Инвестициялар экономикалық дамудың ресурстары ретінде
КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛI ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Инвестицияның мәні, түрлері және қайнар көздері ... ... ... ... ... ... ..4
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ СЯСАТЫ МЕН БАҒЫТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.1 ҚР.ның инвестициялық жағдайы, мәселелерi және шешу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
I ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛI ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Инвестицияның мәні, түрлері және қайнар көздері ... ... ... ... ... ... ..4
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ СЯСАТЫ МЕН БАҒЫТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.1 ҚР.ның инвестициялық жағдайы, мәселелерi және шешу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
“Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын жасай отырып, әлемнiң тиiмдi дамып келе жатқан елдерiнiң қатарына қосылуға тиiспiз. Бiз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабiлеттi болған жағдайда ғана iстей аламыз” деп Елбасымыздың “Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында” атты Қазақстан халқына Жолдауында ерекше атап өттi. Осындай бәсекеге қабiлеттi ұлттық тұрақты экономиканы қалыптастырудың негiзi экономиканың тиiмдi саясаттар мен стратегияларды жүргiзiп, оны iске асыруына байланысты. Осы экономикалық саясаттардың iшiнде инвестициялық саясатының орны айтарлықтай болып табылады. Өйткенi негiзгi капиталды инвестициялауда қаржылық және өнеркәсiптiк корпорациялар, инвестициялық және осының негiзiнде өндiрiске тiкелей инвестиция тартуды жүзеге асырады. Ал өз кезегiнде инвестиция экономиканың тиiмдi дамуының қайнар көзi болып табылады.
Сонымен қатар, экономикадағы инвестицияларды ұтымды пайдалану, оларды өнеркәсiптiң өңдеушi саласына тартуда, отандық инвестициялардың көлемiн арттыруда, шетелге инвестиция шығаруда отандық корпорациялардың инвестициялық саясатының маңыздылығы жоғары екендiгi белгiлi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын бүгiнгi таңда елiмiз үшiн маңызды болып отырған “Инвестициялар экономикалық дамудың ресурстары ретінде” деп алдым. Бұл тақырыптың өзектiлiгi экономиканы тиімді дамытуға қосар инвестицияның және инвестициялық ресурстардың экономикалық маңызы, еліміз өз инвестициялық саясатын тиiмдi жүргiзiп оны экономикада iске асыра бiлсе, онда елiмiз алдағы уақытта экономиканың шикiзат бағытынан қол үзiп, дамудың индустриялы-инновациялы жолына түсер едi.
Осы курстық жұмысты орындау барысында алдыма келесiдей мақсаттар мен мiндеттер ұсынамын:
Инвестицияның экономикалық мәнiн және оның экономиканың тиiмдi дамуындағы қажеттiлiгiн аанықтау; инвестициялық саясаттың iске асу заңдылықтарын және оған әсер ететiн факторларды қарастыру; осы инвестициялық саясатты iске асырудағы корпорациялырдың инвестициялық iс-әрекетiнiң маңыздылығын көрсету; шетелдік инвестицияларды ұлттық экономикада тиімді пайдалануды қамтамасыз ету жолдарын анықтау қажеттіліктері, елiмiздiң мұнай және газ саласы бойынша қызмет етiп отырған корпорациялардың инвестициялық саясатының қажет болып отырған негiзгi бағыттарын ұсыну болып табылады. Қазақстандағы қазіргі инвестициялық жағдайдың мәселелері мен даму барысына тоқталу болып табылады.
Сонымен қатар, экономикадағы инвестицияларды ұтымды пайдалану, оларды өнеркәсiптiң өңдеушi саласына тартуда, отандық инвестициялардың көлемiн арттыруда, шетелге инвестиция шығаруда отандық корпорациялардың инвестициялық саясатының маңыздылығы жоғары екендiгi белгiлi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын бүгiнгi таңда елiмiз үшiн маңызды болып отырған “Инвестициялар экономикалық дамудың ресурстары ретінде” деп алдым. Бұл тақырыптың өзектiлiгi экономиканы тиімді дамытуға қосар инвестицияның және инвестициялық ресурстардың экономикалық маңызы, еліміз өз инвестициялық саясатын тиiмдi жүргiзiп оны экономикада iске асыра бiлсе, онда елiмiз алдағы уақытта экономиканың шикiзат бағытынан қол үзiп, дамудың индустриялы-инновациялы жолына түсер едi.
Осы курстық жұмысты орындау барысында алдыма келесiдей мақсаттар мен мiндеттер ұсынамын:
Инвестицияның экономикалық мәнiн және оның экономиканың тиiмдi дамуындағы қажеттiлiгiн аанықтау; инвестициялық саясаттың iске асу заңдылықтарын және оған әсер ететiн факторларды қарастыру; осы инвестициялық саясатты iске асырудағы корпорациялырдың инвестициялық iс-әрекетiнiң маңыздылығын көрсету; шетелдік инвестицияларды ұлттық экономикада тиімді пайдалануды қамтамасыз ету жолдарын анықтау қажеттіліктері, елiмiздiң мұнай және газ саласы бойынша қызмет етiп отырған корпорациялардың инвестициялық саясатының қажет болып отырған негiзгi бағыттарын ұсыну болып табылады. Қазақстандағы қазіргі инвестициялық жағдайдың мәселелері мен даму барысына тоқталу болып табылады.
1. Қазақстан Республикасының 2003-жылдың 8-қаңтарындағы «Инвестициялар туралы» Заңы
2. Игликов Е., «Инвестиционный потенциал финансовых институтов Республики Казахстан: состояние и перспективы», Рынок ценных бумаг Казахстана, 2005, №2
3. Әубәкiров Я. Ә. Байжұманов Б.Б. / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Алматы. Қазақ университетi.
4. Шарп У. Александр Г. Бейли Дж. Инвестиции – М: Инфра, 1998 г.
5. Оспанов М.Т. Иностранный капитал и инвестиции. – Алматы: 1997 г.
6. Хусанов Б.Д. Прямые иностранные инвестиции: глобальные и региональные тенденции 90-х годов. // Известия. Серия обественных наук, 2003, №3.
7. С.И. Шушкина «Инвестиционный проектирование» практические руководства по обоснованию инвест. проект – Москва, - 1995 г.
8. Кучукова Н., «Стимулирование инвестиций и повышение конкурентоспособности казахстанской экономики», Қаржы-қаражат – Финансы Казахстана, 2004, №1
9. Сейтказиева А. М., «Инвестиционная деятельность предприятия», Алматы - 1998
10. Сембеков Е., «Об отдельных вопросах совершенствования инвестиционного проектирования в Казахстане», Қаржы-қаражат – Финансы Казахстана, 2004, №2
11. Тургулова А.К., «Проблемы и пепспективы обеспечения финансовыми ресурсами предприятий реального сектора экономики», Банки Казахстана, 2005, №3
12. Назарбаев Н.Ә. “Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында”. Қазақстан халқына Жолдауы, Алматы: атамұра, 2005. – 48бет.
13. Статистический ежегодник. Алматы. – 2007г.
2. Игликов Е., «Инвестиционный потенциал финансовых институтов Республики Казахстан: состояние и перспективы», Рынок ценных бумаг Казахстана, 2005, №2
3. Әубәкiров Я. Ә. Байжұманов Б.Б. / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Алматы. Қазақ университетi.
4. Шарп У. Александр Г. Бейли Дж. Инвестиции – М: Инфра, 1998 г.
5. Оспанов М.Т. Иностранный капитал и инвестиции. – Алматы: 1997 г.
6. Хусанов Б.Д. Прямые иностранные инвестиции: глобальные и региональные тенденции 90-х годов. // Известия. Серия обественных наук, 2003, №3.
7. С.И. Шушкина «Инвестиционный проектирование» практические руководства по обоснованию инвест. проект – Москва, - 1995 г.
8. Кучукова Н., «Стимулирование инвестиций и повышение конкурентоспособности казахстанской экономики», Қаржы-қаражат – Финансы Казахстана, 2004, №1
9. Сейтказиева А. М., «Инвестиционная деятельность предприятия», Алматы - 1998
10. Сембеков Е., «Об отдельных вопросах совершенствования инвестиционного проектирования в Казахстане», Қаржы-қаражат – Финансы Казахстана, 2004, №2
11. Тургулова А.К., «Проблемы и пепспективы обеспечения финансовыми ресурсами предприятий реального сектора экономики», Банки Казахстана, 2005, №3
12. Назарбаев Н.Ә. “Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында”. Қазақстан халқына Жолдауы, Алматы: атамұра, 2005. – 48бет.
13. Статистический ежегодник. Алматы. – 2007г.
ЖОСПАР
КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛI
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Инвестицияның мәні, түрлері және қайнар көздері
... ... ... ... ... ... ..4
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ СЯСАТЫ МЕН БАҒЫТЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .13
1. ҚР-ның инвестициялық жағдайы, мәселелерi және шешу
жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 13
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
КIРIСПЕ
“Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын жасай
отырып, әлемнiң тиiмдi дамып келе жатқан елдерiнiң қатарына қосылуға
тиiспiз. Бiз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабiлеттi болған
жағдайда ғана iстей аламыз” деп Елбасымыздың “Қазақстан экономикалық,
әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында” атты Қазақстан халқына
Жолдауында ерекше атап өттi. Осындай бәсекеге қабiлеттi ұлттық тұрақты
экономиканы қалыптастырудың негiзi экономиканың тиiмдi саясаттар мен
стратегияларды жүргiзiп, оны iске асыруына байланысты. Осы экономикалық
саясаттардың iшiнде инвестициялық саясатының орны айтарлықтай болып
табылады. Өйткенi негiзгi капиталды инвестициялауда қаржылық және
өнеркәсiптiк корпорациялар, инвестициялық және осының негiзiнде өндiрiске
тiкелей инвестиция тартуды жүзеге асырады. Ал өз кезегiнде инвестиция
экономиканың тиiмдi дамуының қайнар көзi болып табылады.
Сонымен қатар, экономикадағы инвестицияларды ұтымды пайдалану, оларды
өнеркәсiптiң өңдеушi саласына тартуда, отандық инвестициялардың көлемiн
арттыруда, шетелге инвестиция шығаруда отандық корпорациялардың
инвестициялық саясатының маңыздылығы жоғары екендiгi белгiлi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын бүгiнгi таңда елiмiз үшiн
маңызды болып отырған “Инвестициялар экономикалық дамудың ресурстары
ретінде” деп алдым. Бұл тақырыптың өзектiлiгi экономиканы тиімді
дамытуға қосар инвестицияның және инвестициялық ресурстардың экономикалық
маңызы, еліміз өз инвестициялық саясатын тиiмдi жүргiзiп оны экономикада
iске асыра бiлсе, онда елiмiз алдағы уақытта экономиканың шикiзат бағытынан
қол үзiп, дамудың индустриялы-инновациялы жолына түсер едi.
Осы курстық жұмысты орындау барысында алдыма келесiдей мақсаттар мен
мiндеттер ұсынамын:
Инвестицияның экономикалық мәнiн және оның экономиканың тиiмдi
дамуындағы қажеттiлiгiн аанықтау; инвестициялық саясаттың iске асу
заңдылықтарын және оған әсер ететiн факторларды қарастыру; осы
инвестициялық саясатты iске асырудағы корпорациялырдың инвестициялық iс-
әрекетiнiң маңыздылығын көрсету; шетелдік инвестицияларды ұлттық
экономикада тиімді пайдалануды қамтамасыз ету жолдарын анықтау
қажеттіліктері, елiмiздiң мұнай және газ саласы бойынша қызмет етiп отырған
корпорациялардың инвестициялық саясатының қажет болып отырған негiзгi
бағыттарын ұсыну болып табылады. Қазақстандағы қазіргі инвестициялық
жағдайдың мәселелері мен даму барысына тоқталу болып табылады.
I ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛI АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ
1.1 Инвестицияның мәні мен түрлері
Кез-келген кәсіпорынның қаржыны басқару жүйесіндегі маңызды салалардың
бірі инвестициялық қызмет болып табылады. Кәсіпорынның қаржылық ресурстары
ағымды шығындарды қаржыландыруға және инвестицияларға жұмсалады.
Инвестициялық қызметтің негізгі мақсаты, түптеп келгенде, кәсіпкерлік
табысқа немесе капитал өсіміне қол жеткізу болып табылады. Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес инвестиция дегеніміз – бұл табыс табу
мақсатында кәсіпкерлік қызмет объектілеріне салынатын ақша қаражаттары,
құнды қағаздар, мүліктер, мүліктік құқықтар, басқа да құқықтар болып
табылады.
Инвестиция дегенiмiз табыс табу мақсатында кәсiпкерлiк қызметке
салынған мүлiктiк және интелектуалдық құндылықтардың барлық түрi.
Инвестициялық қызметтiң негiзгi мақсаты кәсiпкерлiк табыс табыс пен пайыз
алу болып табылады. Инвестицияның экономиканың тиімді және тұрақты
дамуындағы маңыздылығы жоғары.
Инвестиция негізінде бос капиталдардың, мемлекеттік қаржылардың және
шетелтік капиталдардың экономикалық шаруашылықтың қаржыға мұқтаж болып
отырған салаларға капитал ағымдары орын алады. Бұл әсіресе ұлттық маңызы
бар өнеркәсіп және өндіріс түрлерін дамыту үшін қажетті. Сонымен қатар
инвестициялық саясат жүргізуде шетелдік инвестицияларды тиімді пайдалану,
оларды активті инвестицияларға бағыттау мәселесінің орны ерекше.
Жалпы коммерциялық практикада инвестицияның келесi үш түрiн көрсетуге
болады:
• Физикалық активтегi инвестициялар;
• Ақшалай активтегi инвестициялар;
• Материалдық емес активтегi инвестициялар.
Бағалы қағаздар арқылы жүргiзiлетiн инвестицияларды портфельдi
инвестициялар деп атайды. Қаржылық инвестицияларға – акционерлiк
кәсiпорындар немесе мемлекет шығарған акциялар, облигациялар және басқа да
бағалы қағаздар, банктiк депозиттерге салымдар жатады.
Ал физикалық активтегi инвестициялар нақты инвестициялар болып
табылады. Нақты инвестициялар бұл өндiрiстiк капиталға ( құрылыс, машина
және құрал-жабдықтар, ақпарат тарту, байланыс) салынған капиталдық
салымдар. Бұлардың барлығы экономикада қозғалмайтын мүлiктермен байланысты.
Сыртқы инвестициялар тiкелей және портфельдi болып бөлiнедi. Тiкелей
немесе тура инвестициялар кәсiпорынды басқаруға қатысуға құқықтар бередi,
ал портфельдi инвестицияларда мұндай құқықтар болмайды.
Инвестициялар сондай-ақ пассивтi және активтi инвестициялар болып
бөлiнедi:
Пассивтi инвестициялар - кәсiпорынның ескiрген құрылғыларын жаңарту
және қызметкерлер мен жұмысшыларды даярлау мақсатында жұмсалатын
инвестициялар.
Активтi инвестициялар – кәсiпорынның бәсеке қабiлеттiлiгiн,
технологиялық деңгейін, инновациялық жаңашылдықтарға, осы заманғы талаптар
мен стандарттарға сай негізде арттыру мақсатында салынған инвестициялар.
Инвестиция объектiлерi болып жаңа инновациялық өнiм немесе қызмет
түрiн өндiруге бағытталған құрылыс орындары, техникалық қайта жабдықталушы
және өндiрiс көлемiн кеңейтушi кәсiпорындар, ғимараттар, негiзгi қорлар
жатады. Инвестиция объектiлерi жобаның көлемiне қарай келесiдей
ерекшеленуi мүмкiн: коммерциялық, әлеуеттiк, экономикалық, мемлекеттiк
маңызы бар салалар, инновациялық және т.б. Сондай-ақ циклдық сипатына қарай
өнiмдi өндiруге толық қатысу немесе жекелеген жобалық-конструкторлық
жұмыстарға қатысу.
Инвестиция – экономикалық стратегияның маңызды элементі. Өйткені
қазіргі экономика жүйесін дамыту кезеңінде ішкі қаржылындыру көздерінің
мүмкіндіктері жетіспеуде, сондықтан да сыртқы капиталды тарту және оны
тиімді пайдалану мәселелері өте маңызды орын алуда.
Жалпы экономикада инвестиция қалыптасуының негізгі қайнар көздеріне
келесі қаржылар мен капиталдарды жатқызуға болады:
• Экономикадағы бос қаражаттар;
• Ұлттық банк немесе екінші деңгейдегі банктердің шығарған қарыз
түріндегі бағалы қағаздары;
• Кәсіпорындардың акция шығару арқылы қаржы тартуы;
• Мемлекеттен арнайы берілетін немесе жеңілдікті инвестициялар;
• Халықтың әр түрлі салымдары;
• Банктердің ұзақ мерзімді несиелері;
• Шетелдік инвестициялар.
Тікелей шетел инвестициялары қазіргі уақытта жаһанданып жатқан
экономиканың өндірістік негізі – халықаралық өндіріс жүйесін дамыту.
Халықаралық инвестициялаудың әлемнің жалпы дамуындағы маңыздылығы оның
капиталдардың жинақталған елдерден осы капиталға мұқтаж болып елдерге
ағылуы болып табылады. Ал осының нәтижесінде әлемдік қоғамның тұрақты әрі
біркелкі дамуы қамтамасыз етіледі.
Инвестицияларды әр түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады.
Инвестициялардың жіктелу белгілері 1.2- суретте берілген.
Негізгі жіктеу белгісі ретінде инвестициялау объектілері қарастырылады.
Бұл белгісі бойынша инвестициялар нақты (тікелей) және қаржылық (қоржындық)
болып бөлінеді.
Нақты (тікелей) инвестициялар дегеніміз – бұл табыс алу мақсатында
тауарлар өндірумен және қызметтер көрсетумен тікелей байланысты нақты
активтерге салынған ақша қаражаттары. Бұл кәсіпорындардың негізгі қорларын
ұлғайтуға бағытталған капитал салымдары болып табылады. Нақты инвестициялар
негізгі құралдарды қайта құру, кәсіпорындағаы өндірісті кеңейту, техникалық
қайта жарақтандыру немесе жаңаландыру арқылы жүзеге асады.
Қаржылық (қоржындық) инвестициялар – бұл табыс алу мақсатында құнды
қағаздар нысанындағы қаржылық активтерді сатып алу. Бұл құнды қағаздар
қоржынын қалыптастыруға бағытталған ақша салымдары болып табылады.
Инвестицияларесі белгісі – инвестициялау мерзімі. Аталған белгі бойынша
инвестициялар қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып жіктеледі.
Қысқа мерзімді инвестициялар – бұл бір жылға дейінгі мерзімге салынған
ақша салымдары. Әдетте қаржылық инвестициялар қысқа мерзімді болып келеді.
Ұзақ мерзімді инвестицилар деп кәсіпорынға бір жылдан артық мерзімдер
ішінде қалыпты табыс көзін қамтамасыз ететін жобаларды жүзеге асыруға
салынған ақша қаражаттарын айтады. Ұзақ мерзімді инвестициялардың негізгі
түріне кәсіпорынның негізгі құралдарын, өндіріс барысын кеңейтуге жұмсалған
капитал салымдарын жатқызуға болады.
Кәсіпорынның инвестиция барысына қатысу сипатына қарай тікелей және
тікелей емес инвестициялар болады. Тікелей инвестициялар жағдайында
инвестор-кәсіпорынның капитал салу объектілерін таңдауда тікелей қатысуын
түсінуге болады (өзге кәсіпорындардың жарғылық қорына, құнды қағаздардың
кейбір түрлеріне капитал салу). Тікелей емес инвестициялар барысында
инвестициялау объектілерін таңдау кезінде қаржылық дәнекершілер (брокерлік-
дилерлік компаниялар) немесе инвестициялық қорлар қатыса алады.
Инвестицияланатын қаражаттардың меншік белгісіне қарай жеке және
мемлекеттік инвестицияларды бөліп көрсетуге болады. Жеке инвестициялар
жеке тұлғалар мен мемлекеттік меншік нысанындағы емес кәсіпорындардың
капитал салымдарын сипаттайды. Мемлекеттік инвестициялар – бұл мемлекеттік
кәсіпорындардың, сондай-ақ мемлекеттік бюджеттің және мемлекеттік бюджеттен
тыс қорлардың капитал салымдары болып табылады.
Инвестициялар кәсіпорындардың тұрақты дамуын қамтамасыз етеді және
келесідей мәселелерді шешуге мүмкіндік береді:
қаржылық және материалдық ресурстарды жинақтау арқылы өздерінің кәсіпкерлік
қызметін кеңейту;
жаңа кәсіпорындарды сатып алу;
бизнестің жаңа түрлерін меңгеру нәтижесінде өз қызметін әртараптандыру.
Кәсіпорындар инвестициялық салымдарды әр түрлі нысандарда жүзеге асыра
алады, өйткені инвестициялау объектілері де алуан түрлі болып келеді.
Инвестициялау объектілері 1.1- суретте көрстетілген.
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
СЯСАТЫ МЕН БАҒЫТЫ
2.1 ҚР-ның инвестициялық жағдайы, мәселелерi және шешу
жолдары
Стратегиялық тұрғыдан инвестициялар кәсіпорындардың дамуын, техникалық
жарақтануын және экономикалық өсуін анықтайтын негізгі буын болып табылады.
Елімізде болған соңғы жылдардағы өзгерістерге байланысты кәсіпорындар үшін
де біршама қолайлы инвестициялық жағдай қалыптасты. 2003жылы 8-қаңтарда
қабылданған Қазақстан Республикасының Инвестициялар туралы Заңы
инвестицияларды ынталандырудың экономикалық негіздері мен принциптерін
анықтап, еліміздегі инвестициялық жағдайды одан әрі жақсартуға бағытталған.
Сонымен қатар отандық кәсіпорындардың инвестициялық қызметін жетілдіруге
кедергі болатын бірқатар, әлі де болса шешуін таппаған, мәселелер бар:
ұлттық экономиканың шикізат көздеріне бағытталғандығы;
өңдеуші өнеркәсіптің өнімділік деңгейінің төмендігі;
ішкі нарықтағы тауарларға деген тұтынушылық сұраныстың төмендігі;
өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның жете дамымағандығы;
кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық жағынан артта
қалғандығы;
ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын
инвестициялық шығындардың төмен деңгейі және т.с.с.
Өкінішке орай, жалпы ішкі өнімде (ЖІӨ) инвестициялардың деңгейі төмен
болып қалып отыр – небәрі 19%. Еліміздегі инвестициялар деңгейін екі есеге
дейін арттыру қажет. Қазіргі кезде инвестициялардың басым бөлігі (80%-ға
дейін) негізінен айналымдық қаражаттарға немесе қысқа мерзімді негізгі
құралдарға бағытталуда. Елден сыртқа қарай капитал ағындары орын алуда. Осы
орайда кәсіпорындардың инвестициялық қызметін ынталандыру бірінші кезектегі
мәселе болып отыр.
Қазақстандық кәсіпорындардың халықаралық деңгейде бәсекелестік
қабілетін арттыратын маңызды фактор – инновациялық жобаларға салынатын
инвестицияларды ынталандыру болып табылады. Елімізде инновациялық жобаларды
жүзеге асыру үшін инвестициялар тарту бойынша біршама тәжірибе жинақталған,
мысалға, Қарағанды, Екібастұз, Өскемен, Шымкент қалаларында инновациялық
сипаттағы жобалар іске асырылған болатын. Айта кету керек, жаңа
өндірістердің басты ерекшілігі – бастапқы шикізат көзі ретінде техногендік
өнімдер, өнеркәсіптік тауарлар және өндірістік қалдықтар қолданылды, ал
негізгі шикізат көздері, баршаға мәлім, экспортқа және басқа елдерге
жөнелтілуде.
Сонымен қатар, қазіргі таңда Қазақстанда инновациялық қызметтің қажетті
инфрақұрылымының жоқтығынан, инвестициялық жаңалық ашқан кәсіпорындар
бірқатар қиындықтарға тап болады. Сол себепті жаңа технологияны ойлап
табудан, оны жүзеге асырып, өндіріске енгізуге және өнімдер шығаруға дейін
ұзақ уақыт кетеді. Атап айтсақ, қаржы институттары, әдетте, технологилық
сипаттағы инвестициялық жобаларды тәуекел деңгейінің жоғары болатындығына
байланысты қаржыландыруға құлықсыз. Сондай-ақ, несиелерді кепілдендіруге
жоғары талаптар қойылады, ғылыми-зерттеу жұмыстарының құнын бағалау
механизмі жоқтың қасы, несиелердің мөлшерлемелік деңгейі әлі де болса
жоғары деңгейде қалып отыр.
Жоғарыда айтылған мәселерді шешумен қатар, инвестициялар туралы
заңнаманы да жетілдіріп, инвестициялық белсенділікті арттыратын жағдайлар
жасау керек. Инвестициялар туралы жалғыз заң еліміздегі инвестициялау
және инвестициялық жобалау мәселелерін шешуге жеткіліксіз. Атап айтқанда,
тікелей, қоржындық және ішкі инвестицияларды тарту арқылы инвестициялық
жобаларды тиімді құруға және жүзеге асыруға кедергі болып тұрған келесі
жағдайларды айтуға болады:
заңнамалық актілердің жетілмегендігі, шет елдік және отандық инвесторлар
үшін айырмашылықтардың орын алуы және жиі өзгерістерге ұшырауы;
инвестициялық жобаларды талдау және бағалау мамандарының төмен біліктілігі
және жауапкерсіздігі, олардың жиі алмастырылуы;
инвестициялық жобалаудың әдістемелік негіздерінің жоқтығы; бұл өз кезегінде
шетелдік әдістемелердік отандық экономикалық жағдайларына үйренісіп кетуіне
біраз бөгеттер жасады, нәтижесінде оларды қолданудың тиімділігін төмендетіп
жіберді.
Қазіргі таңда кәсіорындардың тиімді инвестициялық саясат жүргізуі үшін
аталған мәселелерді шешу қажет, атап айтқанда келесі шараларды жүзеге асыру
керек:
салықтық жеңілдіктер мен инвестициялық преференцияларды тек жаңа
кәсіпорындарға жаңа өнімді өндіру барысында ғана беру;
Қазақстан Республикасының Тікелей инвестицияларды қолдау туралы Заңын
инвестициялық жобаларды сараптауды ұйымдастыру мен жүргізу бойынша баптарын
жетілдіру;
отандық және шетелдік инвесторлардың құқықтарын теңдестіру мақсатында жаңа
Инвестициялар туралы заңды жетілдіру;
Құнды қағаздар нарығындағы инвесторлардың құқықтары мен мүдделерін қорғау
туралы Заң қабылдау;
инвестициялық жобалардың қаржылық тиімділігін бағалау бойынша әдістемелік
нұсқаулар әзірлеу, жобаларды талдау үшін нақты қаржылық көрсеткіштер мен
қаржылық ақша ағындарын негізге алу;
инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау үшін экономикалық көрсеткіштер
жүйесін әзірлеуде экономикалық, әлеуметтік, құрылымдық сипаттағы
факторларды ескеру; инвестициялардың тиімділігінің экономикалық негіздерін
анықтау барысында өндірістік шығындарын толық есепке алып, кәсіпорынды да,
тұтынушыны да қанағаттандырарлық табыс алынуы тиіс;
инвестициялық жобаларды бағалау бойынша әдістемелік нұсқауларда
тәуекелділік факторларының міндетті түрде ескерілуі, инвестициялық
жобаларға инфляция деңгейін ескере отырып түзетулер енгізу;
инвестициялық жобалардың тиімділігін анықтаудың уақытша әдісін әзірлеу.
Аталған шаралардан басқа инвестициялар және инвестициялық жобалау
туралы біртұтас заңдық және нормативтік-құқықтық негіздерді дәлірек
айтқанда, Инвестициялық кодексті қалыптастыру қажет. Бұл инвестициялық
саясаттың және инвестициялық жобалауды жетілдірудің негізгі бағыттарын
нақты анықтауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының бүгiнгi әлемнiң экономикалық шаруашылығы
күннен-күнге күрделене түскен таңдағы мемлекет ретiндегi орны оның рыноктық
қатынастағы дамушы ел деп танылуы болып табылады. Рыноктық қатынастардың
дамуы ұлттық экономикамыздың елiмiз өз егемендiгiн алғаннан бастап осы
уақытқа дейiн даму үстiнде. Рыноктық қатынастардың тиiмдi қызмет етуi
барлық қоғамдағы шаруашылық қызметтердiң тиiмдi қызмет етуiн қамтамасыз
етiп отырады.
Осылайша әрбiр кәсiпкердiң бәсекеқабiлетi жоғары болуының нәтижесiнде
әлемдiк экономикалық рынокта ұлттық экономиканың бәсекеқабiлеттiлiгi
артады. Өндірістің тиімділігін арттыруда тағы да бір маңызды құрал, қаржыны
ұтымды пайдаланудың негізгі көзі инвестиция болып табылады.
Қазақстанның соңғы жылдардағы экономикалық өсуге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛI
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Инвестицияның мәні, түрлері және қайнар көздері
... ... ... ... ... ... ..4
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ СЯСАТЫ МЕН БАҒЫТЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .13
1. ҚР-ның инвестициялық жағдайы, мәселелерi және шешу
жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 13
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
КIРIСПЕ
“Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын жасай
отырып, әлемнiң тиiмдi дамып келе жатқан елдерiнiң қатарына қосылуға
тиiспiз. Бiз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабiлеттi болған
жағдайда ғана iстей аламыз” деп Елбасымыздың “Қазақстан экономикалық,
әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында” атты Қазақстан халқына
Жолдауында ерекше атап өттi. Осындай бәсекеге қабiлеттi ұлттық тұрақты
экономиканы қалыптастырудың негiзi экономиканың тиiмдi саясаттар мен
стратегияларды жүргiзiп, оны iске асыруына байланысты. Осы экономикалық
саясаттардың iшiнде инвестициялық саясатының орны айтарлықтай болып
табылады. Өйткенi негiзгi капиталды инвестициялауда қаржылық және
өнеркәсiптiк корпорациялар, инвестициялық және осының негiзiнде өндiрiске
тiкелей инвестиция тартуды жүзеге асырады. Ал өз кезегiнде инвестиция
экономиканың тиiмдi дамуының қайнар көзi болып табылады.
Сонымен қатар, экономикадағы инвестицияларды ұтымды пайдалану, оларды
өнеркәсiптiң өңдеушi саласына тартуда, отандық инвестициялардың көлемiн
арттыруда, шетелге инвестиция шығаруда отандық корпорациялардың
инвестициялық саясатының маңыздылығы жоғары екендiгi белгiлi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын бүгiнгi таңда елiмiз үшiн
маңызды болып отырған “Инвестициялар экономикалық дамудың ресурстары
ретінде” деп алдым. Бұл тақырыптың өзектiлiгi экономиканы тиімді
дамытуға қосар инвестицияның және инвестициялық ресурстардың экономикалық
маңызы, еліміз өз инвестициялық саясатын тиiмдi жүргiзiп оны экономикада
iске асыра бiлсе, онда елiмiз алдағы уақытта экономиканың шикiзат бағытынан
қол үзiп, дамудың индустриялы-инновациялы жолына түсер едi.
Осы курстық жұмысты орындау барысында алдыма келесiдей мақсаттар мен
мiндеттер ұсынамын:
Инвестицияның экономикалық мәнiн және оның экономиканың тиiмдi
дамуындағы қажеттiлiгiн аанықтау; инвестициялық саясаттың iске асу
заңдылықтарын және оған әсер ететiн факторларды қарастыру; осы
инвестициялық саясатты iске асырудағы корпорациялырдың инвестициялық iс-
әрекетiнiң маңыздылығын көрсету; шетелдік инвестицияларды ұлттық
экономикада тиімді пайдалануды қамтамасыз ету жолдарын анықтау
қажеттіліктері, елiмiздiң мұнай және газ саласы бойынша қызмет етiп отырған
корпорациялардың инвестициялық саясатының қажет болып отырған негiзгi
бағыттарын ұсыну болып табылады. Қазақстандағы қазіргі инвестициялық
жағдайдың мәселелері мен даму барысына тоқталу болып табылады.
I ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛI АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ
1.1 Инвестицияның мәні мен түрлері
Кез-келген кәсіпорынның қаржыны басқару жүйесіндегі маңызды салалардың
бірі инвестициялық қызмет болып табылады. Кәсіпорынның қаржылық ресурстары
ағымды шығындарды қаржыландыруға және инвестицияларға жұмсалады.
Инвестициялық қызметтің негізгі мақсаты, түптеп келгенде, кәсіпкерлік
табысқа немесе капитал өсіміне қол жеткізу болып табылады. Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес инвестиция дегеніміз – бұл табыс табу
мақсатында кәсіпкерлік қызмет объектілеріне салынатын ақша қаражаттары,
құнды қағаздар, мүліктер, мүліктік құқықтар, басқа да құқықтар болып
табылады.
Инвестиция дегенiмiз табыс табу мақсатында кәсiпкерлiк қызметке
салынған мүлiктiк және интелектуалдық құндылықтардың барлық түрi.
Инвестициялық қызметтiң негiзгi мақсаты кәсiпкерлiк табыс табыс пен пайыз
алу болып табылады. Инвестицияның экономиканың тиімді және тұрақты
дамуындағы маңыздылығы жоғары.
Инвестиция негізінде бос капиталдардың, мемлекеттік қаржылардың және
шетелтік капиталдардың экономикалық шаруашылықтың қаржыға мұқтаж болып
отырған салаларға капитал ағымдары орын алады. Бұл әсіресе ұлттық маңызы
бар өнеркәсіп және өндіріс түрлерін дамыту үшін қажетті. Сонымен қатар
инвестициялық саясат жүргізуде шетелдік инвестицияларды тиімді пайдалану,
оларды активті инвестицияларға бағыттау мәселесінің орны ерекше.
Жалпы коммерциялық практикада инвестицияның келесi үш түрiн көрсетуге
болады:
• Физикалық активтегi инвестициялар;
• Ақшалай активтегi инвестициялар;
• Материалдық емес активтегi инвестициялар.
Бағалы қағаздар арқылы жүргiзiлетiн инвестицияларды портфельдi
инвестициялар деп атайды. Қаржылық инвестицияларға – акционерлiк
кәсiпорындар немесе мемлекет шығарған акциялар, облигациялар және басқа да
бағалы қағаздар, банктiк депозиттерге салымдар жатады.
Ал физикалық активтегi инвестициялар нақты инвестициялар болып
табылады. Нақты инвестициялар бұл өндiрiстiк капиталға ( құрылыс, машина
және құрал-жабдықтар, ақпарат тарту, байланыс) салынған капиталдық
салымдар. Бұлардың барлығы экономикада қозғалмайтын мүлiктермен байланысты.
Сыртқы инвестициялар тiкелей және портфельдi болып бөлiнедi. Тiкелей
немесе тура инвестициялар кәсiпорынды басқаруға қатысуға құқықтар бередi,
ал портфельдi инвестицияларда мұндай құқықтар болмайды.
Инвестициялар сондай-ақ пассивтi және активтi инвестициялар болып
бөлiнедi:
Пассивтi инвестициялар - кәсiпорынның ескiрген құрылғыларын жаңарту
және қызметкерлер мен жұмысшыларды даярлау мақсатында жұмсалатын
инвестициялар.
Активтi инвестициялар – кәсiпорынның бәсеке қабiлеттiлiгiн,
технологиялық деңгейін, инновациялық жаңашылдықтарға, осы заманғы талаптар
мен стандарттарға сай негізде арттыру мақсатында салынған инвестициялар.
Инвестиция объектiлерi болып жаңа инновациялық өнiм немесе қызмет
түрiн өндiруге бағытталған құрылыс орындары, техникалық қайта жабдықталушы
және өндiрiс көлемiн кеңейтушi кәсiпорындар, ғимараттар, негiзгi қорлар
жатады. Инвестиция объектiлерi жобаның көлемiне қарай келесiдей
ерекшеленуi мүмкiн: коммерциялық, әлеуеттiк, экономикалық, мемлекеттiк
маңызы бар салалар, инновациялық және т.б. Сондай-ақ циклдық сипатына қарай
өнiмдi өндiруге толық қатысу немесе жекелеген жобалық-конструкторлық
жұмыстарға қатысу.
Инвестиция – экономикалық стратегияның маңызды элементі. Өйткені
қазіргі экономика жүйесін дамыту кезеңінде ішкі қаржылындыру көздерінің
мүмкіндіктері жетіспеуде, сондықтан да сыртқы капиталды тарту және оны
тиімді пайдалану мәселелері өте маңызды орын алуда.
Жалпы экономикада инвестиция қалыптасуының негізгі қайнар көздеріне
келесі қаржылар мен капиталдарды жатқызуға болады:
• Экономикадағы бос қаражаттар;
• Ұлттық банк немесе екінші деңгейдегі банктердің шығарған қарыз
түріндегі бағалы қағаздары;
• Кәсіпорындардың акция шығару арқылы қаржы тартуы;
• Мемлекеттен арнайы берілетін немесе жеңілдікті инвестициялар;
• Халықтың әр түрлі салымдары;
• Банктердің ұзақ мерзімді несиелері;
• Шетелдік инвестициялар.
Тікелей шетел инвестициялары қазіргі уақытта жаһанданып жатқан
экономиканың өндірістік негізі – халықаралық өндіріс жүйесін дамыту.
Халықаралық инвестициялаудың әлемнің жалпы дамуындағы маңыздылығы оның
капиталдардың жинақталған елдерден осы капиталға мұқтаж болып елдерге
ағылуы болып табылады. Ал осының нәтижесінде әлемдік қоғамның тұрақты әрі
біркелкі дамуы қамтамасыз етіледі.
Инвестицияларды әр түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады.
Инвестициялардың жіктелу белгілері 1.2- суретте берілген.
Негізгі жіктеу белгісі ретінде инвестициялау объектілері қарастырылады.
Бұл белгісі бойынша инвестициялар нақты (тікелей) және қаржылық (қоржындық)
болып бөлінеді.
Нақты (тікелей) инвестициялар дегеніміз – бұл табыс алу мақсатында
тауарлар өндірумен және қызметтер көрсетумен тікелей байланысты нақты
активтерге салынған ақша қаражаттары. Бұл кәсіпорындардың негізгі қорларын
ұлғайтуға бағытталған капитал салымдары болып табылады. Нақты инвестициялар
негізгі құралдарды қайта құру, кәсіпорындағаы өндірісті кеңейту, техникалық
қайта жарақтандыру немесе жаңаландыру арқылы жүзеге асады.
Қаржылық (қоржындық) инвестициялар – бұл табыс алу мақсатында құнды
қағаздар нысанындағы қаржылық активтерді сатып алу. Бұл құнды қағаздар
қоржынын қалыптастыруға бағытталған ақша салымдары болып табылады.
Инвестицияларесі белгісі – инвестициялау мерзімі. Аталған белгі бойынша
инвестициялар қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып жіктеледі.
Қысқа мерзімді инвестициялар – бұл бір жылға дейінгі мерзімге салынған
ақша салымдары. Әдетте қаржылық инвестициялар қысқа мерзімді болып келеді.
Ұзақ мерзімді инвестицилар деп кәсіпорынға бір жылдан артық мерзімдер
ішінде қалыпты табыс көзін қамтамасыз ететін жобаларды жүзеге асыруға
салынған ақша қаражаттарын айтады. Ұзақ мерзімді инвестициялардың негізгі
түріне кәсіпорынның негізгі құралдарын, өндіріс барысын кеңейтуге жұмсалған
капитал салымдарын жатқызуға болады.
Кәсіпорынның инвестиция барысына қатысу сипатына қарай тікелей және
тікелей емес инвестициялар болады. Тікелей инвестициялар жағдайында
инвестор-кәсіпорынның капитал салу объектілерін таңдауда тікелей қатысуын
түсінуге болады (өзге кәсіпорындардың жарғылық қорына, құнды қағаздардың
кейбір түрлеріне капитал салу). Тікелей емес инвестициялар барысында
инвестициялау объектілерін таңдау кезінде қаржылық дәнекершілер (брокерлік-
дилерлік компаниялар) немесе инвестициялық қорлар қатыса алады.
Инвестицияланатын қаражаттардың меншік белгісіне қарай жеке және
мемлекеттік инвестицияларды бөліп көрсетуге болады. Жеке инвестициялар
жеке тұлғалар мен мемлекеттік меншік нысанындағы емес кәсіпорындардың
капитал салымдарын сипаттайды. Мемлекеттік инвестициялар – бұл мемлекеттік
кәсіпорындардың, сондай-ақ мемлекеттік бюджеттің және мемлекеттік бюджеттен
тыс қорлардың капитал салымдары болып табылады.
Инвестициялар кәсіпорындардың тұрақты дамуын қамтамасыз етеді және
келесідей мәселелерді шешуге мүмкіндік береді:
қаржылық және материалдық ресурстарды жинақтау арқылы өздерінің кәсіпкерлік
қызметін кеңейту;
жаңа кәсіпорындарды сатып алу;
бизнестің жаңа түрлерін меңгеру нәтижесінде өз қызметін әртараптандыру.
Кәсіпорындар инвестициялық салымдарды әр түрлі нысандарда жүзеге асыра
алады, өйткені инвестициялау объектілері де алуан түрлі болып келеді.
Инвестициялау объектілері 1.1- суретте көрстетілген.
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
СЯСАТЫ МЕН БАҒЫТЫ
2.1 ҚР-ның инвестициялық жағдайы, мәселелерi және шешу
жолдары
Стратегиялық тұрғыдан инвестициялар кәсіпорындардың дамуын, техникалық
жарақтануын және экономикалық өсуін анықтайтын негізгі буын болып табылады.
Елімізде болған соңғы жылдардағы өзгерістерге байланысты кәсіпорындар үшін
де біршама қолайлы инвестициялық жағдай қалыптасты. 2003жылы 8-қаңтарда
қабылданған Қазақстан Республикасының Инвестициялар туралы Заңы
инвестицияларды ынталандырудың экономикалық негіздері мен принциптерін
анықтап, еліміздегі инвестициялық жағдайды одан әрі жақсартуға бағытталған.
Сонымен қатар отандық кәсіпорындардың инвестициялық қызметін жетілдіруге
кедергі болатын бірқатар, әлі де болса шешуін таппаған, мәселелер бар:
ұлттық экономиканың шикізат көздеріне бағытталғандығы;
өңдеуші өнеркәсіптің өнімділік деңгейінің төмендігі;
ішкі нарықтағы тауарларға деген тұтынушылық сұраныстың төмендігі;
өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның жете дамымағандығы;
кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық жағынан артта
қалғандығы;
ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын
инвестициялық шығындардың төмен деңгейі және т.с.с.
Өкінішке орай, жалпы ішкі өнімде (ЖІӨ) инвестициялардың деңгейі төмен
болып қалып отыр – небәрі 19%. Еліміздегі инвестициялар деңгейін екі есеге
дейін арттыру қажет. Қазіргі кезде инвестициялардың басым бөлігі (80%-ға
дейін) негізінен айналымдық қаражаттарға немесе қысқа мерзімді негізгі
құралдарға бағытталуда. Елден сыртқа қарай капитал ағындары орын алуда. Осы
орайда кәсіпорындардың инвестициялық қызметін ынталандыру бірінші кезектегі
мәселе болып отыр.
Қазақстандық кәсіпорындардың халықаралық деңгейде бәсекелестік
қабілетін арттыратын маңызды фактор – инновациялық жобаларға салынатын
инвестицияларды ынталандыру болып табылады. Елімізде инновациялық жобаларды
жүзеге асыру үшін инвестициялар тарту бойынша біршама тәжірибе жинақталған,
мысалға, Қарағанды, Екібастұз, Өскемен, Шымкент қалаларында инновациялық
сипаттағы жобалар іске асырылған болатын. Айта кету керек, жаңа
өндірістердің басты ерекшілігі – бастапқы шикізат көзі ретінде техногендік
өнімдер, өнеркәсіптік тауарлар және өндірістік қалдықтар қолданылды, ал
негізгі шикізат көздері, баршаға мәлім, экспортқа және басқа елдерге
жөнелтілуде.
Сонымен қатар, қазіргі таңда Қазақстанда инновациялық қызметтің қажетті
инфрақұрылымының жоқтығынан, инвестициялық жаңалық ашқан кәсіпорындар
бірқатар қиындықтарға тап болады. Сол себепті жаңа технологияны ойлап
табудан, оны жүзеге асырып, өндіріске енгізуге және өнімдер шығаруға дейін
ұзақ уақыт кетеді. Атап айтсақ, қаржы институттары, әдетте, технологилық
сипаттағы инвестициялық жобаларды тәуекел деңгейінің жоғары болатындығына
байланысты қаржыландыруға құлықсыз. Сондай-ақ, несиелерді кепілдендіруге
жоғары талаптар қойылады, ғылыми-зерттеу жұмыстарының құнын бағалау
механизмі жоқтың қасы, несиелердің мөлшерлемелік деңгейі әлі де болса
жоғары деңгейде қалып отыр.
Жоғарыда айтылған мәселерді шешумен қатар, инвестициялар туралы
заңнаманы да жетілдіріп, инвестициялық белсенділікті арттыратын жағдайлар
жасау керек. Инвестициялар туралы жалғыз заң еліміздегі инвестициялау
және инвестициялық жобалау мәселелерін шешуге жеткіліксіз. Атап айтқанда,
тікелей, қоржындық және ішкі инвестицияларды тарту арқылы инвестициялық
жобаларды тиімді құруға және жүзеге асыруға кедергі болып тұрған келесі
жағдайларды айтуға болады:
заңнамалық актілердің жетілмегендігі, шет елдік және отандық инвесторлар
үшін айырмашылықтардың орын алуы және жиі өзгерістерге ұшырауы;
инвестициялық жобаларды талдау және бағалау мамандарының төмен біліктілігі
және жауапкерсіздігі, олардың жиі алмастырылуы;
инвестициялық жобалаудың әдістемелік негіздерінің жоқтығы; бұл өз кезегінде
шетелдік әдістемелердік отандық экономикалық жағдайларына үйренісіп кетуіне
біраз бөгеттер жасады, нәтижесінде оларды қолданудың тиімділігін төмендетіп
жіберді.
Қазіргі таңда кәсіорындардың тиімді инвестициялық саясат жүргізуі үшін
аталған мәселелерді шешу қажет, атап айтқанда келесі шараларды жүзеге асыру
керек:
салықтық жеңілдіктер мен инвестициялық преференцияларды тек жаңа
кәсіпорындарға жаңа өнімді өндіру барысында ғана беру;
Қазақстан Республикасының Тікелей инвестицияларды қолдау туралы Заңын
инвестициялық жобаларды сараптауды ұйымдастыру мен жүргізу бойынша баптарын
жетілдіру;
отандық және шетелдік инвесторлардың құқықтарын теңдестіру мақсатында жаңа
Инвестициялар туралы заңды жетілдіру;
Құнды қағаздар нарығындағы инвесторлардың құқықтары мен мүдделерін қорғау
туралы Заң қабылдау;
инвестициялық жобалардың қаржылық тиімділігін бағалау бойынша әдістемелік
нұсқаулар әзірлеу, жобаларды талдау үшін нақты қаржылық көрсеткіштер мен
қаржылық ақша ағындарын негізге алу;
инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау үшін экономикалық көрсеткіштер
жүйесін әзірлеуде экономикалық, әлеуметтік, құрылымдық сипаттағы
факторларды ескеру; инвестициялардың тиімділігінің экономикалық негіздерін
анықтау барысында өндірістік шығындарын толық есепке алып, кәсіпорынды да,
тұтынушыны да қанағаттандырарлық табыс алынуы тиіс;
инвестициялық жобаларды бағалау бойынша әдістемелік нұсқауларда
тәуекелділік факторларының міндетті түрде ескерілуі, инвестициялық
жобаларға инфляция деңгейін ескере отырып түзетулер енгізу;
инвестициялық жобалардың тиімділігін анықтаудың уақытша әдісін әзірлеу.
Аталған шаралардан басқа инвестициялар және инвестициялық жобалау
туралы біртұтас заңдық және нормативтік-құқықтық негіздерді дәлірек
айтқанда, Инвестициялық кодексті қалыптастыру қажет. Бұл инвестициялық
саясаттың және инвестициялық жобалауды жетілдірудің негізгі бағыттарын
нақты анықтауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының бүгiнгi әлемнiң экономикалық шаруашылығы
күннен-күнге күрделене түскен таңдағы мемлекет ретiндегi орны оның рыноктық
қатынастағы дамушы ел деп танылуы болып табылады. Рыноктық қатынастардың
дамуы ұлттық экономикамыздың елiмiз өз егемендiгiн алғаннан бастап осы
уақытқа дейiн даму үстiнде. Рыноктық қатынастардың тиiмдi қызмет етуi
барлық қоғамдағы шаруашылық қызметтердiң тиiмдi қызмет етуiн қамтамасыз
етiп отырады.
Осылайша әрбiр кәсiпкердiң бәсекеқабiлетi жоғары болуының нәтижесiнде
әлемдiк экономикалық рынокта ұлттық экономиканың бәсекеқабiлеттiлiгi
артады. Өндірістің тиімділігін арттыруда тағы да бір маңызды құрал, қаржыны
ұтымды пайдаланудың негізгі көзі инвестиция болып табылады.
Қазақстанның соңғы жылдардағы экономикалық өсуге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz