ХХ ғасырдағы қазақ баспасөзіндегі кітап сыны және жарнамасы

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 105 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖУРНАЛИСТИКА ФАКУЛЬТЕТІ

БАСПАСӨЗ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ БАҚ КАФЕДРАСЫ

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

ХХ ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ БАСПАСӨЗІНДЕГІ КІТАП СЫНЫ ЖӘНЕ ЖАРНАМАСЫ

Орындаушы Төлебаева Мөлдір Балқашбайқызы

« » 2013 ж.

Ғылыми жетекші ф. ғ. к., доцент Сағатбек Медеубекұлы «» 2013 ж.

Қорғауға жіберілді:

«___» 2013ж.

Кафедра меңгерушісі

ф. ғ. д., профессор Қ. Ж. Тұрсын

Алматы 2013

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І тарау. Кітапқа қойылатын көркемдік талаптар

Кітап сынының пайда болу, қалыптасу, даму жолдары . . . 7
Әдеби сын - әдебиет әлеміндегі күрделі жанр . . . 30
Қазақ тіліндегі кітап жарнамасының қалыптасуы . . . 80

ІІ тарау . Кітапқа қойылатын техникалық талаптар

2. 1. Кітаптың полиграфиялық сапасы . . . 86

2. 2. Кітап безені мен мәтіндік сипаты . . . 93

2. 3. Кітаптың тілдік-стильдік табиғаты, пунктуациялық сауаты . . . 97

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тақырыпқа дендеп енбес бұрын кітаптың адам өмірінде алар орнына тоқталып өтейік. Кітап адам баласының сан ғасырлық ақыл - ойының жемісі, тарихы мен тағылымының алтын сандығы. «Кітап дегеніміз - алдыңғы ұрпақтың кейінгіге қалдырған рухани өсиеті. Кітап оқудан тыйылсақ, ой ойлаудан да тыйылар едік» - дейді Ғабит Мүсірепов. Кітапты таңдап, талғап оқи білу, оны түсіну мен түйсіну, алған әсеріңді қажетіңе жарата білу - әрбір адамның білігі мен білімін, пайымы мен парасатын айқындайтын алғы шарттардың бірі. Бірақ, қазіргі таңда кітап оқу үрдісі бұзылды. «Кітап маған тақтан да қымбат», - деген Шекспир сөзінен құн кетті. Оған бір себеп - теле-радио, интернет сияқты заман талабына сай озық технологиялардың кітапты екінші орынға ысырып тастауы болса, екінші себеп - кеңес дәуірінен кейін қайта түзілген қоғамда рухани азық жинау емес, нәпақа табу, отбасын асырау, күнелту алдыңғы орынға шығып кетті.

Міне, дәл осы тұста кітапқа қатысты туындаған бірнеше нақты мәселелерге арнайы тоқталып өтуге болады. Олар: баспалардың нарыққа оңай бейімделе алмауы, қаржылай қиындықтар, кітап тиражының күрт төмендеуі, жаңа ашылған жеке баспалардағы жауапкершіліктің жоқтығынан сапасыз кітаптардың көптеп шығуы, көркемдік кеңес немесе арнайы бақылау орындары болмағандықтан қаржысы бар әркімнің кітап шығаруға деген ұмтылысы, грамматикалық, техникалық қателіктерге жол беру, т. б. Осы аталған олқылықтардың бәрі де оқырман қауымның кітаптан қол үзуіне, тіпті, қол сілтеуіне белгілі дәрежеде себепкер болатын жайттардың бірі еді.

Ал, кітап сынына келсек, сын түзелмей, мін түзелмейді. Тек әр кітаптың сапасына, мазмұнына көңіл аудару үшін білікті, танымы терең маман керек. Олар кітап шығару ісіне қатысты барлық талаптарды білуі тиіс. Мәселен, әдебиеттің өз сыны бар, өнердің сан саласында да өзіндік сын бар. Сондықтан, кітап шығаруды да кәсіп емес өнер деп қабылдайық. Өйткені ол автордың, безендірушінің және редактордың шығармашылық ізденісі тоғысқан үлкен бір туынды. Ол оқырманның қолына тигенде оны қуантатын, эстетикалық ләззат сыйлайтын және мазмұны пішініне сай құнды дүние болуы керек. Ал ол үшін тек әдеби сын аз болады, полиграфиялық таным деңгейі мен баспагерлік өлшем керек. Кітапқа қойылатын талаптар, өлшемдер, қағаздан бастап, әріптердің орналасуы, терілуі мен құрылымына дейін, қысқасы, оқырман қолына тигенге дейінгі аралыққа байыпты баға беру және соны үнемі қадағалап отыру қажет. Яғни кітапты сынағанда, тек қана ішкі мазмұнын ғана сынамау керек, онда ол әдебиетті сынаған болып есептеледі. Ал, кітаптың өтуі, кітаптың жетуі, шығуы, дизайны, сапасы, оқырманға үлкен ләззат сыйлауы баспагерлік-полиграфиялық талғам мен талапқа байланысты. Кітап сыны дегенде осының бәрін ескеру керек. Интеллектуалдық білімнің қайнар көзі - кітап болғандықтан
Қазақстандағы кітап нарығына тоқталмау орынсыз болар. Өйткені, елімізде әлі күнге дейін мемлекеттік тілдегі кітап басылымы ақсап жатыр. Оның бір себебі: кітап саудасы айтарлықтай дербестікке жете қойған жоқ. Екіншіден, біз әлі де рухани қажеттілікті қанағаттандыруда Ресейге тосқауыл қоя алмай келеміз. Түрлі саланы қамтитын кітаптарды айтпағанның өзінде, күніне көрші елден сандаған газет-журналдар келетіні, ең бастысы, олар көтеретін мәселелер қазақ елінің түсінік-танымына, ұстанымына сай ма, кері ақпараттар бар ма? Ол да сүзгіден өтіп жатқан жоқ.

Енді қазақ тіліндегі кітаптардың сапасы қандай? Онда интелектуалдық ой-қазына қаншалықты көрініс тапқан? Немесе ішкі-сыртқы безендірілуі, мазмұны сын көтере ме? деген сұрақтарға өзімізше жауап іздеп көрейік.

Біріншіден, басқа тілдерден аударылған қазіргі ғылыми немесе көркем дүниелердің басым бөлігі сын көтермейді. Яғни, қазіргі таңда ғылыми кітаптардың қазақ тіліне тәржімалану мәселесі сапалылық пен үлкен жауапкершілікті қажет етеді. Қазақ тіліндегі ғылыми әдебиеттердің жеткіліксіздігі салдарынан, еліміздің жоғары оқу орындарындағы мемлекеттік тілде білім алушылар - 30-40 пайыздай ғана. Бұл мәселенің айтылғанына жылдар асты, нақты шешімі әлі де табыла қойған жоқ.

Мәселен, Қазан төңкерісіне дейінгі кезеңде түркі тілдес халықтардың ішінде татар тіліндегі кітаптардан кейін қазақ тіліндегі кітаптар саны мен көлемі жағынан екінші орын алған. Бұл кітаптар, негізінен, Қазан, Ташкент, Петербург, Уфа, Астрахань баспаханаларынан шыққан. Қазақ тіліндегі ең алғашқы басылым 1831 жылы «Қазақ халқына хабарлама» деген атпен Қазан университеті баспаханасынан жарық көрді. 1862 жылы көптің қолына тиген «Ер Тарғын» эпосының таралымы 33 800 данаға жеткен еді. Кезінде таралымы 57 800 дана болған Біржан мен Сара айтысы да халыққа кең тараған.

Қысқасы, кітап - адамзат тарихындағы тұңғыш бұқаралық ақпарат құралы. Оның шығуы, дамуы жазу мәдениетімізбен тығыз байланысты. Арғысы тас кітаптан, одан соң орама кітаптан негізі қаланған рухани қазына ХІІІ ғасырдан кейін ғана қағаз бетіне түсе бастады. Сол дәуірдегі біздің алғашқы қолжазбалар - әл-Фарабидің, М. Қашқаридің шығармалары.

Кітап - адамзат тарихының сан ғасырлық ақыл-ой, парасатының, жеткен жетістіктері мен ашқан жаңалықтарының, барлық көрген-білген, көңілге түйген жақсы-жаман іс-әрекеттерінің жиынтық үлгісі. Кешегі тарих бүгінге тасқа басылып, осы кітап арқылы жетті, бүгінгі өмір де болашаққа тағы осы кітап бетінде жол тартпақ. Ендеше, адамзатты рухани сусындататын, қараңғының көзін ашып, білмегенге жөн сілтейтін кітап қандай болуы керек? Жиырма бірінші ғасыр сыйлаған жетістіктері бар құндылықтар өзіне дейінгі кітаптардан несімен ерекшеленбек? Қазір жиі сөз болатын электронды кітап жайлы не білеміз? Оның баспа бетін көрген кәдімгі кітаптан қандай айырмашылығы бар?

Міне, диссертацияда біз осы сауалдарға жан-жақты жауап іздеп көруге тырыстық. Сонымен, қазіргі кітап сынын сөз еткенде кітапқа қойылар үш басты талапты өзімізге арнайы нысана етіп алдық. Оның біріншісі - кітапқа қойылар техникалық талаптар болса, екіншісі - көркемдік талаптар, қазіргі кітап сыны, заманауи бет-бейнесі. Техникалық талаптарды «Кітаптың полиграфиялық сапасы» және «Кітаптың мәтіндік сипаты, кітап безені», атты үш тақырыпшаға бөліп қарастырдық. Көркемдік талапты «Кітаптың мазмұндық болмысы», «Кітаптың тілдік-стилдік табиғаты және «Кітаптың пунктуациялық сауаты» деген (тақырыпшаларға жіктедік. Ал, үшінші тарауда «Кітап тарату мәселелері, жарнама мен насихаты», сондай-ақ «электронды кітаптар жүйесі» жайлы сөз болмақ.

Осы тақырыпшалар ішінде алғашқы кітаптардың шығу тарихы, олардың ішкі-сыртқы безендірілуі, ерекшеліктері, сатылап даму жолынан бастап, осы күнге дейінгі қол жеткізген жетістіктері мен кемшіліктері сөз болды.

Енді диссертацияның жалпы сипаттамасына, өзектілігіне, міндеті мен мақсаттарына және зерттелу дәрежесіне тоқтала кетсек.

Өзектілігі: Жаһандану кезеңі мен жаңалықтар тасқынына ілесу үшін техникалық және көркемдік сапасы озық кітап шығара білу, заман көшінен қалмай соңғы жетістіктерді тиімді пайдалана білу - қоғам үшін өте өзекті мәселе. Бұған дейін кітаптың сыртқы мұқабасындағы жазулар мен сызықтарды, таңбаларды, бір сөзбен айтқанда безендірілуінен бастап соңғы бетіндегі көркемдік белгілерге, ішкі құрылымы мен үйлесімін қаріптік, әріптік, таңбалық орналасуына дейін полиграфиялық барлық талаптарға сәйкестігін саралап, таразылап, артық кемшілігін ажырата білу, ажыратып қана қоймай, соны кәсіби таным тұрғысынан талдау, жазу. Сонымен қатар, кітаптың әдеби теориясы тұрғысынан әдеби сынына талдау жасау, баға беру де көзделді. Кітаптың негізгі құны оның мазмұнында. Мәні мен мағынасы да коркемдік салмағында. Бірақ, сол көркемдік салмақ пен мазмұн, авторлық идея жұртқа жету үшін кітап болып шығу керек. Кітаптың редакторлық, корректорлық, безенші, суретшілік көзқарас тұрғысынан баға беруді және осы баға беру туындаған ұғым, түсініктерді орнықтыру, соған қатысты телімдер мен атауларды қалыптастыру, кітап сынын, жарнамасын сөз ету, сапаға, кітапқа қойылар талаптарға тоқталу, бар мен жоқты ашып көрсете білу - тақырыптың өзектілігі деп білеміз. .

Жаңалығы: ХХ ғасырдағы қазақ баспасөзіндегі жарияланған кітап сыны мен жарнамасын талданады; тұңғыш рет қазақ тарихында болған және бүгінге жеткен кітап нұсқаларына баспагерлік, редакторлық талғам тұрғысынан ғылыми сипаттама беріледі; кітап сынына қатысты туындаған ұғымдар мен түсініктерге атау беріледі; кітапқа, баспаға, баспаханаға және кітап басу техникасына қатысты шетелдік аталымдарға тұңғыш рет мемлекеттік тілде балама жасалады; қазақ кітаптану ғылымында кітап сыны деген терминді енгізеді; кітап жарнамасына қатысты ұғымдар, пайымдаулар мен ғылыми түсініктер қалыптасады.

Мақсаты: Диссертациялық жұмыстың басты мақсаты кітаптың арғы-бергі тарихын зерттей, зерделей отырып, оның өз кезеңіндегі, қазіргі қоғамдағы алатын орнын айқындау барысында кітаптың көркемдік сапасына баға беру, ғылыми айналымға енгізу, қазіргі кезеңмен салыстыра отырып, оның маңызы мен ерекшеліктерін саралау. Кітаптың сынын, толық безені, полиграфиялық сапасы, мәтіндік сипаты, кітаптың мазмұндық болмысы, тілдік-стилдік табиғатын анықтау.

І ТАРАУ. КІТАПҚА ҚОЙЫЛАТЫН КӨРКЕМДІК ТАЛАПТАР

Кітап сынының пайда болу, қалыптасу, даму жолдары

Кітаптың ішкі мазмұны жайлы айтқанда басты тоқталатын мәселе - сын. «Сын түзелмей, мін түзелмейді» деп, қазақ әдеби сынының білгірі М. Әуезов айтпақшы, ішкі мазмұнды талдап-таразылайтын, бар-жоғын көрсететін құрал сын болмақ. Әдеби сын - әдебиет әлеміндегі ең бір күрделі жанр. Күрделі болатыны - екінің бірі бел буып бара бермейді. Оның үстіне, сын айту үшін де өре, талғам және жігер керек.

Ендеше, қазіргі қазақ әдебиеті сынының тарихына, оның жүріп өткен жолына көркемдік сапа деңгейі тұрғысынан қарағанда бірнеше айтулы кезеңдерді атап өтуге болады. ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында алаш арыстары негізін қалаған, солардың арқасында жаңаша, ұлттық танымдық-көркемдік биігіне көтерілген әдеби-көркем сын, ең бастысы осы арқылы сол кезеңдегі туған әдебиетіміздің тарихын, теориясын, көркемдік ізденістерін бір жүйеге түсіруге деген талпыныс, барлығы да зая кеткен жоқ. Сол жылдардағы А. Байтұрсынов, Ж. Аймауытов, С. Мұқанов, С. Сейфуллин, М. Әуезов, Ғ. Тоғжанов, Қ. Жұмалиев, Е. Ысмайылов, Б. Кенжебаев бастаған және осы ізденістер арнасын ары қарай сәтті жалғастырып кете алған кейінгі толқын әдебиет зерттеушілері мен сыншылары да ұлтымызға теңдессіз мол мұра қалдырды. Қазір қолымызда қалған осынау баға жетпес құнды мұра бүгінгі әдебиетін іздейтін, әдебиетін сүйетін жас ұрпаққа да таптырмас рухани азық екенін айтып жату артық. Демек, қазіргі қазақ көркем сыны тақыр жерден басталған жоқ, құнарлы мектептен, телегей теңіз әдебиетіміздің өз қайнарынан қуат алды. Осы орайда белгілі сыншы Асқар Алтай өз ойын былай жеткізді: «Асқар Алтай - сыншы

Қазір кез келген адам кітап шығаратын болды. Ал, Кеңес заманында цензура бар еді. Белгілі бір сыни көзқараспен қарап, іріктейтін. Кез келген адамның жазғанын шығара бермейтін. Қазір демократиялық қоғам. Мұның да өз кемшілігі мен артықшылығы бар. Өкінішке қарай, жазушылыққа еш қатысы жоқ біреулер кітап шығарып жатыр. Бұл оқырманның талғамын бұзады. Мұның алдын алу үшін баспа басшылары мен редакторлары сауатты әрі талапшыл болуы керек.

Көркем әдебиетке келетін болсақ, бізге бүгінгі күннің проблемасын көсемсөздік тұрғыдан емес, көркемдік тұрғыдан жаңа формада жеткізе алатын, терең философиялық ойларға толы кітаптар керек. Өкінішке қарай, ондай әдебиеттер аз. Ал барын талдап-таразылайтын әдеби сын жоқ. Сынға келген жас буын жоқ. Соның кесірінен «шөп те өлең, шөңге де өлең» болып, кез келген дүниені көркем шығарма деп қабылдау басымдыққа айналып кетті». Қазақтың ұлттық әдеби сыны мен әдебиеттану ғылымындағы осынау күрделі жылдарда қалыптасқан, өркен жайған құнарлы дәстүр 60-90 жылдар, керек болса бүгінгі тәуелсіз әдебиетіміз бен өнеріміз үшін де баға жетпес биік тұғыр, эстетикалық құндылық болып отыр. Осы жылдар аралығында осынау құнарға табан тіреген, содан нәр алған бірнеше буын қазақ сыншылары да өсіп жетілді, әдебиет айдынына шықты. 70-жылдардың ішінде жазған дүниелерімен оқырманын елең еткізіп осы көшке келіп қосылған З. Серікқалиев, Т. Тоқбергенов, А. Сүлейменов, Ж. Әбдірәшев, С. Әшімбаев т. б. сын еңбектері әдебиетке соны леп алып келді. Осынау талантты, тегеурінді, ең бастысы әлемдік әдебиеттен тоқығаны, түйгені мол білімді, білікті әдебиет сыншылары кәсіби сынның ауыр жүгін ауырсынбай арқалап, осы әдебиет сынын өз тағдырларына балап, әдебиеттің барлық жанрларын бірдей қамтып, өндіре жазып, жемісті еңбек етті. (6)

Осыдан біраз уақыт бұрын баспасөз бетінде сыншылардың кітаптары сирек шығады, баспа орындарынан қағажу көреді деген сияқты пікірлер шаң беріп қалып жататын. Дәл осы пікір бүгінде бір жақты дер едік. Олай дейтініміз қазір, әсіресе, соңғы жылдары жалпы алғанда әдеби сын кітаптарының едәуір шығып жатқанын көрмеуге болмайды. Сол кітаптардың көпшілігінде қазақ әдебиетінің арғы бергі тарихына бастап, бүгінгі проблемалық мәселелері, жеке авторлар шығармашылығы, жан-жақты сөз болып келеді. Жалпы соңғы уақыттарда шығып жатқан кітаптарға қарап отырып, қазақ сынының ой, парасат деңгейін нақты нақты болжауға болатын сияқты.

Жалпы қазақ әдебиетінде жазушылар арасында сын, зерттеу икітаптары жарық көрген осы салада көз жаздырмай, сын жазумен айналысып жүрген қаламгерлер саусақпен санарлық.

Сыншыл ойымыздың таралып, тамырын кеңге салып өсуіне, оқушы жұртшылығының талғамвн тәрбиелеуде, әдебиетке деген талабын шыңдауда профессионал сыншыларымыздың жазғандарымен қатар, аталған кітаптардың да өз дәрежесінде үлес алмағы болғанын жоққа шығара алмаймыз.

Сыншы Ә. Бөпежанованың айтуынша, әдеби сынның міндеті - әдебиетті сын садағына алу емес, онда өтіп жатқан үдерістерді зерделеу, сараптау, сол арқылы қоғамдық-әлеуметтік үдерістерге шығу. Көркемдігі жоғары жаңа шығармалар туралы мүмкіндігінше пікірлер білдіріп отыру. Ең бастысы, нашар дүниелерді сынап уақыт кетіргенше, сын жақсы үлгілерді сөз етуі керек .

Қысқасы, оқырманды қызықтыратын басты нәрсе - кітап мазмұны. Кітапта қорытылған ой - рухани, интеллектуалдық қажеттіліктерді қанағаттандырудың мол мүмкіндігі.

Қазір кiтап өз құнын жоғалтып алды. Мұның бiрнеше түйткiлдi себебі бар:

Бiрiншiден, кiтаптың саудадағы бағасы көтерiлдi, ал рухани бағасы, оқырманды тарту құны төмендедi.

Екiншiден, басқа тiлдегi кiтаптар өтiмдi болып, қазақ кiтабының құны түстi. Бiр кезде нарық заманының табалдырығынан аттап, капиталистiк қоғам талабына бейiмделе алмай, өзiмiз қалай қиналсақ, ендi кiтабымыз да сол күйдi бастан кешіп жатыр. Басқа елден келген өзге тiлдегi көздiң жауын алатын түрлi-түстi кiтаптардың көлеңкесiнде қалып, сөрелерде тапжылмай тұр. Оған кiтап кiнәлi емес, әрине. Оны шығаруды, сапалы, мазмұнды етуді, халыққа насихаттап, таратуды ұйымдастыра алмай отырған қоғам айыпты.

Енді ішкі мазмұнды бір қалыпқа салып отыратын, кітаптың бары мен жоғын таразылайтын сын жанрларына тоқталып өтейік.

ӘДЕБИ СЫН - көркем шығармаларды талдап, баға беріп олардың идеялық-көркемдік мәнін, әдеби процестегі алатын орнын анықтайтын әдебиеттану ғылымының негізгі бір саласы. Әдеби сынның негізгі міндеті шығарманы нақты тексеріп, жетістік-кемшіліктерін саралап, эстетикалық баға беру. Әдеби сын сөз өнерінің бүгінгі таңдағы даму жолдарын анықтауға ат салысады. Әдеби шығармаларға пайымдаулар жасап, түйінді пікірлер айтады.

СЫНШЫ - әдеби сынның объектісі. Сыншы - күрделі тұлға. Әдеби процесс өмір-суреткер-шығарма-оқырман-өмір жолдарынан тұратын болса, сыншы осы сатылардың барлығында дерлік аса белсенді қызмет атқарады. Бірде оқырман атынан, енді бірде жазушылар атынан, енді бірде жазушылар атынан, одан қалды бүкіл қоғам атынан да сөйлеп, әдеби процесті, қоғамдық пікірді ұйымдастырушы, әдебиетті зерттеуші, бағалаушы, оның жылт еткен жаңалықтарын үгіттеуші, насихаттаушы, оқырманға білім таратушы оқытушы, тәрбие беретін тәрбиеші функцияларын атқарады.

СЫННЫҢ ЖАНРЛАРЫ (қарасөзбен) рецензия, шолу, эссе, шығармашылық портрет (өлең сөзбен) эпиграмма, пародия.

ӘДЕБИ ХАБАР сын жарларының ішіндегі «жасы жағынан ең үлкені» де, көлемінен шағыны да, икемділігінен шапшаңы да, ең елгезек «тіл алғышы» да. Баспасөз бетіндегі әдеби пікірлер ең алғаш рет хабар түрінде көрінді.

АННОТАЦИЯ - сын жанрларының ішіндегі ең шағын көлемдісі. Шын мәніндегі әдеби сынның бастау алар бұлағы. Аннотацияның объектісі - бір ғана шығарма, кітап. Мақсаты - кітаптың не туралы екендігімен таныстыру.

РЕЦЕНЗИЯ - сын жанрларының ішінде ең көп қолданылатын, өрісі кең жанр. Рецензия латын сөзі. Қазақша тексеру, қарастыру, бағалау, пікір білдіру дегенді білдіреді. Әдеби шығарманы сыни тұрғыдан талдап қарастырып бағалайтын, пікір білдіретін әдеби сынның жанры.

МАҚАЛА терминінің әдетте екі түрлі ұғымы бар. Бірінші, көбіне баспасөз бетінде жарияланған материалдардың жалпы аты ретінде қолданылып жүр. «Газетке мақала шығыпты» дегенде, ол рецензия да, хабар да, шолу, фельетон да болуы мүмкін. Екінші, нақтылы баспасөз жанрының атауы. Газеттің хабар, аннотация, репортаж, очерк, рецензия сияқты жанрлары бар десек, мақала да сол секілді осы қатардан белді орын алады. Мақала баспасөз жанрларының ішіндегі ең көп қолданылатын және кеңінен қамтып, тереңірек талдайтын мүмкіндігі молырағы. Мақаланың мақсаты - әдеби өмірде болып жатқан маңызды құбылыстарды, оқиғаларды талдап-бағалау, оның заңдылықтарын ашу, оқырмандарға түсіндіріп отыру.

МАҚАЛАНЫҢ ТҮРЛЕРІ теориялық немесе ғылыми мақала, проблемалық мақала, айтыс мақала.

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ПОРТРЕТ негізінен талдаушылық тәсілдің орын алуы - оны әдеби портреттің басқа түрлерінен ажыратып тұратын басты белгілерінің бірі. Ш. п. қалың оқырманға арналып жазылып, баспасөз бетінде жарияланатындықтан да көркем публицистика түрінде жазылады.

ӘДЕБИ ШОЛУДЫҢ негізгі зерттеу объектісі әдеби өмір де, мақсаты соны шолып, пікір білдіру. Негізгі мәселе - сыншының әдеби өмірді, даму бағыттарын қалай көре білуінде, негізгі даму бағыттарын айқындайтын әдеби фактілерді дұрыс айыра алуында.

ЭССЕ - көркем жанр. Солай бола тұра, оның сыншылық сипаты айқын. Әдетте әдебиеттің тарихында өзіндік орны бар үлкен қайраткерлер жайында естелік, не толғаныс түрінде жазылып, оған деген автордың субъективті пікірлері айтылады. Эсседе ғылыми талдаулардан гөрі автордың өзіндік әсерлері, шығармашылық тәжірибелеріне негізделген ойлары басым, шағын көлемді, еркін құрылымды келіп, көркем әдеби стильде жазылады. (7)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.