Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Инвестициялық портфелді бәсекеге қабілетті қалыптастыру.компанияның бәсекеге қабілетті болуының негізгі алғышарты.
1.1 Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастырудағы қаржылық инвестицияның маңызы.
1.2 Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі ретіндегі корпоративтік бағалы қағаздар .компанияның капиталын ұлғайту көзі.
2. Компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерді талдау.
2.1 "Ансат" компаниясын инвестициялық жобалау.
2.2 Инвестициялық ұтымдылық көрсеткіштерін бағалау.
3.Инвестициялық портфелдің сапасының жоғары болуы .компанияның тұрақты дамуының үлгісі.
3.1Инветициялық портфелді қалыптастыру барысында кездесетін негізгі мәселелер.
3.2 Инвестициялық портфелді тиімді құру және басқару . тұрақты дамудың алғышарты.
Қорытынды
Негізгі бөлім
1.Инвестициялық портфелді бәсекеге қабілетті қалыптастыру.компанияның бәсекеге қабілетті болуының негізгі алғышарты.
1.1 Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастырудағы қаржылық инвестицияның маңызы.
1.2 Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі ретіндегі корпоративтік бағалы қағаздар .компанияның капиталын ұлғайту көзі.
2. Компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерді талдау.
2.1 "Ансат" компаниясын инвестициялық жобалау.
2.2 Инвестициялық ұтымдылық көрсеткіштерін бағалау.
3.Инвестициялық портфелдің сапасының жоғары болуы .компанияның тұрақты дамуының үлгісі.
3.1Инветициялық портфелді қалыптастыру барысында кездесетін негізгі мәселелер.
3.2 Инвестициялық портфелді тиімді құру және басқару . тұрақты дамудың алғышарты.
Қорытынды
Н.Ә.Назарбаев: “Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық. Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық әлеуметтік, саяси және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл қадам бастық”.
Қазақстан Республикасының Елбасының осы сөздерінде айтылғандай тәуелсіздік алғаннан бергі он жеті жыл ішінде елімізде талай өзгерістер болды. Біздің экономикамыз әлеуметтік бағыттағы демократиялық,азаматтық қоғамның экономикасы болуға бет алды. Біз тәуелсіздіктің екі жағы бар екенін білеміз. Бір жағы - саяси тәуелсіздік болса, екінші жағы - экономикалық тәуелсіздік. Ғылыми тұрғыдан алғанда экономикалық тәуелсіздік саяси тәуелсіздіктің негізі болып табылады.Экономикалық тәуелсіздігі жоқ елдің тәуелсіз ел болуы екі талай. Тұрақты да күшті экономика болмайынша саяси даму ауыр да баяу жүріп, елді тұрақсыздандыруға соқтыруы мүмкін екені белгілі болды. Алдымен экономика содан кейін саясат деген қағида өзін толық ақтап шықты. Елімізде орнаған саяси тұрақтылық сыртқы инвесторлар үшін экономиканың тартымдылығын қамтамасыз етті. Экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасы қаланды. Біздің елде мүлдем жаңа экономикалық жүйенің іргетасы қаланды. Ішкі тұрақтылыққа дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономика сомдалды . Елбасының “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауында еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің санатына қарай жасайтын қарышты қадамдары туралы айтылған еді. Елбасы үкіметке экономиканың өсуі мен қаржылық мүмкіндіктерге сүйене отырып, халықтың әл- ауқатын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыра беруді тапсырды.
Елбасының Қазақстан халқына “Қазақстан-2030” барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы жолдауында XX ғасырдың 90-шы жылдары республика экономикасында орын алған дағдарыстың себептері ашылып, оны жеңудің жолдары айтылған.
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін тудырады. Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан , елде ғылыми-техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді әлеуметтік-экономикалық қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса қажетті түрлі бизнес салаларындағы компаниялардың қызметін талдау, олардың тұрақтылығының
негізі ретіндегі инвестициялық портфелінің қалыптасу тетігіне айрықша маңыз беріліп отыр.
Қазақстан Республикасының Елбасының осы сөздерінде айтылғандай тәуелсіздік алғаннан бергі он жеті жыл ішінде елімізде талай өзгерістер болды. Біздің экономикамыз әлеуметтік бағыттағы демократиялық,азаматтық қоғамның экономикасы болуға бет алды. Біз тәуелсіздіктің екі жағы бар екенін білеміз. Бір жағы - саяси тәуелсіздік болса, екінші жағы - экономикалық тәуелсіздік. Ғылыми тұрғыдан алғанда экономикалық тәуелсіздік саяси тәуелсіздіктің негізі болып табылады.Экономикалық тәуелсіздігі жоқ елдің тәуелсіз ел болуы екі талай. Тұрақты да күшті экономика болмайынша саяси даму ауыр да баяу жүріп, елді тұрақсыздандыруға соқтыруы мүмкін екені белгілі болды. Алдымен экономика содан кейін саясат деген қағида өзін толық ақтап шықты. Елімізде орнаған саяси тұрақтылық сыртқы инвесторлар үшін экономиканың тартымдылығын қамтамасыз етті. Экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасы қаланды. Біздің елде мүлдем жаңа экономикалық жүйенің іргетасы қаланды. Ішкі тұрақтылыққа дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономика сомдалды . Елбасының “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауында еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің санатына қарай жасайтын қарышты қадамдары туралы айтылған еді. Елбасы үкіметке экономиканың өсуі мен қаржылық мүмкіндіктерге сүйене отырып, халықтың әл- ауқатын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыра беруді тапсырды.
Елбасының Қазақстан халқына “Қазақстан-2030” барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы жолдауында XX ғасырдың 90-шы жылдары республика экономикасында орын алған дағдарыстың себептері ашылып, оны жеңудің жолдары айтылған.
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін тудырады. Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан , елде ғылыми-техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді әлеуметтік-экономикалық қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса қажетті түрлі бизнес салаларындағы компаниялардың қызметін талдау, олардың тұрақтылығының
негізі ретіндегі инвестициялық портфелінің қалыптасу тетігіне айрықша маңыз беріліп отыр.
Кіріспе
Н.Ә.Назарбаев: “Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық. Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық әлеуметтік, саяси және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл қадам бастық”.
Қазақстан Республикасының Елбасының осы сөздерінде айтылғандай тәуелсіздік алғаннан бергі он жеті жыл ішінде елімізде талай өзгерістер болды. Біздің экономикамыз әлеуметтік бағыттағы демократиялық,азаматтық қоғамның экономикасы болуға бет алды. Біз тәуелсіздіктің екі жағы бар екенін білеміз. Бір жағы - саяси тәуелсіздік болса, екінші жағы - экономикалық тәуелсіздік. Ғылыми тұрғыдан алғанда экономикалық тәуелсіздік саяси тәуелсіздіктің негізі болып табылады.Экономикалық тәуелсіздігі жоқ елдің тәуелсіз ел болуы екі талай. Тұрақты да күшті экономика болмайынша саяси даму ауыр да баяу жүріп, елді тұрақсыздандыруға соқтыруы мүмкін екені белгілі болды. Алдымен экономика содан кейін саясат деген қағида өзін толық ақтап шықты. Елімізде орнаған саяси тұрақтылық сыртқы инвесторлар үшін экономиканың тартымдылығын қамтамасыз етті. Экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасы қаланды. Біздің елде мүлдем жаңа экономикалық жүйенің іргетасы қаланды. Ішкі тұрақтылыққа дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономика сомдалды . Елбасының “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауында еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің санатына қарай жасайтын қарышты қадамдары туралы айтылған еді. Елбасы үкіметке экономиканың өсуі мен қаржылық мүмкіндіктерге сүйене отырып, халықтың әл- ауқатын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыра беруді тапсырды.
Елбасының Қазақстан халқына “Қазақстан-2030” барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы жолдауында XX ғасырдың 90-шы жылдары республика экономикасында орын алған дағдарыстың себептері ашылып, оны жеңудің жолдары айтылған.
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін тудырады. Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан , елде ғылыми-техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді әлеуметтік-экономикалық қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса қажетті түрлі бизнес салаларындағы компаниялардың қызметін талдау, олардың тұрақтылығының
негізі ретіндегі инвестициялық портфелінің қалыптасу тетігіне айрықша маңыз беріліп отыр.
Жалпы қаржы жүйесінде корпоративтік қаржы секторы жетекші орын алады.
Бүгінгі таңда, нарықтық экономика жағдайында шаруашылық субъектілер арасынан корпорациялар маңызды орынға иеленіп отырғаны баршамызға белгілі.Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан нарықтық реформалар барысында экономиканың салаларында түрлі коммерциялық, кәсіпкерлік ұйымдар қалыптасып дамуда.
Кәсіпорындар мен коммерциялық ұйымдардың бәсекеге қабілетті дауының негізгі алғышарты -компанияның қаржы ресурстары және олардың құралу көздерін қалыптастыру, капитал құрамы мен құрылымын жетілдіру, ақша қаражаттарын тиімді пайдалану, басқару , инвестициялық портфелін сапалы әрі тиімді қалыптастыру арқылы олардың қаржылық тұрақтылығын, төлемқабілеттілігін , өтімділігін қамтамасыз ете отырып, жоғары нәтижелілікке жету болып табылады.
Компания қызметіндегі жоғары тұрақтылық пен табыстылықтың негізгі көзі болып табылатын инвестициялық портфельді қалыптастыру тетіктерімен, яғни корпоративті бағалы қағаздар - акциялар мен облигацияларды талдау арқылы олардың нарықтық экономиканың даму барысындағы өзгерістерге бейімделуін толығымен танысып және зерттеу мақсатында курстық жұмыстың тақырыбы “Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі” деп таңдап алынды. Курстық жұмыстың өзектілігі- Қазақстан Республикасының әлемдік қауымдастыққа интеграциялануына және жаһандану үрдісіне қатысуына байланысты еліміздегі компаниялардың тұрақтылығына ,табыстылығына негіз болып табылатын инвестициялық портфелдің сапалы қалыптасуы, даму барысында халықаралық талаптарға сай келуі, өзінің қызмет ету стандарттарын сауатты және бәсекеге қабілетті етіп ұйымдастыруы. Жұмыс үш бөлімнен тұрады: Бірінші бөлімде инвестициялық портфелді бәсекеге қабілетті қалыптастыру, компанияның инвестициялық портфелін қалыптастырудағы қаржылық инвестициялардың ролі, яғни корпоративтік бағалы қағаздардың компания капиталын ұлғайтудағы маңызы туралы жазылған. Екінші бөлім - компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын және ұтымдылық көрсеткіштерін талдау.Үшінші бөлім-инвестициялық портфельді қалыптастыру барысындағы кездесетін негізгі мәселелер және оны шешу жолдар жөнінде жазылған.
Қорытынды бөлімде жалпы компания қызметіндегі инвестициялық портфельдің ролі , яғни оны тиімді әрі тұрақты ету жолдары , дұрыс ұйымдастыру және сауатты қалыптастыру арқылы орын алуы мүмкін , ықтимал тәуекелдерді кездестірмеу, нарықтық экономиканың дамуымен сәйкесінше елдегі компаниялардың даму үрдістеріне, өзгерістеріне баға беру. Еліміздегі компаниялардың қызметі алдыңғы қатарлы, дамыған елдердің яғни халықаралық стандарттарына сәйкес келіп , өзіндік ұлттық дамудың бағыт-бағдарын қалыптастыруды зерделеу.
Курстық жұмыстың мақсаты: Компаниялардың әлемде бәсекеге қабілетті болуы үшін тұрақтылығын қамтамасыз етуде инвестициялық портфельді тиімді қалыптастыру жолдарын анықтау және оның жоғары деңгейде жүргізілуінің аса маңызды екеніне көз жеткізу. Жұмысты жазу барысында экономикалық әдебиеттерді, журналдарды, газеттерді, ғылыми еңбектерді пайдаланып , компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру үрдістерімен толық танысу мүмкіндіктері болды . Жұмысты жазу барысында қойылған міндеттер:
-Бәсекеге қабілетті қалыптастырылған инвестициялық портфельді анықтау;
-Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетіктері ретіндегі корпоративтік бағалы қағаздармен танысу;
-Компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерге талдау жүргізу;
-Компания қызметіндегі инвестициялық портфельді қалыптастыру барысында кездесетін мәселелерді анықтау және оларды тиімді шешу жолдарын зеделеу.
Өндірістік инвестицияларды талдауда жабдықтың тозуы мен амортизациясы проблемасын қарастырмауға болмайды. Әрине, амортизация сомаларын анықтаудың әртүрлі тәсілдері әртүрлі нәтижеге алып келеді. Сонымен қатар тәсілді таңдау мүмкіндігі, бар болған жағдайда, өндірістік жағдайлар ерекшелігін ескеруге мүмкіндік береді. Жабдық тозуының түрлі үлгілерімен, отандық тәжірибеде әлі қолданылмаса да, сондай-ақ кәсіпорын қызметінің нәтижелілігін бағалауға әсерімен танысу теориялық және тәжірибелік қатынаста пайдалы болып табылады. Ерте ме кеш пе қазақстандық тәжірибе осыған келеді.
Амортизация түсінігінің туындауы бухгалтерлердің ұстамдардың бөлігін жабдыққа жұмсау талпынысына байланысты, оның нәтижесінде кәсіпорын ағымдағы қызмет шығындарынан пайда алады. Жерден басқа сезілмелі активтер уақыт өткен сайын тозатындықтан және ең соңында сынатындықтан, бухгалтер алдында дереу шешілуге тиісті проблема туындайды: активтердің құны біртіндеп шығынға жазылатындай тиімдікезеңді қалай анықтауға болады. Сонымен бірге бухгалтер тозудыесептеудің қай тәсілін қолданған дұрыс екендігін шеше білуі тиіс. Жою бағасын немесе активтердің эксплуатация мерзімінің соңында алуға болатын соманы қалай анықтауды білу керек- тозу тек қана біріншілік және жою бағалары сомакда есептеледі. Ұқсас тұжырымдар патент және лицензия, біріншілік бағасына бірнеше жыл кезеңіндегі шығындар кіретін амортизациялық аударымдар сияқты материалдық емес активтерге, сонымен қатар пайдалы қазбалар кеніші және кесіп алуға арналған ормандар сияқты ерекше активтерге де тиесілі.
Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнын құрайтын негізгі элементтердің бірі болып табылады. Амортизациялық аударымдардың асырылған немесе азайтылған сомалары салық салудағы дәлсіздіктерге алып келеді. Салықтық жеңілдіктердің-салықтық амортизациялық аударымдардан босату-экономикалық талдау нәтижелерін өзгертетін есептеу жеңілдігі үшін инвестициялық жобаларда тозу түзу сызықты есептеледі деп болжанған болатын. Негізгі капиталдың тозуы қосымша шығындардың құрамына кіреді және негізгі капитал сомасының бағасын азайтатын баланстың “тозу” немесе “амортизациялық аударымдарға резерв” баптарында жиналады. Осылайша, уақыт өте активтердің баланста көрсетілетін біріншілік бағасы одан кезең сайын ағымдағы қосымша шығындарыды кесу нәтижесінде түседі. Кәсіпорындардың қызмет нәтижелігін бағалау үшін амортизациялық аударымдар қайда түсетініні, демек табыстар мен шығындар туралы есептілік баптарының мөлшеріне қандай әсерін тигізетіні маңызды. Ақшалық ағындармен басқару көзқарасынан амортизацияның салықтарға әсерінің мәні үлкен. Әдетте амортизациялық аударымдар олар тек тура және қосымша шығындар уақытында үлестірудің бухгалтерлік тәсілі болуына қарамастан салықтан босатылады. Менеджерлер ақшалық заттар ағынын ағымдағы кезеңдегі салық төлеуден минималдау үшін амортизацмяға ең жоғары аударымдар ставкасын белгілейді, ол заңмен рұқсат етілген. Тозуды есептеу тәсілін таңдау ішкі бухгалтерлік есепті жүргізу үшін және есептілікті құру үшін бір тәсілді, ал табыс салығын есептеу үшін басқасын қолдануға мүмкіндік беретін салықтық заңнамамен жеңілдетіледі. Тауарлы-материалды активтердің бағасын анықтау үшін бұған рұқсат етілмейді. Осылайша, компания екі тәсілдің де артықшылығын қолдана алады: есептілікте едәуір үлкен табысты көрсетуүшін тозуды есептеудің едәуір баяу жылдамдығын және төленетін салықтардың сомасын азайту үшін амортизацияның тездетілген жылдамдығын.
Негізгі заттар өндіріс процесіне қатыса отырып, өзінің пайдалы қасиеттерін жоғалтатыны белгілі.
Капиталдың ағымдағы бағасына қатысты жылдамдатылған амортизация кейбір артықшылықтар береді, себебі нәтижесінде салық сомасының өсуі болашаққа орын ауыстырады. Басқаша айтқанда, жобаның өмірлік циклының алғашқы жылдарында “салықтық қалқан” әсері тозуды біркелкі есептеуге қарағанда маңызды болады. Сәйкесінше активтер қызметі мерзімінің қысқаруы жобаның алғашқы сатыларында едәуір маңызды салықтық жеңілдіктерді пайдалануға мүмкіндік береді. Инвестициялық жобадан болатын пайда капиталдың ағымдағы бағыты көзқарасынан артады, егер компанияның салық салынатын табысы алғашқы амортизациялық аударымдарды асыру артықшылықтарын пайдалану үшін жеткілікті мөлшерде жоғары болса.
Шаруашылық субъектілер өзінің есептік саясатында амортизацияны есептеудің келесі тәсілдерін қолдануға құқылы:
бағаны біркелкі (түзу сызықты) шығынға жазу тәсілі;
бағаны орындалған жұмыс көлеміне пропорционалды түрде шығынға жазу;
жылдамдатылған шығынға жазу тәсілі;
азайтылатын қалдық тәсілі;
сандар сомасы бойынша бағаны шығынға жазу тәсілі(кумулятивті тәсіл);
қосарлы регрессия тәсілі.
“Ансат” жобасы мысалында “салықтық қалқан” болып табылатын амортизацияның маңыздылығын көруге болады. Бұл “салықтық қалқан” әсерінің түрлі тәсілдерін көрсету мүмкіндіктерінің бірі. Салықтық заңнамамен рұқсат етілген жылдамдатылған амортизация жобаның алғашқы өмір сүру жолдары пайдалығын едәуір арттыру тенденциясына ие болады.
“Ансат” компаниясы.
“Ансат” компаниясы қол еңбегін анағұрлым автоматтандырылған технологияға ауыстыруға ұмтыла отырып орнатуды қоса алғанла бағасы 120000 теңге болаьын 10 жыл қызмет ететін жабдықты сатып алу мүмкіндігін ойластыруда. Осы уақыт ішінде тозу есептілікте де, салықтық декларацияда да түзу сызықты тәсілмен шығынға жазылады. Бұл жағдайда жою бағасы нөлге тең болады. Күтілмелі бас пайда- еңбек өндірушілігін арттыружәне материалдар бұзылуының азаюы нәтижесіндегіүнемдеу. Бір жылдағы таза үнемдеу-25000 теңгені құрайды. Мерзім соңында жабдық шығынға жазылады. Табыс өсімі салығы-38%. Инвестициялар салықтан кейінгі табыс бойынша 10% пайданы қамтамасыз етеді. Амортизацияны әртүрлі тәсілдермен есептеудің нұсқаларын аламыз (азайтылатын қалдық тәсілімен, кумулятивті тәсілмен) және әр жағдай үшін есептейміз:
1).Инвестициялық капиталдың өтелімпаздық мерзімі;
2).Инвестициялық капитал табыстылығы;
3).Қарапайым табыс нормасы (NPV);
4).Табыстылық индексі (PI);
5).Табыстылықтың ішкі нормасы (IRR);
6).Алынған мәліметтерді салытыру.
Берілген инвестициялық жобаның ұтымдылық критерийлерін түзу сызықты амортизацияны қолданып есептеу келесідей нәтижелерді береді:
Пайда өсімі тең (теңгеде): 25000-12000=13000;
Пайда өсім салығы (теңгеде): 13000*38%= 4940;
Бір жылдағы таза ақшалық ағын(теңгеде): 25000-4940=20060;
Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда): 5+[(120000-100300)20060]=5,982;
Инвестициялық капитал табыстылығы(%):[20060120000]*100%= 16,72;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде): NPV(10%)=20060*6,145-120000=3268,7 0;
Табыстылық индексі:PI=123268,7120000=1,0271;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=20060*5,650-120000=-66610 ;
IRR=10,658%10%.
Пайда өсімі, теңге
Пайда өсімі салығы, теңге
Бір жылдағы таза ақшалық ағын, теңге
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы, %
NPV (10%), теңге
PI
IRR,%
13000
4940
20060
5,982
16,72
3268,7
1,027
10,658
Барлық критерийлер бойынша жоба тартымды. Ол қазіргі уақыттағы қойылатын талаптарға жауап береді.
Амортизацияны азайтылған қалдық тәсілімен есептеуде келесі көрсеткіштерді аламыз: Амортизация нормасы былай анықталады: А=100%10=10%.
Жылдар
Жабдықтың қалдық құны, теңге
Амортизация нормасы,%
Бір жылға есептегендегі амортизация нормасы, теңге
1
120000
10%
12000
2
108000
10%
10800
3
97200
10%
9720
4
87480
10%
8748
5
78732
10%
7873,2
6
70858,8
10%
7085,88
7
63772,92
10%
6377,292
8
57395,628
10%
5739,5628
9
51656,0652
10%
5165,60652
10
46490,45868
10%
4649,045868
Бұл жағдайда жою бағасы тең болады:
46490,45868-4649,045868=41841,4128
Жылдар
Пайда өсімі, теңге
Салық сомасы, теңге
Таза ақшалық ағын(TAA)теңге
Жоба басынан TAA сомасы
Дисконттау факторы,10%
Дисконтталған TAA, 10%
Дисконттау факторы, 12%
Дисконтталған TAA,12%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1
13000
4940
20060
20060
0,909
18234,54
0,893
17913,58
2
14200
5396
19604
39664
0,825
16192,9
0,797
15624,39
3
15280
5806,4
19193,6
58857,6
0,751
14414,39
0,712
13665,84
4
16252
6175,8
18824,24
77681,84
0,683
12856,96
0,636
11972,22
5
17126,8
6508,2
18491,816
96173,656
0,621
11483,42
0,567
10484,86
6
17914,1
6807,4
18192,6344
114366,29
0,654
10260,65
0,507
9223,666
7
18622,7
7076,6
17923,371
132289,66
0,513
9194,5689
0,452
8101,364
8
19260,4
7319
17681,0339
149970,7
0,467
8257,043
0,404
7143,138
9
19834,4
7537,1
17462,9305
167433,63
0,424
7404,283
0,361
6304,118
10
20351
7733,4
17266,6374
184700,26
0,386
6664,922
0,322
5559,857
11
41841,4
15900
25941,6759
210641,94
0,386
10013,49
0,322
8353,22
21064,194
124977,3
114346,2
Осылайша , берілген инвестициялық жоба нәтижелілігінің амортизацияның азайтылған тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:
Өтелімпаздық мерзімі (жылдарда):6+[(120000-114366,29)21 064,194]=6,267;
Инвестициялық капитал табыстылығы(%):[21064,194120000]*1 00%=17,55;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде):NPV(10%)=124977,3- 120000=4977,30;
Табыстылық индексі:PI=124977,3120000=1,0411;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=114346,2-120000=-5653,80,
IRR=10,936%10%
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
6,167
17,55
4977,3
1,041
10,936
Амортизацияны кумулятивті тәсілмен есептеу келесі көрсеткіштерге алып келеді:
Кумулятивті сан тең:1+2+3+4+5+6+7+8+9+10=557
Бірінші жылда амортизациялық аударымдар:(1055)*120000.
Екінші жылда амортизациялық аударымдар:(955)*120000.
Үшінші жылда амортизациялық аударымдар: (855)*120000.
Төртінші жылда амортизациялық аударымдар: (755)*120000.
Бесінші жылда амортизациялық аударымдар : (655)*120000.
Алтыншы жылда амортизациялық аударымдар: (555)*120000.
Жетінші жылда амортизациялық аударымдар: (455)*120000.
Сегізінші жылда амортизациялық аударымдар: (355)*120000.
Тоғызыншы жылда амортизациялық аударымдар: (255)*120000.
Оныншы жылда амортизациялық аударымдар: (155)*120000.
1
21818,18182
21818,1818
98181,81818
2
19636,36364
41454,5455
78545,45455
3
17454,54545
58909,0909
61090,90909
4
15272,72727
74181,8182
45818,18182
5
13090,90909
87272,7273
32727,27273
6
10909,09091
98181,8182
21818,18182
7
8727,272727
109909,091
13090,90909
8
6545,454545
113454,545
6545,454545
9
4363,636364
117818,182
2181,818182
10
2181,818182
120000
0
Бұл жағдайда жою бағасы нөлге тең.
Жыл
Пайда өсімі, теңге
Салық сомасы, теңге
Таза ақшалық ағын(TAA)теңге
Жоба басынан TAA сомасы
Дисконттау факторы,10%
Дисконтталған TAA, 10%
Дисконттау факторы, 12%
Дисконтталған TAA,12%
1
3181,82
1209,1
23790,9091
23790,909
0,909
21625,94
0,893
21245,28
2
5363,64
2038,2
22961,8182
46752,727
0,826
18966,46
0,797
18300,57
3
7545,45
2867,3
22132,7273
68885,455
0,751
16621,68
0,712
15758,5
4
9727,27
3696,4
21303,6364
90189,091
0,683
14550,38
0,636
13549,11
5
11909,1
4525,5
20474,5455
110663,64
0,621
12714,69
0,567
11609,07
6
14090,9
5354,5
18816,3636
130309,09
0,654
11080,04
0,507
9960,245
7
16272,7
6183,6
17987,2727
149125,45
0,513
9652,795
0,452
8504,996
8
18454,5
7012,7
1715,18188
167112,73
0,467
8400,056
0,404
7266,858
9
20636,4
7841,8
16329,0909
184270,91
0,424
7275,069
0,361
6194,104
10
22818,2
8670,9
17266,6374
200600
0,386
6303,029
0,322
5257,967
20060
127190,1
117646,7
Осылайша, берілген инвестициялық жоба нәтижелілігінің амортизациясының кумулятивті тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:
Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда): 5+[(120000-110663,64)20060]=5,465;
Инвестициялық капитал табыстылығы (%): [20060120000]*100%=16,716;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде):NPV(10%)=127190,1- 120000=7190,10;
Табыстылық индексі:PI=127190,1120000=1,05991 ;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=117646,7-120000=-2353,298 0,
IRR=11,507 %10%
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
5,465
16,716
7190,14
1,0599
11,507
Амортизацияны қосарлы регрессия тәсілімен есептеу келесі көрсеткіштерге алып келеді:
Жылдар
Жабдықтың қалдық құны, теңге
Амортизация нормасы,%
Бір жылға есептегендегі амортизация нормасы, теңге
1
120000
20%
24000
2
96000
20%
19200
3
76800
20%
15360
4
61440
20%
12288
5
49152
20%
9830,4
6
39321,6
20%
7864,32
7
31457,28
20%
6291,456
8
25165,824
20%
5033,1648
9
20132,6592
20%
4026, 53184
10
16106,12736
20%
3221,225472
Бұл жағдайда жою бағасы тең болады: 16106,12736-3221,225472=12884,90189
Жыл
Пайда өсімі, теңге
Салық сомасы, теңге
Таза ақшалық ағын(TAA)теңге
Жоба басынан TAA сомасы
Дисконттау факторы,10%
Дисконтталған TAA, 10%
Дисконттау факторы, 12%
Дисконтталған TAA,12%
1
1000
380
24620
24620
0,909
22379,58
0,893
21985,28
2
5800
2204
22796
47416
0,826
18829,5
0,797
18168,41
3
9640
3663,2
21336,8
68752,8
0,751
16023,94
0,712
15191,8
4
12712
4830,6
20169,44
88922,24
0,683
13775,73
0,636
12827,76
5
15165,6
5764,4
19235,552
108157,79
0,621
11945,28
0,567
10906,56
6
17135,7
6511,6
18488,4416
126646,23
0,654
10427,48
0,507
9373,64
7
18708,5
7109,2
17890,7533
144536,99
0,513
9177,956
0,452
8086,62
8
19966,8
7,587,4
17412,6026
161949,59
0,467
8131,685
0,404
7034,691
9
20973,5
5969,9
17030,0821
178979,67
0,424
7220,755
0,361
6147,86,
10
21778,8
8275,9
16724,0657
195703,74
0,386
6455,489
0,322
5385,149
10
12884,9
4896,3
7988,63917
203692,38
0,386
3083,615
0,322
2572,342
20369,238
127451
117680,5
Берілген инвестициялық жоба нәтижелігінің амортизацияның қосарлы регрессия тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:
Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда): 5+[(120000-108157,79)20369,238]=5, 581;
Инвестициялық капитал табыстылығы(%):[20369,238120000]*1 00%=16,97;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде):NPV(10%)=127451-12 0000=74510;
Табыстылық индексі:PI=127451120000=1,0621;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=117680,5-120000=-2319,50,
IRR=11,525 % 10%
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
5,581
16,97
7451,00
1,062
11,525
Көрнекілік үшін барлық есептік мәліметтерді бірыңғай кестеге келтіреміз:
Амортизацияны есептеу тәсілі
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
Түзу сызықты есептеу
5,982
16,72
3268,7
1,027
10,658
Азайтылған қалдық
6,267
17,55
4977,3
1,041
10,936
Кумулятивті
5,465
16,716
7190,14
1,0599
11,507
Қосарлы регрессивті
5,581
16,97
7451,00
1,062
11,525
Осылайша, бұл талдауда амортизация есебінің төрт тәсілі қарастырылды:
1). Түзу сызықты есептеу;
2).Азайтылған қалдық;
3).Кумулятивті тәсіл;
4).Қосарлы регрессивті тәсіл.
Бұл талдаудың мақсаты : амортизацияны есептеудің түрлі тәсілдері жобалар табыстылығының негізгі көрсеткіштеріне қалай әсер ететінін анықтау. Берілген жағдайда бұл көрсеткіштер: инвестициялардың өтелімпаздық мерзімі, инвестициялық капитал табыстылығы, қарапайым табыс нормасы, таза ағымдағы баға (NPV), табыстылық индексі(PI), табыстылықтың ішкі нормасы (IRR). Жүргізілген талдаудан анағұрлым аз тартымдылықты амортизацияны түзу сызықты есептеу тәсілі екендігі көрініп тұр- мұнда қарапайым табыс нормасы, таза ағымдағы баға (NPV) , табыстылық индексі (PI), табыстылықтың ішкі нормасы (IRR) көрсеткіштері ең төменгі мән береді. Ал анағұрлым тартымды тәсіл қосарлы регрессивті болып шықты, мұнда NPV, PI, IRR бойынша ең үлкен көрсеткіштер. Бұл ең алдымен қосарлы регрессивті тәсілде , жылдамдатылған қысқарту тәсілінде түзу сызықты есептеу тәсіліне қарағанда екі еселенген норма қолдануымен түсіндіріледі. Барлық ірі компаниялар әдетте бухгалтерлік есептің екі тобын жүргізеді: біреуі өз - акционерлері үшін , ал екіншісі салық қызметі үшін. Акционерлер үшін есепте біркелкі амортизация, ал салық салуға - жылдамдатылған амортизация қолданылады. Салық қызметі мұндай қулыққа қарсы емес, осының арқасында фирмалар жарияланатын есептіліктерінде барлық жағдайда жылдамдатылған амортизация қолданғаннан гөрі жоғары табысты көрсетеді.
Сонымен бірге салық салу мақсаты үшін және акционерлер алдындағы есептілік үшін бухгалтерлік есепте басқа да түрлі айырмашылықтар бар. Акционерлер алдындағы дайын есептілікте фирма біркелкі амортизация тәсілін , ал өзінің салық есебінде жылдамдатылған амортизация тәсілін қолдана алады.Осы және басқа да заңды және мәдениетті әрекеттермен табысты компаниялар кейде толығымен салықтан құтылып жүр. Шамамен барлық компаниялар жарияланатылатын есептіліктерге қарағанда аз салық төлейді. Салық сомаларымен нақты төленген есептік салықтық ауытқулар арасындағы жылдық ауытқулар қаржылық есептіліктердің қосымшаларында түсіндіріледі. Кумулятивті айырмашылық баланста “салықтар бойынша мерзімі өткен қарыз” бабы бойынша көрсетіледі, алайда тым үлкен салықтық қорғаны бар компаниялар үшін мұнда тұзақ жасырылған: бұл минималды баламалы салық. Компаниялар минималды баламалы салықты қарапайым тәсілмен есептелген салықты асырған барлық жағдайда төлеуі тиіс. Бұл салық салынатын табысты қайта есептеуді талап етеді, оны жүргәізуде жылдамдатылған амортизациядан түскен пайданың бөлігі және салық салуда шегерілетін өзге де баптар қайта қосылады. Баламалы минималды салық әдетте алынған көлемнің 20%-н құрайды. Арендалық төлем баламалы минималды салық есебінде табысқа қайта қосылатын бапқа жатпайтыны белгілі. Егер сіз жабдықты сатып алмай, жалға алсаңыз, салықтық амортизация баламалы минималды салық сияқты аз болады. Егер жалға беруші баламалы минималды салыққа түспесе және амортизациялық салықтық қорғанысты жалға алушыға едәуір арендалық төлемге бере алса, онда таза ұтыс болады. Жылдамдатылған амортизация салық төлеу мерзімін ұзартады, бірақ олардан босатпайды. Есеп жүйелерін мұндай бөлу барлық жерде кездеспейді. Жапонияда, мысалы, акционерлер алдындағы есептілікте көрсетілетін салық сомалары үкіметке төленген нақты салықтармен сәйкес болуы тиіс, Францияда және басқа Еуропалық елдерде де дәл осылай.
Бағалы қағаздар негізінен қарыз капиталының қозғалысын сипаттайтын қарыз қозғалысының нысаны болып табылады. Ал қарыз капиталы-қарызға беріліп, меншік иесіне пайыз түрінде табыс әкелетін ақша капиталы. Бағалы қағаздармен байланысты жалған капитал деген ұғым жиі қолданылады.
Жалған капитал дегеніміз - қосымша табыстың бір бөлігін дивиденд немесе пайыз түрінде иемденуге құқық беретін бағалы қағаздар иесінің меншік титулы.
Бағалы қағаздар келесі себептерге байланысты жалған капитал деп аталынады:
1).Табыс көзі-тауар өндірісі. Ал бағалы қағаздардың пайда болуы өндірістік капиталмен тығыз байланысты. Өнім өндірістен айналымға түсіп, табыс әкеледі. Ал бағалы қағаздар өндірістен тыс тек айналымнан табыс әкеледі.
2).Бағалы қағаздардың капитал боып есептелетін себебі, оларды сатуға болады, бірақ олардың құны өзі төмен, ал нарықтық бағалары ирроционалдық сипатта болып табылады. Жалған капиталдың бағасы капиталға сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына және бағалы қағазды сатудан түсетін табыстың мөлшеріне байланысты анықталады.
ҚР Азаматтық кодексінің 129-бабы бойынша бағалы қағаздарға келесідей анықтамалар берілген:
1). Бағалы қағаздар мүліктік құқықты куәландыратын белгілі бір жазбалар мен басқа белгілердің жиынтығы.
2). Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және т.б. бағалы қағаздар жатады.
Бұл анықтама заңдық тұрғыдан қарастырылған. Ал бағалы қағаздардың экономикалық мағынасы мынадан келіп шығады: тұтастай тауар әлемі екі топқа бөлінеді: тауарлар(материалдық игілік, өндіріс құралдары, қызмет және ақшалар). Ақша тек жай ақша түрінде және қосымша ақша әкелетін капитал түрінде болуы мүмкін. Ақшаның әрқашанда бір заңды тұлғадан немесе жеке тұлғадан келесі бір тұлғаға ауысу қажеттілігі туындайды. Әлемдік тәжірибе қаржы нарығындағы ақша қозғалысының екі негізгі әдісін көрсетеді- несиелеу процесі арқылы және бағалы қағаздарды айналысқа шығару арқылы. Тауарлы нарықта да әлі өндірілмеген немесе жеткізілмеген тауарды өткізу керек болады. Бірақ бағалы қағаздар ақша да материалдық тауар да емес. Оның құндылығы иесіне беретін құқықта. Сатып алушы өзінің ақшалай капиталын бағалы қағазға айырбастау арқылы оған меншік құқығын сақтай отырып, пайыз немесе дивиденд түрінде белгілі бір қалыпты табыс алу мүмкіндігіне ие болады.
Бағалы қағаз- ерекше нарықта бағалы қағаздар нарығында айналыста болатын ерекше тауар да, қызмет те, ақша да болып табылмайды. Дегенмен, бағалы қағаздар оларды ақшамен жақындастыратын кейбір ерекшеліктерге ие. Олардың негізгілері мыналар-оның түрлі формада (сатып алу-сату, өтеу, эмитентке қайтару, құқықтарын беру және т.б.) ақшаға айырбасталу мүмкіндігі. Ол есеп айырысу кезінде қолданылуы мүмкін, кепіл құралы болуы мүмкін, бірнеше жылдарға сақталып тұруы немесе мерзімсіз уақытқа мұраға берілуі және сыйлық ретінде тартылуы мүмкін.
Осылайша бағалы қағаздар - иесіне белгілі бір табыс, құқық және міндеттеме әкелетін, сондай-ақ оны үшінші бір тұлғаға өткізу үшін жаңа келісімшартты қажет етпейтін құжат болып табылады. Бағалы қағаздардың осы соңғы қасиеті оған ерекшеліек береді. Бұл белгілі бір деңгейде ыңғайлы және соған сәйкес трансакциондық шығындарды қысқартады.
Бағалы қағаздар мынадай қоғамдық маңызы бар бірнеше қызметтерді атқарады:
1).Экономиканың түрлі салалары арасында, территориялар мен елдер арасында, әлеуметтік топтар арасынд, экономиканың сфералары мен мемлекет арасындаақша құралдарын қайта бөлу.
2).Ұстаушыға: капиталға, басқаруға қатысуға, ақпаратқа белгілі бір деңгейде қосымша құқық береді.
3).Капиталдан табыс табуға және капиталдың өзін қайтарып алуға мүмкіндік береді.
Бағалы қағаздар мынадай негізгі ерекшеліктерімен сипатталуы тиіс:
1).Айналымдылығы;
2).Өтімділігі;
3).Тәуекелділігі.
Айналымдылығы бағалы қағаздың нарықтағы сатып алынатын және сатылатын қасиеті көп жағдайларда басқа құралдардың айналымын жеңілдететіндей өз бетімен төлем құралы бола алады.
Өтімділігі бағалы қағаздың өтімділік қабілетінің болуы, қысқа мерзім ішінде ақша қаражатына айнала алатындығы, ұстаушы үшін аздаған нарықтық бағаның тербелуінде және сатылудағы кешігуінде болымсыз шығын да болуы.
Тәуекелділігі бағалы қағаздарды инвестициялауда шығынданып қалу мүмкіндігі және оған тән шарасыздық. Ақшаны бағалы қағаз сатып алуға бере отырып, әркім өзінің салым салғанын біледі, бірақ қайтарымын білмейді.
Бағалы қағаздарға келесідей сипаттама беруге болады:
1).Меншік иесінің мүліктік құқын куәландыратын құжат;
2).Инвестордың белгілі бір қаржы сомасын инвестициялағаны туралы мәлімет береді;
3).Нақты активтерге қатысты талаптарды сипаттайды.
Бағалы қағаздар шығарылу нысаны бойынша келесідей болып бөлінеді:
1).Құжатты;
Құжатсыз.
2).Эмиссиялық;
Эмиссиялық емес.
3).Атаулы;
Ұсынбалы;
Ордерлі.
Құжатты бағалы қағаз -белгілі бір формасы бар, құжат түрінде шығарылатын бағалы қағаз.
Құжатсыз бағалы қағаз -формасы жоқ, электронды жазбаша түріндегі бағалы қағаз.
Электронды бағалы қағаз-ол тек атаулы нысанда шығарылады, өйткені электрондық базада белгілі бір заңды немесе жеке тұлғаның атына тіркеледі.
Эмиссиондық бағалы қағаз- белгілі бір шығарылым шегінде бірдей белгілері мен мәліметтері бар және ортақ шарттарға сай орналастырылатын, айналысқа түсірілетін бағалы қағаздар. Оларға акциялар, облигациялар, инвестициялық пайлар жатады. Шығарылуы кезінде қаржылық органда тіркеуге алынады.
Эмиссиондық емес бағалы қағаз-осы белгілерге келмейтін бағалы қағаздар.
Атаулы бағалы қағаз-құжатта көрсетілген тұлғаның құқығын растайтын бағалы қағаз. Бұл құқық меншік иесі реестірінде жазылады. Атаулы бағалы қағаздың артықшылығы -меншік иесі әрқашанда белгілі және салық салу үшін операциялар айқын.
Ұсынбалы бағалы қағаз -бағалы қағаз ұстаушының құқығын анықтайды. Онда меншік иесінің аты тікелей көрсетілмейді, ал оның айналысы үшін ешқандайда тіркеуге алудың қажеті жоқ. Артықшылығы айналыс жылдамдығы мен есеп - айырысу деңгейі жоғары. Айырбас кезеңіне қосымша шығарылымдарды қажет етпейді.
Ордерлі бағалы қағаз- онда аталған тұлғаның құжаттарына кей жағдайда басқа тұлғаға берілгенін растайтын құжат. Ордерлі бағалы қағаз құқықтар осы бағалы қағаздың берілуі туралы жазба- индоссамент жасау арқылы беріледі. Құқықтарды беруші-индоссант құқықтардың орындалуына байланысты жауап береді. Құқықтарды алушы тұлға индоссант деп аталады.
Ақшалай қаражатты инвестициялаудың нысандары бойынша бағалы қағаздар былайша бөлінеді:
1). Үлестік -акция, акция сертификаттары, инвестициялық пайлар жатады. Бұл құжатта кәсіпорын тартылған жағдайда мүліктің бір бөлігін иемденуге, жарғылық капиталды құруға қатысуға, табыс алуға , кәсіпорын басқаруға құқық береді.
2). Қарыздық - облигациялар жатады. Инвестор мен эмитент арасындағы қатынасты сипаттайды және белгілі мерзімнен кейін қарыз мөлшері, пайыз төлеу эмитенттің міндеттемесі болып табылады.
ҚР заңнамасы бойынша ... жалғасы
Н.Ә.Назарбаев: “Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық. Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық әлеуметтік, саяси және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл қадам бастық”.
Қазақстан Республикасының Елбасының осы сөздерінде айтылғандай тәуелсіздік алғаннан бергі он жеті жыл ішінде елімізде талай өзгерістер болды. Біздің экономикамыз әлеуметтік бағыттағы демократиялық,азаматтық қоғамның экономикасы болуға бет алды. Біз тәуелсіздіктің екі жағы бар екенін білеміз. Бір жағы - саяси тәуелсіздік болса, екінші жағы - экономикалық тәуелсіздік. Ғылыми тұрғыдан алғанда экономикалық тәуелсіздік саяси тәуелсіздіктің негізі болып табылады.Экономикалық тәуелсіздігі жоқ елдің тәуелсіз ел болуы екі талай. Тұрақты да күшті экономика болмайынша саяси даму ауыр да баяу жүріп, елді тұрақсыздандыруға соқтыруы мүмкін екені белгілі болды. Алдымен экономика содан кейін саясат деген қағида өзін толық ақтап шықты. Елімізде орнаған саяси тұрақтылық сыртқы инвесторлар үшін экономиканың тартымдылығын қамтамасыз етті. Экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасы қаланды. Біздің елде мүлдем жаңа экономикалық жүйенің іргетасы қаланды. Ішкі тұрақтылыққа дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономика сомдалды . Елбасының “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауында еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің санатына қарай жасайтын қарышты қадамдары туралы айтылған еді. Елбасы үкіметке экономиканың өсуі мен қаржылық мүмкіндіктерге сүйене отырып, халықтың әл- ауқатын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыра беруді тапсырды.
Елбасының Қазақстан халқына “Қазақстан-2030” барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы жолдауында XX ғасырдың 90-шы жылдары республика экономикасында орын алған дағдарыстың себептері ашылып, оны жеңудің жолдары айтылған.
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін тудырады. Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан , елде ғылыми-техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді әлеуметтік-экономикалық қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса қажетті түрлі бизнес салаларындағы компаниялардың қызметін талдау, олардың тұрақтылығының
негізі ретіндегі инвестициялық портфелінің қалыптасу тетігіне айрықша маңыз беріліп отыр.
Жалпы қаржы жүйесінде корпоративтік қаржы секторы жетекші орын алады.
Бүгінгі таңда, нарықтық экономика жағдайында шаруашылық субъектілер арасынан корпорациялар маңызды орынға иеленіп отырғаны баршамызға белгілі.Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан нарықтық реформалар барысында экономиканың салаларында түрлі коммерциялық, кәсіпкерлік ұйымдар қалыптасып дамуда.
Кәсіпорындар мен коммерциялық ұйымдардың бәсекеге қабілетті дауының негізгі алғышарты -компанияның қаржы ресурстары және олардың құралу көздерін қалыптастыру, капитал құрамы мен құрылымын жетілдіру, ақша қаражаттарын тиімді пайдалану, басқару , инвестициялық портфелін сапалы әрі тиімді қалыптастыру арқылы олардың қаржылық тұрақтылығын, төлемқабілеттілігін , өтімділігін қамтамасыз ете отырып, жоғары нәтижелілікке жету болып табылады.
Компания қызметіндегі жоғары тұрақтылық пен табыстылықтың негізгі көзі болып табылатын инвестициялық портфельді қалыптастыру тетіктерімен, яғни корпоративті бағалы қағаздар - акциялар мен облигацияларды талдау арқылы олардың нарықтық экономиканың даму барысындағы өзгерістерге бейімделуін толығымен танысып және зерттеу мақсатында курстық жұмыстың тақырыбы “Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі” деп таңдап алынды. Курстық жұмыстың өзектілігі- Қазақстан Республикасының әлемдік қауымдастыққа интеграциялануына және жаһандану үрдісіне қатысуына байланысты еліміздегі компаниялардың тұрақтылығына ,табыстылығына негіз болып табылатын инвестициялық портфелдің сапалы қалыптасуы, даму барысында халықаралық талаптарға сай келуі, өзінің қызмет ету стандарттарын сауатты және бәсекеге қабілетті етіп ұйымдастыруы. Жұмыс үш бөлімнен тұрады: Бірінші бөлімде инвестициялық портфелді бәсекеге қабілетті қалыптастыру, компанияның инвестициялық портфелін қалыптастырудағы қаржылық инвестициялардың ролі, яғни корпоративтік бағалы қағаздардың компания капиталын ұлғайтудағы маңызы туралы жазылған. Екінші бөлім - компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын және ұтымдылық көрсеткіштерін талдау.Үшінші бөлім-инвестициялық портфельді қалыптастыру барысындағы кездесетін негізгі мәселелер және оны шешу жолдар жөнінде жазылған.
Қорытынды бөлімде жалпы компания қызметіндегі инвестициялық портфельдің ролі , яғни оны тиімді әрі тұрақты ету жолдары , дұрыс ұйымдастыру және сауатты қалыптастыру арқылы орын алуы мүмкін , ықтимал тәуекелдерді кездестірмеу, нарықтық экономиканың дамуымен сәйкесінше елдегі компаниялардың даму үрдістеріне, өзгерістеріне баға беру. Еліміздегі компаниялардың қызметі алдыңғы қатарлы, дамыған елдердің яғни халықаралық стандарттарына сәйкес келіп , өзіндік ұлттық дамудың бағыт-бағдарын қалыптастыруды зерделеу.
Курстық жұмыстың мақсаты: Компаниялардың әлемде бәсекеге қабілетті болуы үшін тұрақтылығын қамтамасыз етуде инвестициялық портфельді тиімді қалыптастыру жолдарын анықтау және оның жоғары деңгейде жүргізілуінің аса маңызды екеніне көз жеткізу. Жұмысты жазу барысында экономикалық әдебиеттерді, журналдарды, газеттерді, ғылыми еңбектерді пайдаланып , компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру үрдістерімен толық танысу мүмкіндіктері болды . Жұмысты жазу барысында қойылған міндеттер:
-Бәсекеге қабілетті қалыптастырылған инвестициялық портфельді анықтау;
-Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетіктері ретіндегі корпоративтік бағалы қағаздармен танысу;
-Компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерге талдау жүргізу;
-Компания қызметіндегі инвестициялық портфельді қалыптастыру барысында кездесетін мәселелерді анықтау және оларды тиімді шешу жолдарын зеделеу.
Өндірістік инвестицияларды талдауда жабдықтың тозуы мен амортизациясы проблемасын қарастырмауға болмайды. Әрине, амортизация сомаларын анықтаудың әртүрлі тәсілдері әртүрлі нәтижеге алып келеді. Сонымен қатар тәсілді таңдау мүмкіндігі, бар болған жағдайда, өндірістік жағдайлар ерекшелігін ескеруге мүмкіндік береді. Жабдық тозуының түрлі үлгілерімен, отандық тәжірибеде әлі қолданылмаса да, сондай-ақ кәсіпорын қызметінің нәтижелілігін бағалауға әсерімен танысу теориялық және тәжірибелік қатынаста пайдалы болып табылады. Ерте ме кеш пе қазақстандық тәжірибе осыған келеді.
Амортизация түсінігінің туындауы бухгалтерлердің ұстамдардың бөлігін жабдыққа жұмсау талпынысына байланысты, оның нәтижесінде кәсіпорын ағымдағы қызмет шығындарынан пайда алады. Жерден басқа сезілмелі активтер уақыт өткен сайын тозатындықтан және ең соңында сынатындықтан, бухгалтер алдында дереу шешілуге тиісті проблема туындайды: активтердің құны біртіндеп шығынға жазылатындай тиімдікезеңді қалай анықтауға болады. Сонымен бірге бухгалтер тозудыесептеудің қай тәсілін қолданған дұрыс екендігін шеше білуі тиіс. Жою бағасын немесе активтердің эксплуатация мерзімінің соңында алуға болатын соманы қалай анықтауды білу керек- тозу тек қана біріншілік және жою бағалары сомакда есептеледі. Ұқсас тұжырымдар патент және лицензия, біріншілік бағасына бірнеше жыл кезеңіндегі шығындар кіретін амортизациялық аударымдар сияқты материалдық емес активтерге, сонымен қатар пайдалы қазбалар кеніші және кесіп алуға арналған ормандар сияқты ерекше активтерге де тиесілі.
Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнын құрайтын негізгі элементтердің бірі болып табылады. Амортизациялық аударымдардың асырылған немесе азайтылған сомалары салық салудағы дәлсіздіктерге алып келеді. Салықтық жеңілдіктердің-салықтық амортизациялық аударымдардан босату-экономикалық талдау нәтижелерін өзгертетін есептеу жеңілдігі үшін инвестициялық жобаларда тозу түзу сызықты есептеледі деп болжанған болатын. Негізгі капиталдың тозуы қосымша шығындардың құрамына кіреді және негізгі капитал сомасының бағасын азайтатын баланстың “тозу” немесе “амортизациялық аударымдарға резерв” баптарында жиналады. Осылайша, уақыт өте активтердің баланста көрсетілетін біріншілік бағасы одан кезең сайын ағымдағы қосымша шығындарыды кесу нәтижесінде түседі. Кәсіпорындардың қызмет нәтижелігін бағалау үшін амортизациялық аударымдар қайда түсетініні, демек табыстар мен шығындар туралы есептілік баптарының мөлшеріне қандай әсерін тигізетіні маңызды. Ақшалық ағындармен басқару көзқарасынан амортизацияның салықтарға әсерінің мәні үлкен. Әдетте амортизациялық аударымдар олар тек тура және қосымша шығындар уақытында үлестірудің бухгалтерлік тәсілі болуына қарамастан салықтан босатылады. Менеджерлер ақшалық заттар ағынын ағымдағы кезеңдегі салық төлеуден минималдау үшін амортизацмяға ең жоғары аударымдар ставкасын белгілейді, ол заңмен рұқсат етілген. Тозуды есептеу тәсілін таңдау ішкі бухгалтерлік есепті жүргізу үшін және есептілікті құру үшін бір тәсілді, ал табыс салығын есептеу үшін басқасын қолдануға мүмкіндік беретін салықтық заңнамамен жеңілдетіледі. Тауарлы-материалды активтердің бағасын анықтау үшін бұған рұқсат етілмейді. Осылайша, компания екі тәсілдің де артықшылығын қолдана алады: есептілікте едәуір үлкен табысты көрсетуүшін тозуды есептеудің едәуір баяу жылдамдығын және төленетін салықтардың сомасын азайту үшін амортизацияның тездетілген жылдамдығын.
Негізгі заттар өндіріс процесіне қатыса отырып, өзінің пайдалы қасиеттерін жоғалтатыны белгілі.
Капиталдың ағымдағы бағасына қатысты жылдамдатылған амортизация кейбір артықшылықтар береді, себебі нәтижесінде салық сомасының өсуі болашаққа орын ауыстырады. Басқаша айтқанда, жобаның өмірлік циклының алғашқы жылдарында “салықтық қалқан” әсері тозуды біркелкі есептеуге қарағанда маңызды болады. Сәйкесінше активтер қызметі мерзімінің қысқаруы жобаның алғашқы сатыларында едәуір маңызды салықтық жеңілдіктерді пайдалануға мүмкіндік береді. Инвестициялық жобадан болатын пайда капиталдың ағымдағы бағыты көзқарасынан артады, егер компанияның салық салынатын табысы алғашқы амортизациялық аударымдарды асыру артықшылықтарын пайдалану үшін жеткілікті мөлшерде жоғары болса.
Шаруашылық субъектілер өзінің есептік саясатында амортизацияны есептеудің келесі тәсілдерін қолдануға құқылы:
бағаны біркелкі (түзу сызықты) шығынға жазу тәсілі;
бағаны орындалған жұмыс көлеміне пропорционалды түрде шығынға жазу;
жылдамдатылған шығынға жазу тәсілі;
азайтылатын қалдық тәсілі;
сандар сомасы бойынша бағаны шығынға жазу тәсілі(кумулятивті тәсіл);
қосарлы регрессия тәсілі.
“Ансат” жобасы мысалында “салықтық қалқан” болып табылатын амортизацияның маңыздылығын көруге болады. Бұл “салықтық қалқан” әсерінің түрлі тәсілдерін көрсету мүмкіндіктерінің бірі. Салықтық заңнамамен рұқсат етілген жылдамдатылған амортизация жобаның алғашқы өмір сүру жолдары пайдалығын едәуір арттыру тенденциясына ие болады.
“Ансат” компаниясы.
“Ансат” компаниясы қол еңбегін анағұрлым автоматтандырылған технологияға ауыстыруға ұмтыла отырып орнатуды қоса алғанла бағасы 120000 теңге болаьын 10 жыл қызмет ететін жабдықты сатып алу мүмкіндігін ойластыруда. Осы уақыт ішінде тозу есептілікте де, салықтық декларацияда да түзу сызықты тәсілмен шығынға жазылады. Бұл жағдайда жою бағасы нөлге тең болады. Күтілмелі бас пайда- еңбек өндірушілігін арттыружәне материалдар бұзылуының азаюы нәтижесіндегіүнемдеу. Бір жылдағы таза үнемдеу-25000 теңгені құрайды. Мерзім соңында жабдық шығынға жазылады. Табыс өсімі салығы-38%. Инвестициялар салықтан кейінгі табыс бойынша 10% пайданы қамтамасыз етеді. Амортизацияны әртүрлі тәсілдермен есептеудің нұсқаларын аламыз (азайтылатын қалдық тәсілімен, кумулятивті тәсілмен) және әр жағдай үшін есептейміз:
1).Инвестициялық капиталдың өтелімпаздық мерзімі;
2).Инвестициялық капитал табыстылығы;
3).Қарапайым табыс нормасы (NPV);
4).Табыстылық индексі (PI);
5).Табыстылықтың ішкі нормасы (IRR);
6).Алынған мәліметтерді салытыру.
Берілген инвестициялық жобаның ұтымдылық критерийлерін түзу сызықты амортизацияны қолданып есептеу келесідей нәтижелерді береді:
Пайда өсімі тең (теңгеде): 25000-12000=13000;
Пайда өсім салығы (теңгеде): 13000*38%= 4940;
Бір жылдағы таза ақшалық ағын(теңгеде): 25000-4940=20060;
Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда): 5+[(120000-100300)20060]=5,982;
Инвестициялық капитал табыстылығы(%):[20060120000]*100%= 16,72;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде): NPV(10%)=20060*6,145-120000=3268,7 0;
Табыстылық индексі:PI=123268,7120000=1,0271;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=20060*5,650-120000=-66610 ;
IRR=10,658%10%.
Пайда өсімі, теңге
Пайда өсімі салығы, теңге
Бір жылдағы таза ақшалық ағын, теңге
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы, %
NPV (10%), теңге
PI
IRR,%
13000
4940
20060
5,982
16,72
3268,7
1,027
10,658
Барлық критерийлер бойынша жоба тартымды. Ол қазіргі уақыттағы қойылатын талаптарға жауап береді.
Амортизацияны азайтылған қалдық тәсілімен есептеуде келесі көрсеткіштерді аламыз: Амортизация нормасы былай анықталады: А=100%10=10%.
Жылдар
Жабдықтың қалдық құны, теңге
Амортизация нормасы,%
Бір жылға есептегендегі амортизация нормасы, теңге
1
120000
10%
12000
2
108000
10%
10800
3
97200
10%
9720
4
87480
10%
8748
5
78732
10%
7873,2
6
70858,8
10%
7085,88
7
63772,92
10%
6377,292
8
57395,628
10%
5739,5628
9
51656,0652
10%
5165,60652
10
46490,45868
10%
4649,045868
Бұл жағдайда жою бағасы тең болады:
46490,45868-4649,045868=41841,4128
Жылдар
Пайда өсімі, теңге
Салық сомасы, теңге
Таза ақшалық ағын(TAA)теңге
Жоба басынан TAA сомасы
Дисконттау факторы,10%
Дисконтталған TAA, 10%
Дисконттау факторы, 12%
Дисконтталған TAA,12%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1
13000
4940
20060
20060
0,909
18234,54
0,893
17913,58
2
14200
5396
19604
39664
0,825
16192,9
0,797
15624,39
3
15280
5806,4
19193,6
58857,6
0,751
14414,39
0,712
13665,84
4
16252
6175,8
18824,24
77681,84
0,683
12856,96
0,636
11972,22
5
17126,8
6508,2
18491,816
96173,656
0,621
11483,42
0,567
10484,86
6
17914,1
6807,4
18192,6344
114366,29
0,654
10260,65
0,507
9223,666
7
18622,7
7076,6
17923,371
132289,66
0,513
9194,5689
0,452
8101,364
8
19260,4
7319
17681,0339
149970,7
0,467
8257,043
0,404
7143,138
9
19834,4
7537,1
17462,9305
167433,63
0,424
7404,283
0,361
6304,118
10
20351
7733,4
17266,6374
184700,26
0,386
6664,922
0,322
5559,857
11
41841,4
15900
25941,6759
210641,94
0,386
10013,49
0,322
8353,22
21064,194
124977,3
114346,2
Осылайша , берілген инвестициялық жоба нәтижелілігінің амортизацияның азайтылған тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:
Өтелімпаздық мерзімі (жылдарда):6+[(120000-114366,29)21 064,194]=6,267;
Инвестициялық капитал табыстылығы(%):[21064,194120000]*1 00%=17,55;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде):NPV(10%)=124977,3- 120000=4977,30;
Табыстылық индексі:PI=124977,3120000=1,0411;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=114346,2-120000=-5653,80,
IRR=10,936%10%
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
6,167
17,55
4977,3
1,041
10,936
Амортизацияны кумулятивті тәсілмен есептеу келесі көрсеткіштерге алып келеді:
Кумулятивті сан тең:1+2+3+4+5+6+7+8+9+10=557
Бірінші жылда амортизациялық аударымдар:(1055)*120000.
Екінші жылда амортизациялық аударымдар:(955)*120000.
Үшінші жылда амортизациялық аударымдар: (855)*120000.
Төртінші жылда амортизациялық аударымдар: (755)*120000.
Бесінші жылда амортизациялық аударымдар : (655)*120000.
Алтыншы жылда амортизациялық аударымдар: (555)*120000.
Жетінші жылда амортизациялық аударымдар: (455)*120000.
Сегізінші жылда амортизациялық аударымдар: (355)*120000.
Тоғызыншы жылда амортизациялық аударымдар: (255)*120000.
Оныншы жылда амортизациялық аударымдар: (155)*120000.
1
21818,18182
21818,1818
98181,81818
2
19636,36364
41454,5455
78545,45455
3
17454,54545
58909,0909
61090,90909
4
15272,72727
74181,8182
45818,18182
5
13090,90909
87272,7273
32727,27273
6
10909,09091
98181,8182
21818,18182
7
8727,272727
109909,091
13090,90909
8
6545,454545
113454,545
6545,454545
9
4363,636364
117818,182
2181,818182
10
2181,818182
120000
0
Бұл жағдайда жою бағасы нөлге тең.
Жыл
Пайда өсімі, теңге
Салық сомасы, теңге
Таза ақшалық ағын(TAA)теңге
Жоба басынан TAA сомасы
Дисконттау факторы,10%
Дисконтталған TAA, 10%
Дисконттау факторы, 12%
Дисконтталған TAA,12%
1
3181,82
1209,1
23790,9091
23790,909
0,909
21625,94
0,893
21245,28
2
5363,64
2038,2
22961,8182
46752,727
0,826
18966,46
0,797
18300,57
3
7545,45
2867,3
22132,7273
68885,455
0,751
16621,68
0,712
15758,5
4
9727,27
3696,4
21303,6364
90189,091
0,683
14550,38
0,636
13549,11
5
11909,1
4525,5
20474,5455
110663,64
0,621
12714,69
0,567
11609,07
6
14090,9
5354,5
18816,3636
130309,09
0,654
11080,04
0,507
9960,245
7
16272,7
6183,6
17987,2727
149125,45
0,513
9652,795
0,452
8504,996
8
18454,5
7012,7
1715,18188
167112,73
0,467
8400,056
0,404
7266,858
9
20636,4
7841,8
16329,0909
184270,91
0,424
7275,069
0,361
6194,104
10
22818,2
8670,9
17266,6374
200600
0,386
6303,029
0,322
5257,967
20060
127190,1
117646,7
Осылайша, берілген инвестициялық жоба нәтижелілігінің амортизациясының кумулятивті тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:
Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда): 5+[(120000-110663,64)20060]=5,465;
Инвестициялық капитал табыстылығы (%): [20060120000]*100%=16,716;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде):NPV(10%)=127190,1- 120000=7190,10;
Табыстылық индексі:PI=127190,1120000=1,05991 ;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=117646,7-120000=-2353,298 0,
IRR=11,507 %10%
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
5,465
16,716
7190,14
1,0599
11,507
Амортизацияны қосарлы регрессия тәсілімен есептеу келесі көрсеткіштерге алып келеді:
Жылдар
Жабдықтың қалдық құны, теңге
Амортизация нормасы,%
Бір жылға есептегендегі амортизация нормасы, теңге
1
120000
20%
24000
2
96000
20%
19200
3
76800
20%
15360
4
61440
20%
12288
5
49152
20%
9830,4
6
39321,6
20%
7864,32
7
31457,28
20%
6291,456
8
25165,824
20%
5033,1648
9
20132,6592
20%
4026, 53184
10
16106,12736
20%
3221,225472
Бұл жағдайда жою бағасы тең болады: 16106,12736-3221,225472=12884,90189
Жыл
Пайда өсімі, теңге
Салық сомасы, теңге
Таза ақшалық ағын(TAA)теңге
Жоба басынан TAA сомасы
Дисконттау факторы,10%
Дисконтталған TAA, 10%
Дисконттау факторы, 12%
Дисконтталған TAA,12%
1
1000
380
24620
24620
0,909
22379,58
0,893
21985,28
2
5800
2204
22796
47416
0,826
18829,5
0,797
18168,41
3
9640
3663,2
21336,8
68752,8
0,751
16023,94
0,712
15191,8
4
12712
4830,6
20169,44
88922,24
0,683
13775,73
0,636
12827,76
5
15165,6
5764,4
19235,552
108157,79
0,621
11945,28
0,567
10906,56
6
17135,7
6511,6
18488,4416
126646,23
0,654
10427,48
0,507
9373,64
7
18708,5
7109,2
17890,7533
144536,99
0,513
9177,956
0,452
8086,62
8
19966,8
7,587,4
17412,6026
161949,59
0,467
8131,685
0,404
7034,691
9
20973,5
5969,9
17030,0821
178979,67
0,424
7220,755
0,361
6147,86,
10
21778,8
8275,9
16724,0657
195703,74
0,386
6455,489
0,322
5385,149
10
12884,9
4896,3
7988,63917
203692,38
0,386
3083,615
0,322
2572,342
20369,238
127451
117680,5
Берілген инвестициялық жоба нәтижелігінің амортизацияның қосарлы регрессия тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:
Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда): 5+[(120000-108157,79)20369,238]=5, 581;
Инвестициялық капитал табыстылығы(%):[20369,238120000]*1 00%=16,97;
Қарапайым табыс нормасы(теңгеде):NPV(10%)=127451-12 0000=74510;
Табыстылық индексі:PI=127451120000=1,0621;
Табыстылықтың ішкі нормасы(%)-IRR:
NPV(12%)=117680,5-120000=-2319,50,
IRR=11,525 % 10%
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
5,581
16,97
7451,00
1,062
11,525
Көрнекілік үшін барлық есептік мәліметтерді бірыңғай кестеге келтіреміз:
Амортизацияны есептеу тәсілі
Өтелімпаздық мерзімі, жылдар
Инвестициялық капитал табыстылығы,%
NPV(10%),теңге
PI
IRR,%
Түзу сызықты есептеу
5,982
16,72
3268,7
1,027
10,658
Азайтылған қалдық
6,267
17,55
4977,3
1,041
10,936
Кумулятивті
5,465
16,716
7190,14
1,0599
11,507
Қосарлы регрессивті
5,581
16,97
7451,00
1,062
11,525
Осылайша, бұл талдауда амортизация есебінің төрт тәсілі қарастырылды:
1). Түзу сызықты есептеу;
2).Азайтылған қалдық;
3).Кумулятивті тәсіл;
4).Қосарлы регрессивті тәсіл.
Бұл талдаудың мақсаты : амортизацияны есептеудің түрлі тәсілдері жобалар табыстылығының негізгі көрсеткіштеріне қалай әсер ететінін анықтау. Берілген жағдайда бұл көрсеткіштер: инвестициялардың өтелімпаздық мерзімі, инвестициялық капитал табыстылығы, қарапайым табыс нормасы, таза ағымдағы баға (NPV), табыстылық индексі(PI), табыстылықтың ішкі нормасы (IRR). Жүргізілген талдаудан анағұрлым аз тартымдылықты амортизацияны түзу сызықты есептеу тәсілі екендігі көрініп тұр- мұнда қарапайым табыс нормасы, таза ағымдағы баға (NPV) , табыстылық индексі (PI), табыстылықтың ішкі нормасы (IRR) көрсеткіштері ең төменгі мән береді. Ал анағұрлым тартымды тәсіл қосарлы регрессивті болып шықты, мұнда NPV, PI, IRR бойынша ең үлкен көрсеткіштер. Бұл ең алдымен қосарлы регрессивті тәсілде , жылдамдатылған қысқарту тәсілінде түзу сызықты есептеу тәсіліне қарағанда екі еселенген норма қолдануымен түсіндіріледі. Барлық ірі компаниялар әдетте бухгалтерлік есептің екі тобын жүргізеді: біреуі өз - акционерлері үшін , ал екіншісі салық қызметі үшін. Акционерлер үшін есепте біркелкі амортизация, ал салық салуға - жылдамдатылған амортизация қолданылады. Салық қызметі мұндай қулыққа қарсы емес, осының арқасында фирмалар жарияланатын есептіліктерінде барлық жағдайда жылдамдатылған амортизация қолданғаннан гөрі жоғары табысты көрсетеді.
Сонымен бірге салық салу мақсаты үшін және акционерлер алдындағы есептілік үшін бухгалтерлік есепте басқа да түрлі айырмашылықтар бар. Акционерлер алдындағы дайын есептілікте фирма біркелкі амортизация тәсілін , ал өзінің салық есебінде жылдамдатылған амортизация тәсілін қолдана алады.Осы және басқа да заңды және мәдениетті әрекеттермен табысты компаниялар кейде толығымен салықтан құтылып жүр. Шамамен барлық компаниялар жарияланатылатын есептіліктерге қарағанда аз салық төлейді. Салық сомаларымен нақты төленген есептік салықтық ауытқулар арасындағы жылдық ауытқулар қаржылық есептіліктердің қосымшаларында түсіндіріледі. Кумулятивті айырмашылық баланста “салықтар бойынша мерзімі өткен қарыз” бабы бойынша көрсетіледі, алайда тым үлкен салықтық қорғаны бар компаниялар үшін мұнда тұзақ жасырылған: бұл минималды баламалы салық. Компаниялар минималды баламалы салықты қарапайым тәсілмен есептелген салықты асырған барлық жағдайда төлеуі тиіс. Бұл салық салынатын табысты қайта есептеуді талап етеді, оны жүргәізуде жылдамдатылған амортизациядан түскен пайданың бөлігі және салық салуда шегерілетін өзге де баптар қайта қосылады. Баламалы минималды салық әдетте алынған көлемнің 20%-н құрайды. Арендалық төлем баламалы минималды салық есебінде табысқа қайта қосылатын бапқа жатпайтыны белгілі. Егер сіз жабдықты сатып алмай, жалға алсаңыз, салықтық амортизация баламалы минималды салық сияқты аз болады. Егер жалға беруші баламалы минималды салыққа түспесе және амортизациялық салықтық қорғанысты жалға алушыға едәуір арендалық төлемге бере алса, онда таза ұтыс болады. Жылдамдатылған амортизация салық төлеу мерзімін ұзартады, бірақ олардан босатпайды. Есеп жүйелерін мұндай бөлу барлық жерде кездеспейді. Жапонияда, мысалы, акционерлер алдындағы есептілікте көрсетілетін салық сомалары үкіметке төленген нақты салықтармен сәйкес болуы тиіс, Францияда және басқа Еуропалық елдерде де дәл осылай.
Бағалы қағаздар негізінен қарыз капиталының қозғалысын сипаттайтын қарыз қозғалысының нысаны болып табылады. Ал қарыз капиталы-қарызға беріліп, меншік иесіне пайыз түрінде табыс әкелетін ақша капиталы. Бағалы қағаздармен байланысты жалған капитал деген ұғым жиі қолданылады.
Жалған капитал дегеніміз - қосымша табыстың бір бөлігін дивиденд немесе пайыз түрінде иемденуге құқық беретін бағалы қағаздар иесінің меншік титулы.
Бағалы қағаздар келесі себептерге байланысты жалған капитал деп аталынады:
1).Табыс көзі-тауар өндірісі. Ал бағалы қағаздардың пайда болуы өндірістік капиталмен тығыз байланысты. Өнім өндірістен айналымға түсіп, табыс әкеледі. Ал бағалы қағаздар өндірістен тыс тек айналымнан табыс әкеледі.
2).Бағалы қағаздардың капитал боып есептелетін себебі, оларды сатуға болады, бірақ олардың құны өзі төмен, ал нарықтық бағалары ирроционалдық сипатта болып табылады. Жалған капиталдың бағасы капиталға сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына және бағалы қағазды сатудан түсетін табыстың мөлшеріне байланысты анықталады.
ҚР Азаматтық кодексінің 129-бабы бойынша бағалы қағаздарға келесідей анықтамалар берілген:
1). Бағалы қағаздар мүліктік құқықты куәландыратын белгілі бір жазбалар мен басқа белгілердің жиынтығы.
2). Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және т.б. бағалы қағаздар жатады.
Бұл анықтама заңдық тұрғыдан қарастырылған. Ал бағалы қағаздардың экономикалық мағынасы мынадан келіп шығады: тұтастай тауар әлемі екі топқа бөлінеді: тауарлар(материалдық игілік, өндіріс құралдары, қызмет және ақшалар). Ақша тек жай ақша түрінде және қосымша ақша әкелетін капитал түрінде болуы мүмкін. Ақшаның әрқашанда бір заңды тұлғадан немесе жеке тұлғадан келесі бір тұлғаға ауысу қажеттілігі туындайды. Әлемдік тәжірибе қаржы нарығындағы ақша қозғалысының екі негізгі әдісін көрсетеді- несиелеу процесі арқылы және бағалы қағаздарды айналысқа шығару арқылы. Тауарлы нарықта да әлі өндірілмеген немесе жеткізілмеген тауарды өткізу керек болады. Бірақ бағалы қағаздар ақша да материалдық тауар да емес. Оның құндылығы иесіне беретін құқықта. Сатып алушы өзінің ақшалай капиталын бағалы қағазға айырбастау арқылы оған меншік құқығын сақтай отырып, пайыз немесе дивиденд түрінде белгілі бір қалыпты табыс алу мүмкіндігіне ие болады.
Бағалы қағаз- ерекше нарықта бағалы қағаздар нарығында айналыста болатын ерекше тауар да, қызмет те, ақша да болып табылмайды. Дегенмен, бағалы қағаздар оларды ақшамен жақындастыратын кейбір ерекшеліктерге ие. Олардың негізгілері мыналар-оның түрлі формада (сатып алу-сату, өтеу, эмитентке қайтару, құқықтарын беру және т.б.) ақшаға айырбасталу мүмкіндігі. Ол есеп айырысу кезінде қолданылуы мүмкін, кепіл құралы болуы мүмкін, бірнеше жылдарға сақталып тұруы немесе мерзімсіз уақытқа мұраға берілуі және сыйлық ретінде тартылуы мүмкін.
Осылайша бағалы қағаздар - иесіне белгілі бір табыс, құқық және міндеттеме әкелетін, сондай-ақ оны үшінші бір тұлғаға өткізу үшін жаңа келісімшартты қажет етпейтін құжат болып табылады. Бағалы қағаздардың осы соңғы қасиеті оған ерекшеліек береді. Бұл белгілі бір деңгейде ыңғайлы және соған сәйкес трансакциондық шығындарды қысқартады.
Бағалы қағаздар мынадай қоғамдық маңызы бар бірнеше қызметтерді атқарады:
1).Экономиканың түрлі салалары арасында, территориялар мен елдер арасында, әлеуметтік топтар арасынд, экономиканың сфералары мен мемлекет арасындаақша құралдарын қайта бөлу.
2).Ұстаушыға: капиталға, басқаруға қатысуға, ақпаратқа белгілі бір деңгейде қосымша құқық береді.
3).Капиталдан табыс табуға және капиталдың өзін қайтарып алуға мүмкіндік береді.
Бағалы қағаздар мынадай негізгі ерекшеліктерімен сипатталуы тиіс:
1).Айналымдылығы;
2).Өтімділігі;
3).Тәуекелділігі.
Айналымдылығы бағалы қағаздың нарықтағы сатып алынатын және сатылатын қасиеті көп жағдайларда басқа құралдардың айналымын жеңілдететіндей өз бетімен төлем құралы бола алады.
Өтімділігі бағалы қағаздың өтімділік қабілетінің болуы, қысқа мерзім ішінде ақша қаражатына айнала алатындығы, ұстаушы үшін аздаған нарықтық бағаның тербелуінде және сатылудағы кешігуінде болымсыз шығын да болуы.
Тәуекелділігі бағалы қағаздарды инвестициялауда шығынданып қалу мүмкіндігі және оған тән шарасыздық. Ақшаны бағалы қағаз сатып алуға бере отырып, әркім өзінің салым салғанын біледі, бірақ қайтарымын білмейді.
Бағалы қағаздарға келесідей сипаттама беруге болады:
1).Меншік иесінің мүліктік құқын куәландыратын құжат;
2).Инвестордың белгілі бір қаржы сомасын инвестициялағаны туралы мәлімет береді;
3).Нақты активтерге қатысты талаптарды сипаттайды.
Бағалы қағаздар шығарылу нысаны бойынша келесідей болып бөлінеді:
1).Құжатты;
Құжатсыз.
2).Эмиссиялық;
Эмиссиялық емес.
3).Атаулы;
Ұсынбалы;
Ордерлі.
Құжатты бағалы қағаз -белгілі бір формасы бар, құжат түрінде шығарылатын бағалы қағаз.
Құжатсыз бағалы қағаз -формасы жоқ, электронды жазбаша түріндегі бағалы қағаз.
Электронды бағалы қағаз-ол тек атаулы нысанда шығарылады, өйткені электрондық базада белгілі бір заңды немесе жеке тұлғаның атына тіркеледі.
Эмиссиондық бағалы қағаз- белгілі бір шығарылым шегінде бірдей белгілері мен мәліметтері бар және ортақ шарттарға сай орналастырылатын, айналысқа түсірілетін бағалы қағаздар. Оларға акциялар, облигациялар, инвестициялық пайлар жатады. Шығарылуы кезінде қаржылық органда тіркеуге алынады.
Эмиссиондық емес бағалы қағаз-осы белгілерге келмейтін бағалы қағаздар.
Атаулы бағалы қағаз-құжатта көрсетілген тұлғаның құқығын растайтын бағалы қағаз. Бұл құқық меншік иесі реестірінде жазылады. Атаулы бағалы қағаздың артықшылығы -меншік иесі әрқашанда белгілі және салық салу үшін операциялар айқын.
Ұсынбалы бағалы қағаз -бағалы қағаз ұстаушының құқығын анықтайды. Онда меншік иесінің аты тікелей көрсетілмейді, ал оның айналысы үшін ешқандайда тіркеуге алудың қажеті жоқ. Артықшылығы айналыс жылдамдығы мен есеп - айырысу деңгейі жоғары. Айырбас кезеңіне қосымша шығарылымдарды қажет етпейді.
Ордерлі бағалы қағаз- онда аталған тұлғаның құжаттарына кей жағдайда басқа тұлғаға берілгенін растайтын құжат. Ордерлі бағалы қағаз құқықтар осы бағалы қағаздың берілуі туралы жазба- индоссамент жасау арқылы беріледі. Құқықтарды беруші-индоссант құқықтардың орындалуына байланысты жауап береді. Құқықтарды алушы тұлға индоссант деп аталады.
Ақшалай қаражатты инвестициялаудың нысандары бойынша бағалы қағаздар былайша бөлінеді:
1). Үлестік -акция, акция сертификаттары, инвестициялық пайлар жатады. Бұл құжатта кәсіпорын тартылған жағдайда мүліктің бір бөлігін иемденуге, жарғылық капиталды құруға қатысуға, табыс алуға , кәсіпорын басқаруға құқық береді.
2). Қарыздық - облигациялар жатады. Инвестор мен эмитент арасындағы қатынасты сипаттайды және белгілі мерзімнен кейін қарыз мөлшері, пайыз төлеу эмитенттің міндеттемесі болып табылады.
ҚР заңнамасы бойынша ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz