Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі

Кіріспе

Н. Ә. Назарбаев: “Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық. Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық әлеуметтік, саяси және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл қадам бастық”.

Қазақстан Республикасының Елбасының осы сөздерінде айтылғандай тәуелсіздік алғаннан бергі он жеті жыл ішінде елімізде талай өзгерістер болды. Біздің экономикамыз әлеуметтік бағыттағы демократиялық, азаматтық қоғамның экономикасы болуға бет алды. Біз тәуелсіздіктің екі жағы бар екенін білеміз. Бір жағы - саяси тәуелсіздік болса, екінші жағы - экономикалық тәуелсіздік. Ғылыми тұрғыдан алғанда экономикалық тәуелсіздік саяси тәуелсіздіктің негізі болып табылады. Экономикалық тәуелсіздігі жоқ елдің тәуелсіз ел болуы екі талай. Тұрақты да күшті экономика болмайынша саяси даму ауыр да баяу жүріп, елді тұрақсыздандыруға соқтыруы мүмкін екені белгілі болды. Алдымен экономика содан кейін саясат деген қағида өзін толық ақтап шықты. Елімізде орнаған саяси тұрақтылық сыртқы инвесторлар үшін экономиканың тартымдылығын қамтамасыз етті. Экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасы қаланды. Біздің елде мүлдем жаңа экономикалық жүйенің іргетасы қаланды. Ішкі тұрақтылыққа дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономика сомдалды . Елбасының “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауында еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің санатына қарай жасайтын қарышты қадамдары туралы айтылған еді. Елбасы үкіметке экономиканың өсуі мен қаржылық мүмкіндіктерге сүйене отырып, халықтың әл- ауқатын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыра беруді тапсырды.

Елбасының Қазақстан халқына “Қазақстан-2030” барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы жолдауында XX ғасырдың 90-шы жылдары республика экономикасында орын алған дағдарыстың себептері ашылып, оны жеңудің жолдары айтылған.

Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін тудырады. Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан, елде ғылыми-техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді әлеуметтік-экономикалық қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса қажетті түрлі бизнес салаларындағы компаниялардың қызметін талдау, олардың тұрақтылығының

негізі ретіндегі инвестициялық портфелінің қалыптасу тетігіне айрықша маңыз беріліп отыр.

Жалпы қаржы жүйесінде корпоративтік қаржы секторы жетекші орын алады.

Бүгінгі таңда, нарықтық экономика жағдайында шаруашылық субъектілер арасынан корпорациялар маңызды орынға иеленіп отырғаны баршамызға белгілі. Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан нарықтық реформалар барысында экономиканың салаларында түрлі коммерциялық, кәсіпкерлік ұйымдар қалыптасып дамуда.

Кәсіпорындар мен коммерциялық ұйымдардың бәсекеге қабілетті дауының негізгі алғышарты -компанияның қаржы ресурстары және олардың құралу көздерін қалыптастыру, капитал құрамы мен құрылымын жетілдіру, ақша қаражаттарын тиімді пайдалану, басқару, инвестициялық портфелін сапалы әрі тиімді қалыптастыру арқылы олардың қаржылық тұрақтылығын, төлемқабілеттілігін, өтімділігін қамтамасыз ете отырып, жоғары нәтижелілікке жету болып табылады.

Компания қызметіндегі жоғары тұрақтылық пен табыстылықтың негізгі көзі болып табылатын инвестициялық портфельді қалыптастыру тетіктерімен, яғни корпоративті бағалы қағаздар - акциялар мен облигацияларды талдау арқылы олардың нарықтық экономиканың даму барысындағы өзгерістерге бейімделуін толығымен танысып және зерттеу мақсатында курстық жұмыстың тақырыбы “Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетігі” деп таңдап алынды. Курстық жұмыстың өзектілігі - Қазақстан Республикасының әлемдік қауымдастыққа интеграциялануына және жаһандану үрдісіне қатысуына байланысты еліміздегі компаниялардың тұрақтылығына, табыстылығына негіз болып табылатын инвестициялық портфелдің сапалы қалыптасуы, даму барысында халықаралық талаптарға сай келуі, өзінің қызмет ету стандарттарын сауатты және бәсекеге қабілетті етіп ұйымдастыруы. Жұмыс үш бөлімнен тұрады: Бірінші бөлімде инвестициялық портфелді бәсекеге қабілетті қалыптастыру, компанияның инвестициялық портфелін қалыптастырудағы қаржылық инвестициялардың ролі, яғни корпоративтік бағалы қағаздардың компания капиталын ұлғайтудағы маңызы туралы жазылған. Екінші бөлім - компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын және ұтымдылық көрсеткіштерін талдау. Үшінші бөлім-инвестициялық портфельді қалыптастыру барысындағы кездесетін негізгі мәселелер және оны шешу жолдар жөнінде жазылған.

