Ішкі мотив;

Дамыту, тәрбиелеу