Сарқын судың тазалауы ( жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы )
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Жүн жуу кезіндегі лас судың физико.химиялық негізгі қасиеттері
1.2 Сарқын су тазалау әдістерінің талдауы
1.3 Текес ауылының жүнді алғашқы өндеу фабрикасында өңдіріс
технологиясы су шаруашылығының жағдайы
1.3.1 Су шаруашылық жағдайының сипаттамасы
2 НУСҚАУЛАР БОЙЫНША ҒИМАРАТТАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРІ
2.1 Жүннің алғашқы өңдеу фабрикасының лас суларын тазалауының технологиялық жүйесін салыстыру
2.2 Механикалық тазалау үймереттері
2.3 Анаэробты.аэробты тәсілі бойынша толық екі сатылы тазалау
2.3.1 Көлдеңен тұңдырғыштың есебі
2.3.2 Метантенк есебі
3 ТАҢДАЛҒАН НҰСҚАУ БОЙЫНША ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕП
3.1 Сарқын сулардың шығының анықтау
3.2 Қажетті тазалаудың дәрежесін анықтау
3.3 Лас су тазалау ғимараттарының есебі
3.3.1 Қабылдау камерасы
3.3.2 Диск түрді механикалық беттік аэратор
3.3.3 Тұнба алаңдары
3.3.4 Хлор сатуратордың есебі
3.4 Гидравликалық есеп
3.5 ЖАӨ фабрикаларының сарқын су тұңбаларын қайта пайдалану
4 САЛЫСТЫРУ НҰСҚАУЛАРЫ БОЙЫНША ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БАҒАЛАУ
4.1 Нускауларды технио.экономикалық салыстыру
4.1.1 Жоба шешімінің салыстыратын нұсқаулардың инвестицияларын
анықтау
4.1.2 Эксплуатация шығынының есебі
4.2 Жоба шешімдердің нұсқауларды салыстыру
4.3 Өңдірістің залалсыздық талдау
4.4 Таңдалған нұсқауларды талдау
4.5 Технико.экономикалық көрсеткіштер
5 ҚҰРЫЛЫС.ЖИНАҚТАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫ
5.1 Тазалау ғимараттар құрылыс алаңының есебі
5.1.1 Құрылыстың сумен және элетр энергиясымен қамтамасыз ету
5.1.2 Уақытша үймереттер
5.1.3 Қойма және алаң есебі
5.1.4 Учаскені жобалау кезіндегі және котловандарды өңдеу жер
жұмыстардың есебі
5.1.5 Жинақтау механизмдердің құрылысы және таңдаудың ерекшелітері
5.1.6 Дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу
6 ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ
6.1 Потенциялды қауіпті және ЖАӨ фабрикаларында зиянды өңдіріс факторларын талдау
6.1.1 Құрылыс жұмыстары өңдірісі кезіндегі қауіпсіздік техникасы
6.1.2 Электр қауіпсіздік
6.1.3 Өрт сөндіру қауіпсіздігі
6.1.4 Өңдірістік жарықтандыру
6.2 Еңбек қауіпсіздігінің және жұмыс шарттарының жақсарудың
инженерлік есептер
6.2.2 Жасанды жарықтанудың есебі
6.3 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Жүн жуу кезіндегі лас судың физико.химиялық негізгі қасиеттері
1.2 Сарқын су тазалау әдістерінің талдауы
1.3 Текес ауылының жүнді алғашқы өндеу фабрикасында өңдіріс
технологиясы су шаруашылығының жағдайы
1.3.1 Су шаруашылық жағдайының сипаттамасы
2 НУСҚАУЛАР БОЙЫНША ҒИМАРАТТАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРІ
2.1 Жүннің алғашқы өңдеу фабрикасының лас суларын тазалауының технологиялық жүйесін салыстыру
2.2 Механикалық тазалау үймереттері
2.3 Анаэробты.аэробты тәсілі бойынша толық екі сатылы тазалау
2.3.1 Көлдеңен тұңдырғыштың есебі
2.3.2 Метантенк есебі
3 ТАҢДАЛҒАН НҰСҚАУ БОЙЫНША ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕП
3.1 Сарқын сулардың шығының анықтау
3.2 Қажетті тазалаудың дәрежесін анықтау
3.3 Лас су тазалау ғимараттарының есебі
3.3.1 Қабылдау камерасы
3.3.2 Диск түрді механикалық беттік аэратор
3.3.3 Тұнба алаңдары
3.3.4 Хлор сатуратордың есебі
3.4 Гидравликалық есеп
3.5 ЖАӨ фабрикаларының сарқын су тұңбаларын қайта пайдалану
4 САЛЫСТЫРУ НҰСҚАУЛАРЫ БОЙЫНША ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БАҒАЛАУ
4.1 Нускауларды технио.экономикалық салыстыру
4.1.1 Жоба шешімінің салыстыратын нұсқаулардың инвестицияларын
анықтау
4.1.2 Эксплуатация шығынының есебі
4.2 Жоба шешімдердің нұсқауларды салыстыру
4.3 Өңдірістің залалсыздық талдау
4.4 Таңдалған нұсқауларды талдау
4.5 Технико.экономикалық көрсеткіштер
5 ҚҰРЫЛЫС.ЖИНАҚТАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫ
5.1 Тазалау ғимараттар құрылыс алаңының есебі
5.1.1 Құрылыстың сумен және элетр энергиясымен қамтамасыз ету
5.1.2 Уақытша үймереттер
5.1.3 Қойма және алаң есебі
5.1.4 Учаскені жобалау кезіндегі және котловандарды өңдеу жер
жұмыстардың есебі
5.1.5 Жинақтау механизмдердің құрылысы және таңдаудың ерекшелітері
5.1.6 Дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу
6 ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ
6.1 Потенциялды қауіпті және ЖАӨ фабрикаларында зиянды өңдіріс факторларын талдау
6.1.1 Құрылыс жұмыстары өңдірісі кезіндегі қауіпсіздік техникасы
6.1.2 Электр қауіпсіздік
6.1.3 Өрт сөндіру қауіпсіздігі
6.1.4 Өңдірістік жарықтандыру
6.2 Еңбек қауіпсіздігінің және жұмыс шарттарының жақсарудың
инженерлік есептер
6.2.2 Жасанды жарықтанудың есебі
6.3 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы ( ЖАӨ фабрикасы ) жеңіл өнеркәсіпке жатады, басқа өңдірістермен салыстырғанда ЖАӨ фабрикаларының сарқын сулары ең лас болып келеді.
Тоқыма өңдірісіне қарағанда қалқыма заттардың концентрациясы және ОБҚ көрсеткіштері бірнеше жүз есе асып түседі. ЖАӨ фабрикасында су жүн жуу үшін қолданады.
Сарқын судың негізгі ластаушысы жүн майлары, механикалық қоспалар, сабын ерітінділері және СББЗ ( синтетикалық беттік-белсенді заттар ).Ластану түрі жуылатын жүнге байланысты. Сарқын судың ластанудың үлкен концентрациясы жіңішке, жартылай жіңішке меринисті жүнін жуғанда, қатты және жартылай қатты жүнді жуғанда аз ластанады.Тәулігіне өңделуі 3.2т жүн, шығыны Q=200 м3 /тәул , оның ішінде 10% тұнбаға түседі.
Бұл жобаның басты мақсаты лас судың тазалауын берілген жүйеде салыстырылады,технико-экономикалық салыстыру, ең оптималды және арзан жүені таңдау.Лас суларды тазалау кезінде пайда болатын тұнбаны қолдануды ұсынылады, бұл қазіргі кездің маңызды мәселесі болып табылады.
Таңдалған нұсқау бойынша барлық қажетті жобаның жағдайларын берілгені және технико-экономикалық салыстыру арқылы графикалық суреттеу қажет.
Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы ( ЖАӨ фабрикасы ) жеңіл өнеркәсіпке жатады, басқа өңдірістермен салыстырғанда ЖАӨ фабрикаларының сарқын сулары ең лас болып келеді.
Тоқыма өңдірісіне қарағанда қалқыма заттардың концентрациясы және ОБҚ көрсеткіштері бірнеше жүз есе асып түседі. ЖАӨ фабрикасында су жүн жуу үшін қолданады.
Сарқын судың негізгі ластаушысы жүн майлары, механикалық қоспалар, сабын ерітінділері және СББЗ ( синтетикалық беттік-белсенді заттар ).Ластану түрі жуылатын жүнге байланысты. Сарқын судың ластанудың үлкен концентрациясы жіңішке, жартылай жіңішке меринисті жүнін жуғанда, қатты және жартылай қатты жүнді жуғанда аз ластанады.Тәулігіне өңделуі 3.2т жүн, шығыны Q=200 м3 /тәул , оның ішінде 10% тұнбаға түседі.
Бұл жобаның басты мақсаты лас судың тазалауын берілген жүйеде салыстырылады,технико-экономикалық салыстыру, ең оптималды және арзан жүені таңдау.Лас суларды тазалау кезінде пайда болатын тұнбаны қолдануды ұсынылады, бұл қазіргі кездің маңызды мәселесі болып табылады.
Таңдалған нұсқау бойынша барлық қажетті жобаның жағдайларын берілгені және технико-экономикалық салыстыру арқылы графикалық суреттеу қажет.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. Яковлев С.В. Канализация. М: Стройиздат, 1980ж.
2. Яковлев С.В., Карелин Я.А. және т.б. «Очистка производственных сточных вод». М:Стройиздат, 1979ж.
3. Ласков Ю.М., Воронов Ю.В. және т.б. «Примеры расчетов канализационных сооружений». М: Стройиздат, 1987ж.
4. Яковлев С.В., Скирдов И.В. және т.б. «Биологическая очистка производственных сточных вод». М: Стройиздат, 1985 ж.
5. Болдырев Т.Е. «Производственные сточные воды».М: Медгеу, 1952ж.
6. Васильев Г.В. «Очистка сточных вод предприятий текстильной промышленности». М: 1976ж.
7. Терещук А.И. «Очистка сточных вод и обезвоживание осадка на фабриках первичной обработки шерсти». М: Лег.Индустрия, 1980ж.
8. «Укрупненные нормырасхода и количества сточных вод на единицу продукции для различных отраслей промышленности». М: Стройиздат, 1973ж.
9. «Укрупненные сметные нормы зданий и сооружений промышленного назначения». М:Стройиздат, 1974ж
10. Под ред. Белова И.М. «Канализация промышленных предприятий и населенных мест». М: Стройиздат, 1938ж.
11. Под ред. Самохина В.Н. «Канализация населенных мест и промпредприятий. Справочник проектировщика». М: Стройиздат,
1981ж.
12. Уваров А.П. «Экономика проектирования промышленных предприятий». Л: Стройиздат, 1990ж.
13. Баяхметов Т. «Экономика строительства». А: КазГАСА, 1995ж.
14. ЕниР. «Единые нормы и расценки на строительство, монтаж и ремонтно-строительные работы. Сб.Е2. В.1. Механизированные и ручные земляные работы». М,1988ж.
15. ЕниР. «Единые нормы и расценки на строительство, монтаж и ремонтно-строительные работы. Сб.Е9. В2. Сооружения систем теплоснабжения, водоснабжения, газоснабжения и канализации. Наружные сети и сооружения». М, 1987ж.
16. Орлов Г.Г. «Охрана труда в строительстве». М: Высшая школа, 1984ж.
17. Князевский Б.А. «Охрана труда». М: Высшая школа.
1. Яковлев С.В. Канализация. М: Стройиздат, 1980ж.
2. Яковлев С.В., Карелин Я.А. және т.б. «Очистка производственных сточных вод». М:Стройиздат, 1979ж.
3. Ласков Ю.М., Воронов Ю.В. және т.б. «Примеры расчетов канализационных сооружений». М: Стройиздат, 1987ж.
4. Яковлев С.В., Скирдов И.В. және т.б. «Биологическая очистка производственных сточных вод». М: Стройиздат, 1985 ж.
5. Болдырев Т.Е. «Производственные сточные воды».М: Медгеу, 1952ж.
6. Васильев Г.В. «Очистка сточных вод предприятий текстильной промышленности». М: 1976ж.
7. Терещук А.И. «Очистка сточных вод и обезвоживание осадка на фабриках первичной обработки шерсти». М: Лег.Индустрия, 1980ж.
8. «Укрупненные нормырасхода и количества сточных вод на единицу продукции для различных отраслей промышленности». М: Стройиздат, 1973ж.
9. «Укрупненные сметные нормы зданий и сооружений промышленного назначения». М:Стройиздат, 1974ж
10. Под ред. Белова И.М. «Канализация промышленных предприятий и населенных мест». М: Стройиздат, 1938ж.
11. Под ред. Самохина В.Н. «Канализация населенных мест и промпредприятий. Справочник проектировщика». М: Стройиздат,
1981ж.
12. Уваров А.П. «Экономика проектирования промышленных предприятий». Л: Стройиздат, 1990ж.
13. Баяхметов Т. «Экономика строительства». А: КазГАСА, 1995ж.
14. ЕниР. «Единые нормы и расценки на строительство, монтаж и ремонтно-строительные работы. Сб.Е2. В.1. Механизированные и ручные земляные работы». М,1988ж.
15. ЕниР. «Единые нормы и расценки на строительство, монтаж и ремонтно-строительные работы. Сб.Е9. В2. Сооружения систем теплоснабжения, водоснабжения, газоснабжения и канализации. Наружные сети и сооружения». М, 1987ж.
16. Орлов Г.Г. «Охрана труда в строительстве». М: Высшая школа, 1984ж.
17. Князевский Б.А. «Охрана труда». М: Высшая школа.
Cарқын судың тазалауы ( Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы )
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Жүн жуу кезіндегі лас судың физико-химиялық негізгі қасиеттері
1.2 Сарқын су тазалау әдістерінің талдауы
1.3 Текес ауылының жүнді алғашқы өндеу фабрикасында өңдіріс
технологиясы су шаруашылығының жағдайы
1.3.1 Су шаруашылық жағдайының сипаттамасы
2 НУСҚАУЛАР БОЙЫНША ҒИМАРАТТАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРІ
2.1 Жүннің алғашқы өңдеу фабрикасының лас суларын тазалауының
технологиялық жүйесін салыстыру
2.2 Механикалық тазалау үймереттері
2.3 Анаэробты-аэробты тәсілі бойынша толық екі сатылы тазалау
2.3.1 Көлдеңен тұңдырғыштың есебі
2.3.2 Метантенк есебі
3 ТАҢДАЛҒАН НҰСҚАУ БОЙЫНША ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕП
3.1 Сарқын сулардың шығының анықтау
3.2 Қажетті тазалаудың дәрежесін анықтау
3.3 Лас су тазалау ғимараттарының есебі
3.3.1 Қабылдау камерасы
3.3.2 Диск түрді механикалық беттік аэратор
3.3.3 Тұнба алаңдары
3.3.4 Хлор сатуратордың есебі
3.4 Гидравликалық есеп
3.5 ЖАӨ фабрикаларының сарқын су тұңбаларын қайта пайдалану
4 САЛЫСТЫРУ НҰСҚАУЛАРЫ БОЙЫНША ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БАҒАЛАУ
4.1 Нускауларды технио-экономикалық салыстыру
4.1.1 Жоба шешімінің салыстыратын нұсқаулардың инвестицияларын
анықтау
4.1.2 Эксплуатация шығынының есебі
4.2 Жоба шешімдердің нұсқауларды салыстыру
4.3 Өңдірістің залалсыздық талдау
4.4 Таңдалған нұсқауларды талдау
4.5 Технико-экономикалық көрсеткіштер
5 ҚҰРЫЛЫС-ЖИНАҚТАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫ
5.1 Тазалау ғимараттар құрылыс алаңының есебі
5.1.1 Құрылыстың сумен және элетр энергиясымен қамтамасыз ету
5.1.2 Уақытша үймереттер
5.1.3 Қойма және алаң есебі
5.1.4 Учаскені жобалау кезіндегі және котловандарды өңдеу жер
жұмыстардың есебі
5.1.5 Жинақтау механизмдердің құрылысы және таңдаудың ерекшелітері
5.1.6 Дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу
6 ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ
6.1 Потенциялды қауіпті және ЖАӨ фабрикаларында зиянды өңдіріс факторларын
талдау
6.1.1 Құрылыс жұмыстары өңдірісі кезіндегі қауіпсіздік техникасы
6.1.2 Электр қауіпсіздік
6.1.3 Өрт сөндіру қауіпсіздігі
6.1.4 Өңдірістік жарықтандыру
6.2 Еңбек қауіпсіздігінің және жұмыс шарттарының жақсарудың
инженерлік есептер
6.2.2 Жасанды жарықтанудың есебі
6.3 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы ( ЖАӨ фабрикасы ) жеңіл өнеркәсіпке
жатады, басқа өңдірістермен салыстырғанда ЖАӨ фабрикаларының сарқын сулары
ең лас болып келеді.