Қорытынды бөлімде жалпы компания қызметіндегі инвестициялық портфельдің ролі, яғни оны тиімді әрі тұрақты ету жолдары, дұрыс ұйымдастыру және сауатты қалыптастыру арқылы орын алуы мүмкін, ықтимал тәуекелдерді кездестірмеу, нарықтық экономиканың дамуымен сәйкесінше елдегі компаниялардың даму үрдістеріне, өзгерістеріне баға беру. Еліміздегі компаниялардың қызметі алдыңғы қатарлы, дамыған елдердің яғни халықаралық стандарттарына сәйкес келіп, өзіндік ұлттық дамудың бағыт-бағдарын қалыптастыруды зерделеу.

Курстық жұмыстың мақсаты : Компаниялардың әлемде бәсекеге қабілетті болуы үшін тұрақтылығын қамтамасыз етуде инвестициялық портфельді тиімді қалыптастыру жолдарын анықтау және оның жоғары деңгейде жүргізілуінің аса маңызды екеніне көз жеткізу. Жұмысты жазу барысында экономикалық әдебиеттерді, журналдарды, газеттерді, ғылыми еңбектерді пайдаланып, компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру үрдістерімен толық танысу мүмкіндіктері болды . Жұмысты жазу барысында қойылған міндеттер :

-Бәсекеге қабілетті қалыптастырылған инвестициялық портфельді анықтау;

-Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру тетіктері ретіндегі корпоративтік бағалы қағаздармен танысу;

-Компанияның инвестициялық тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерге талдау жүргізу;

-Компания қызметіндегі инвестициялық портфельді қалыптастыру барысында кездесетін мәселелерді анықтау және оларды тиімді шешу жолдарын зеделеу.

Өндірістік инвестицияларды талдауда жабдықтың тозуы мен амортизациясы проблемасын қарастырмауға болмайды. Әрине, амортизация сомаларын анықтаудың әртүрлі тәсілдері әртүрлі нәтижеге алып келеді. Сонымен қатар тәсілді таңдау мүмкіндігі, бар болған жағдайда, өндірістік жағдайлар ерекшелігін ескеруге мүмкіндік береді. Жабдық тозуының түрлі үлгілерімен, отандық тәжірибеде әлі қолданылмаса да, сондай-ақ кәсіпорын қызметінің нәтижелілігін бағалауға әсерімен танысу теориялық және тәжірибелік қатынаста пайдалы болып табылады. Ерте ме кеш пе қазақстандық тәжірибе осыған келеді.

Амортизация түсінігінің туындауы бухгалтерлердің ұстамдардың бөлігін жабдыққа жұмсау талпынысына байланысты, оның нәтижесінде кәсіпорын ағымдағы қызмет шығындарынан пайда алады. Жерден басқа сезілмелі активтер уақыт өткен сайын тозатындықтан және ең соңында сынатындықтан, бухгалтер алдында дереу шешілуге тиісті проблема туындайды: активтердің құны біртіндеп шығынға жазылатындай тиімдікезеңді қалай анықтауға болады. Сонымен бірге бухгалтер тозудыесептеудің қай тәсілін қолданған дұрыс екендігін шеше білуі тиіс. Жою бағасын немесе активтердің эксплуатация мерзімінің соңында алуға болатын соманы қалай анықтауды білу керек- тозу тек қана біріншілік және жою бағалары сомакда есептеледі. Ұқсас тұжырымдар патент және лицензия, біріншілік бағасына бірнеше жыл кезеңіндегі шығындар кіретін амортизациялық аударымдар сияқты материалдық емес активтерге, сонымен қатар пайдалы қазбалар кеніші және кесіп алуға арналған ормандар сияқты ерекше активтерге де тиесілі.

Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнын құрайтын негізгі элементтердің бірі болып табылады. Амортизациялық аударымдардың асырылған немесе азайтылған сомалары салық салудағы дәлсіздіктерге алып келеді. Салықтық жеңілдіктердің-салықтық амортизациялық аударымдардан босату-экономикалық талдау нәтижелерін өзгертетін есептеу жеңілдігі үшін инвестициялық жобаларда тозу түзу сызықты есептеледі деп болжанған болатын. Негізгі капиталдың тозуы қосымша шығындардың құрамына кіреді және негізгі капитал сомасының бағасын азайтатын баланстың “тозу” немесе “амортизациялық аударымдарға резерв” баптарында жиналады. Осылайша, уақыт өте активтердің баланста көрсетілетін біріншілік бағасы одан кезең сайын ағымдағы қосымша шығындарыды кесу нәтижесінде түседі. Кәсіпорындардың қызмет нәтижелігін бағалау үшін амортизациялық аударымдар қайда түсетініні, демек табыстар мен шығындар туралы есептілік баптарының мөлшеріне қандай әсерін тигізетіні маңызды. Ақшалық ағындармен басқару көзқарасынан амортизацияның салықтарға әсерінің мәні үлкен. Әдетте амортизациялық аударымдар олар тек тура және қосымша шығындар уақытында үлестірудің бухгалтерлік тәсілі болуына қарамастан салықтан босатылады. Менеджерлер ақшалық заттар ағынын ағымдағы кезеңдегі салық төлеуден минималдау үшін амортизацмяға ең жоғары аударымдар ставкасын белгілейді, ол заңмен рұқсат етілген. Тозуды есептеу тәсілін таңдау ішкі бухгалтерлік есепті жүргізу үшін және есептілікті құру үшін бір тәсілді, ал табыс салығын есептеу үшін басқасын қолдануға мүмкіндік беретін салықтық заңнамамен жеңілдетіледі. Тауарлы-материалды активтердің бағасын анықтау үшін бұған рұқсат етілмейді. Осылайша, компания екі тәсілдің де артықшылығын қолдана алады: есептілікте едәуір үлкен табысты көрсетуүшін тозуды есептеудің едәуір баяу жылдамдығын және төленетін салықтардың сомасын азайту үшін амортизацияның тездетілген жылдамдығын.

Негізгі заттар өндіріс процесіне қатыса отырып, өзінің пайдалы қасиеттерін жоғалтатыны белгілі.

Капиталдың ағымдағы бағасына қатысты жылдамдатылған амортизация кейбір артықшылықтар береді, себебі нәтижесінде салық сомасының өсуі болашаққа орын ауыстырады. Басқаша айтқанда, жобаның өмірлік циклының алғашқы жылдарында “салықтық қалқан” әсері тозуды біркелкі есептеуге қарағанда маңызды болады. Сәйкесінше активтер қызметі мерзімінің қысқаруы жобаның алғашқы сатыларында едәуір маңызды салықтық жеңілдіктерді пайдалануға мүмкіндік береді. Инвестициялық жобадан болатын пайда капиталдың ағымдағы бағыты көзқарасынан артады, егер компанияның салық салынатын табысы алғашқы амортизациялық аударымдарды асыру артықшылықтарын пайдалану үшін жеткілікті мөлшерде жоғары болса.

Шаруашылық субъектілер өзінің есептік саясатында амортизацияны есептеудің келесі тәсілдерін қолдануға құқылы:

бағаны біркелкі (түзу сызықты) шығынға жазу тәсілі;

бағаны орындалған жұмыс көлеміне пропорционалды түрде шығынға жазу;

жылдамдатылған шығынға жазу тәсілі;

азайтылатын қалдық тәсілі;

сандар сомасы бойынша бағаны шығынға жазу тәсілі(кумулятивті тәсіл) ;

қосарлы регрессия тәсілі.

“Ансат” жобасы мысалында “салықтық қалқан” болып табылатын амортизацияның маңыздылығын көруге болады. Бұл “салықтық қалқан” әсерінің түрлі тәсілдерін көрсету мүмкіндіктерінің бірі. Салықтық заңнамамен рұқсат етілген жылдамдатылған амортизация жобаның алғашқы өмір сүру жолдары пайдалығын едәуір арттыру тенденциясына ие болады.

“Ансат” компаниясы.

“Ансат” компаниясы қол еңбегін анағұрлым автоматтандырылған технологияға ауыстыруға ұмтыла отырып орнатуды қоса алғанла бағасы 12 теңге болаьын 10 жыл қызмет ететін жабдықты сатып алу мүмкіндігін ойластыруда. Осы уақыт ішінде тозу есептілікте де, салықтық декларацияда да түзу сызықты тәсілмен шығынға жазылады. Бұл жағдайда жою бағасы нөлге тең болады. Күтілмелі бас пайда- еңбек өндірушілігін арттыружәне материалдар бұзылуының азаюы нәтижесіндегіүнемдеу. Бір жылдағы таза үнемдеу-25000 теңгені құрайды. Мерзім соңында жабдық шығынға жазылады. Табыс өсімі салығы-38%. Инвестициялар салықтан кейінгі табыс бойынша 10% пайданы қамтамасыз етеді. Амортизацияны әртүрлі тәсілдермен есептеудің нұсқаларын аламыз (азайтылатын қалдық тәсілімен, кумулятивті тәсілмен) және әр жағдай үшін есептейміз:

1) . Инвестициялық капиталдың өтелімпаздық мерзімі;

2) . Инвестициялық капитал табыстылығы;

3) . Қарапайым табыс нормасы (NPV) ;

4) . Табыстылық индексі (PI) ;

5) . Табыстылықтың ішкі нормасы (IRR) ;

6) . Алынған мәліметтерді салытыру.

Берілген инвестициялық жобаның ұтымдылық критерийлерін түзу сызықты амортизацияны қолданып есептеу келесідей нәтижелерді береді:

Пайда өсімі тең (теңгеде) : 25000-12000=13000;

Пайда өсім салығы (теңгеде) : 13000*38%= 4940;

Бір жылдағы таза ақшалық ағын(теңгеде) : 25000-4940=20060;

Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда) : 5+[(12-100300) /20060] =5, 982;

Инвестициялық капитал табыстылығы(%) :[20060/12] *100%=16, 72;

Қарапайым табыс нормасы(теңгеде) : NPV(10%) =20060*6, 145-12=3268, 7>0;

Табыстылық индексі:PI=123268, 7/12=1, 027>1;

Табыстылықтың ішкі нормасы(%) -IRR:

NPV(12%) =20060*5, 650-12=-6661<0;

IRR=10, 658%>10%.

Барлық критерийлер бойынша жоба тартымды. Ол қазіргі уақыттағы қойылатын талаптарға жауап береді.

Амортизацияны азайтылған қалдық тәсілімен есептеуде келесі көрсеткіштерді аламыз: Амортизация нормасы былай анықталады: А=100%/10=10%.

Бұл жағдайда жою бағасы тең болады:

46490, 45868-4649, 045868=41841, 4128

Осылайша, берілген инвестициялық жоба нәтижелілігінің амортизацияның азайтылған тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:

Өтелімпаздық мерзімі (жылдарда) :6+[(12-114366, 29) /21064, 194] =6, 267;

Инвестициялық капитал табыстылығы(%) :[21064, 194/12] *100%=17, 55;

Қарапайым табыс нормасы(теңгеде) :NPV(10%) =124977, 3-12=4977, 3>0;

Табыстылық индексі:PI=124977, 3/12=1, 041>1;

Табыстылықтың ішкі нормасы(%) -IRR:

NPV(12%) =114346, 2-12=-5653, 8<0,

IRR=10, 936%>10%

Амортизацияны кумулятивті тәсілмен есептеу келесі көрсеткіштерге алып келеді:

Кумулятивті сан тең:1+2+3+4+5+6+7+8+9+10=557

Бірінші жылда амортизациялық аударымдар:(10/55) *12.

Екінші жылда амортизациялық аударымдар:(9/55) *12.

Үшінші жылда амортизациялық аударымдар: (8/55) *12.

Төртінші жылда амортизациялық аударымдар: (7/55) *12.

Бесінші жылда амортизациялық аударымдар : (6/55) *12.

Алтыншы жылда амортизациялық аударымдар: (5/55) *12.

Жетінші жылда амортизациялық аударымдар: (4/55) *12.

Сегізінші жылда амортизациялық аударымдар: (3/55) *12.

Тоғызыншы жылда амортизациялық аударымдар: (2/55) *12.

Оныншы жылда амортизациялық аударымдар: (1/55) *12.

Бұл жағдайда жою бағасы нөлге тең.

Осылайша, берілген инвестициялық жоба нәтижелілігінің амортизациясының кумулятивті тәсілімен есептелгендегі критерийлері келесідей:

Өтелімпаздық мерзімі(жылдарда) : 5+[(12-110663, 64) /20060] =5, 465;

Инвестициялық капитал табыстылығы (%) : [20060/12] *100%=16, 716;

Қарапайым табыс нормасы(теңгеде) :NPV(10%) =127190, 1-12=7190, 1>0;

Табыстылық индексі:PI=127190, 1/12=1, 0599>1;

Табыстылықтың ішкі нормасы(%) -IRR:

NPV(12%) =117646, 7-12=-2353, 298<0,

IRR=11, 507 %>10%

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс