Тыңайтқыштар туралы негізгі мәліметтер

Жоспар
Кіріспе

1. Тыңайтқыштар туралы негізгі мәліметтер
2. Тыңайтқыштың түрлері: қатты, сұйық, газтәрізді

Тыңайтқыш – бұл өсімдіктің қорегін жақсарту, олардың өнімділігін арттыру, топырақтың қасиеттерін жақсарту және құнарлылығын көтеру үшін қолданылатын заттар.
Тыңайтқыштар шығу тегіне, қолданылуына, құрамы мен алу жағдайына және т.б. қарай жіктеледі.
Химиялық құрамы бойынша тыңайтқыштар минералдық және органикалық, шығу тегі мен алу орнына байланысы - өндірістік (азотты-фосфорлы-калийлі тыңайтқыштар, комплексті және микротыңайтқыштар) және жергілікті (көң, шымтезек, күлді және басқа) тыңайтқыштарға бөлінеді. Минералдық тыңайтқыштар (немесе жасанды) - табиғи минералдардан, сондай-ақ ауа азотынан немесе химиялық зауыттардың кейбір қосалқы және қоректік заттары минералдық тұздар түрінде болатын өнімдерінен алынған шығу тегі органикалық емес өнімдері.
Тыңайтқыштың сапалық көрсеткіші - оларда өсімдіктермен сіңіретін негізгі қоректік элементтердің болуы, немесе тыңайтқыштағы әсерлі зат мөлшері (ә.з.). Негізгі әсерлі заттар – азот, фосфор, калий қосылыстары. Олардың тыңайтқыштағы мөлшері элементарлы азот – N, фосфордың бестотығы – Р2О5 және калийдің екітотығын – К2О есептеумен өлшенеді. Тыңайтқыштың ұсынылған мөлшерін есептеу үшін, килограммен берілген әсерлі затты (Е) нақты тыңайтқыш түрінің физикалық салмақ (ТФС) мөлшеріне (N, Р2О5 немесе К2О) 100 көбейтіп, тыңайтқыштағы әсерлі заттың пайызына бөледі (ТЕЗ). Мысалы, азотты 70 кг/га ә.з. мөлшерін енгізу кезінде, 46% азотты мочевинаның енгізілетін мөлшері 152 кг/га тең. Мысалы, негізгі жырту кезінде 20% түйіршікті суперфосфат пен 60% хлорлы калийдің құрамдас 80 кг P2O5 және 75 кг K2O енгізуді талап етеді. Ұсынылған мөлшерге байланысты 1га-ға 4 ц суперфосфат (80:20) және 1,25 ц хлорлы калий (75:60) енгізу қажет.
Нақты тыңайтқыштың физикалық салмағын тыңайтқыштың ұсынылған мөлшеріне есептеу үшін, килограммен берілген әсерлі зат, тыңайтқыштағы әсерлі зат пайызын тыңайтқыштың физикалық салмағына көбейтіп, 100-ге бөледі. Мысалы, топыраққа тыңайтқыштағы азот мөлшері 34,5 % аммиакты селитраның 200 кг енгізу кезінде енгізілген азот мөлшері (ә.з.) 69 кг құрайды: [(200 х 34,5): 100].
Минералдық тыңайтқыштарды қоректік элементер мөлшеріне қарай екі топқа бөледі.
- қарапайым, немесе біржақты (азот, фосфорлы, калийлі және басқа);
- комплексті, немесе көпжақты (екі немесе бірнеше қоректік элементтері бар).

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ТЫҢАЙТҚЫШТАР ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТТЕР
Тыңайтқыш - бұл өсімдіктің қорегін жақсарту, олардың өнімділігін арттыру, топырақтың қасиеттерін жақсарту және құнарлылығын көтеру үшін қолданылатын заттар.
Тыңайтқыштар шығу тегіне, қолданылуына, құрамы мен алу жағдайына және т.б. қарай жіктеледі.
Химиялық құрамы бойынша тыңайтқыштар минералдық және органикалық, шығу тегі мен алу орнына байланысы - өндірістік (азотты-фосфорлы-калийлі тыңайтқыштар, комплексті және микротыңайтқыштар) және жергілікті (көң, шымтезек, күлді және басқа) тыңайтқыштарға бөлінеді. Минералдық тыңайтқыштар (немесе жасанды) - табиғи минералдардан, сондай-ақ ауа азотынан немесе химиялық зауыттардың кейбір қосалқы және қоректік заттары минералдық тұздар түрінде болатын өнімдерінен алынған шығу тегі органикалық емес өнімдері.
Тыңайтқыштың сапалық көрсеткіші - оларда өсімдіктермен сіңіретін негізгі қоректік элементтердің болуы, немесе тыңайтқыштағы әсерлі зат мөлшері (ә.з.). Негізгі әсерлі заттар - азот, фосфор, калий қосылыстары. Олардың тыңайтқыштағы мөлшері элементарлы азот - N, фосфордың бестотығы - Р2О5 және калийдің екітотығын - К2О есептеумен өлшенеді. Тыңайтқыштың ұсынылған мөлшерін есептеу үшін, килограммен берілген әсерлі затты (Е) нақты тыңайтқыш түрінің физикалық салмақ (ТФС) мөлшеріне (N, Р2О5 немесе К2О) 100 көбейтіп, тыңайтқыштағы әсерлі заттың пайызына бөледі (ТЕЗ). Мысалы, азотты 70 кгга ә.з. мөлшерін енгізу кезінде, 46% азотты мочевинаның енгізілетін мөлшері 152 кгга тең. Мысалы, негізгі жырту кезінде 20% түйіршікті суперфосфат пен 60% хлорлы калийдің құрамдас 80 кг P2O5 және 75 кг K2O енгізуді талап етеді. Ұсынылған мөлшерге байланысты 1га-ға 4 ц суперфосфат (80:20) және 1,25 ц хлорлы калий (75:60) енгізу қажет.
Нақты тыңайтқыштың физикалық салмағын тыңайтқыштың ұсынылған мөлшеріне есептеу үшін, килограммен берілген әсерлі зат, тыңайтқыштағы әсерлі зат пайызын тыңайтқыштың физикалық салмағына көбейтіп, 100-ге бөледі. Мысалы, топыраққа тыңайтқыштағы азот мөлшері 34,5 % аммиакты селитраның 200 кг енгізу кезінде енгізілген азот мөлшері (ә.з.) 69 кг құрайды: [(200 х 34,5): 100].
Минералдық тыңайтқыштарды қоректік элементер мөлшеріне қарай екі топқа бөледі.
- қарапайым, немесе біржақты (азот, фосфорлы, калийлі және басқа);
- комплексті, немесе көпжақты (екі немесе бірнеше қоректік элементтері бар).
Әсерлі зат концентрациясы бойынша минералдық тыңайтқыштар:
- төмен концентрлі - 20-25%-ға дейін;
-концентрлі - 30-60%;
- жоғары концентрлі - 60% жоғары;
- ультраконцентрлі - 100% артық (мысалы, қызыл фосфор - 229% Р2О5) бөлінеді.
Агрегаттық күйіне қарай:
- қатты;
- сұйық (аммиак су, сұйық аммиак, сулы ерітінділер және суспензиялар);
- газтәріздес (СО2) болып бөлінеді.
Физиологиялық қасиеттері бойынша, тыңайтқыштардың аниондары мен катиондарының әркелкі пайдаланылу дәрежесіне қатысты бөлінеді:
- физиологиялық қышқылды, өсімдіктер катиондарды қарқынды сіңіреді, ал аниондар минералдық тұздар түзіп, топырақ ерітіндісін қышқылдандырады - (NH4)2SO4, NH4NO3, KCl, K2SO4.
- физиологиялық сілтілі, өсімдіктер аниондарды белсенді сіңіреді, ал катиондар топырақ ерітіндісін сілтілендіреді.

Тыңайтқыштардың машина жұмыстарына әсер ететін қасиеттері
Тыңайтқыш енгізетін машиналардың жұмыс істеу қабілетіне олардың ылғалдылығына, мерзіміне, дайындалу әдісі мен сақталуына тәуелді өзгеретін физика-механикалық қасиеттері әсер етеді.
Минералдық тыңайтқыштардың маңызды физикалық қасиеттері: ерігіштігі, гигроскопиялылығы, нығыздалу, ылғалдылық, шашырау, сусымалы, гранулометриялық құрамы.
Сонымен қатар, басқа да қасиеттері бар - шашыранды тығыздық, қабатталуға қабілеттілігі, тұтқырлық, тұтанғыштық және жарылғышты қауіптілік, бос қышқылдылық, аммиактың бөлінуі.
Ерігіштік - тыңайтқыштың суда толық еру қабілеттілігі.
Ылғалдылық - нормативтік құжаттардағы бекітілген мәнінен артпау керек (ГОСТ, ҚР Мем СТ, ТУ және т.б.). Мысалы, аммоний сульфатында ылғал мөлшері 0,6%, аммиакты селитра мен мочевинада 0,2-0,3%, фосфор тыңайтқыштарындағы минимальды ылғалдылық - 3-5%, калийлі - 1,5-4% артпау керек.
Ылғалдылық - тыңайтқыштың жағдайын көрсететін негізгі көрсеткіш. Минералдық тыңайтқыштардың абсолюттік және салыстырмалы ылғалдылығы болады.
Абсолюттік ылғалдылық дегеніміз, материалдағы ылғал массасының, абсолютті құрғақ зат массасына процентпен өрнектелген қатынасы.
Салыстырмалы ылғалдылық дегеніміз, материалдағы ылғал массасы, материалды кептіргенге дейін массасына процентпен өрнектелген қатынасы: Төменде кейбір минералық тыңайтқыштардың стандартты (зауыттық) ылғалдылықтарының шамалары (%) келтірілген:
суперфосфат:
түйіршікті - 3
ұнтақты - 15
фосфорит ұны - 5 дейін
мочевина - 1,6
аммоний селитрасы - 2 дейін
хлорлы аммоний - 3 дейін
сильвинит - 3 дейін
хлорлы калий - 3 дейін
калий тұзы (30,40%) - 5 дейін

Ылғалдылық артқан сайын тыңайтқыштардың маңызды қасиеттері нашарлайды (шашылғыштығы, кесектенуі, жиналғыштығы). Мұндай тыңайтқыштарды механикалық жолмен себу қиындай түседі немесе мүмкін емес.
Нығыздалуы - ұзақ уақыт сақтау нәтижесінде сусымалылығын жоғалтуы, ұнтақты және түйіршіктелген тыңайтқыштарға тән. Үйінді тығыздығы - тм3 анықталатын сусымалы заттың көлем бірлігінің массасы, ол заттардың тығыздығы, бөлшек өлшемі, фракциялық құрамы, ылғалдылығы және жоғары жатқан қабаттың қысымына байланысты болады. Ылғал сиымдылығы - тыңайтқыштың механикалық сепкіштермен шашылғыштығы олардың ылғал сиымдылығына тікелей байланысты болады шекті ылғал сиымдылығы шашылғыштығы бойынша анықталады және тыңайтқышқа сепкіштермен қанағаттанарлық дәрежеде себілетін жоғары ылғалдылыққа сәйкес келеді.
Егер тыңайтқыштың шекті ылғал сиымдылығы оның максимальды сіңіргіштік ылғал сиымдылығынан жоғары болса, онда тыңайтқыштар өзінің тұрақты шашылу қасиетін сақтайды.
Ашық жағдайда сақталатын тыңайтқыштардың қабылетіне қойылатын негізгі талаптарға, оның шекті ылғал сиымдылығы орташа жылдың сіңіргіштік ылғал сиыымдылығынан төмен болуы жатады. Ол оның кәдімгі ылғалдылық пен температура, ауадан сіңірген ылғалдың максимальды мөлшерімен анықталады.
Буферлік ылғал сиымдылық, стандартты (ылғал мөлшері бойынша) тыңайтқышқа оның шашылу қасиетін төмендетпей қосылатын ылғал мөлшерімен анықталады. Мұндай мүмкіндіктер әсіресе гигроскопиялы тыңайтқыштар үшін өте маңызды.
Кесектену - кейбір тыңайтқыштардың пластикалық, қамыр тәріздес жағдайдан әртүрлі шамадағы кесектер түзу қабылеті. Кесектенуі түрлі факторларға, оның ішінде бірінші кезекте сусымалылық пен ылғалдылыққа байланысты болады және шашқыш аппараттардың жұмысына әсерін тигізеді. Шнекті тиегіштер мен вальцті ұнақтағыштарды қолданғанда тыңайтқыштардың, әсіресе суперфосфат пен оның қоспаларын тиеу кезінде кесектенуге бейімділігі арта түседі. Осы қасиеттерді ескере отырып, тыңайтқыштарға механикалық әсерлерді азайтып, оларды зауыттық ылғалдылықта сақтауға мүмкіндіктер туғызу қажет.
Шашылғыштық деп тыңайтқыштарды танапқа енгізу кезінде олардың біркелкі таралу қасиетін айтады. Бұл көрсеткішті шашқыш машиналардың аппараттарын салыстыру кезінде жиі пайдаланады. Тыңайтқыштарды 12 балдық шашылғыштың шкаласы бойынша бағалау өте тиімді.

Балл Сапасын бағалау Балл Сапасын бағалау
12-8 өте жақсы 5-4 қанағаттанарлыққа жақын емес
8-7 жақсы 4-3 аз қанағаттанарлық
7-6 қанағаттанарлық 3-2 жаман
6-5 қанағаттанарлыққа 2-0 өте жаман
жақын

Төменде кейбір минералдық тыңайтқыштардың шашылғыштығы жөнінде (балдың шкаласы) мәліметтер келтірілген:
Ұнтақты суперфосфат (ылғалдылығы 15%)
7
Фосфорит ұны (ылғалдылығы 1%)
7
Аммоний селитрасы (ылғалдылығы 1%)
5
Мочевина
6,5
Хлорлы аммоний (ылғалдылығы 1%)
5
Сильвинит (ылғалдылығы 2%)
6
Калий тұзы (ылғалдылығы 2%)
7,5

Тыңайтқыштардың шашылғыштығын Меринг воронкасын пайдалану арқылы олардың сусымалылығымен анықтайды. Мысалы, Меринг воронкасынан салмағы 500 грамм тыңайтқыш 15-30 секунд аралығында кедергісіз өтсе, онда 8 бен 10 баллға бағалайды.
Конус тәрізді воронканың бұрышы 600, воронканың диаметрі-15 мм құрайды. Ұнтақ тыңайтқыштардың шашылғыштығын анықтауда бағдарлы әдіс ұсынылады, соған байланысты табиғи еңіс бұрышы 400 төмен болғанда, қиындықсыз біркелкі шашылады; 40-450 шашылуы біршама жақсы . Меринг воронкасы. әрі біркелкі; 45-550 - шашылуы біркелкі емес; 550 - жоғары болса - көптеген сепкіштер үшін шашылуы мүмкін емес. Минералдық тыңайтқыштарды енгізуге байланысты жұмыстар атқару кезінде төмендегі қағидаларды ескеру қажет:
1.Түйіршікті тыңайтқыштардағы ылғал мөлшері, олардың шашылғыштығына аз әсерін тигізеді. Шар тәрізді түйіршікті аммофостағы ылғал мөлшері (шамасымен 0,3%) оның шашылуы мен себу нормасына әсер етпейді. Басқа түйіршікті тыңайтқыштардың бөлшектері сфералы формада болмаса, ылғал мөлшері олардың шашылуын біршама төмендетеді. Мысалы, нитрофоска құрамында ылғал мөлшері 2% болғанда жақсы, ал 4% болса қиын шашылады.
2. Өте ұсақталған материалдарды (фосфорит ұны) сепкіш аппараты жоғары орналасқан сепкіштермен себуге болмайды, себебі ылғалдылығы 1-ден 3% жоғарылағанда, шашылғыштығы 3 есе төмендейді.
3. Хлорлы калийдің шашылғыштығының ылғалдылыққа тәуелділігі өте жоғары. Бұл тыңайтқыш құрғақ кезінде жақсы шашылса, ал ылғалдылығы 0,1 % болғанда шашылу мөлшері 2 есе төмендейді. Ылғалдылығы 0,5% болса, 40% калий тұзын шашу мүмкін болмайды.
4. Аммоний сульфаты, аммоний селитрасы және хлорлы аммонийдің шашылуы мен ылғалдылығы аралығында қатаң пропорционалды байланыс бар.
5. Ұнтақталған сильвиниттің шашылғыштығы ылғалдылыққа байланысты, ұнтақтығы 3 мм және ылғалдылығы 0,5% дейінгі сильвинитті барлық түрдегі сепкіштермен шашуға болады. Ылғалдылығы 1 мен 3% аралығындағы сильвиниттің шашылғыштығы астық сепкіштерден басқа сепкіштердің барлық түрі үшін қанағаттанарлық.
6. Суперфосфаттың шашылғыштығы қанағаттанарлық (7 балл), бірақ ылғалдылық пен қышқылдылыққа тікелей байланысты болады.
7. Сүйек ұнымен бейтарапталған суперфосфат пен 40% калий тұздарының қоспасының шашылғыштығы (ылғалдылық 8,6-17,5%) ылғалдылыққа байланысты емес. Бұл қоспа тұқым себетін сепкіштен басқа барлық сепкіштермен біркелкі шашылады. Сүйек ұнымен бейтарапталған суперфосфат пен аммоний сульфаты қоспасының (ылғалдылығы 7,3-19,3%) шашылғыштығы жоғарыда аталған тыңайтқыш сияқты.
8. Суперфосфат, аммоний сульфаты мен 40% калий тұзы қоспасының ылғалдылығы 7,5% болған жағдайда, барлық сепкіштермен жақсы шашылады. Ылғалдылық жоғарылаған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.