Тоқыма өңдірісіне қарағанда қалқыма заттардың концентрациясы және ОБҚ
көрсеткіштері бірнеше жүз есе асып түседі. ЖАӨ фабрикасында су жүн жуу үшін
қолданады.
Сарқын судың негізгі ластаушысы жүн майлары, механикалық қоспалар,
сабын ерітінділері және СББЗ ( синтетикалық беттік-белсенді заттар
).Ластану түрі жуылатын жүнге байланысты. Сарқын судың ластанудың үлкен
концентрациясы жіңішке, жартылай жіңішке меринисті жүнін жуғанда, қатты
және жартылай қатты жүнді жуғанда аз ластанады.Тәулігіне өңделуі 3.2т жүн,
шығыны Q=200 м3 тәул , оның ішінде 10% тұнбаға түседі.
Бұл жобаның басты мақсаты лас судың тазалауын берілген жүйеде
салыстырылады,технико-экономикалық салыстыру, ең оптималды және арзан жүені
таңдау.Лас суларды тазалау кезінде пайда болатын тұнбаны қолдануды
ұсынылады, бұл қазіргі кездің маңызды мәселесі болып табылады.
Таңдалған нұсқау бойынша барлық қажетті жобаның жағдайларын берілгені
және технико-экономикалық салыстыру арқылы графикалық суреттеу қажет.
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Жүн жуу кезіндегі лас судың физико-химиялық негізгі қасиеттері
ЖАӨ өңдірісінде жоғары концентрациялы жүнжуғыш лас сулары (ЖЛС)
түзіледі, сандық және сапалық ластану қурамы судың технологиясынан және
әуелгі жүннің сапасынан тәуелді болады, оны жуу үшін қолданады. Жуылмаған
жүнде ластан басқа ЖЛС құрамында реагенттер кіреді, олардан жуатын ерітінді
дайындайды.
Қойдың өсірілген шартының және тұқымына байланысты жуылмаған жүн құрамында
механикалық қоспалар болады: құм, сазбалшық, топырақ және өсімдік
бөлшектері, көң, ерекше ластану-жүнді май және тері.
Жуылған жүннің жуылмаған жүнге қатынасы пайыз бойынша және ластанудан
оташа көрсеткіш мәндері төменде келтірілген.
Жуылмаған жүн ... ... ... ... .. 100%
Жуылған жүн ... ... ... ... ... 40%
Қылшық қадаулы май ... ... . 20%
Қылшық қадаулы тер ... ... ... 10%
Механикалық қоспалар ... ... 17%
Ылғал құрамы ... ... ... ... .. 13%
Сарқын су қоспаларында жуылатын жүннің сорты бойынша берілгені 1-ші кестеде
талдап қорытылған.
Кесте 1 - ЖЛС-ластану саны кг 1т жуылған жүнге
Жүн сорты Жүннің ластануы Реагенттер Барлығы
Лас Май
зат
Қатты Жатылай Жартылай Жіңішке
қатты жіңішке
ХПК гл 2819 5236 6645 8055
ОБҚ гл 99 1611 2316 3021
Құрғақ заттар гл 2618 5034 6343 6645
Құрғақ заттың күлдігі % 5040 5040 5040 5040
Өлшенген заттар гл 126 2311 3318 4320
Жүн майы гл 2,55 108 2014 2217
Майлы сабын гл 0,80,6 0,90,7 2,11,6 53,7
қышқылдары
Азот аммониі гл 0,10,1 0,20,2 0,30,3 0,50,5
5 pH 8-108-18-108-10 8-108-10 8-108-10
0
Температура ºС 4037 4037 4037 4037
Ескерту - Шайқалған сынау бойынша алымында көрсеткіштер берілген.
Берілгендеріне сай ЖАӨ фабрикасының ерекше ластану фаза-дисперсиялық
жағдайы бойынша төрт топқа бөлінеді.
Қаттыдисперсиялық механикалық қоспалар бірінші топқа кіреді: құм
бөлшектері, сазбалшық, топырақ, өсімдіктер, көң, жүн талшықтары. Барлық
ластанудың үстенде жүн майларының бөліктері орналасқан, ол май шығарудың
барлық тәсілдерінде ластан бөлінбейді. ЖЛС суспензиясында еркін жүрген жүн
майының бейтарап бөлшектері, РТ-ОНС 4 типті сепаратор-бөлгіште еркін
алынады.Бұл қаттыдисперсті бөлшектің өлшемі 10-7 м, және бөлшектердің
өлшемдері 5·10-5 м–тен асса, көлемдік салмағы γ 2гсм3 болса
бөлшектер жай тұңдыру кезінде жақсы бөлінеді, ал ортадантепкіш алаңда
бөлшектер ірілігі 3*106м бөліне алады.
Солай барлық бірінші топтың қатты дисперсиялы механикалық қоспалары
тұңдырғышта бөліне алады, тұңған центрафугаларда, сепараторларда, ластан
тазаланған суда жуып шайғанға қайта қолданылуы мүмкін. Жалпы ластану
санынан Бірінші топтың ластану салмағы 75% -дан тұрады.
Екінші бөлімге жоғарымолекулалық ерітінділер және күл кіреді.Кейбір
бөлшектердің өлшемдері 10-7-10-8 тар аралықта орналасқан. Мұндай күйде ЖЛС
құрамында сазбалшық және сазбалшық тектес заттар,жүн майы, жүн кератин
деструциясының өнімдері кіреді. Бұл ластың ерекшеліктері құмұстағыш,
тұңдырғыш, гидроциклон және тұңдырғыш центрафугалар сияқты үймерет пен
аппараттарда өтетін механикалық тұңдыру процестері әсер етпейді.
Сазбалшықты заттар сарқын сұйықтыққа тұрақты қою-қоңыр түс береді, ол
сабынсодалы ЖЛС- ті бескүрілдеуікті биологиялық тазалау кезінде де
кетпейді.
Бірақ бұл заттардың жуғыш ерітінділерде қатысуы жүн жуу кезінде жақсы
білінбейді, өйткені мұндай процестер уақытша және тұрақты қаттылық кезінде
сапалығы төмендейді. Бұл топтың ластануына, жуғыш процестердің күшеюі
ықпалын тигізбейді.
Үшінші топқа сабын, аминқышқылдар, жүнтерінің органикалық қышқылдары,
СПАВ-тар кіреді, дисперсиясы 10-8-109м молекулалық еітінділер құрылады. Бұл
топтың заттары, аминқышқылдан басқасы жуу процесіне жағдай жасайды. Қалған
реагенттер СПАВ және сабын өздері негізгі жуғыш құрал болады.
Соданың қатысуымен органикалық жүнтері қышқылдары калий сабының
құрады:
2C17H34COOH+K2CO3→2C17H34COOK+H2CO3 .
(1.1)
Төртінші топқа дисперсиясы 10-9-10-10м ионды ерітінді құратын заттар
кіреді: фосфат,хлоридтер, жүннің ласынан сілттінетін және жуу ерітіндісіне
қосылатын арнайы реагенттер - сода, сульфаттар, хлоридтер, бөлек түсіп
немесе жуу құралының құрама бөлігі ретінде, мысалы, анионды СПАВ-ты
қолдануымен жүн жуу кезіндегі сульфаттар, олар толтырғыш ретінде қолданады
. Сонымен төртінші топтың барлығы дерлік компоненттері иондар, құрылатын
ерітінділер — жуу процесіне жағдай жасайды.
Физико-дисперсті күйдегі физико-химиялық қасиетінің талдауынан ЖЛС
ластану, кешенді немесе айналмайтын жүйелерді еңгізгенде екінші, үшінші
және төртінші топтың құрамы өсе бастайды. Бұл жерде қиыншылықты сазбалшық
майдадисперсті бөлшектер көрсетеді,ал олардың құрамы айқын шекке дейін
өседі. 3- Кестеде құрғақ қатты заттың концентрациясына тәуелді болатын ЖЛС
суспензиясының тазалауының ұсынылатын процесстері келтірілген.
Кесте 3 - ЖЛС суспензиясын өңдеу процесінің негізгі қолдануы
Қатты заттың құрамы Суспнзия өңдеу процестері
Мсоң
0 - 0,01 Тез сүзу
0,01 - 0,05 Тұңдыру, биологиялық тазалау,
химиялық тазалау
0,05 - 0,20 Центрифугалау, булау
0,20 - 0,40 Булау
0,40 - 1 Термиялық кептіру
Жүн жуу поцессі кезінде жуылатын ерітінді суына барлық лас ауысады,
тек ең қатты механикалық қоспалар( ластың ортақ массасынан 5% ) алдын ала
сілкілейтін машнеде бөлінеді. ЖЛС ластануының концентрациясы технологиялық
су тұтыну нормасына тәуелді. Араластырғыш ретінде жұмыс істейтін, жүн жуу
процессі, жуғыш аппаратың барлық көлеміне біркелкі тарату кезінде
,ықтималдық заңы бойынша жуылғаннан кейін ластану концентрациясы С:
С = Gg0
(2.2)
мұндағы G - 1т жуылған жүнге ластың салыстырмалы саны;
g0- 1т жуылған жүнге судың салыстырмалы шығыны.
Егер G-ді бірге теңестірсек, ластың концентрациясы С су тұтыну g мен
кері тәуелділік құрылады:
С=1g ; g=1C.
(2.3)
Сөйтіп, су шығынының және ластану концентрациясының арақатынасын (3)
формуласы бойынша бақылауға болады.
ЖАӨ технологиясының талаптарына сәйкес, ортақ кермектілік және
темірдің су құрамындағы көрсеткіштері бойынша, технологиялық
мұқтаждыққа, судың ақырғы сапасын негізінен осы көрсеткіштері бойынша
шектеледі. Сәйкес, жалпы кермектіліктің МШК-і ақырғы суда 2,5 мг-эквл
темір – 0,5мгл , ал берілгені бойынша, жалпы кермектіліктің МШК-сі 5мг-
эквл-ге дейін рұқсат етеді.
Су тұтынудың технологиялық процессіне байланысты, пайда болған сарқын
су инертті, тұрақты және тұрақсыз, улы болуы мүмкін, қоршаған ортаның
экологиялық жағдайына кері әсерін тигізеді.
1.2 Сарқын су тазалау әдістерінің талдауы
ЖАӨ фабрикасының өңдірісті сарқын сулары жоғары концентрациялы
категорияларға жатады. Сарқын судың ластануы көпкомпонентті, өйткені оның
құрамында жүн майы, жуғыш компоненттержәне механикалық қоспалары бар.
Технологияда жүн жуу кезінде әртүрлі жуғыш заттарды қолдану екі түрлі
сарқын су құрылды құрамы бойынша ажыратылады: сабын-содалы және СПАВ бар
сарқын су.
Бұл жағдай жүнжуу сарқын суының, тазалау әдістерін өңдеуге қажет етті.
ЖЛС тазалау көп тараған түрлері – химиялық, биологиялық, физико-
химиялық және тотығу.
Жүн ластануының құрамы мен саны ЖАӨ фабрикасының ЖЛС –на ғана
мінездес, қой тұқымына, оны ұстау және тамақтандыру, табиғи және климаттық
шарттарына байланысты, осыған орай ЖЛС өңдеу технологиясы әр аймаққа әр
түрлі болады.
Химиялық тазалау тәсілдері тек ЖЛС –на ғана қолданады, олардың
құрамында СПАВ бар.Әртүрлі массалы қатынастарға әртүрлі реагенттерге
синергиялық қоспа қолданады.ЖАӨ Бор фабрикасында және Невыномыс жүн
комбинатында химиялық тазалау технологиялық жүйесін қолданады,бұл жерде ЖЛС
майұстағыш, құмұстағыш, талшықұстағыштан кейін алғашқы тұңдыру
биотоғанына,содан екінші тұңдыру биотоғанына барады.
Тоған ға жіберудің алдында сарқын суға – хлорлы магний, магни сульфаты
және хлорлы кальций, келесі жағдайда – алты реагенттің синергиялық қоспасы.
Сонымен қатар тұңбаға СПАВ пен аралас реагент, реагент қоспалары, олардың
саны 2-ден 7г 1кг тұңбаның құрғақ затына. Тұңба улы, ауыл- шаруашылық
мақсаттарға пайдалану мүмкін емес, сондықтан термиялық өңдеумен жояды.
Чехословакия, Нидки қаласында ЖЛС ЖАӨ өңдірісінде физико-химиялық,
флотациялы тазалаудан кейін Ролава өзеніне ағызылады.
Джилангада (Австралия) тәжірибелі құрылғы салынған, майды жүннен
алуды, алдымен қысыммен суық уайт-спирит ерітіндісіне, кейін суық суға
сулау арқылы ажыратылады. Май, лас және басқа заттар өте тез кетіріледі.
Сабын және сумен жуғанға қарағанда мұндай өңдеу жүн ыдырауға баяу түседі.
ЖАӨ ЖЛС-рын тазалау рационалды тәсілдерін, үлкен көлемді ғылыми және
тәжірибелі зерттеулерді Ресей және Украинада:ФГУП,НИИВодГео, ОАО НИИКВОВ,
МГСУ сияқты ғылыми бастама орталықтарда жүргізген.
Харьков ЖАӨ фабрикасында ЖЛС-нан жүн майларын қышқылды
деэмульгуляциялау тәсіліне зерттеулер жүргізілді. Өңдіріс суларын, мұндай
тазалау тәсілдерінің айырмашылығы, бірінші екі барка сарқын суларының өте
майлы болғандықтан флотациялы майсыздандыру технологиясын сақтайды.
Сепарациядан кейін және құрамында жүн майы 4-5 гл азмайлы өңдіріс сулары
өңдеуге түседі, кейін қала канализациясына ағызылады. Сонымен бірге күкірт
қышқылының шығының орташа мәні 12,62 гл-ден тұрады.
Тәжірибемен анықталған, көрсетілген 60-70% күкірт қышқылы сарқын
суларда сілтіні бейтараптауға, 30-40% -тін қышқылдауға шығындалған.
Канализацияға майсызданған суларды тастау алдында олардың
бейтараптануы осы сулардың және соңғы барка шаюлы суларының сілтілерімен
жартылай араласумен орындалады.
Тәжірибе көрсеткендей ағындының майсыздану дәрежесі оның концентрация
және температурасына байланысты. Анықталған қышқылды деэмульгуляция кезінде
алдын ала лас сулардың 40-500С температурасымен араласқан кезде жүн майының
тұну процессі анағұрлым толық өтеді.
ЖАӨ фабрикасының сабын-содалы ЖЛС-рын өңдеудің ең көп тараған түрі
биологиялық тазалау тәсілдері.
Н.Ю.Акимцеваның қатысуымен МГСИ-да сатылы биохимиялық сарқын суларының
тазалауының үйлесімді жүйесін жасау мақсатымен зерттеулер жүргізілген.
Аналитикалық зерттеулер және зертханалық үлгілерде тәжірибе жүргізу
аэротенк-араластырғыш сатылы тазалау кезінде өңделген әдіс арқылы тазалау
сатысының саны қысқару мүмкіншілігін тұғызды, сонымен қатар аэротенктің
жұмыс көлем қатынасын анықтауға жағдай жасады.
Зерттеуден өткен және талданған төрт ең мүмкін жүйелердің жұмыс
параметрлері қарастырылады, каскадты, биологиялық жүнжуу сарқын суларының
тазалау аэротенк-араластырғыштың 1:1:1:1:1; 2:2:1; 3:1:1; 3:2 көлемдік
жұмыспен қатынасы.
ЖЛС тазалауға, тікелей аэробты үш сатылы тазалауы бар биологиялық
өңдеу, аэротенк-араластырғыштың 3:1:1көлемдік жұмыспен қатынасы бар,
технологиясы ұсынылған.
НИИ ВодГео зерттеулерінің негізінде сарқын су өңдеуінің алты
технологиялық жүелері келтірілген: анаэробты – аэробты процесінің екі
сатылы метантенкте, аэротенктің және оның үйлесуінің екі сатылы процесте.
Омск және Улан-Уденің ЖАӨ фабрикасында ЖЛС-ды тазалау екі сатылы
метантенкте анаэробты қолданады. Берілген жүйе суды қайта пайдалануды
қарастырмайды.
Алдын ала тазаланған соң құмұстағышта, майаулағышта, талшықаулауда
сондай сияқты ЖЛС тұңдырғыштарында анаэробты шарттарда өңдеу бірінші және
екінші сатылы метантенктерде жүргізіледі. Екінші тұңдырғыштан кейін лас
су қалалық канализация жүйесіне немесе суқоймаға тасталуы ықтимал.
Сабын-содалы ЖЛС тазалау келесі түрде өтеді: ХПК 40-20 гл-ден 11-10
гл-ге дейін төмендейді, өлшенген заттар 25-20 гл-ден 15-12 гл-ге дейін.
Сабын – содалы ЖЛС тазалау ұқсас технология, Журавичи қаласында
(Белорусия), Семей , Ақтөбе (Қазақстан), Тоқмақта (Қырғызстан),Чернигове
(Украина) ЖАӨ өңдірістерінде жұмыс істейді.
Екі сатылы аэробты ЖЛС тазалау ВНИИ ВодГео –да шығарылған, бірінші
тұңдырғыштан кейін сарқын су аэробты – араластырғышқа бірінші сатылы –
екінші тұңдырғышқа түседі, одан екінші сатылы аэротенкке – үшінші
тұңдырғышқа келеді.
Лас судың құрамының есебі бойынша, тазалау дәрежесінің тлабына сай
және технико экономиялық көрсеткіштер келесідей жүйені ұсынады:
- ЖЛС тазалау үшін, құрамында СПАВ бар, екі сатылы жүйе
аэротенктерімен ең рентабельді;
- Сабын – содалы сарқын суларға екі сатылы метатенктерде
анаэробты – аэробты процестердің қолдануы лайықты.
ЖЛС аэротенктерде биологиялық тазалаудың бірнеше нұсқаулары МГСУ-да
жасалды, аэротенк-араластырғышта сұйықфазалы қышқылдандыру процесінен кейін
және электрофлотациялау тұрмыс сарқын суларымен араластыру және
араластырмау.
Мүмкіндігінше шектік концентрация (МШК) анионбелсенді СПАВ су қойма
суларында 0,5мгл тұрады, ионогенсіз
0,11-0,05мгл. СПАВ –тың МШК-і биологиялық тазалауға келіп түсетін,
нормативті құжаттарға сай: анионбелсенділер үшін -20мгл, ионогенсіз
-50мгл.
Жоғары биологиялық белсенділіктің күшіне сай СПАВ ЖЛС сарқын суларын
ашық суқоймаларға тастау көрсеткіштері бойынша тазалау мүмкін емес.
Мысалға, берілгені бойынша анионды СПАВ-тардың биохимиялық қышқылдануы және
суқома суларында ыдырауы: теориялық және ыдырау уақыты концентрациясына
0,5мгл 36 және одан көп тәулікке дейін сульфонол НП-3 қышқылдануына
оттегіні қолдану 17,8% құрайды, НП – 1-ге бұл берілгндер сәйкесінше 2,5%
және 75 тәлікті құрайды. ДС-РАС сульфонолы үшін 9,4 % және 227тәліктен
жоғары.
Физико-химиялық Лурье және Антипованың ұсынған әдісі ерекше орын
алады, НП-1 сульфонолын жұғанға пайдаланатын ЖАӨ ЖЛС – та сынау өтті.
ЖЛС өңдеуінің технологиялық сызығы екі құрастырушыларға бөлінген. 1және2
баркаларынан лас су талшық ұстағыщ, майұстағыштан өткеннен кейін жиналатын
резервурына келген. 3-ші және 4-ші баркаларынан сарқын су сол жерге
жиналған , содан бірінші, екінші тұңдырғыштарынан және биотоғаннан өткен.
Тұңдырғыштың арасынан араластырғыш арқылы коагулянт, алюминий сульфаты және
әк сүті еңгізіледі. НП-1 сульфонолының ақырғы концентрациясы 240-тан720
мгл-ге дейін өзгеріп отырған, таза сұйық 43-80мгл құрап отырған, тазалау
әсері 75-90% .
Сарқын судың құрамында май келесі өңдеуден кейін 800-2000мгл-ден 0-ге
дейін төмендеген.Екі сағатты тұңдырудан кейін өлшенген заттың саны 200мгл-
дің шамасында болады. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей сарқын суға
қосылатын кальций алюминаттың саны қайта есептегенде НП-1 сульфонол ақырғы
құрамы 240-720 мгл болғанда аллюминий саны 80-100мгл-ден аспауы тиіс.
Кальций алюминаттың үлкен қоспасының саны сарқын сұйығынын тазалау сапасын
жақсартпады.
Сарқын суынан ПАВ-тың кетіру дәрежесінің өзгеруі (75-90%) сарқын су
құрамында майдың болуымен түсіндіріледі. Зертханалық берілгеннің негізінен
ұсынылған тәсілдің авторлары сльфонол-май арақатынасы сарқын суда 0,5-
тен төмен болмауы тиіс.
Физико-чимиялық тазалау тәсілінің, соның ішінде коагуляция дәстүрлі
биологиялық тазалау тәсілдерінен артықшылығы бар.
- Артықшықтарының ішінде:
- Тазалау ұзақтығының қысқаруы;
- Тазалау ғимараттарының ауданының азаюі;
- Қиынқышқылданатын қоспаларының лас судан толық кетірілуі;
- pH мөлшерінің аз өзгеруі;
- тұңбаның аз шіруі, тазалау ғимараттарынан сасық иістің кетуі;
- улы заттар әсеріне тазалау процессінің берілмеуі.
Органикалық заттарды қышқылдандыру бәріне мәлім тәсілі, сасық иісті
кетіру, су татымын озон және хлор арқылы кетіреді. Бірақ Ресей, Украинада
өткен ғылыми зерттеулерден кейін әртүрлі заттарға қышқылдардың әрекеті,
озон сияқты күшті қышқылдың қолдануы сенімді санитарлы су тазалау тәсілі
ретінде қарастурыға болмайды. Қышқылдардың органиклық заттарға қолдануы
соңғылары олармен қатынасқа түсіп, басқа қосылыстар құрады. Қышқылды
жеткілікті бермеген кезде ейбір заттар суға дәм, түс және жаман иіс береді.
Қышқылдандыру әдісінің тағы бір жағымсыз жағы лас судың деңгейімен және
түрінің тек дәл арақатынасымен қышқылдандырудың қолдануын қиынға соғады.
1.3 Текес ауылының жүнді алғашқы өңдеу фабрикасында өңдіріс
технологиясы су шаруашылығының жағдайы
Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы ― ТОО Куат ЛТД― Алматы олысы Раиымбек
ауданының орталығынан Текес ауылы 90 км – де орналасқан Кеген ауылы
Нарынқолдан км, ал Алматы қаласынан 320 км арақашықтықа орналасқан.
Фабриканың өңдіріс корпусы ғимарат және үймереттерді жабдықтауды,
өңдіріс процессінің инфроқұрылыс объектісі қамтамасыз етеді.
Жуу сызығы бөлек ғимаратта орнласқан оның өлшемі 112*24 м, бөлмелері
жылытылған, канализациямен және өңдірістің сұйық қалдықтарының ағынымен
жабдықталған. Ғимараттың бұл бөлігінде жуылған жүннің прессі, зертхана,
қалдықтардың май компоненттерінен өңдеу учаскесі, электромеханикалық
шеберханасы орналасқан. Петропвл механикалық зауытында SP-1 жуғыш
машнесінің сызбалары бойынша шығарылған, 1994 жылы құрастырылған және
өңдіріске жіберілген. Кальцицленген сода және сульфанат ерітінділері 6
баркаларда (сыйымдылықта) жуғыш бағыт жүн жуғыш үздіксіз өңдіріс процесін
құрастырады, әр баркада жоғарғы сығу біліктері орнатылған, бағыттың соңында
тасымалдағыш түрлі бу кептіргіші орнатылған. Бағыттың өнімділігі 300кгсағ
жуылған жүн. Бұл бөлмеде 100 тонна жуылған жүн өнімінің қоймасы және
престеу учаскелері бар.
Жүн дайындау кезені маусым – қыркүйек жыл сайын өтеді. 50-70 кг – дық
түкпен жүн арнайы учаскіге келіп түседі, ол жерде кейін салмағы өлшеніп,
сапасы бағаланады. Кейін қабылданған жүн сыныптау учаскесінде қолмен
іріктеледі және алдын ала ірі заттардан тазаланады. Ал соңында МАРШ-
1сілкілеме машнесінен өтеді.
Сілкеме машнесі жүннің үлкен кесектерінен кішірек және тығыздығы
аздарға бөледі, жуғыш ерітіндінің талшықтарға жақсы еуіне жағдай жасайды,
жүннің бар массасына біркелкі жууын қамтамасыз етеді. Машненің жұмыс
органдарының гарнитураларына соққыларынан қопсытылған жүн жұлымдары
қағылады. Жүннен әлсіз байланған қоқымдар алынып тасталады. Алдын ала
дайындықтан кейін жүн жуғышқа түседі.
Жүн жуу SP-1 агрегатында өтеді. Бірінші жүн жуғыш баркаларға біркелкі
тарататын жуылмаған жүн автокоректендіргішіне түседі.
Жолай өнімдер (майтерісі және т.б) ары өңделу үшін сепараторланып
және қоймаланады. Жуылған жүн сығу біліктерінен өтеді, кептіру камерасынан
өтіп, сол жерде жатады. Дайын өнім қоймасына келіп түседі. Дайын өнім
қоймасында жүн партия бойынша қалыптасады, нәтижелі келісімдері, түсіру
тапсырыстары бойынша байламдарға пресстеледі және таңбаланады.
Шамамен 22% жуылған жүн пима- киіз өнімдері үшін жұмсалады, соның
ішінде киіз- 20 т, пима – 130 мың дана, қазақ үй – 500 жинақ. Бұл өнім
шығару түрі өңдірісті лас суды шығармайды.
Фабрикада сабын қайнату учаскесі орнатылған. Сабын шығару үшін
техникалық майды, майаулағыштан өзінің қалдықтарын(май және майтерісі)
және әртүрлі қоспалар: сілті (2-3%), натрий көмірқышқылын (10%), калий
көмірқышқылын (4-5%) пайдаланады. Бейтараптандыру химиялық реакцияларынан
және май спиртінің (C17H35COOH) шайылынуынан қышқыл май тұздары пайда
болады, олар сабынның негізгі құрамы болады. Қалдықтарды қолдану саны 30 т
–ны құрайды.
Щикізаттың негізгі жабдықтаушылары қой өсіретін Алматы аудандары,
Жамбыл және Шығыс Қазақстан облыстары болып келеді. Фабрика өңдіріс
қажеттіліктері үшін жартылайқаттыжүнді және қаттыжүнді тұқымды қойларынан
таза табиғи жүнді даярлайды, шамамен жылына 2000 т-ға дейін.
50% жуылған таза жүн Ресей, Қытай және Батыс Еуропаға өткізіледі.
Жуылған жүннің өңдірісі кезінде өнім шығару 51-52% талшық құрайды,
қалғаны қайта пайдаланадыжәне өңдіріс қалдығы болып қалады.
1.3.1 Су шаруашылық жағдайының сипаттамасы
Кәсіпорынды сумен қамтамасыз ету үшін үстіңгі су бұлақтарынан су
іріктеледі және канализациялы сарқын суларды ашық су қоймаларға
тасталмайды.
Cу мен қамыту бұлағы территориясында өз скважинасы. Су тазалау
ғимаратының айналасында темірбет тақталарынан жасалған санитарлы күзет
аймағы жасалған. Үймеретте хлорлау құрылымы құрастырылған, хлор ерітіндісін
беру сорғышымен арын құбырына ағызылады. Скважина тереңдігі 150 м. Скважина
ішіндегі жылдамдық 4,2 лсек; рұқсат етілген көлем табысы13000 м3жыл. ЭЦВ6-
60-45 сорғышымен скважинадағы су сиымдылығы25 м және 12 м биіктігі бар
арындысу мұнарасына беріледі, санитарлы құралдарынан өтіп, өңдіріс және
жұмысшылардың сушаруашылық қажеттіліктеріне бөлінеді.
Жер асты горизонт суы тұщы, минералдау 0,1-0,3 мгдм3.
Скважинадан келетін судың химиялық талдауы:
pH -7.5;
Қалдық хлор(еркін) -0,2;
Хлоридтер -90 мг-эквл;
Сульфаттар -260 мг-
эквл;
Фтор -1,0
мгл;
Жалпы кермектілік -6,5 мг-эквл;
Нитриттар -0,03 мгл;
Нитраттар -0,1 мгл;
Қалдық аллюминий -тұң;
Темір - 0,05
мгл;
Скважина тереңдігі -150 м.
Кәсіпорында бөлек-бөлек өңдірісті, шаруашылық – тұрмыстық және жауын-
шашын суының канализация жүйелері жұмыс істеді.
Өңдіріс лас суының құрылуы көбінде жүн жуғышта болады. Өңдіріс
ғимараты өңдіріс-шаруашылық су құбырымен және құбыр жүйелерімен, науа және
тхенологиялық құрылымдарынан, санитарлы құралдардан сарқын суларды әкету
(сурет 2). Ішкі су өткізу диаметрі 15-50 мм болат құбырынан жасалған және
тығын – реттегіш арматурасымен жабдықталған.
Лас судың ағындысы жуғыш ванналарынан қиылысы 1,5*1,0м ағынды каналға
тасталады, ол алты жуғыш ванналарының астында орналасқан.
Ағынды каналдан қиылысы 0,5*1,0 м екі науамен лас сыртқы канализация
жүйесіне әкетіледі. Науа ұзындығының үш нүктесінде диаметрі 6 мм металлды
шыбық ретінде жүнұстағыш орналасқан, шыбық арасының тесік : 1-шісінде -2 см
су ағынының нүктеге; 1 см- 2-сінде; 0,5 см -3-ісінде. Жүнұстағыштың тістері
ластану шамасы бойынша тазаланады. Өңдіріс корпусынан канализация шығысында
майға екі тұңдырғыш орнтылған. Тұңдырғыштағы май күн сайын тазаланады.
Санитарлы құралдардан шаруашылық – тұрмыс лас ағынды канализация су
құбырынан сорғыш бекетінің қабылдау камерасына әкелінеді. Бекет ГНОМ
өнімділігі 16м3сағ сорғышымен жабдықталған, арынды су құбырымен ласты
ұзындығы 800 м фабриканың тазалау ғимараттарына жеткізіледі. Жауын – шашын
сулары ғимарат шатырларынан және үймереттерден алаң көлбеуінің ашық
жүйесімен жаңбыр ағының канализация жүйесіне, кейін жер бедеріне
апарылады.
ЖАӨ фабрикасының өңдіріс корпусының ішкі коммуникация жүйесі 4- ші
суретте берілген. Тазалау ғимараттары фабрикадан 800 м арақашықтықта
орнласқан, 1200 м ауылдан, 1500 м Текес өзенінен. Тазалау ғимараттарына
малдың және бөтен адамдардың кіруі мүмкін емес және сарқын сумен ешбір
қатыстары жоқ. Тазалау ғимараттарына : үйлестіру- қабылдау камерасы;
көлдеңен тұңдырғыш – 1; шөгінді алаңдары-2; тоған – жинағыш -2; реагент
шаруашылығы.
Өңдіріс лас сулары жүн жуудан пайда болады. Сиымдылығы әр түрлі 6
ваннада жүнді жуады. Бірінші ваннада жүн суланады және дестелердің
көмегімен келесі ванналардан өтеді. Алғашқы бірінші (1-4) ванналарда жүн
арнайы жуғыш құралдармен жуылады, қалған екі (5-6) соңғы жүнді жуып шаю
өтеді.
Сурет 1.1- сумен жабдықтаудың ішкі торлар және өңдіріс корпусының су
әкету схемасы
Өңдіріс лас суының тәуліктік шығыны 53,84 м3, шаруашылық – тұрмыстық –
3,8 м3. Өңдіріс сарқын сулардың негізгі ластаушылары - органикалық құрғақ
заттар, жуғыш заттардың қалдық концентрациясы. Сарқын судың тазалануы
физико-химиялық тәсілмен, келесі жүйесі бойынша өтеді. Құрғақ қалдықтар
күкірт қышқылды алюминий коагуляция арқылы және коагулянған тұңбамен судан
кетіріледі. Органикалық заттар хлормен қышқылданады. Сонымен қатар натрий
сульфанаты қышқылданады, олардың негізінде жуғыш құралдар жасалады,
аллюминий гидрототық жапалақтарымен оларды судан кетіру. Ақырғы таза
ластарды тазарту қүн сәулесінің және ауа әсерімен тоған – жинағышта өтеді.
Тазалау ғимараттарының биіктік жүйесі 3- ші суретте келтірілген.
Сарқын суларды тазалаудың негізгі процестері, канализация сорғыш
бекетінің қабылдау камерасынан басталады. Күкірт қышқылды алюминий
шоғырланған ерітіндісін 50-70 мгл есебінен лас суға беріледі. Осы мөлшер 5-
6% 50-60 мг минутына коагулянт ерітіндісін еңгізуімен жеткізіледі. Қабылдау
камерасынан ласты сору арқылы сорғыштың жұмыс доңғалағының күрекшелері
арқылы, судың реагенттермен толық араласуын қамтамасыз етеді.
Қабылдау камерасында заттың теріс зарядталған бөлшегінің алюминидің оң
зарядталған иондар арасында әрекеттесу реакциясы өтеді. Реагент шаруашылығы
коагулянтты дымқыл түрде сақтау үшін қолданады.
Тұңдырғышта жапалақ пайда болу және коагулянған қоспаның тұну
процестері өтіп жатады.
Жуғыш ванналарынан ластың алынуы жұмыс күннің аяғында болуы ластың әсерлі
тұнуына ықпалын туғызады: тасталған судың бар көлемі тұңдырғышта
қозғалыссыз жағдайында болады және тұну бірыңғай қою жапалақ бұлтының
түрінде болады. Коагулянт мөлшерінің аз болуы, броундық қозғалысының
күшейте түсуінің есебінде ластың жоғарғы температурасы кезінде (36-400С)
жапалақ пайда болуын тездетеді. Тұңбаның тұңдырғыштан алынуы периодты түрде
2-3 рет шығыс құбырының, гидростатикалық арынның су діңгегі арқылы
шығарылады. Тұңба пульпа түрінде тұңба алаңдарына
тасталады, өлшемдрі 2*3 м және тереңдігі 1,0 м екі картадан тұрады. Шикі
тұңба 98% ылғалдылығымен карталада кептіріледі, кейін құрғақ тұңба
алаңдардан алынып, оттық қазандарында көмірмен бірге жанып кетеді.
Таза лас судың ақырғы тазалануы биотоғандарда өтеді (құрғақ қалдық
бойынша 15 мгл –ге дейін), тазалау ғимараттарынан бедері бойынша саны 3
тоған, жерде орналасқан. Әр тоғанның сиымдылығы 7-8 мың м3 құрайды.
Сүзілетін ормен тұңба алаңдары жасанды негіздемесі болады. Дренажды су
дренажды құдықта жиналады және тоған – жинағышқа тартып шығарылады.
Су әкетудің жұмыс істеуші жүйесі тазалау ғимараттарының кешенімен, ластың
ашық қоймаларға түсуін болдырмайды. Тоғанның көлемі фабрика лас суының бір
жылдық шығынын жинауға мүмкіндік береді. Жер асты сулары ластан, сазбалшық
түбінің және тоған құламасының сүзуқарсыласының экран құрылғысы арқылы
қорғалады.
Келешекте тоғандардан кейінгі тазаланған өңдіріс суларын, су сүйгіш
тұқымы ағаштарды суаруға қолдануды ұйғарылады, олардың кейбіреулері қазақ
үйлерді даярлауға жұмсалады. 4 және 5-ші кестелерде өңдіріс лас суларының
және тазалау ғимараттардың лайықты мінездемелері келтірілген.
Сарқын сулар мінездемесі құрғақ қалдықтың санының көптігінің (шамамен
3 гл ) және органикалық заттармен ОБҚ=350 мгл бойынша. Құрғақ
қалдықтардан құтылу үшін су коагуляцияланып тұнады, органикалық заттар
хлормен қышқылданады. Тұңбаның тұнуы көлдеңен тұңдырғыштарда өтеді, ол
жерде құрғақ қалдықтармен бірге тұңбаға органика және жуғыш заттардың
бөлігі де түседі. Тұңдырғыштардан кейін лас құрғақ қалдық 50-100 мг л және
ОБҚ -25 мгл көрсеткіштері бойынша екі тоған –жинағышқа сиымдылықтары 7-8
мың м3, әр қайсысы тазалауға және таза ластарды сақтауға арналған.
Тұңдырғыштардан кейінгі толық кепкен тұңба, оттық қазандықтарында жанады.
Кесте 4 - ЖАӨ фабрикаларының өңдірістік лас сулардың мінездемесі
СВ бұлағының атауы, шығару Код Негізгі Негізгі тастау Тастау лимиті٭٭ БекітілгТаталуды
№ , бақылау-өлшегіш концентрация, мгл ен ПДС, ң асуы,
құралдар, құрам жсағ шарт.
көрсеткішінің тізімі және тжыл
СВ көрсеткітері
орташа максималды
проектнаяфактическҚұрамы Орташа концентрацияОрташа концентрация
ая
(жобада) (жобада)
Атауы код түсті,
мгл
биіктік Ұзын
дық
4,5 21 4,95 24 22 52 75 4900
2. Тұнба алаңдары
Тұнбаны табиғи сулансыздандыруға,тазалау ғимараттарында пайда болатын
, тұнба алаңдарын пайдаланамыз. 70-80% -дан аспайтын тұнба кептіріледі.
Тұнған лай судың саны тазалау ғимараттарына қайта келеді, 30-50%
сулансыздандырылған тұнбадан қабылдаймыз. Лай судан қосымша ласты өлшенген
заттар бойынша 1000-2000 мгл; ОБҚтол=1000-1500 мгл.
Карта өлшемін және тұнбаның картаға шығу сан, тұнбаның
ылғалдылығына байланысты қабылданады және құю қашықтығына, кепкеннен
кейінгі жинау әдісіне байланысты.93-95% ылғалдылығымен тұнба құюлуы 20-25
м құрайды. Тұнба алаңының 80% қыстық мұздатқышқы қолданады, қалғаны көктем
еруі кезінде мұздатылған тұнбаны қолданады. Мұздату периодының ұақтығын
-10°C-ден төмен ауа температурасының орташа тәуліктік күн санына байланысты
аламыз , 113 күнді құрайды. Біліктің биіктігінен төмен мұздатылғанның
қалындығын 0,1 м дейміз . Науаның немесе құбырдың бөлу түбі мұздатқыштың
горизонтынан жоғары болуы тиіс.
Табиғи негізінде тұнба алаңдарын қабылдаймыз. Карта саны n=2, алаң
өлшемдері 10х30 м, жұмыс тереңдігі (тұнба түсу терңдігі) 0,7-1 м, қорғау
білігінің биіктігі тұнба түсу есептік биіктігінен 0,3 м жоғары болғаны
дұрыс, қорғағыш біліктің ені жоғарыдан 0,7 м, оларды жөндеуге механизмдерді
қолдану кезінде 1,8 м, құбыр немесе науларды бөлу көлбеулігі 0,01.
Тұнба алаңдарының пайдалы ауданы:
S=(Vос365)аbk=(4.4*365)2*1*3.5=22 9.4 м2,
(3.32)
Vтұн – шикі тұнбаның көлемі, м3тәул,
а – көлемнің кішіреюі немесе ашу кезіндегі ыдырауы , а=2,
Wос=55% b=1,кезінде,
b – нығыздану есебінде 95-90% ылғалдылығында b=2,
Wос=55% b=1,
k – м3 –қа 1 м2 жылдық жүктемесі бірінші және екінші сатылы
тұңдырғыштан, тұнба, дренажды алаңдары үшін k=3.3 м3м2.
Мұздықтың биіктік қабаты:
hнам=(Wtk2)Sk1=(4.4*113*0.75)300* 0.75=1.65 м,
(3.33)
W – тұнбаның тәліктік көлемі, м3,
S – пайдалы алаңдардың тұнба алаңдары, 10х30 м2,
k1 – қыстық мұздатқышқа апарылатын, алаң бөлігі, k1=0.75,
k2 – қыстық сүзгіден және буланудан өткеннен кейін тұнбаның азаюін
ескеретін коэффициент, k2=0.75.
Тұнба алаңдарын жобалау сүзгі топырақтарында өткізген жөн. Айналым
циклі 5-8 жыл. 70-80% ылғалдылығы бар тұнба кептіріледі. Келесідей сақтау
қажет етпейді, өйткені тұнбаның ашып кетуі және күлділігінің көбеюіне
әкеледі.
3. Хлор сатуратордың есебі
Хлорлау құрылғысының есебі хлор – реагентінің қажетті санын анықтау
және циклдің жұмыс істеу уақытына байланысты. Жұмыс істеу циклінің
құрылғысына қажетті хлор – реагенттің саны:
Qх=Qсут*Дх*К*Тх=200*0.004*3*25=60 кг,
(3.34)
Qтәул - тәуліктік өнімділік, м3тәул,
Дх – хлор дозасы, 0.004 мгл,
К – белсенді хлордың реагенттегі пайыздық құрамы, хлор әгінде К=3,
Тх – циелдің жұмыс істеу уақыты Тх=25-35 тәулік.
Су шығының есебінде хлорлау құрылғысы белсенді хлорды үздіксіз құйып
тұрады. Белсенді хлордың саны:
qхсағ=Qсағ*(Дхтұн+Х)*р100=8.3*(0.3 +0.1)*3100=0.09 гчас,
(3.35)
Qсағ– судың сағаттық шығыны, м3сағ,
Дхтұн – Ішерлік судағы хлордың қалған құрамы, гм3,
Х – судың хлоржұтуы Х=0.1 гм3,
р – реагенттегі белсенді хлордың пайыздық құрамы, хлор әгі үшін р=3.
Қажетті хлор ерітіндісін орнатқаннан кейін құбырдағы су шығынын 1
минут ағысында :
qmin=Qчас*100060=8.3*100060=138.8 лмин.
1 Минуттағы қажеті хлор саны:
qxmin=qmin*(Дх+Х)*100р=138.8*(0.3+ 0.1)* 1003=1844.4 мгмин.
Хлорлаудан шыққаннан кейін 1 минут ішінде хлор саны:
Wх=qxminКx=1844.436.88=50 млмин,
Кх – хлор ерітіндсінің концентрациясы 2 – ден 0,1%- ға дейін.
Бір цикл кезіндегі хлор – сатуратордың жұмыс істеу уақыты:
Тх=Qх(qxсағ*24)=60(0.09*24)=27.7 күн.
кесте 3.2 - Берілген вариант бойнша тазалау ғимараттарының құрамы
№№ Ғимараттың атауы Саны Пландағы өлшем
1. Қабылдау камерасы L=1500 мм
1 В=1000 мм
Н=1000 мм
2. Торлар L=1000 мм
2 В=1000 мм
3. Көлдеңен құм L=10.5 м
ұстағыштар 2 В=0.25 м
4. Электрофлотаторлы L=3.5 м
құрылғылар 2
5. Құм бункері L=4м
1 В=6 м
6. КНС(хлор-сатурато D=5 м
р, реагент 1
шаруашылығы)
7. Көлдеңен L=20 м
тұндырғыш 1 В=3 м
Н=1.15 м
8. Тоған жинағыш L=150 м
1 В=40 м
Н=3 м
Жүн майын бөлетін
9. цех 1
10. Тұнба алаңдары 10х30 м
N=2
3. Гидравликалық есеп
Тазалау ғимараттарының барлық станцияларында судың өз бетімен ағуы
үшін, әкелінетін науада беттік судың белгісі суқоймадағы су белгісінен асуы
тиіс, жер бедерінің биік болған кезінде, биіктігі барлық арын жоғалтуға
жеткілікті өтем үшін, судың 1-1,5 м қор есебінде ғимараттарда ағуы, ол
судың еркін ағуы үшін қамтамасыз етіледі. Тазалау ғимараттарының дұрыс
жұмыс істеуі үшін гидравликалық жоғалтуды анықтау керек.
Барлық осы жоғалтуларды келесі түрде топтастыруға болады:
- бөлек ғимараттарды біріктіретін құбыр және науаларда сарқын
судың ағысы кезінде қажалудың жоғалтуы;
- Суды ағызып жіберетін жерінен, тесіктердің науаларда кіріс және
шығыстарында, конструктивті және бақылау - өлшегіш құрылғы және
аспаптарда жоғалту;
- Су деңгейінің құлама жерлерінде, тазалау ғимараттардағы
жоғалту.
Тазалау ғимараттарында арынның жалпы жоғалу үлкендігі ғимараттардың
орналасу ыңғайлығына байланысты, олардың арақашықтығы және әкелінетін науа
ұзындықтарына байланысты.
Үлкен тастау кезіндегі есеп үшін шығынды, біркеліксіздік коэффициентін
К=2.2:
Qсағ=20024=8.3 м3сағ,
Qсм=8.3*8=66.6 м3см,
Qсм – бір жұмыс күнге су шығыны, м3см.
Qсм=66.6*10003600=18.5 лсек.
Тік бұрышты науаларды қабылдаймыз b =250 мм, i=0.003, v=0.4(0.6 мсек,
толтыру hb=0.5, онда науа тереңдігі Н=0.3+h=0.3+0.125=0.42 см.
1 2 3 4 5 6 7
8
11 12 15 16
10 13 14
9
Сурет 3- Тазалау ғимараттарында судың жүру схемасы
Кесте 3.3 - Тазалау ғимараттарындағы су ағысының арын жоғалтауы
Учас Ғима Шы Учас Жылд. , 1000i Bхh Hl
ток №.рат ғын ток v,
атауы есебі,ұзындығымс
q, лс, l
м
0-1 Науа 18.5 10 0.62 0.0003 0.25х0.120.003
5
1-2 Тор - 1 - - - 0.15
лар
2-3 Науа 18.5 7 0.62 0.0003 0.25х0.120.021
5
3-4 Құмұста - 10.5 - - - 0.2
ғ.
4-5 Науа 18.5 7 0.62 0.0003 0.25х0.120.021
5
5-6 Тал - 3 - - - 0.3
шық
6-7 Науа 18.5 8 0.62 0.0003 0.25х0.120.024
5
7-8 Электро - - - - 0.3
ф
8-9 Науа 18.5 7 0.62 0.0003 0.25х0.120.021
5
10-11 КК - D=3 - - - -
11-12 Суқұ - - - - - -
быр
12-13 КНС - D=15 - - - -
13-14 Көлд.тұ - 20 - - - 0.3
нд
14-15 Науа 18.5 20 0.62 0.0003 0.25х0.120.006
5
15-16 Тоған - 150 - - - -
жин.
16-17 Су - - - - - -
құбыр
3.5 ЖАӨ фабрикаларының сарқын су тұнбаларын қайта пайдалану
ЖАӨ фабрикаларынан шыққан лас су концентрациясы өте жоғары. Жіңішке
және жартылай жіңішке жүн өңдірісінің лас сулары кері бағытты жуудан және
екі сағатты тұндырудан кейін пайда болады. Өлшенген қоспалардың құрамы 15
гл, күлділігі 23-60%, ОБҚn=6 гл.
1 т жіңішке немесе жартылай жіңішке қой жүнін жуғанда ағынға 100-250
кг жоғары бағалы жүн майы кетеді.
Лас сулардан жүн майы флотация – сепарациялы әдісімен алынады. Бұл
әдісіпен алдымен лас суларды жүннен және минералды ластардан тазалайды.
Көпіршікке флотация арқылы 90% жүн майын және 40% минералды қалдықтарды
шығарады. Келесіде көпіршік концентрациясы сепарацияға түседі. Флотация –
сепарациялы әдіс 50-60% жүн майын лас су құрамынан алып тастайды.
Бірінші сепарациядан өткеннен кейін, құрамында жоғарғы молекулярлы
қосылыстар және минералды ластары бар, екінші сепарациялы тазалауға
жіберіледі. Бірақ осыдан кейінде май құрамында қоспа қалдықтары болады.
Жүннің беттік талшықтарынан алынған жүн майы кері бағытты жуудан кейін
, 40-55% жоғарғы молекулярлы спирт (цетилды және т.б.) және майылы
қышқылдар (пальмитинді, меристі, сірке су, құмырсқа және т.б. ).
ЖАӨ фабрикасында май аулау цехында техникалық майдың көрсеткіштері:
- түсі - қою-қоңырдан ашық қоңырға дейін;
- көлемдік массасы 940-970 кгм3;
- еру температурасы – 31-44°С;
- сабындаудың саны – 77-130;
- балқу нүктесі – 40-95°С;
- жану нүктесі - 295°С;
- ылғалдың құрамы - 5%;
- ттығыз қалдықтыңқұрамы - 3%;
- май құрамы – 92%;
- ланолин - 85%;
- қышқыл саны – 5%.
Құрамында майлары бар лас сулар жүн және минералды ластарды ауланған
соң құбыр бойымен май аулау цехына апарылады. Флотация нәтижесінде пайда
болған құрамында майы бар концентрациялы көпіршік бакқа әкелінеді, ал
пайдаланған лас сулар флотациядан кейін канализацияға кетеді. Бактан
құрамында майы бар көпіршік бірінші сепарацияға жіберіледі, бұл жерде
эмульсияны үш фракцияға бөледі: майлы (жартылай өнім), сулы және ластанған.
Майлы жартылай өнім май багыа түседі, пайдаланған лас сулар тастау багына,
ал лас қоспалар – үшінші бакқа келіп түседі. Майлы жартылай өнім енді
екінші сепараторға келіп түседі, осыдан кейін шартқа сәйкес техникалық жүн
майын алады; ол дайын тауар өнім ретінде өлшеп оралады.
Техниалық жүн майы (тазаланбаған) басты түрде нәтижелі коррозияға
қарсы құрал ретінде сақтау және машне бұйымдарды тасымалдау ретінде
қолданады. Жүн майының негізінде қоспалар темір жолдар вагондардың
буксаларын майлау немесе кейбір техникалық эмульсияларды алу үшін
қолданады. Және тағы бір бағалы, тазаланған жүн майынан алынған өнім,
ланолин, еркін май қышқылдарынан және минералды ластардан бөлу арқылы,
техникалық жүн майынан өңдіреді. Ланолин косметика өнеркәсібінде кең
пайдаланады, ол тері күтіміне арналған ең жақсы және арзан құрал ретінде
пайдаланады. Фармацевтикалық және медициналық дәрілерді шығару үшін қажет.
Ланолин тоқыма, полиграфиялық, былғары өнеркәсіптерінде, жоғары бағалы
бояуларды өңдіруге кең қолданылады.
4 САЛЫСТЫРУ НҰСҚАУЛАРЫ БОЙЫНША ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАҒАЛАУ
Берілген жобада лас суларды ЖАӨ фабрикаларында физико – химиялық әдіс
бойынша тазалау ұсынылады. Берілген жобаны экономикалық түрде көрсету үшін
технологиялық жүйелерді салыстырамыз. Жобалау кезінде қарастыратынымыз, ол
экономды жоба шешімі. Ал ең экономды жобаны бағалау үшін технико –
экономикалық көрсеткіштерін салыстырамыз.
4.1 Нұсқауларды технико – экономикалық салыстыру
Лас суларды тазалау ғимараттар құрамынының үйлесімді нұсқауын таңдау
үшін бұл жобада технико – экономикалық салыстыру жүргізіледі.
1нұсқау – аэробты – анаэробты тәсіл бойынша толық екі сатылы тазалау
ОБҚтол=15 мгл, СВ – ны суқоймаға тастауға мүмкіндік берді. Ғимараттар
құрамы : бірінші көлдеңен тұндырғыш, екі сатылы метантенктер, екінші
тұндырғыштар.
2 нұсқау – физико-химиялық тазалау. Ғимараттар құрамы: көлдеңен
бірінші тұндырғыш, қабылдау камерасы: хлор – сатуратор, шығын және ерітінді
бактары; тоған – жинағыш. Қала канализациясына тасталады.
Салыстыруды ыңғайластыру үшін талдау бойынша жүргізілген берілген
екі нұсқаудан ең экономды нұсқауды таңдаймыз. Сонымен келесі нұсқауларды
салыстыру 1- нұсқау үшін (аэробты – анаэробты тәсіл бойынша толық екі
сатылы тазалау) және 2 нұсқау (физико – химиялық тазалау) технологиялық
жүйелер үшін.
1. Жоба шешімінің салыстыратын нұсқаулардың
инвестицияларын анықтау
Канализация жүйелерінің және бірінші ғимараттар бағасы лас суларды
тазалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Жүн жуу кезіндегі лас судың физико-химиялық негізгі қасиеттері
1.2 Сарқын су тазалау әдістерінің талдауы
1.3 Текес ауылының жүнді алғашқы өндеу фабрикасында өңдіріс
технологиясы су шаруашылығының жағдайы
1.3.1 Су шаруашылық жағдайының сипаттамасы
2 НУСҚАУЛАР БОЙЫНША ҒИМАРАТТАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРІ
2.1 Жүннің алғашқы өңдеу фабрикасының лас суларын тазалауының
технологиялық жүйесін салыстыру
2.2 Механикалық тазалау үймереттері
2.3 Анаэробты-аэробты тәсілі бойынша толық екі сатылы тазалау
2.3.1 Көлдеңен тұңдырғыштың есебі
2.3.2 Метантенк есебі
3 ТАҢДАЛҒАН НҰСҚАУ БОЙЫНША ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕП
3.1 Сарқын сулардың шығының анықтау
3.2 Қажетті тазалаудың дәрежесін анықтау
3.3 Лас су тазалау ғимараттарының есебі
3.3.1 Қабылдау камерасы
3.3.2 Диск түрді механикалық беттік аэратор
3.3.3 Тұнба алаңдары
3.3.4 Хлор сатуратордың есебі
3.4 Гидравликалық есеп
3.5 ЖАӨ фабрикаларының сарқын су тұңбаларын қайта пайдалану
4 САЛЫСТЫРУ НҰСҚАУЛАРЫ БОЙЫНША ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БАҒАЛАУ
4.1 Нускауларды технио-экономикалық салыстыру
4.1.1 Жоба шешімінің салыстыратын нұсқаулардың инвестицияларын
анықтау
4.1.2 Эксплуатация шығынының есебі
4.2 Жоба шешімдердің нұсқауларды салыстыру
4.3 Өңдірістің залалсыздық талдау
4.4 Таңдалған нұсқауларды талдау
4.5 Технико-экономикалық көрсеткіштер
5 ҚҰРЫЛЫС-ЖИНАҚТАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫ
5.1 Тазалау ғимараттар құрылыс алаңының есебі
5.1.1 Құрылыстың сумен және элетр энергиясымен қамтамасыз ету
5.1.2 Уақытша үймереттер
5.1.3 Қойма және алаң есебі
5.1.4 Учаскені жобалау кезіндегі және котловандарды өңдеу жер
жұмыстардың есебі
5.1.5 Жинақтау механизмдердің құрылысы және таңдаудың ерекшелітері
5.1.6 Дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу
6 ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ
6.1 Потенциялды қауіпті және ЖАӨ фабрикаларында зиянды өңдіріс факторларын
талдау
6.1.1 Құрылыс жұмыстары өңдірісі кезіндегі қауіпсіздік техникасы
6.1.2 Электр қауіпсіздік
6.1.3 Өрт сөндіру қауіпсіздігі
6.1.4 Өңдірістік жарықтандыру
6.2 Еңбек қауіпсіздігінің және жұмыс шарттарының жақсарудың
инженерлік есептер
6.2.2 Жасанды жарықтанудың есебі
6.3 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы ( ЖАӨ фабрикасы ) жеңіл өнеркәсіпке
жатады, басқа өңдірістермен салыстырғанда ЖАӨ фабрикаларының сарқын сулары
ең лас болып келеді.
Тоқыма өңдірісіне қарағанда қалқыма заттардың концентрациясы және ОБҚ
көрсеткіштері бірнеше жүз есе асып түседі. ЖАӨ фабрикасында су жүн жуу үшін
қолданады.
Сарқын судың негізгі ластаушысы жүн майлары, механикалық қоспалар,
сабын ерітінділері және СББЗ ( синтетикалық беттік-белсенді заттар
).Ластану түрі жуылатын жүнге байланысты. Сарқын судың ластанудың үлкен
концентрациясы жіңішке, жартылай жіңішке меринисті жүнін жуғанда, қатты
және жартылай қатты жүнді жуғанда аз ластанады.Тәулігіне өңделуі 3.2т жүн,
шығыны Q=200 м3 тәул , оның ішінде 10% тұнбаға түседі.
Бұл жобаның басты мақсаты лас судың тазалауын берілген жүйеде
салыстырылады,технико-экономикалық салыстыру, ең оптималды және арзан жүені
таңдау.Лас суларды тазалау кезінде пайда болатын тұнбаны қолдануды
ұсынылады, бұл қазіргі кездің маңызды мәселесі болып табылады.
Таңдалған нұсқау бойынша барлық қажетті жобаның жағдайларын берілгені
және технико-экономикалық салыстыру арқылы графикалық суреттеу қажет.
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Жүн жуу кезіндегі лас судың физико-химиялық негізгі қасиеттері
ЖАӨ өңдірісінде жоғары концентрациялы жүнжуғыш лас сулары (ЖЛС)
түзіледі, сандық және сапалық ластану қурамы судың технологиясынан және
әуелгі жүннің сапасынан тәуелді болады, оны жуу үшін қолданады. Жуылмаған
жүнде ластан басқа ЖЛС құрамында реагенттер кіреді, олардан жуатын ерітінді
дайындайды.
Қойдың өсірілген шартының және тұқымына байланысты жуылмаған жүн құрамында
механикалық қоспалар болады: құм, сазбалшық, топырақ және өсімдік
бөлшектері, көң, ерекше ластану-жүнді май және тері.
Жуылған жүннің жуылмаған жүнге қатынасы пайыз бойынша және ластанудан
оташа көрсеткіш мәндері төменде келтірілген.
Жуылмаған жүн ... ... ... ... .. 100%
Жуылған жүн ... ... ... ... ... 40%
Қылшық қадаулы май ... ... . 20%
Қылшық қадаулы тер ... ... ... 10%
Механикалық қоспалар ... ... 17%
Ылғал құрамы ... ... ... ... .. 13%
Сарқын су қоспаларында жуылатын жүннің сорты бойынша берілгені 1-ші кестеде
талдап қорытылған.
Кесте 1 - ЖЛС-ластану саны кг 1т жуылған жүнге
Жүн сорты Жүннің ластануы Реагенттер Барлығы
Лас Май
зат
Қатты Жатылай Жартылай Жіңішке
қатты жіңішке
ХПК гл 2819 5236 6645 8055
ОБҚ гл 99 1611 2316 3021
Құрғақ заттар гл 2618 5034 6343 6645
Құрғақ заттың күлдігі % 5040 5040 5040 5040
Өлшенген заттар гл 126 2311 3318 4320
Жүн майы гл 2,55 108 2014 2217
Майлы сабын гл 0,80,6 0,90,7 2,11,6 53,7
қышқылдары
Азот аммониі гл 0,10,1 0,20,2 0,30,3 0,50,5
5 pH 8-108-18-108-10 8-108-10 8-108-10
0
Температура ºС 4037 4037 4037 4037
Ескерту - Шайқалған сынау бойынша алымында көрсеткіштер берілген.
Берілгендеріне сай ЖАӨ фабрикасының ерекше ластану фаза-дисперсиялық
жағдайы бойынша төрт топқа бөлінеді.
Қаттыдисперсиялық механикалық қоспалар бірінші топқа кіреді: құм
бөлшектері, сазбалшық, топырақ, өсімдіктер, көң, жүн талшықтары. Барлық
ластанудың үстенде жүн майларының бөліктері орналасқан, ол май шығарудың
барлық тәсілдерінде ластан бөлінбейді. ЖЛС суспензиясында еркін жүрген жүн
майының бейтарап бөлшектері, РТ-ОНС 4 типті сепаратор-бөлгіште еркін
алынады.Бұл қаттыдисперсті бөлшектің өлшемі 10-7 м, және бөлшектердің
өлшемдері 5·10-5 м–тен асса, көлемдік салмағы γ 2гсм3 болса
бөлшектер жай тұңдыру кезінде жақсы бөлінеді, ал ортадантепкіш алаңда
бөлшектер ірілігі 3*106м бөліне алады.
Солай барлық бірінші топтың қатты дисперсиялы механикалық қоспалары
тұңдырғышта бөліне алады, тұңған центрафугаларда, сепараторларда, ластан
тазаланған суда жуып шайғанға қайта қолданылуы мүмкін. Жалпы ластану
санынан Бірінші топтың ластану салмағы 75% -дан тұрады.
Екінші бөлімге жоғарымолекулалық ерітінділер және күл кіреді.Кейбір
бөлшектердің өлшемдері 10-7-10-8 тар аралықта орналасқан. Мұндай күйде ЖЛС
құрамында сазбалшық және сазбалшық тектес заттар,жүн майы, жүн кератин
деструциясының өнімдері кіреді. Бұл ластың ерекшеліктері құмұстағыш,
тұңдырғыш, гидроциклон және тұңдырғыш центрафугалар сияқты үймерет пен
аппараттарда өтетін механикалық тұңдыру процестері әсер етпейді.
Сазбалшықты заттар сарқын сұйықтыққа тұрақты қою-қоңыр түс береді, ол
сабынсодалы ЖЛС- ті бескүрілдеуікті биологиялық тазалау кезінде де
кетпейді.
Бірақ бұл заттардың жуғыш ерітінділерде қатысуы жүн жуу кезінде жақсы
білінбейді, өйткені мұндай процестер уақытша және тұрақты қаттылық кезінде
сапалығы төмендейді. Бұл топтың ластануына, жуғыш процестердің күшеюі
ықпалын тигізбейді.
Үшінші топқа сабын, аминқышқылдар, жүнтерінің органикалық қышқылдары,
СПАВ-тар кіреді, дисперсиясы 10-8-109м молекулалық еітінділер құрылады. Бұл
топтың заттары, аминқышқылдан басқасы жуу процесіне жағдай жасайды. Қалған
реагенттер СПАВ және сабын өздері негізгі жуғыш құрал болады.
Соданың қатысуымен органикалық жүнтері қышқылдары калий сабының
құрады:
2C17H34COOH+K2CO3→2C17H34COOK+H2CO3 .
(1.1)
Төртінші топқа дисперсиясы 10-9-10-10м ионды ерітінді құратын заттар
кіреді: фосфат,хлоридтер, жүннің ласынан сілттінетін және жуу ерітіндісіне
қосылатын арнайы реагенттер - сода, сульфаттар, хлоридтер, бөлек түсіп
немесе жуу құралының құрама бөлігі ретінде, мысалы, анионды СПАВ-ты
қолдануымен жүн жуу кезіндегі сульфаттар, олар толтырғыш ретінде қолданады
. Сонымен төртінші топтың барлығы дерлік компоненттері иондар, құрылатын
ерітінділер — жуу процесіне жағдай жасайды.
Физико-дисперсті күйдегі физико-химиялық қасиетінің талдауынан ЖЛС
ластану, кешенді немесе айналмайтын жүйелерді еңгізгенде екінші, үшінші
және төртінші топтың құрамы өсе бастайды. Бұл жерде қиыншылықты сазбалшық
майдадисперсті бөлшектер көрсетеді,ал олардың құрамы айқын шекке дейін
өседі. 3- Кестеде құрғақ қатты заттың концентрациясына тәуелді болатын ЖЛС
суспензиясының тазалауының ұсынылатын процесстері келтірілген.
Кесте 3 - ЖЛС суспензиясын өңдеу процесінің негізгі қолдануы
Қатты заттың құрамы Суспнзия өңдеу процестері
Мсоң
0 - 0,01 Тез сүзу
0,01 - 0,05 Тұңдыру, биологиялық тазалау,
химиялық тазалау
0,05 - 0,20 Центрифугалау, булау
0,20 - 0,40 Булау
0,40 - 1 Термиялық кептіру
Жүн жуу поцессі кезінде жуылатын ерітінді суына барлық лас ауысады,
тек ең қатты механикалық қоспалар( ластың ортақ массасынан 5% ) алдын ала
сілкілейтін машнеде бөлінеді. ЖЛС ластануының концентрациясы технологиялық
су тұтыну нормасына тәуелді. Араластырғыш ретінде жұмыс істейтін, жүн жуу
процессі, жуғыш аппаратың барлық көлеміне біркелкі тарату кезінде
,ықтималдық заңы бойынша жуылғаннан кейін ластану концентрациясы С:
С = Gg0
(2.2)
мұндағы G - 1т жуылған жүнге ластың салыстырмалы саны;
g0- 1т жуылған жүнге судың салыстырмалы шығыны.
Егер G-ді бірге теңестірсек, ластың концентрациясы С су тұтыну g мен
кері тәуелділік құрылады:
С=1g ; g=1C.
(2.3)
Сөйтіп, су шығынының және ластану концентрациясының арақатынасын (3)
формуласы бойынша бақылауға болады.
ЖАӨ технологиясының талаптарына сәйкес, ортақ кермектілік және
темірдің су құрамындағы көрсеткіштері бойынша, технологиялық
мұқтаждыққа, судың ақырғы сапасын негізінен осы көрсеткіштері бойынша
шектеледі. Сәйкес, жалпы кермектіліктің МШК-і ақырғы суда 2,5 мг-эквл
темір – 0,5мгл , ал берілгені бойынша, жалпы кермектіліктің МШК-сі 5мг-
эквл-ге дейін рұқсат етеді.
Су тұтынудың технологиялық процессіне байланысты, пайда болған сарқын
су инертті, тұрақты және тұрақсыз, улы болуы мүмкін, қоршаған ортаның
экологиялық жағдайына кері әсерін тигізеді.
1.2 Сарқын су тазалау әдістерінің талдауы
ЖАӨ фабрикасының өңдірісті сарқын сулары жоғары концентрациялы
категорияларға жатады. Сарқын судың ластануы көпкомпонентті, өйткені оның
құрамында жүн майы, жуғыш компоненттержәне механикалық қоспалары бар.
Технологияда жүн жуу кезінде әртүрлі жуғыш заттарды қолдану екі түрлі
сарқын су құрылды құрамы бойынша ажыратылады: сабын-содалы және СПАВ бар
сарқын су.
Бұл жағдай жүнжуу сарқын суының, тазалау әдістерін өңдеуге қажет етті.
ЖЛС тазалау көп тараған түрлері – химиялық, биологиялық, физико-
химиялық және тотығу.
Жүн ластануының құрамы мен саны ЖАӨ фабрикасының ЖЛС –на ғана
мінездес, қой тұқымына, оны ұстау және тамақтандыру, табиғи және климаттық
шарттарына байланысты, осыған орай ЖЛС өңдеу технологиясы әр аймаққа әр
түрлі болады.
Химиялық тазалау тәсілдері тек ЖЛС –на ғана қолданады, олардың
құрамында СПАВ бар.Әртүрлі массалы қатынастарға әртүрлі реагенттерге
синергиялық қоспа қолданады.ЖАӨ Бор фабрикасында және Невыномыс жүн
комбинатында химиялық тазалау технологиялық жүйесін қолданады,бұл жерде ЖЛС
майұстағыш, құмұстағыш, талшықұстағыштан кейін алғашқы тұңдыру
биотоғанына,содан екінші тұңдыру биотоғанына барады.
Тоған ға жіберудің алдында сарқын суға – хлорлы магний, магни сульфаты
және хлорлы кальций, келесі жағдайда – алты реагенттің синергиялық қоспасы.
Сонымен қатар тұңбаға СПАВ пен аралас реагент, реагент қоспалары, олардың
саны 2-ден 7г 1кг тұңбаның құрғақ затына. Тұңба улы, ауыл- шаруашылық
мақсаттарға пайдалану мүмкін емес, сондықтан термиялық өңдеумен жояды.
Чехословакия, Нидки қаласында ЖЛС ЖАӨ өңдірісінде физико-химиялық,
флотациялы тазалаудан кейін Ролава өзеніне ағызылады.
Джилангада (Австралия) тәжірибелі құрылғы салынған, майды жүннен
алуды, алдымен қысыммен суық уайт-спирит ерітіндісіне, кейін суық суға
сулау арқылы ажыратылады. Май, лас және басқа заттар өте тез кетіріледі.
Сабын және сумен жуғанға қарағанда мұндай өңдеу жүн ыдырауға баяу түседі.
ЖАӨ ЖЛС-рын тазалау рационалды тәсілдерін, үлкен көлемді ғылыми және
тәжірибелі зерттеулерді Ресей және Украинада:ФГУП,НИИВодГео, ОАО НИИКВОВ,
МГСУ сияқты ғылыми бастама орталықтарда жүргізген.
Харьков ЖАӨ фабрикасында ЖЛС-нан жүн майларын қышқылды
деэмульгуляциялау тәсіліне зерттеулер жүргізілді. Өңдіріс суларын, мұндай
тазалау тәсілдерінің айырмашылығы, бірінші екі барка сарқын суларының өте
майлы болғандықтан флотациялы майсыздандыру технологиясын сақтайды.
Сепарациядан кейін және құрамында жүн майы 4-5 гл азмайлы өңдіріс сулары
өңдеуге түседі, кейін қала канализациясына ағызылады. Сонымен бірге күкірт
қышқылының шығының орташа мәні 12,62 гл-ден тұрады.
Тәжірибемен анықталған, көрсетілген 60-70% күкірт қышқылы сарқын
суларда сілтіні бейтараптауға, 30-40% -тін қышқылдауға шығындалған.
Канализацияға майсызданған суларды тастау алдында олардың
бейтараптануы осы сулардың және соңғы барка шаюлы суларының сілтілерімен
жартылай араласумен орындалады.
Тәжірибе көрсеткендей ағындының майсыздану дәрежесі оның концентрация
және температурасына байланысты. Анықталған қышқылды деэмульгуляция кезінде
алдын ала лас сулардың 40-500С температурасымен араласқан кезде жүн майының
тұну процессі анағұрлым толық өтеді.
ЖАӨ фабрикасының сабын-содалы ЖЛС-рын өңдеудің ең көп тараған түрі
биологиялық тазалау тәсілдері.
Н.Ю.Акимцеваның қатысуымен МГСИ-да сатылы биохимиялық сарқын суларының
тазалауының үйлесімді жүйесін жасау мақсатымен зерттеулер жүргізілген.
Аналитикалық зерттеулер және зертханалық үлгілерде тәжірибе жүргізу
аэротенк-араластырғыш сатылы тазалау кезінде өңделген әдіс арқылы тазалау
сатысының саны қысқару мүмкіншілігін тұғызды, сонымен қатар аэротенктің
жұмыс көлем қатынасын анықтауға жағдай жасады.
Зерттеуден өткен және талданған төрт ең мүмкін жүйелердің жұмыс
параметрлері қарастырылады, каскадты, биологиялық жүнжуу сарқын суларының
тазалау аэротенк-араластырғыштың 1:1:1:1:1; 2:2:1; 3:1:1; 3:2 көлемдік
жұмыспен қатынасы.
ЖЛС тазалауға, тікелей аэробты үш сатылы тазалауы бар биологиялық
өңдеу, аэротенк-араластырғыштың 3:1:1көлемдік жұмыспен қатынасы бар,
технологиясы ұсынылған.
НИИ ВодГео зерттеулерінің негізінде сарқын су өңдеуінің алты
технологиялық жүелері келтірілген: анаэробты – аэробты процесінің екі
сатылы метантенкте, аэротенктің және оның үйлесуінің екі сатылы процесте.
Омск және Улан-Уденің ЖАӨ фабрикасында ЖЛС-ды тазалау екі сатылы
метантенкте анаэробты қолданады. Берілген жүйе суды қайта пайдалануды
қарастырмайды.
Алдын ала тазаланған соң құмұстағышта, майаулағышта, талшықаулауда
сондай сияқты ЖЛС тұңдырғыштарында анаэробты шарттарда өңдеу бірінші және
екінші сатылы метантенктерде жүргізіледі. Екінші тұңдырғыштан кейін лас
су қалалық канализация жүйесіне немесе суқоймаға тасталуы ықтимал.
Сабын-содалы ЖЛС тазалау келесі түрде өтеді: ХПК 40-20 гл-ден 11-10
гл-ге дейін төмендейді, өлшенген заттар 25-20 гл-ден 15-12 гл-ге дейін.
Сабын – содалы ЖЛС тазалау ұқсас технология, Журавичи қаласында
(Белорусия), Семей , Ақтөбе (Қазақстан), Тоқмақта (Қырғызстан),Чернигове
(Украина) ЖАӨ өңдірістерінде жұмыс істейді.
Екі сатылы аэробты ЖЛС тазалау ВНИИ ВодГео –да шығарылған, бірінші
тұңдырғыштан кейін сарқын су аэробты – араластырғышқа бірінші сатылы –
екінші тұңдырғышқа түседі, одан екінші сатылы аэротенкке – үшінші
тұңдырғышқа келеді.
Лас судың құрамының есебі бойынша, тазалау дәрежесінің тлабына сай
және технико экономиялық көрсеткіштер келесідей жүйені ұсынады:
- ЖЛС тазалау үшін, құрамында СПАВ бар, екі сатылы жүйе
аэротенктерімен ең рентабельді;
- Сабын – содалы сарқын суларға екі сатылы метатенктерде
анаэробты – аэробты процестердің қолдануы лайықты.
ЖЛС аэротенктерде биологиялық тазалаудың бірнеше нұсқаулары МГСУ-да
жасалды, аэротенк-араластырғышта сұйықфазалы қышқылдандыру процесінен кейін
және электрофлотациялау тұрмыс сарқын суларымен араластыру және
араластырмау.
Мүмкіндігінше шектік концентрация (МШК) анионбелсенді СПАВ су қойма
суларында 0,5мгл тұрады, ионогенсіз
0,11-0,05мгл. СПАВ –тың МШК-і биологиялық тазалауға келіп түсетін,
нормативті құжаттарға сай: анионбелсенділер үшін -20мгл, ионогенсіз
-50мгл.
Жоғары биологиялық белсенділіктің күшіне сай СПАВ ЖЛС сарқын суларын
ашық суқоймаларға тастау көрсеткіштері бойынша тазалау мүмкін емес.
Мысалға, берілгені бойынша анионды СПАВ-тардың биохимиялық қышқылдануы және
суқома суларында ыдырауы: теориялық және ыдырау уақыты концентрациясына
0,5мгл 36 және одан көп тәулікке дейін сульфонол НП-3 қышқылдануына
оттегіні қолдану 17,8% құрайды, НП – 1-ге бұл берілгндер сәйкесінше 2,5%
және 75 тәлікті құрайды. ДС-РАС сульфонолы үшін 9,4 % және 227тәліктен
жоғары.
Физико-химиялық Лурье және Антипованың ұсынған әдісі ерекше орын
алады, НП-1 сульфонолын жұғанға пайдаланатын ЖАӨ ЖЛС – та сынау өтті.
ЖЛС өңдеуінің технологиялық сызығы екі құрастырушыларға бөлінген. 1және2
баркаларынан лас су талшық ұстағыщ, майұстағыштан өткеннен кейін жиналатын
резервурына келген. 3-ші және 4-ші баркаларынан сарқын су сол жерге
жиналған , содан бірінші, екінші тұңдырғыштарынан және биотоғаннан өткен.
Тұңдырғыштың арасынан араластырғыш арқылы коагулянт, алюминий сульфаты және
әк сүті еңгізіледі. НП-1 сульфонолының ақырғы концентрациясы 240-тан720
мгл-ге дейін өзгеріп отырған, таза сұйық 43-80мгл құрап отырған, тазалау
әсері 75-90% .
Сарқын судың құрамында май келесі өңдеуден кейін 800-2000мгл-ден 0-ге
дейін төмендеген.Екі сағатты тұңдырудан кейін өлшенген заттың саны 200мгл-
дің шамасында болады. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей сарқын суға
қосылатын кальций алюминаттың саны қайта есептегенде НП-1 сульфонол ақырғы
құрамы 240-720 мгл болғанда аллюминий саны 80-100мгл-ден аспауы тиіс.
Кальций алюминаттың үлкен қоспасының саны сарқын сұйығынын тазалау сапасын
жақсартпады.
Сарқын суынан ПАВ-тың кетіру дәрежесінің өзгеруі (75-90%) сарқын су
құрамында майдың болуымен түсіндіріледі. Зертханалық берілгеннің негізінен
ұсынылған тәсілдің авторлары сльфонол-май арақатынасы сарқын суда 0,5-
тен төмен болмауы тиіс.
Физико-чимиялық тазалау тәсілінің, соның ішінде коагуляция дәстүрлі
биологиялық тазалау тәсілдерінен артықшылығы бар.
- Артықшықтарының ішінде:
- Тазалау ұзақтығының қысқаруы;
- Тазалау ғимараттарының ауданының азаюі;
- Қиынқышқылданатын қоспаларының лас судан толық кетірілуі;
- pH мөлшерінің аз өзгеруі;
- тұңбаның аз шіруі, тазалау ғимараттарынан сасық иістің кетуі;
- улы заттар әсеріне тазалау процессінің берілмеуі.
Органикалық заттарды қышқылдандыру бәріне мәлім тәсілі, сасық иісті
кетіру, су татымын озон және хлор арқылы кетіреді. Бірақ Ресей, Украинада
өткен ғылыми зерттеулерден кейін әртүрлі заттарға қышқылдардың әрекеті,
озон сияқты күшті қышқылдың қолдануы сенімді санитарлы су тазалау тәсілі
ретінде қарастурыға болмайды. Қышқылдардың органиклық заттарға қолдануы
соңғылары олармен қатынасқа түсіп, басқа қосылыстар құрады. Қышқылды
жеткілікті бермеген кезде ейбір заттар суға дәм, түс және жаман иіс береді.
Қышқылдандыру әдісінің тағы бір жағымсыз жағы лас судың деңгейімен және
түрінің тек дәл арақатынасымен қышқылдандырудың қолдануын қиынға соғады.
1.3 Текес ауылының жүнді алғашқы өңдеу фабрикасында өңдіріс
технологиясы су шаруашылығының жағдайы
Жүнді алғашқы өңдеу фабрикасы ― ТОО Куат ЛТД― Алматы олысы Раиымбек
ауданының орталығынан Текес ауылы 90 км – де орналасқан Кеген ауылы
Нарынқолдан км, ал Алматы қаласынан 320 км арақашықтықа орналасқан.
Фабриканың өңдіріс корпусы ғимарат және үймереттерді жабдықтауды,
өңдіріс процессінің инфроқұрылыс объектісі қамтамасыз етеді.
Жуу сызығы бөлек ғимаратта орнласқан оның өлшемі 112*24 м, бөлмелері
жылытылған, канализациямен және өңдірістің сұйық қалдықтарының ағынымен
жабдықталған. Ғимараттың бұл бөлігінде жуылған жүннің прессі, зертхана,
қалдықтардың май компоненттерінен өңдеу учаскесі, электромеханикалық
шеберханасы орналасқан. Петропвл механикалық зауытында SP-1 жуғыш
машнесінің сызбалары бойынша шығарылған, 1994 жылы құрастырылған және
өңдіріске жіберілген. Кальцицленген сода және сульфанат ерітінділері 6
баркаларда (сыйымдылықта) жуғыш бағыт жүн жуғыш үздіксіз өңдіріс процесін
құрастырады, әр баркада жоғарғы сығу біліктері орнатылған, бағыттың соңында
тасымалдағыш түрлі бу кептіргіші орнатылған. Бағыттың өнімділігі 300кгсағ
жуылған жүн. Бұл бөлмеде 100 тонна жуылған жүн өнімінің қоймасы және
престеу учаскелері бар.
Жүн дайындау кезені маусым – қыркүйек жыл сайын өтеді. 50-70 кг – дық
түкпен жүн арнайы учаскіге келіп түседі, ол жерде кейін салмағы өлшеніп,
сапасы бағаланады. Кейін қабылданған жүн сыныптау учаскесінде қолмен
іріктеледі және алдын ала ірі заттардан тазаланады. Ал соңында МАРШ-
1сілкілеме машнесінен өтеді.
Сілкеме машнесі жүннің үлкен кесектерінен кішірек және тығыздығы
аздарға бөледі, жуғыш ерітіндінің талшықтарға жақсы еуіне жағдай жасайды,
жүннің бар массасына біркелкі жууын қамтамасыз етеді. Машненің жұмыс
органдарының гарнитураларына соққыларынан қопсытылған жүн жұлымдары
қағылады. Жүннен әлсіз байланған қоқымдар алынып тасталады. Алдын ала
дайындықтан кейін жүн жуғышқа түседі.
Жүн жуу SP-1 агрегатында өтеді. Бірінші жүн жуғыш баркаларға біркелкі
тарататын жуылмаған жүн автокоректендіргішіне түседі.
Жолай өнімдер (майтерісі және т.б) ары өңделу үшін сепараторланып
және қоймаланады. Жуылған жүн сығу біліктерінен өтеді, кептіру камерасынан
өтіп, сол жерде жатады. Дайын өнім қоймасына келіп түседі. Дайын өнім
қоймасында жүн партия бойынша қалыптасады, нәтижелі келісімдері, түсіру
тапсырыстары бойынша байламдарға пресстеледі және таңбаланады.
Шамамен 22% жуылған жүн пима- киіз өнімдері үшін жұмсалады, соның
ішінде киіз- 20 т, пима – 130 мың дана, қазақ үй – 500 жинақ. Бұл өнім
шығару түрі өңдірісті лас суды шығармайды.
Фабрикада сабын қайнату учаскесі орнатылған. Сабын шығару үшін
техникалық майды, майаулағыштан өзінің қалдықтарын(май және майтерісі)
және әртүрлі қоспалар: сілті (2-3%), натрий көмірқышқылын (10%), калий
көмірқышқылын (4-5%) пайдаланады. Бейтараптандыру химиялық реакцияларынан
және май спиртінің (C17H35COOH) шайылынуынан қышқыл май тұздары пайда
болады, олар сабынның негізгі құрамы болады. Қалдықтарды қолдану саны 30 т
–ны құрайды.
Щикізаттың негізгі жабдықтаушылары қой өсіретін Алматы аудандары,
Жамбыл және Шығыс Қазақстан облыстары болып келеді. Фабрика өңдіріс
қажеттіліктері үшін жартылайқаттыжүнді және қаттыжүнді тұқымды қойларынан
таза табиғи жүнді даярлайды, шамамен жылына 2000 т-ға дейін.
50% жуылған таза жүн Ресей, Қытай және Батыс Еуропаға өткізіледі.
Жуылған жүннің өңдірісі кезінде өнім шығару 51-52% талшық құрайды,
қалғаны қайта пайдаланадыжәне өңдіріс қалдығы болып қалады.
1.3.1 Су шаруашылық жағдайының сипаттамасы
Кәсіпорынды сумен қамтамасыз ету үшін үстіңгі су бұлақтарынан су
іріктеледі және канализациялы сарқын суларды ашық су қоймаларға
тасталмайды.
Cу мен қамыту бұлағы территориясында өз скважинасы. Су тазалау
ғимаратының айналасында темірбет тақталарынан жасалған санитарлы күзет
аймағы жасалған. Үймеретте хлорлау құрылымы құрастырылған, хлор ерітіндісін
беру сорғышымен арын құбырына ағызылады. Скважина тереңдігі 150 м. Скважина
ішіндегі жылдамдық 4,2 лсек; рұқсат етілген көлем табысы13000 м3жыл. ЭЦВ6-
60-45 сорғышымен скважинадағы су сиымдылығы25 м және 12 м биіктігі бар
арындысу мұнарасына беріледі, санитарлы құралдарынан өтіп, өңдіріс және
жұмысшылардың сушаруашылық қажеттіліктеріне бөлінеді.
Жер асты горизонт суы тұщы, минералдау 0,1-0,3 мгдм3.
Скважинадан келетін судың химиялық талдауы:
pH -7.5;
Қалдық хлор(еркін) -0,2;
Хлоридтер -90 мг-эквл;
Сульфаттар -260 мг-
эквл;
Фтор -1,0
мгл;
Жалпы кермектілік -6,5 мг-эквл;
Нитриттар -0,03 мгл;
Нитраттар -0,1 мгл;
Қалдық аллюминий -тұң;
Темір - 0,05
мгл;
Скважина тереңдігі -150 м.
Кәсіпорында бөлек-бөлек өңдірісті, шаруашылық – тұрмыстық және жауын-
шашын суының канализация жүйелері жұмыс істеді.
Өңдіріс лас суының құрылуы көбінде жүн жуғышта болады. Өңдіріс
ғимараты өңдіріс-шаруашылық су құбырымен және құбыр жүйелерімен, науа және
тхенологиялық құрылымдарынан, санитарлы құралдардан сарқын суларды әкету
(сурет 2). Ішкі су өткізу диаметрі 15-50 мм болат құбырынан жасалған және
тығын – реттегіш арматурасымен жабдықталған.
Лас судың ағындысы жуғыш ванналарынан қиылысы 1,5*1,0м ағынды каналға
тасталады, ол алты жуғыш ванналарының астында орналасқан.
Ағынды каналдан қиылысы 0,5*1,0 м екі науамен лас сыртқы канализация
жүйесіне әкетіледі. Науа ұзындығының үш нүктесінде диаметрі 6 мм металлды
шыбық ретінде жүнұстағыш орналасқан, шыбық арасының тесік : 1-шісінде -2 см
су ағынының нүктеге; 1 см- 2-сінде; 0,5 см -3-ісінде. Жүнұстағыштың тістері
ластану шамасы бойынша тазаланады. Өңдіріс корпусынан канализация шығысында
майға екі тұңдырғыш орнтылған. Тұңдырғыштағы май күн сайын тазаланады.
Санитарлы құралдардан шаруашылық – тұрмыс лас ағынды канализация су
құбырынан сорғыш бекетінің қабылдау камерасына әкелінеді. Бекет ГНОМ
өнімділігі 16м3сағ сорғышымен жабдықталған, арынды су құбырымен ласты
ұзындығы 800 м фабриканың тазалау ғимараттарына жеткізіледі. Жауын – шашын
сулары ғимарат шатырларынан және үймереттерден алаң көлбеуінің ашық
жүйесімен жаңбыр ағының канализация жүйесіне, кейін жер бедеріне
апарылады.
ЖАӨ фабрикасының өңдіріс корпусының ішкі коммуникация жүйесі 4- ші
суретте берілген. Тазалау ғимараттары фабрикадан 800 м арақашықтықта
орнласқан, 1200 м ауылдан, 1500 м Текес өзенінен. Тазалау ғимараттарына
малдың және бөтен адамдардың кіруі мүмкін емес және сарқын сумен ешбір
қатыстары жоқ. Тазалау ғимараттарына : үйлестіру- қабылдау камерасы;
көлдеңен тұңдырғыш – 1; шөгінді алаңдары-2; тоған – жинағыш -2; реагент
шаруашылығы.
Өңдіріс лас сулары жүн жуудан пайда болады. Сиымдылығы әр түрлі 6
ваннада жүнді жуады. Бірінші ваннада жүн суланады және дестелердің
көмегімен келесі ванналардан өтеді. Алғашқы бірінші (1-4) ванналарда жүн
арнайы жуғыш құралдармен жуылады, қалған екі (5-6) соңғы жүнді жуып шаю
өтеді.
Сурет 1.1- сумен жабдықтаудың ішкі торлар және өңдіріс корпусының су
әкету схемасы
Өңдіріс лас суының тәуліктік шығыны 53,84 м3, шаруашылық – тұрмыстық –
3,8 м3. Өңдіріс сарқын сулардың негізгі ластаушылары - органикалық құрғақ
заттар, жуғыш заттардың қалдық концентрациясы. Сарқын судың тазалануы
физико-химиялық тәсілмен, келесі жүйесі бойынша өтеді. Құрғақ қалдықтар
күкірт қышқылды алюминий коагуляция арқылы және коагулянған тұңбамен судан
кетіріледі. Органикалық заттар хлормен қышқылданады. Сонымен қатар натрий
сульфанаты қышқылданады, олардың негізінде жуғыш құралдар жасалады,
аллюминий гидрототық жапалақтарымен оларды судан кетіру. Ақырғы таза
ластарды тазарту қүн сәулесінің және ауа әсерімен тоған – жинағышта өтеді.
Тазалау ғимараттарының биіктік жүйесі 3- ші суретте келтірілген.
Сарқын суларды тазалаудың негізгі процестері, канализация сорғыш
бекетінің қабылдау камерасынан басталады. Күкірт қышқылды алюминий
шоғырланған ерітіндісін 50-70 мгл есебінен лас суға беріледі. Осы мөлшер 5-
6% 50-60 мг минутына коагулянт ерітіндісін еңгізуімен жеткізіледі. Қабылдау
камерасынан ласты сору арқылы сорғыштың жұмыс доңғалағының күрекшелері
арқылы, судың реагенттермен толық араласуын қамтамасыз етеді.
Қабылдау камерасында заттың теріс зарядталған бөлшегінің алюминидің оң
зарядталған иондар арасында әрекеттесу реакциясы өтеді. Реагент шаруашылығы
коагулянтты дымқыл түрде сақтау үшін қолданады.
Тұңдырғышта жапалақ пайда болу және коагулянған қоспаның тұну
процестері өтіп жатады.
Жуғыш ванналарынан ластың алынуы жұмыс күннің аяғында болуы ластың әсерлі
тұнуына ықпалын туғызады: тасталған судың бар көлемі тұңдырғышта
қозғалыссыз жағдайында болады және тұну бірыңғай қою жапалақ бұлтының
түрінде болады. Коагулянт мөлшерінің аз болуы, броундық қозғалысының
күшейте түсуінің есебінде ластың жоғарғы температурасы кезінде (36-400С)
жапалақ пайда болуын тездетеді. Тұңбаның тұңдырғыштан алынуы периодты түрде
2-3 рет шығыс құбырының, гидростатикалық арынның су діңгегі арқылы
шығарылады. Тұңба пульпа түрінде тұңба алаңдарына
тасталады, өлшемдрі 2*3 м және тереңдігі 1,0 м екі картадан тұрады. Шикі
тұңба 98% ылғалдылығымен карталада кептіріледі, кейін құрғақ тұңба
алаңдардан алынып, оттық қазандарында көмірмен бірге жанып кетеді.
Таза лас судың ақырғы тазалануы биотоғандарда өтеді (құрғақ қалдық
бойынша 15 мгл –ге дейін), тазалау ғимараттарынан бедері бойынша саны 3
тоған, жерде орналасқан. Әр тоғанның сиымдылығы 7-8 мың м3 құрайды.
Сүзілетін ормен тұңба алаңдары жасанды негіздемесі болады. Дренажды су
дренажды құдықта жиналады және тоған – жинағышқа тартып шығарылады.
Су әкетудің жұмыс істеуші жүйесі тазалау ғимараттарының кешенімен, ластың
ашық қоймаларға түсуін болдырмайды. Тоғанның көлемі фабрика лас суының бір
жылдық шығынын жинауға мүмкіндік береді. Жер асты сулары ластан, сазбалшық
түбінің және тоған құламасының сүзуқарсыласының экран құрылғысы арқылы
қорғалады.
Келешекте тоғандардан кейінгі тазаланған өңдіріс суларын, су сүйгіш
тұқымы ағаштарды суаруға қолдануды ұйғарылады, олардың кейбіреулері қазақ
үйлерді даярлауға жұмсалады. 4 және 5-ші кестелерде өңдіріс лас суларының
және тазалау ғимараттардың лайықты мінездемелері келтірілген.
Сарқын сулар мінездемесі құрғақ қалдықтың санының көптігінің (шамамен
3 гл ) және органикалық заттармен ОБҚ=350 мгл бойынша. Құрғақ
қалдықтардан құтылу үшін су коагуляцияланып тұнады, органикалық заттар
хлормен қышқылданады. Тұңбаның тұнуы көлдеңен тұңдырғыштарда өтеді, ол
жерде құрғақ қалдықтармен бірге тұңбаға органика және жуғыш заттардың
бөлігі де түседі. Тұңдырғыштардан кейін лас құрғақ қалдық 50-100 мг л және
ОБҚ -25 мгл көрсеткіштері бойынша екі тоған –жинағышқа сиымдылықтары 7-8
мың м3, әр қайсысы тазалауға және таза ластарды сақтауға арналған.
Тұңдырғыштардан кейінгі толық кепкен тұңба, оттық қазандықтарында жанады.
Кесте 4 - ЖАӨ фабрикаларының өңдірістік лас сулардың мінездемесі
СВ бұлағының атауы, шығару Код Негізгі Негізгі тастау Тастау лимиті٭٭ БекітілгТаталуды
№ , бақылау-өлшегіш концентрация, мгл ен ПДС, ң асуы,
құралдар, құрам жсағ шарт.
көрсеткішінің тізімі және тжыл
СВ көрсеткітері
орташа максималды
проектнаяфактическҚұрамы Орташа концентрацияОрташа концентрация
ая
(жобада) (жобада)
Атауы код түсті,
мгл
биіктік Ұзын
дық
4,5 21 4,95 24 22 52 75 4900
2. Тұнба алаңдары
Тұнбаны табиғи сулансыздандыруға,тазалау ғимараттарында пайда болатын
, тұнба алаңдарын пайдаланамыз. 70-80% -дан аспайтын тұнба кептіріледі.
Тұнған лай судың саны тазалау ғимараттарына қайта келеді, 30-50%
сулансыздандырылған тұнбадан қабылдаймыз. Лай судан қосымша ласты өлшенген
заттар бойынша 1000-2000 мгл; ОБҚтол=1000-1500 мгл.
Карта өлшемін және тұнбаның картаға шығу сан, тұнбаның
ылғалдылығына байланысты қабылданады және құю қашықтығына, кепкеннен
кейінгі жинау әдісіне байланысты.93-95% ылғалдылығымен тұнба құюлуы 20-25
м құрайды. Тұнба алаңының 80% қыстық мұздатқышқы қолданады, қалғаны көктем
еруі кезінде мұздатылған тұнбаны қолданады. Мұздату периодының ұақтығын
-10°C-ден төмен ауа температурасының орташа тәуліктік күн санына байланысты
аламыз , 113 күнді құрайды. Біліктің биіктігінен төмен мұздатылғанның
қалындығын 0,1 м дейміз . Науаның немесе құбырдың бөлу түбі мұздатқыштың
горизонтынан жоғары болуы тиіс.
Табиғи негізінде тұнба алаңдарын қабылдаймыз. Карта саны n=2, алаң
өлшемдері 10х30 м, жұмыс тереңдігі (тұнба түсу терңдігі) 0,7-1 м, қорғау
білігінің биіктігі тұнба түсу есептік биіктігінен 0,3 м жоғары болғаны
дұрыс, қорғағыш біліктің ені жоғарыдан 0,7 м, оларды жөндеуге механизмдерді
қолдану кезінде 1,8 м, құбыр немесе науларды бөлу көлбеулігі 0,01.
Тұнба алаңдарының пайдалы ауданы:
S=(Vос365)аbk=(4.4*365)2*1*3.5=22 9.4 м2,
(3.32)
Vтұн – шикі тұнбаның көлемі, м3тәул,
а – көлемнің кішіреюі немесе ашу кезіндегі ыдырауы , а=2,
Wос=55% b=1,кезінде,
b – нығыздану есебінде 95-90% ылғалдылығында b=2,
Wос=55% b=1,
k – м3 –қа 1 м2 жылдық жүктемесі бірінші және екінші сатылы
тұңдырғыштан, тұнба, дренажды алаңдары үшін k=3.3 м3м2.
Мұздықтың биіктік қабаты:
hнам=(Wtk2)Sk1=(4.4*113*0.75)300* 0.75=1.65 м,
(3.33)
W – тұнбаның тәліктік көлемі, м3,
S – пайдалы алаңдардың тұнба алаңдары, 10х30 м2,
k1 – қыстық мұздатқышқа апарылатын, алаң бөлігі, k1=0.75,
k2 – қыстық сүзгіден және буланудан өткеннен кейін тұнбаның азаюін
ескеретін коэффициент, k2=0.75.
Тұнба алаңдарын жобалау сүзгі топырақтарында өткізген жөн. Айналым
циклі 5-8 жыл. 70-80% ылғалдылығы бар тұнба кептіріледі. Келесідей сақтау
қажет етпейді, өйткені тұнбаның ашып кетуі және күлділігінің көбеюіне
әкеледі.
3. Хлор сатуратордың есебі
Хлорлау құрылғысының есебі хлор – реагентінің қажетті санын анықтау
және циклдің жұмыс істеу уақытына байланысты. Жұмыс істеу циклінің
құрылғысына қажетті хлор – реагенттің саны:
Qх=Qсут*Дх*К*Тх=200*0.004*3*25=60 кг,
(3.34)
Qтәул - тәуліктік өнімділік, м3тәул,
Дх – хлор дозасы, 0.004 мгл,
К – белсенді хлордың реагенттегі пайыздық құрамы, хлор әгінде К=3,
Тх – циелдің жұмыс істеу уақыты Тх=25-35 тәулік.
Су шығының есебінде хлорлау құрылғысы белсенді хлорды үздіксіз құйып
тұрады. Белсенді хлордың саны:
qхсағ=Qсағ*(Дхтұн+Х)*р100=8.3*(0.3 +0.1)*3100=0.09 гчас,
(3.35)
Qсағ– судың сағаттық шығыны, м3сағ,
Дхтұн – Ішерлік судағы хлордың қалған құрамы, гм3,
Х – судың хлоржұтуы Х=0.1 гм3,
р – реагенттегі белсенді хлордың пайыздық құрамы, хлор әгі үшін р=3.
Қажетті хлор ерітіндісін орнатқаннан кейін құбырдағы су шығынын 1
минут ағысында :
qmin=Qчас*100060=8.3*100060=138.8 лмин.
1 Минуттағы қажеті хлор саны:
qxmin=qmin*(Дх+Х)*100р=138.8*(0.3+ 0.1)* 1003=1844.4 мгмин.
Хлорлаудан шыққаннан кейін 1 минут ішінде хлор саны:
Wх=qxminКx=1844.436.88=50 млмин,
Кх – хлор ерітіндсінің концентрациясы 2 – ден 0,1%- ға дейін.
Бір цикл кезіндегі хлор – сатуратордың жұмыс істеу уақыты:
Тх=Qх(qxсағ*24)=60(0.09*24)=27.7 күн.
кесте 3.2 - Берілген вариант бойнша тазалау ғимараттарының құрамы
№№ Ғимараттың атауы Саны Пландағы өлшем
1. Қабылдау камерасы L=1500 мм
1 В=1000 мм
Н=1000 мм
2. Торлар L=1000 мм
2 В=1000 мм
3. Көлдеңен құм L=10.5 м
ұстағыштар 2 В=0.25 м
4. Электрофлотаторлы L=3.5 м
құрылғылар 2
5. Құм бункері L=4м
1 В=6 м
6. КНС(хлор-сатурато D=5 м
р, реагент 1
шаруашылығы)
7. Көлдеңен L=20 м
тұндырғыш 1 В=3 м
Н=1.15 м
8. Тоған жинағыш L=150 м
1 В=40 м
Н=3 м
Жүн майын бөлетін
9. цех 1
10. Тұнба алаңдары 10х30 м
N=2
3. Гидравликалық есеп
Тазалау ғимараттарының барлық станцияларында судың өз бетімен ағуы
үшін, әкелінетін науада беттік судың белгісі суқоймадағы су белгісінен асуы
тиіс, жер бедерінің биік болған кезінде, биіктігі барлық арын жоғалтуға
жеткілікті өтем үшін, судың 1-1,5 м қор есебінде ғимараттарда ағуы, ол
судың еркін ағуы үшін қамтамасыз етіледі. Тазалау ғимараттарының дұрыс
жұмыс істеуі үшін гидравликалық жоғалтуды анықтау керек.
Барлық осы жоғалтуларды келесі түрде топтастыруға болады:
- бөлек ғимараттарды біріктіретін құбыр және науаларда сарқын
судың ағысы кезінде қажалудың жоғалтуы;
- Суды ағызып жіберетін жерінен, тесіктердің науаларда кіріс және
шығыстарында, конструктивті және бақылау - өлшегіш құрылғы және
аспаптарда жоғалту;
- Су деңгейінің құлама жерлерінде, тазалау ғимараттардағы
жоғалту.
Тазалау ғимараттарында арынның жалпы жоғалу үлкендігі ғимараттардың
орналасу ыңғайлығына байланысты, олардың арақашықтығы және әкелінетін науа
ұзындықтарына байланысты.
Үлкен тастау кезіндегі есеп үшін шығынды, біркеліксіздік коэффициентін
К=2.2:
Qсағ=20024=8.3 м3сағ,
Qсм=8.3*8=66.6 м3см,
Qсм – бір жұмыс күнге су шығыны, м3см.
Qсм=66.6*10003600=18.5 лсек.
Тік бұрышты науаларды қабылдаймыз b =250 мм, i=0.003, v=0.4(0.6 мсек,
толтыру hb=0.5, онда науа тереңдігі Н=0.3+h=0.3+0.125=0.42 см.
1 2 3 4 5 6 7
8
11 12 15 16
10 13 14
9
Сурет 3- Тазалау ғимараттарында судың жүру схемасы
Кесте 3.3 - Тазалау ғимараттарындағы су ағысының арын жоғалтауы
Учас Ғима Шы Учас Жылд. , 1000i Bхh Hl
ток №.рат ғын ток v,
атауы есебі,ұзындығымс
q, лс, l
м
0-1 Науа 18.5 10 0.62 0.0003 0.25х0.120.003
5
1-2 Тор - 1 - - - 0.15
лар
2-3 Науа 18.5 7 0.62 0.0003 0.25х0.120.021
5
3-4 Құмұста - 10.5 - - - 0.2
ғ.
4-5 Науа 18.5 7 0.62 0.0003 0.25х0.120.021
5
5-6 Тал - 3 - - - 0.3
шық
6-7 Науа 18.5 8 0.62 0.0003 0.25х0.120.024
5
7-8 Электро - - - - 0.3
ф
8-9 Науа 18.5 7 0.62 0.0003 0.25х0.120.021
5
10-11 КК - D=3 - - - -
11-12 Суқұ - - - - - -
быр
12-13 КНС - D=15 - - - -
13-14 Көлд.тұ - 20 - - - 0.3
нд
14-15 Науа 18.5 20 0.62 0.0003 0.25х0.120.006
5
15-16 Тоған - 150 - - - -
жин.
16-17 Су - - - - - -
құбыр
3.5 ЖАӨ фабрикаларының сарқын су тұнбаларын қайта пайдалану
ЖАӨ фабрикаларынан шыққан лас су концентрациясы өте жоғары. Жіңішке
және жартылай жіңішке жүн өңдірісінің лас сулары кері бағытты жуудан және
екі сағатты тұндырудан кейін пайда болады. Өлшенген қоспалардың құрамы 15
гл, күлділігі 23-60%, ОБҚn=6 гл.
1 т жіңішке немесе жартылай жіңішке қой жүнін жуғанда ағынға 100-250
кг жоғары бағалы жүн майы кетеді.
Лас сулардан жүн майы флотация – сепарациялы әдісімен алынады. Бұл
әдісіпен алдымен лас суларды жүннен және минералды ластардан тазалайды.
Көпіршікке флотация арқылы 90% жүн майын және 40% минералды қалдықтарды
шығарады. Келесіде көпіршік концентрациясы сепарацияға түседі. Флотация –
сепарациялы әдіс 50-60% жүн майын лас су құрамынан алып тастайды.
Бірінші сепарациядан өткеннен кейін, құрамында жоғарғы молекулярлы
қосылыстар және минералды ластары бар, екінші сепарациялы тазалауға
жіберіледі. Бірақ осыдан кейінде май құрамында қоспа қалдықтары болады.
Жүннің беттік талшықтарынан алынған жүн майы кері бағытты жуудан кейін
, 40-55% жоғарғы молекулярлы спирт (цетилды және т.б.) және майылы
қышқылдар (пальмитинді, меристі, сірке су, құмырсқа және т.б. ).
ЖАӨ фабрикасында май аулау цехында техникалық майдың көрсеткіштері:
- түсі - қою-қоңырдан ашық қоңырға дейін;
- көлемдік массасы 940-970 кгм3;
- еру температурасы – 31-44°С;
- сабындаудың саны – 77-130;
- балқу нүктесі – 40-95°С;
- жану нүктесі - 295°С;
- ылғалдың құрамы - 5%;
- ттығыз қалдықтыңқұрамы - 3%;
- май құрамы – 92%;
- ланолин - 85%;
- қышқыл саны – 5%.
Құрамында майлары бар лас сулар жүн және минералды ластарды ауланған
соң құбыр бойымен май аулау цехына апарылады. Флотация нәтижесінде пайда
болған құрамында майы бар концентрациялы көпіршік бакқа әкелінеді, ал
пайдаланған лас сулар флотациядан кейін канализацияға кетеді. Бактан
құрамында майы бар көпіршік бірінші сепарацияға жіберіледі, бұл жерде
эмульсияны үш фракцияға бөледі: майлы (жартылай өнім), сулы және ластанған.
Майлы жартылай өнім май багыа түседі, пайдаланған лас сулар тастау багына,
ал лас қоспалар – үшінші бакқа келіп түседі. Майлы жартылай өнім енді
екінші сепараторға келіп түседі, осыдан кейін шартқа сәйкес техникалық жүн
майын алады; ол дайын тауар өнім ретінде өлшеп оралады.
Техниалық жүн майы (тазаланбаған) басты түрде нәтижелі коррозияға
қарсы құрал ретінде сақтау және машне бұйымдарды тасымалдау ретінде
қолданады. Жүн майының негізінде қоспалар темір жолдар вагондардың
буксаларын майлау немесе кейбір техникалық эмульсияларды алу үшін
қолданады. Және тағы бір бағалы, тазаланған жүн майынан алынған өнім,
ланолин, еркін май қышқылдарынан және минералды ластардан бөлу арқылы,
техникалық жүн майынан өңдіреді. Ланолин косметика өнеркәсібінде кең
пайдаланады, ол тері күтіміне арналған ең жақсы және арзан құрал ретінде
пайдаланады. Фармацевтикалық және медициналық дәрілерді шығару үшін қажет.
Ланолин тоқыма, полиграфиялық, былғары өнеркәсіптерінде, жоғары бағалы
бояуларды өңдіруге кең қолданылады.
4 САЛЫСТЫРУ НҰСҚАУЛАРЫ БОЙЫНША ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАҒАЛАУ
Берілген жобада лас суларды ЖАӨ фабрикаларында физико – химиялық әдіс
бойынша тазалау ұсынылады. Берілген жобаны экономикалық түрде көрсету үшін
технологиялық жүйелерді салыстырамыз. Жобалау кезінде қарастыратынымыз, ол
экономды жоба шешімі. Ал ең экономды жобаны бағалау үшін технико –
экономикалық көрсеткіштерін салыстырамыз.
4.1 Нұсқауларды технико – экономикалық салыстыру
Лас суларды тазалау ғимараттар құрамынының үйлесімді нұсқауын таңдау
үшін бұл жобада технико – экономикалық салыстыру жүргізіледі.
1нұсқау – аэробты – анаэробты тәсіл бойынша толық екі сатылы тазалау
ОБҚтол=15 мгл, СВ – ны суқоймаға тастауға мүмкіндік берді. Ғимараттар
құрамы : бірінші көлдеңен тұндырғыш, екі сатылы метантенктер, екінші
тұндырғыштар.
2 нұсқау – физико-химиялық тазалау. Ғимараттар құрамы: көлдеңен
бірінші тұндырғыш, қабылдау камерасы: хлор – сатуратор, шығын және ерітінді
бактары; тоған – жинағыш. Қала канализациясына тасталады.
Салыстыруды ыңғайластыру үшін талдау бойынша жүргізілген берілген
екі нұсқаудан ең экономды нұсқауды таңдаймыз. Сонымен келесі нұсқауларды
салыстыру 1- нұсқау үшін (аэробты – анаэробты тәсіл бойынша толық екі
сатылы тазалау) және 2 нұсқау (физико – химиялық тазалау) технологиялық
жүйелер үшін.
1. Жоба шешімінің салыстыратын нұсқаулардың
инвестицияларын анықтау
Канализация жүйелерінің және бірінші ғимараттар бағасы лас суларды
тазалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz