Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі мен есеп саясатының сипаттамасы
1. Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі мен есеп саясатының сипаттамасы.
1.1. Зерттеліп отырған кәсіпорынның техникалық.экономикалық сипаттамасы.
1.2 Кәсіпорынның есеп саясаты
2.Өндірістегі өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік әдісінің есебі.
2.1Шығындар есебі әдісінің сипаттамасы және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау.
2.2 Шығынның есеп жүйесіндегі шығын есебінің нормативтік әдісі.
2.3 Шығындардың ауытқу есебі.
3.Өндірістегі шығындарды есепке алудың аудиті мен талдауы.
3.1 Өндірістегі шығындардың аудиті.
3.2 Шығындарды нормативтік әдіспен калькуляциялаудың ауытқуының талдауы.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша 1
Қосымша 2
1.1. Зерттеліп отырған кәсіпорынның техникалық.экономикалық сипаттамасы.
1.2 Кәсіпорынның есеп саясаты
2.Өндірістегі өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік әдісінің есебі.
2.1Шығындар есебі әдісінің сипаттамасы және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау.
2.2 Шығынның есеп жүйесіндегі шығын есебінің нормативтік әдісі.
2.3 Шығындардың ауытқу есебі.
3.Өндірістегі шығындарды есепке алудың аудиті мен талдауы.
3.1 Өндірістегі шығындардың аудиті.
3.2 Шығындарды нормативтік әдіспен калькуляциялаудың ауытқуының талдауы.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша 1
Қосымша 2
Өзектілігі - оңтайлы басқару мен қаржылық шешімдерді қабылдау үшін өз шығындарыңды және бәрінен бұрын өндірістік шығындар жайлы ақпаратты талдай білу керек. Шығындарды талдау-олардың тиімділігін анықтауға, олардың шектен тыс болу-болмауын айқындауға, жұмыстың сапалық көрсеткіштерін тексеруге, бағаларды дұрыс қоюға, шығындарды реттеу мен бақылауға, пайда мен өндірістің пайдалы деңгейін жоспарлауға көмектеседі.
Кейінгі уақытқа дейін талдау мен есеп «қазандық» деп аталатын тәсілмен жүзеге асырылып келді.Біртұтас бухгалтерлік тізілімдеме барлық есепті кезең ішінде қолдану орны мен қандай мақсатқа бағытталуына қарамастан, өндіріске жұмсалған барлық қаражат-құралдар есептелді.Нәтижесінде шығарылған өнімнің ассотименті мен құрылымы ескерілмей нақты шығыстардың жалпы сомасы шығатын «Қазандық» тәсіл шығындарды азайту мүмкіндігін анықтамайтын шығындардың бағыты бойынша өндірістің шығындарын, олардың пайда болған орындарын (цехтар, бөлімдер, қызметтер),шығарылатын өнімдер бойынша (орындаған жұмыс, көрсетілетін қызмет және т.б) бақылауға арналған қажетті мәліметтерді алуға мүмкіндік бермейтін.
Отандық ұйымдарға бүгінгі уақытқа дейін орталықтандырылған мемлекеттік баға белгілеу жағдайында дұрыс болып шыққан бұйымдар арасындағы қосымша шығындарды бөлу арқылы толық өзіндік құн есебі ғана қолданылады.Меншіктің әр түрлі нысаны ұйымның жекелену, мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру процесінің даму, еркін баға белгілеу мен шығарылатын өнімнің ассортиментін өз бетінше жоспарлау тетіктерін енгізу, нарықтық экономиканың басқа жақтарын дамыту шамасы бойынша бухгалтерлік практиканың бірі-басқару есебіне деген қажеттілік бірте-бірте өсуде.
Кәсіпорындар іс жүзінде жоспарлау мен өзіндік құнды калькуляциялау саласындағы мамандарды тартпайды, бұл шаруашылықты тиімсіз жүргізуге, кейде банкротқа ұшырауға әкеледі. Бақылаусыздық пен жылдам ақша алу кезі өтеді, оның орнына шаруашылық жүргізудің өркениетті формасы келеді, ол меншік иелерін шығыстар мен кірістерді санауға, содан кейін ғана шешім шығаруға мәжбүр етеді.
Өнімнің өзіндік құны – бұл кәсіпорынның өндіру және сатумен байланысты барлық шығындарын ақшалай сәулелендіретін, кәсіпорын (фирма) қызметінің маңызды экономикалық көрсеткіштерінің бірі. Өзіндік құн өзі өндіретін өнімі кәсіпорын үшін неге тұратындығын көрсетеді. Өзіндік құнға өнімге кіргізілген өткен еңбек шығындары (негізгі қорлар амортизациясы, шикізат материалдар, жанар май және басқа материалдық ресурстар құны) және кәсіпорын қызметкерлеріне төлемдік (еңбек ақы) шығындар кіреді.
Өзіндік құн жайында мәліметтер, нақты шығындардың қабылданған нормативтерге үйлестігін бақылау үшін, өндірістік шығындардың одан ары төмендеуі резервтерін жариялау үшін өндірісті басқаруда кеңінен қолданылады. Өнімнің (жұмыс, қызметтің) көлемі өндіріс процессінің нәтижелілігін көсетеді, сәйкес түрде төмен өзіндік құн өнімнің (жұмыс, қызметтің) бәсекеқабілеттілігін асырады. Сатылған өнім (жұмыс, қызмет) өзіндік құнының көлемі сатудан қаржылық нәтиженің көлемін анықтайды және пайдаға салық төлеуде талап етілетін сомаға әсер етеді.
Кейінгі уақытқа дейін талдау мен есеп «қазандық» деп аталатын тәсілмен жүзеге асырылып келді.Біртұтас бухгалтерлік тізілімдеме барлық есепті кезең ішінде қолдану орны мен қандай мақсатқа бағытталуына қарамастан, өндіріске жұмсалған барлық қаражат-құралдар есептелді.Нәтижесінде шығарылған өнімнің ассотименті мен құрылымы ескерілмей нақты шығыстардың жалпы сомасы шығатын «Қазандық» тәсіл шығындарды азайту мүмкіндігін анықтамайтын шығындардың бағыты бойынша өндірістің шығындарын, олардың пайда болған орындарын (цехтар, бөлімдер, қызметтер),шығарылатын өнімдер бойынша (орындаған жұмыс, көрсетілетін қызмет және т.б) бақылауға арналған қажетті мәліметтерді алуға мүмкіндік бермейтін.
Отандық ұйымдарға бүгінгі уақытқа дейін орталықтандырылған мемлекеттік баға белгілеу жағдайында дұрыс болып шыққан бұйымдар арасындағы қосымша шығындарды бөлу арқылы толық өзіндік құн есебі ғана қолданылады.Меншіктің әр түрлі нысаны ұйымның жекелену, мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру процесінің даму, еркін баға белгілеу мен шығарылатын өнімнің ассортиментін өз бетінше жоспарлау тетіктерін енгізу, нарықтық экономиканың басқа жақтарын дамыту шамасы бойынша бухгалтерлік практиканың бірі-басқару есебіне деген қажеттілік бірте-бірте өсуде.
Кәсіпорындар іс жүзінде жоспарлау мен өзіндік құнды калькуляциялау саласындағы мамандарды тартпайды, бұл шаруашылықты тиімсіз жүргізуге, кейде банкротқа ұшырауға әкеледі. Бақылаусыздық пен жылдам ақша алу кезі өтеді, оның орнына шаруашылық жүргізудің өркениетті формасы келеді, ол меншік иелерін шығыстар мен кірістерді санауға, содан кейін ғана шешім шығаруға мәжбүр етеді.
Өнімнің өзіндік құны – бұл кәсіпорынның өндіру және сатумен байланысты барлық шығындарын ақшалай сәулелендіретін, кәсіпорын (фирма) қызметінің маңызды экономикалық көрсеткіштерінің бірі. Өзіндік құн өзі өндіретін өнімі кәсіпорын үшін неге тұратындығын көрсетеді. Өзіндік құнға өнімге кіргізілген өткен еңбек шығындары (негізгі қорлар амортизациясы, шикізат материалдар, жанар май және басқа материалдық ресурстар құны) және кәсіпорын қызметкерлеріне төлемдік (еңбек ақы) шығындар кіреді.
Өзіндік құн жайында мәліметтер, нақты шығындардың қабылданған нормативтерге үйлестігін бақылау үшін, өндірістік шығындардың одан ары төмендеуі резервтерін жариялау үшін өндірісті басқаруда кеңінен қолданылады. Өнімнің (жұмыс, қызметтің) көлемі өндіріс процессінің нәтижелілігін көсетеді, сәйкес түрде төмен өзіндік құн өнімнің (жұмыс, қызметтің) бәсекеқабілеттілігін асырады. Сатылған өнім (жұмыс, қызмет) өзіндік құнының көлемі сатудан қаржылық нәтиженің көлемін анықтайды және пайдаға салық төлеуде талап етілетін сомаға әсер етеді.
1. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасы Заңы, № 234-III 28 ақпан 2007 жыл.
2. «Қорлар» ҚЕХС
3. Типовой план счетов бухгалтерского учета, утвержденный Приказом министра финансов РК от 18.09.2002 г. №438
4. Инструкция (основа) по разработке рабочего плана счетов бухгалтерского учета для организаций, составляющих финансовую отчетность в соответстии с международными стандартами финансовой отчетности», утвержденная Приказом Министра финансов РК от 22.12.02 г. № 426.
5. Андросов А.М., Викулова Е.В. Бухгалтерский учет. –М .: Андросов, 2000
6. Безруких П.С., Кашаев А.Н., Комиссарова И.П. Учет затрат и калькулирование в промышленности. –М.: Финансы и статистика, 1989.
7. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет. –М., 2004.
8. Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаев З.К. Аудит и анализ финансовой отчетности . –Алматы: Қаржы-Қаражат, 1998.
9. Ивашкевич В.Б. Проблемы учета и калькулирования себестоимости продукции. – М .: Финансы и статистика, 1982.
10. Калькулирование себестоимости продукции в принятии управленческих решений // Бюллетень бухгалтера. № 21, 2000.
11. Капаева Т.П., Михайленко Т.М. Формирование себестоимости продукции на предприятии // Библиотека бухгалтера. № 9, сентябрь 2001.
12. Карпова Т.П. Управленческий учет. –М.: ЮНИТИ, 2003.
13. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. – Алматы.: Экономика, 2003.
14. Назарова В.Л. Управленческий учет. –Алматы: Экономика, 2005.
15. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: А.: Центраудит-Казахстан, 2002.
16. Самойленко О.Б. Методы учета затрат на производство, их преимущества и недостатки // Бюллетень бухгалтера. № 32, 2000.
17. Керимов В.З. Епифанов.,Управленческий учет прооизведственной деятельности; Учебное пособие /под ред. д.э.н В.З Керимова.-М.: Экзамен,2002
18. Кондратьева Н.С. Основы управленческого учета: Учебное пособие.-М: Финансы и статистика,2000
19. Николаева С.А. Принципы формирования и калькулирования себестоимости. Особенности учета затрат в условиях рынка «директ-костинг».-М: Аналитика-пресс, 1997.
20. Николаева О., Шишкова Т. Управленческий учет: Учебник.-М.: УРСС,2001.
2. «Қорлар» ҚЕХС
3. Типовой план счетов бухгалтерского учета, утвержденный Приказом министра финансов РК от 18.09.2002 г. №438
4. Инструкция (основа) по разработке рабочего плана счетов бухгалтерского учета для организаций, составляющих финансовую отчетность в соответстии с международными стандартами финансовой отчетности», утвержденная Приказом Министра финансов РК от 22.12.02 г. № 426.
5. Андросов А.М., Викулова Е.В. Бухгалтерский учет. –М .: Андросов, 2000
6. Безруких П.С., Кашаев А.Н., Комиссарова И.П. Учет затрат и калькулирование в промышленности. –М.: Финансы и статистика, 1989.
7. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет. –М., 2004.
8. Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаев З.К. Аудит и анализ финансовой отчетности . –Алматы: Қаржы-Қаражат, 1998.
9. Ивашкевич В.Б. Проблемы учета и калькулирования себестоимости продукции. – М .: Финансы и статистика, 1982.
10. Калькулирование себестоимости продукции в принятии управленческих решений // Бюллетень бухгалтера. № 21, 2000.
11. Капаева Т.П., Михайленко Т.М. Формирование себестоимости продукции на предприятии // Библиотека бухгалтера. № 9, сентябрь 2001.
12. Карпова Т.П. Управленческий учет. –М.: ЮНИТИ, 2003.
13. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. – Алматы.: Экономика, 2003.
14. Назарова В.Л. Управленческий учет. –Алматы: Экономика, 2005.
15. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: А.: Центраудит-Казахстан, 2002.
16. Самойленко О.Б. Методы учета затрат на производство, их преимущества и недостатки // Бюллетень бухгалтера. № 32, 2000.
17. Керимов В.З. Епифанов.,Управленческий учет прооизведственной деятельности; Учебное пособие /под ред. д.э.н В.З Керимова.-М.: Экзамен,2002
18. Кондратьева Н.С. Основы управленческого учета: Учебное пособие.-М: Финансы и статистика,2000
19. Николаева С.А. Принципы формирования и калькулирования себестоимости. Особенности учета затрат в условиях рынка «директ-костинг».-М: Аналитика-пресс, 1997.
20. Николаева О., Шишкова Т. Управленческий учет: Учебник.-М.: УРСС,2001.
Кіріспе
1. Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі мен есеп саясатының сипаттамасы.
1.1. Зерттеліп отырған кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы.
1.2 Кәсіпорынның есеп саясаты
2.Өндірістегі өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік әдісінің
есебі.
2.1Шығындар есебі әдісінің сипаттамасы және өнімнің өзіндік құнын
калькуляциялау.
2.2 Шығынның есеп жүйесіндегі шығын есебінің нормативтік әдісі.
2.3 Шығындардың ауытқу есебі.
3.Өндірістегі шығындарды есепке алудың аудиті мен талдауы.
3.1 Өндірістегі шығындардың аудиті.
3.2 Шығындарды нормативтік әдіспен калькуляциялаудың ауытқуының талдауы.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша 1
Қосымша 2
Кіріспе
Өзектілігі - оңтайлы басқару мен қаржылық шешімдерді қабылдау үшін өз
шығындарыңды және бәрінен бұрын өндірістік шығындар жайлы ақпаратты талдай
білу керек. Шығындарды талдау-олардың тиімділігін анықтауға, олардың
шектен тыс болу-болмауын айқындауға, жұмыстың сапалық көрсеткіштерін
тексеруге, бағаларды дұрыс қоюға, шығындарды реттеу мен бақылауға, пайда
мен өндірістің пайдалы деңгейін жоспарлауға көмектеседі.
Кейінгі уақытқа дейін талдау мен есеп қазандық деп аталатын тәсілмен
жүзеге асырылып келді.Біртұтас бухгалтерлік тізілімдеме барлық есепті
кезең ішінде қолдану орны мен қандай мақсатқа бағытталуына қарамастан,
өндіріске жұмсалған барлық қаражат-құралдар есептелді.Нәтижесінде
шығарылған өнімнің ассотименті мен құрылымы ескерілмей нақты шығыстардың
жалпы сомасы шығатын Қазандық тәсіл шығындарды азайту мүмкіндігін
анықтамайтын шығындардың бағыты бойынша өндірістің шығындарын, олардың
пайда болған орындарын (цехтар, бөлімдер, қызметтер),шығарылатын өнімдер
бойынша (орындаған жұмыс, көрсетілетін қызмет және т.б) бақылауға арналған
қажетті мәліметтерді алуға мүмкіндік бермейтін.
Отандық ұйымдарға бүгінгі уақытқа дейін орталықтандырылған мемлекеттік
баға белгілеу жағдайында дұрыс болып шыққан бұйымдар арасындағы қосымша
шығындарды бөлу арқылы толық өзіндік құн есебі ғана қолданылады.Меншіктің
әр түрлі нысаны ұйымның жекелену, мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру
процесінің даму, еркін баға белгілеу мен шығарылатын өнімнің ассортиментін
өз бетінше жоспарлау тетіктерін енгізу, нарықтық экономиканың басқа
жақтарын дамыту шамасы бойынша бухгалтерлік практиканың бірі-басқару
есебіне деген қажеттілік бірте-бірте өсуде.
Кәсіпорындар іс жүзінде жоспарлау мен өзіндік құнды калькуляциялау
саласындағы мамандарды тартпайды, бұл шаруашылықты тиімсіз жүргізуге,
кейде банкротқа ұшырауға әкеледі. Бақылаусыздық пен жылдам ақша алу кезі
өтеді, оның орнына шаруашылық жүргізудің өркениетті формасы келеді, ол
меншік иелерін шығыстар мен кірістерді санауға, содан кейін ғана шешім
шығаруға мәжбүр етеді.
Өнімнің өзіндік құны – бұл кәсіпорынның өндіру және сатумен байланысты
барлық шығындарын ақшалай сәулелендіретін, кәсіпорын (фирма) қызметінің
маңызды экономикалық көрсеткіштерінің бірі. Өзіндік құн өзі өндіретін
өнімі кәсіпорын үшін неге тұратындығын көрсетеді. Өзіндік құнға өнімге
кіргізілген өткен еңбек шығындары (негізгі қорлар амортизациясы, шикізат
материалдар, жанар май және басқа материалдық ресурстар құны) және
кәсіпорын қызметкерлеріне төлемдік (еңбек ақы) шығындар кіреді.
Өзіндік құн жайында мәліметтер, нақты шығындардың қабылданған
нормативтерге үйлестігін бақылау үшін, өндірістік шығындардың одан ары
төмендеуі резервтерін жариялау үшін өндірісті басқаруда кеңінен
қолданылады. Өнімнің (жұмыс, қызметтің) көлемі өндіріс процессінің
нәтижелілігін көсетеді, сәйкес түрде төмен өзіндік құн өнімнің (жұмыс,
қызметтің) бәсекеқабілеттілігін асырады. Сатылған өнім (жұмыс, қызмет)
өзіндік құнының көлемі сатудан қаржылық нәтиженің көлемін анықтайды және
пайдаға салық төлеуде талап етілетін сомаға әсер етеді.
Дипломдық жұмыс тақырыбының ауқымдылығы өндіріс шығындары есебі және
өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдісін таңдауды маныздылығын
білдіреді. Нарықтық экономика жағдайында өндіріс шығындарын нәтижелі
бақылауды ұйымдастыруда есептің алдыңғы қатардағы түрлері және әдістерін
кіргізудің маңызы өседі. Осындай бақылауды бұйымдарға шығындарының пайда
болуының жеке түрлері, статьялары және орындары бойынша ұйымдастыру қажет.
Бұл басқарудың нормативті жүйесін бір кәсіпорын ішіндегі сияқты, ұлттық
шаруашылық саласы деңейінде де қолдануды қажет етеді.
Бұл талаптарға толығырақ өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын
калькуляциялау есебінің нормативті әдісі қанағаттандырарлы жауап береді.
Өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау есебі
басқаларға қарағанда шығындарды басқарудың нормативті жүйесінің
талаптарына сай келеді. Өзінің көпжақты сипатына қарай ол ұлттық
шаруашылықтың барлық салаларына кіргізуге ұсыныс етіледі. Нормативті
басқару есебін нормативті жоспарлау және өндіріс шығындары есебі жүйесі
ретінде қарау қабылданған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты шығындар және өнімнің өзіндік құны есебінің
нормативті әдісінің сипаттамасында қаралады. Көптеген, әсіресе біртекті
өнім шығарушы, кәсіпорындар анау не мынау деңгейдегі нормативті шығындар
бойынша калькуляциялауды қолданады. Шығындардың нормативті
калькуляциясының әдеттегіден ерекшелігі неде ? Ол сонда, яғни өндіріс
шоттары бойынша барлық есептеулер және өткермелер келіп шыққан факт
бойынша емес, ал алдын ала есептелінген нормативтер бойынша жүргізіледі.
Басқаша айтқанда, есеп нормативтер негізінде алып барылады. Нормативті
калькуляцияны жүргізудің себептері мыналар: есепке шығындардың азаюы;
бюджетті құру; бюджеттен нақты мәліметтердің ауытқуының талдауы;
ауытқуларды басқару.
Диплом жұмысының мына мәселелері анықталды:
-өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындар есебінің
әдісін ашып көрсету;
-шығындар есебінің қазіргі заманғы нормативті әдісінің
ерекшеліктерін көрсету;
-шығындарды басқарудың нормативті жүйесінің элементтерін көрсету;
-шығындарды нормативті есептеуді ұйымдастырудың варианттарын беру;
-ауытқулар есебінің әдістерін келтіру;
-нормативті калькуляциялардың есебін жүргізу.
Бітіру жұмысының пәні болып Қазақстан Республикасының өндірістегі
өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың қазіргі таңдағы басқару есебі және
талдау жүйесі болып табылады.
Бітіру жұмысы үш тараудан тұрады. Жеке-жеке қысқаша түсінік беретін
болсақ, бірінші тарау зерттеліп отырған кәсіпорынның технико-экономикалық
көрсеткіштерін зерттеу және кәсіпорынның есеп саясатына шолу жүргізіледі.
Екінші тару бойынша өндірістегі өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
нормативтік әдісінің есебі, шығындар есебі әдісінің сипаттамасы, шығынның
есеп жүйесіндегі шығын есебінің нормативтік әдісі, шығындардың ауытқу
есебі.
Соңғы тарау, яғни өндірістегі шығындардың аудиті. Бұл тарауда жалпы
өндірістегі шығындардың аудиті, ал екінші мәселе ретінде шығындарды
нормативтік әдіспен калькуляциялаудың ауытқуының талдауы.
Дипломдық жұмыста жүргізілген зерттеудің нормативті-құқықты негізі болып
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасы
Заңы ҚР 28 ақпан 2007ж №234 III , ҚЕХС Қорлар 2 болып табылады.
Зерттеудің негізі ретінде шығындар есебі әдістерін және өнімнің, жұмыстың
және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау әдістерін зерттеу бойынша
отандық және шетел авторларының жазған оқулықтары және монографиялық
басылымдары пайдаланылды.
1. Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі мен есеп саясатының сипаттамасы.
1.1. Зерттеліп отырған кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы.
Тұрақты мекен жайды таңдаудың мәнісі
1996 жыл мамырдан бастап “Шваб шұжықтары” ЖШС інде шұжықтың дәстүрлік
көрінісінен бірге оның өндірістік шығарылымы бастау алды. Өндіріс орнын
таңдау кездейсоқ емес еді, себебі шұжық шығару жабдықтары Аякөз
еткомбинатында (облыстық теміржол станциясы бағынатын қаладағы ең ірі)
әлде қашан бар еді, онда Айгерім АҚ СОның қызметтестік туралы акция және
келісім шарты бар еді. Анықтауда шикізатқа жақындық орын алды. Кіші
Швейцария деп аталушы, Тарғабайдың тау беткейлеріндегі әр түрлі шөп
шалаңға бай, бұрынғы уақыт жергілікті тұрғын халық айналысқан, ірі
малдарды бағу, жаю үшін арнайы құрылған сияқты. Ұржар еті – бұл тек ғана
бағалы көмірсу, май және витаминдер емес, ал экологиялық таза және адам
денесі үшін пайдалы және қажет өнім элементтермен байытылған.
Еткомбинат жайласқан жер участкесінің жалпы майданы 2,61 га ны құрайды.
Еткомбинат жайласқан Жанай ауылы республикалық көлік трассасында және
тұрғындарды ірі қалалардан қымбат ет тасудан босататын, ірі малдарды
дайындауды қысқа уақыт аралығында атқаруға мүмкіндік беретін, құрамына
Ұржар, Аякөз, соның ішінде бұрынғы Таскескен және Маканчин аудандарын
алушы, облыстық интенсивті малшаруашылығы зонасының оңтүстік орталығында,
Жанай, Семей, Өскемен және Алматы қалаларынан теңдей қашықтықта
орналасқан, бұл өнімді жеткізу мерзімін қысқартуды қамтамасыз етеді.
Компания атамасы –“Шваб шұжықтары” ЖШС болып табылады.
Компанияның заңды құрылымы – жауапкершілігі шектелген серіктестік;
• Меншіктік үлестерді (акция) компания иелері арасына тарату
- Баймұрынов Қыдырғажы Бекболатович – 42,5 %
- Сейтқанов Құсайн Бейсенович – 15 %
- Раымғалиев Жұмағазы Нұрбазарович – 42,5 %
• Тізімге алынған күні – 3 шілде 2005ж.
• Компания бастығы - Сейтқанов Құсайн Бейсенович.
• Компания мекен-жайы – ВКО, 017700, Ұржар ауданы, Жанай ауылы
• Компанияның өндірістік және коммерциялық қызметі жайында қысқаша түсінік
– осы уақытта компания Ұржар еткомбинатында 33тен аса қайнатылған,
қайнатып-қақталған және жартылай қақталған шұжық және сарделкаларды,
тағамдар және ұлттық өнімдердің 15ке жуығын өндіреді. Қолдағы жабдықтың
қуаттылығы сменада өнімнің 5 тоннасын өндіруге мүмкіндік береді. Өкілетті
байланыстары бар және Алматы, Семей, Өскемен қалаларында өнімді бөлшектеп
– ірілеп сату жүйесі жасалып шыққан.
• Банктік реквизиттер – компанияның Халық банкінің Ұржар бөлімінде №
011467558 есептесу шоты бар.
Жоспар (проект) резюмесі
Кредиттік ресурстарды жұмылдыру бойынша жоспар тауарлық өнімді шығару
және сатуға мүмкіндік беретін, қысқы-көктемгі кезеңдерге етті сатып алу
және дайындауға айналыс құралдарын көбейтуді қарастырады: 2006 жыл соңына
шұжық өнімдері және тағамдарды айына 100 тоннаға дейін, ассортименттерді
түрлендіру, осы тауарлар бойынша жақын және алыс шетелдердің импортын
қысқартумен тұтынушыларға өнім сапасын және бет көрінісін жақсарту.
Жоспарды кіргізу не береді ?
Жоспарды кіргізу мыналарға мүмкінідік береді:
Өндірісті жаңа технологиялық жабдықтармен қамтамасыз ету.
Өнімді ұзақ уақыт сақтауда максимал қамтамасыз ету мақсатында шығарылатын
өнім ассортиментін кеңейту және сапасын арттыру, көлемін асыру. Клисатор
батонды қолмен байлаумен шұғылданатын 8 кісінің жұмысын атқаруға және
тауарлық көрінісін арттыруға, өзіндік құнды азайтуға мүмкіндік береді.
Технологиялық мұз бөлшегін дайындаушы мұзгенератор, сағатына 182 Квт
электр қуатын алушы және кезеңде қауіпті аммиакті қолданумен мұз бөлшегін
өндіретін, қуат алушы компрессорлы құрылмадан бет бұруға және өндірістік
шығындарды белгілі дәрежеде азайтуға мүмкіндік береді.
2000 жыл 26 маусымда Ұржар еткомбинаты жеке түрдегі “Ұржар еткомбинаты”
ЖШС кәсіпорын ретінде тізімнен өтті.
2005 жыл 26 маусымда жалпы жиында үлесшілердің құрамының азаюы,
Нұрсиленова А.К. және Нұрсиленова С.К. лардың жаңа тұрақ мекен жайына
көшіп өтуіне байланысты, “Ұржар еткомбинаты” ЖШСін жабу шешімі қабылданды.
“Ұржар еткомбинаты” ЖШС болған базасына жаңа “Шваб шұжықтары” ЖШС
құрылды. “Шваб шұжықтары” ЖШСі “Ұржар еткомбинаты” ЖШСінің орнына тең
құқықты болып, жарғылық капиталы 3 560 000 тенге сомасындағы “Тарбағатай”
ЖШС СКТнің құрам қатысушысы болып қалады.
2005 жыл 3 шілдеде Ұржар еткомбинаты жеке түрдегі “Шваб шұжықтары” ЖШС
кәсіпорны ретінде тізімге алынды.
. Компанияның қазіргі уақыт және болашақтағы мақсаты. Келесі жылға
мәселелер. Мақсатқа жету стратегиялары.
Компанияның қазіргі және келешектегі мақсаты – тұрғындар үшін жоғары
сапалы өнім өндіруді тұрақты дамытып отыру, Қазақстан базарын отандық
өніммен толтыру. “Шваб шұжықтары” ЖШС өзінің мақсатын алға қояды – қолға
кіріткен базарды кеңейту мақсатында шығарылатын өнімді арнайыластыруды
тереңдету. Өндірістік бағдарлама орташа айлық 90 болған шұжық өндіру
көлемін қазіргі уақытта 2007жылда 100тнайға көбейтуді қарастырады. Өсіп
жатқан тауарды сол базарда өткізу тек ғана, компанияның стратегиясы болып
табылатын, сапаны өсіру, ассортиментін кеңейту, өнім бағасын азайту мен
атқарылуы мүмкін. Осы жоспарда қойылған мақсаттарға тұтынушылар үшін
өнімді тиімді бағада шығаруға мүмкіндік беретін төмен бағалар бойынша
еттерді өз уақтында дайындаумен ерісіледі.
Швабские колбаски ЖШС-ң қаржы-шаруашылық қызметінің талдауы.
1-
кесте
Қызмет түрі 2006 ж % 2007 ж % ауытқу
Өндірілген өнім 234863 257362 22499
көлемі
634 602 -32
Сатудан түскен 237306 266397 29091
табыс
Материалдық 234863 257362 22499
шығындар-барлығы
Шикізат пен 190893 81 194314 75 3421
материал
Отын 5922 3 7466 3 1544
Электр энергиясы 4469 2 6536 3 2067
Басқа материал 2077 1 1122 1 -955
Негізгі құралдың 11045 5 18624 7 7579
тозуы
Еңбекақы қоры 10494 4 14751 6 4257
Салықтар 3668 2 3208 1 -460
Іссапар шығындары 1650 1 1857 1 207
Байланыс қызметі 325 0 295 0 -30
СЭС қызметі 598 0 1090 0 492
Банк қызметі 457 0 159 0 -298
Сыйақы шығындары 3265 1 7940 3 4675
Барлық шығындар 234863 100 257362 100
Пайда 2443 9035
Рентабельділігі 1 4
1-кестеге қарай отырып келесідей қорытындыға келеміз
-Өндірілген өнім көлемі;
Өндірілген өнім көлемі бойынша 2007 жылы 257362 теңгені, яғни 602 тоннаны
құраған, ал 2006 жылы 234863 тең, 634 тонна,яғни 22499 артқан.
- Сатудан түскен табыс;
Сатудан түскен табыс бойынша 2007 жылы 266397теңгені құраған, ал 2006
жылы 237306 теңгені құраған, яғни 29091 ге артқан.
-Барлық материалдық шығындар;
Барлық материалдық шығындар 2007 жылы 257362 теңгені құраған, ал 2006
жылы 234863 теңгені құраған, яғни 22499 теңгеге артқан.
Соның ішінде;
-шикізаттар мен материалдар 2007 жылы 194314 немесе 81% құраған, ал 2006
жылы 190893 теңгені құраған, яғни 3421 немесе 75% га артқан.
-отын 2007 жылы 7466 немесе 3%, ал 2006 жылы 5922 теңгені құраған, яғни
1544 немесе 3% шығындардың артқаны байқалады.
-электр энергиясы 2007 жылы 6536 немесе 2% құраған, ал 2006 жылы 4469
теңгені құраған, яғни 2067 немесе 3% ға шығындардың артқанын көрсетеді.
-басқа да материалдар 2007жылы 1122 немесе 1% құраған, ал 2006 жылы 2077
теңгені құраған, яғни -955 немесе 1% ға шығындардың кемігені байқалады.
-негізгі құралдардың тозуы бойынша шығындар 2007 жылы 18624 немесе 5%
құраған, ал өткен жылы 11045 теңгені құраған, яғни 7579 немесе 7%ға
шығындардың көлемі артқан.
-еңбекақы қоры бойынша 2007 жылы 14751 немесе 4% құраған, ал 2006 жылы
10494 теңгені құраған, яғни 4257 немесе 6% ға шығындардың көлемі артқан.
-салықтар бойынша 2007 жылы 3208 немесе 2% құраған, ал 2006 жылы 3668
теңге, яғни – 460 немесе 1% ға шығындардың көлемінің кемігені байқалады.
-Іссапар шығындары бойынша 2007 жылы 1857 теңгені құраған, ал 2006 жылы
1650 теңгені құраған, яғни 207 немесе 1% ға шығындардың артқаны байқалады.
-байланыс қызметі бойынша шығындар 2007 жылы 295,ал 2006 жылы 325 теңгені
құраған, яғни -30 ға шығындар көлемінің кемігенін көріп отырмыз.
-СЭС қызметі бойынша шығындар 2007 жылы 1090 теңгені құраған, ал 2006 жылы
598 теңгені құраған, яғни 492 теңгеге шығындардың артқаны байқалады.
-банк қызметі бойынша 2007 жылы 159 теңгені құраған, ал 2006 жылы 457,
яғни -298 теңгеге шығындар көлемінің кемігенін көріп отырмыз.
-сыйақы бойынша шығындар 2007 жылы 7940 немесе 1% құраған, ал 2006 жылы
3265 теңгені құраған, яғни 4675 немесе 3% ға шығындардың артқаны
байқалады.
Қорытындылай отырып, біз кәсіпорынның 2007 жылғы шығындары 2006
жылмен салыстырғанда 257362 артып отыр, ал табыстар 2007 жылғы табыстары
2006 жылмен салыстырғанда 9035 теңгеге жоғарылағанын көреміз
Рентабельділігі 2007 жылды 2006 жылмен салыстыр5анда 4% артқанын көріп
отырмыз.
1.2 Кәсіпорынның есеп саясаты
ҚР – ң бухгалтерлік есеп туралы 2007.28.03, №234-3 заңына сәйкес,
әрбір ұйым өзінің қызметінің бастамасында және әрбір күнтізбелік жыл
басында салық органына және оның тіркелуін жүргізетін органдарға есеп
саясатын ұсынуы қажет.
Ұйымның есеп саясаты - дегеніміз ұйымның айналысатын қызметіне сәйкес
және бекітілген ережелеріне негізделе отырып, бухгалтерлік есепті
жүргізудің техникасы мен формасын,нақты және белгілі бір әдістемесін
ұйымның өзінің таңдауы.
Қазақстан темір жолы ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының есеп
саясаты – Қазақстан Республикасының 1995 жылы, 26 желтоқсанда шыққан №2
234-3 Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңына,
халқаралық қаржылық есептілік стандартына сәйкес, Қазақстан
республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік бойынша
нормативтік құқықтық актіге, ХҚЕС қолданудағы мақұлданған әдістеме
негізінде дайындалған.
Кәсіпорынның есеп саясаты, оның құрылымдық бөлімшелеріне, оның
орналасқан жеріне қарамастан Бас кәсіпорынның басқаруымен жүретін еншілес
кәсіпорындарынның барлығы шоғырландырылған қаржылық есептілік дайындайды.
Бас кәсіпорын және оның еншілес кәсіпорындары үшін есептілік кезеңі
болып, тоқсан және күнтізбелік жыл табылады.
Жеке және шоғырландырылған қаржылық есептілік. Қаржылық есептілік
келесі принциптерге сәйке жүргізіледі: есептеу, қызмет етудің үздіксіздігі
және қаржылық есептілік мінездемесінің сапалылығы, түсініктіліктілігі,
орындылығы, сенімділігі және салыстырмалылығы. Қаржылық есептілік сатып
алудың алғашқы немесе нақты құны бойынша, сондай – ақ әділ құны бойынша
бағаланатын, сату үшін жарамды негізгі құралдарды және инвестициялық құнды
қағаздарды бағалау дайындалады.
Қоғам топтардан бөлек жеке қаржылық есептілік және шоғырландырылған
қаржылық есептілікті құрайды және ҚР Ұлттық валютасы – теңгенің негізінде
іске асырылады. Шоғырландырылған қаржылық есептілік №27 ХҚЕС
шоғырландырылған және жеке қаржылық есептілік атты стандартқа сәйкес
келесілерден тұрады:
Бухгалтерлік баланс
Пайда және зиян есебі
Ақша қаражаттарының қозғалысының есебі
Капитал қозғалысының есебі
Түсініктеме хат
Ұйымның есеп саясаты туралы ақпарат
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің формасына сәйкес пайда
және зиян шығын қызметінің әдісі негізінде құралады, демек шығындардың
жіктелуі олардың атауына байланысты құралады; ақша қаражаттарының
қозғалысының есебі тікелей әдіс арқылы есептелінеді. Жеке жылдық қаржылық
есептілікті және шоғырландырылған қаржылық есептілікті тексеру барысында,
пайда және зиян есебі – шығындардың сипаттамасы бойынша әдіс, ақша
қаражаттарының қозғалысының есебі – жанама әдіс бойынша есептеледі.
Негізгі құралдар есебі. Негізгі құралдар есебі ХҚЕС №16 негізгі
құралдар атты стандарты негізінде жүзеге асырылады. Типтік шот жоспарының
2 – бөлім, Ұзақ мерзімді активтер атты бөлімінде 2400 шотымен
жүргізіледі.
Актив ретінде саналатын негізігі құралдардың объектісі қолданыстағы
нақты шығындармен бағалануы тиіс. Келесі активтердің көмегімен қолданылған
негізгі құралдардың құнын көрсетіледі.
Мақсаттық қойылымдар және негізгі құралдардың орындалатын функцияларына
байланысты келесі топтарға бөлінеді:.
1.2410- Машина және құрал-жабдықтар
2410- Ғимарат және құрылыс
2410- Көлік құралдары
2410- Басқа негізгі құралдар.
Негізгі құралдарға қызмет мерзімі 1 жылдан көп еңбек құралдары кіреді.
Негізгі құралдардың тозуы салық заңнамасы бекіткен бағамдарға сай ай
сайын пропорционалды әдіспен есептеледі.
2.Тауар-материалдық құндылықтар нақ құны бойынша есепке алынады. Өндіріске
есептен шығару және сату бастық бекіткен нормалар бойынша жүргізіледі.
Дайын өнім қоймаға бастық бекіткен есептік құны бойынша кіріс етіледі,
және сатуға есептен шығарылады. Есептік және нақ құн арасындағы ауытқу
бөлек карточкаларда есептелінеді және өнім және сату қалдықтарына
жазылады.
3. Кассалық есептіліктер 10 күннен бір бухгалтерияға тапсырылады, яғни
айына 3 есептілік беріледі.
4. Тауар сатылымы және көрсетілген қызметтер және т.б.дан кірістер
толығымен бухгалтерлік есеп шоттары бөлімдеріндегі жалпы кіріске тиісті
болады.
5. Болашақ кезең шығыстары күнтізбелік жыл ішінде үлестерге теппе тең
жазылады.
Бухгалтерлік қызмет ұйымы
Шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі бас бухгалтердің басшылығымен
жүргізіледі. Міндеттер бухгалтерлік есеп туралы тұжырымдамаға сай
бөлістірілген.
Бухгалтерия құрылымы
Бас бухгалтер
Басқа субъектілермен есептесу.
Кәсіпорынның Темір Банктің Ұржар бөлімінде ссудалық берешегі бар.
Ссудалық берешек 3010 шотта есепке алынады.
Дт Кт
1040 3010 банктен кредит келіп түсті 1 000 000
1010 1030 етті дайындауға кредиттің бір бөлігі
алынды
500 000
3010 1030 тізімге сай кредиттік негізгі борышты
жабу
50 000
3380 1010 айға кредит үшін пайыздар төленді
10 000
7330 3380 Банк пайыздары бойынша шығындарға жазылды
10 000 тенге
Шваб шұжықтары ЖШС еншілес ұйымдары Семей және Өскемен қалаларындағы
дүкендері болып табылады. Қалалардағы дүкендер шұжық өнімдерін алады және
қалаларда сатады. Әр айда еткомбинатқа есептілік тапсырады.
Дүкендермен есептесу еншілес ұйымның 1220 Борыштар шотында алып
барылады.
Дт Кт
7010 1320 шұжықтың өзіндік құны жазылды 50 000
2120 6010 сатуға шұжықтың тиелуі 60
000
2120 3130 ҚҚС 13 %
8 400
3310 2120 тұтынушыларға шұжықтар сату
68 400 тенге
Еншілес ұйымдар шұжықтарды нақ есептесу бойынша сатады және еткомбинаты
кассасына қолма-қол өткереді немесе нақ емес есептесу бойынша сатады және
тұтынушылар ақшаларын Шваб шұжықтары ЖШСінің есептесу шотына аударады.
1010 3310 кассаға ақша келіп түсті
1030 3310 есептесу шотына ақша келіп түсті
Дайын өнім есебі
Өндірілген дайын өнім дайын өнім қоймасына келіп түседі. Онда белгіленген
ылғалдыққа сай кептіру және сақтаудан өтеді. Одан кейін дайын өнім
тапсырмаға сәйкес тұтынушылар үшін жүктеледі. Дайын өнімнің қоймаға келіп
түсуі кәсіпорын ішіндегі дайын өнімді ауыстыру накладнойымен рәсімделеді.
Жүктеу, шұжықты шығару өнім сату накладнойы, шот-фактура мен рәсімделеді.
Әр күні дайын өнім қоймасы қызметкері бухгалтерияға өндірістік цехтан
дайын өнімді қабылдауда жазылған алғашқы құжаттарды алып келеді, өзіне
берілгендерін өнім келіп түсуі журналына кіргізеді. Өнім шығарылуы
бухгалтерияда қойма қызметкері жазған накладнойға сай рәсімделеді.
Ай ақырында шұжық цехы ұстасы, шұжық қоймасы қызметкері, өндіріс
бухгалтері ортасында салыстыру жүргізіледі.
Мысалы,
Дт Кт
1320 8110 қоймаға дайын өнім келіп түсті 10
000
7010 1320 шұжықтың өзіндік құны жазылды 8 000
1210 6010 нақ төлем бойынша шұжық сатылды 5 000
1210 3130 сатылған тауарға ҚҚС
700
1010 1210 сатылған өнім үшін кассаға ақша келіп
түсті
Дайын өнім сатылу бағасы кәсіпорын бастығы тарапынан бекітілді.
Өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау есебі.
Шваб шұжықтары ЖШСнің негізгі өнім түрі – бұл шұжық өнімдері және
тағамдар. Шұжықты өндіру келесі кезеңдерден басталады –
1. Етті дайындау – ет тоңазытқышқа келіп түседі.
2. Жартылай фабрикаттарды дайындау – ет өңдеу цехына келіп түседі, онда ет
өңделеді яғни сүйек еттен ажыратылады. Кейін етті куттерден (ет
майдалағыш) өткізіп, сұрып бойынша таратылады. Жоғары сападағы фарш, 1ші
сұрып фаршы, 2ші сұрып фаршы.
3. Дайын жартылай фабрикат шұжық цехына келіп түседі.Бұл жерде фаршқа қажет
дәмдегіштер қосылады, шприцовкалау (қаптама фаршпен толтырылады), сосын
шұжық термикалық қайта жасауға өткізіледі. Қайнатылған шұжықтар
термокамераларға қайнатуға салынады, жартылай кептірілген шұжықтар
қайнатпа және кептіруден өтеді.
Есептік өзіндік құн әрбір шұжық түрін калькуляциялау негізінде
есептеледі. Калькуляциялау осы өнім түріне шикізат саны, дайын өнім
шығарылуына кеткен барлық шығындар түрін білдіреді. Дайын өнім қоймаға
есептік өзіндік құны бойынша кірістеледі. Ай соңында шұжық түрлері бойынша
барлық нақ шығындар есептеледі.
Негізгі шығындар:
Ет
Дәмдеуіштер, қаптамалар
Еңбек ақы
Электр қуаты
Өндірістік негізгі құралдардың тозуы
Қосымша шығындар
Өндірістік шығындар (инвентарь, құрал, бөлшектер)
Серіктес ұйымдардың бак, зерттеу, стандарттау бойынша қызметтері
Кезең шығындары
Жалпы әкімшілік шығындар
Сату бойынша шығындар
Банк пайыздары бойынша шығындар
Мысалы
Дт Кт
8110 1310 шұжық өндірісіне ет шығарылды 5 000
8110 1310 специя және қаптама шығарылды 2 000
8110 3310 өндірістік бөлімшелер электро қуаты үшін
шот
1 000
8110 3310 серіктес тараптардың ветеринарлық қызметі
бойынша шоты 500
8110 3350 жұмысшыларға еңбек ақы есептелді 2 000
1320 8110 есептік құны бойынша өнім кіріс
етілді
10 000
Дайын өнімнің өзіндік құны 7010 Сатылған дайын өнімнің өзіндік құны
шотында есепке алынады. Есептік жыл соңына шоттың кредитінен 5610 Жиынтық
пайда (зиян) шотының дебетіне жазылады.
Ақша құралдары есебі
Кәсіпорында ақша құралдары 1010 Касса шотында, 1030 шот- әртүрлі
банктердегі есептесу шотында есепке алып барылады. Кассадағы ақша
құралдары кассирдің материалдық міндеттемесіне тиісті. Кассир тікелей
бастық және бас бухгалтерге бағынады. Кассалық есептіліктер 10 күннен бір
құралады және бухгалтерияға беріледі. Кассалық есептіліктер бас бухгалтер
тарапынан тексеріледі және бухгалтерлік қайта жасаудан өтеді, яғни
мемориал ордер толтырылады, онда кіріс және шығыс бухгалтерлік есеп
шоттары бойынша таратылады. Кассир ккассалық кітапты жүргізеді, ол
кассирде сақталады, ал есептіліктің тиісті бөлігі бухгалтерияға беріледі.
Кассаға ақша құралдарының келіп түсуі, бас бухгалтер және кассир қол
қойған, кіріс кассалық ордерімен, ал ақша құралдарының шығысы бас
бухгалтер және кассир қол қойған шығыс-кассалық ордерімен рәсімделеді.
Ақша алушыға куәлікті білдіретін тиісті құжатты көрсетумен беріледі,
алынған сомаға қол қойылады, алушы және кассир қол қояды.
Бұл кәсіпорында ақша құралдары сатып алушылардан алынған өнімі үшін келіп
түседі, кассаға есептесу шотынан толықтыру келіп түседі, есептік сомаларды
қайтарулар болады.
Мысалы, қоймадан өнімді жібергені үшін ақша келіп түсті.
Дт Кт
3310 Попов 1210 Есептесу шоты
4 500 тенге
1010 Касса 3310 Поповтан өнім үшін төлем 4 500
тенге
Халық банкі есептесу шотынан чек бойынша ақша алынды.
1010 Касса 1030 Халық банкіндегі есептесу шоты
100 000 тенге
Ивановтан есептік соманың қайтарылуы
1010 Касса 1270 Ивановтың есептік сомасы 5 600
тенге
Кассадан ақша құралдары алынған өнім үшін (негізінен сиыр және шошқа
етіне, дәмдеуіштер және қаптамаларға) жеткізіп берушілерге төлеуде
серіктес ұйымдардың қызметтеріне төлеуде, жұмысшыларға еңбек ақы төлеуде,
командировкалық шығындарды төлегенде шығысталады.
Мысалы,
Жеке тұлғаға шошқа еті үшін төлем
1310 3310жеткізіп берушіден ет келіп түсті
Еңбек және оның төлемі есебі.
Шваб шұжықтары ЖШСде 80 адам жұмыс істейді. Жұмысшыларды қабылдау және
босату комбинат директоры бұйрығымен орындалады. Кадрлардың орнын ауыстыру
кадрлар бойынша инспектор тарапынан жүргізіледі. Жұмысқа қабылдауда жұмыс
беруші және жұмысшы өзара жеке еңбек келісім шартын құрады.
Жеке еңбек келісім шарты- бұл жазба түрдегі жұмысшы орны және жұмыс
беруші ортасында құрылған жұмыс орны, келісім шарт мерзімі, еңбек уақыты,
демалыс, төлем, еңбекті қорғау және басқа жұмысшыны қоғам-тұрмыстық
қамтамасыз ету сұрақтары, келісім шарт тараптарының материалдық міндеттері
туралы келісімі болып табылады. Еңбек келісім шартын құру үшін жұмысшының
жеке куәлігі, еңбек кітапшасы, салық төлеуші ретінде номері,
(РНН)600500456451 зейнетақы келісімі, дипломы қажет. Бұйрықты жариялаған
соң жұмысшының жеке карточкасы толтырылады, жұмысқа қабылданғаны жайында
еңбек кітапшасына жазылады. Шваб шұжықтары ЖШСде еңбек ақы төлеу штаттық
кестеге сай уақыт бойынша. Еңбек ақы төлеу қорлары өндірістік
жұмысшылардың еңбек ақысы төлемі – 8110 шот, өнімді сатумен айналысушы
жұмысшылар -7110 шот, басшылық және әкімшілік тұлғалар – 7210 шотта
тұрады.
Мысалы.
Дт 8110 Кт 3350 шұшық цехы ұстасына еңбек ақы есептелді 20 000 тенге
Дт 3350 Кт 3440 міндетті зейнетақы төлемдері ұсталынды 10 %
- 2000 тенге
Дт 3350 Кт 3120 еңбек ақыдан жеке табыс салығы 10 % ұсталынды (20 000
– 2 000 МЗТ – 9752 орташа айлық ставка *10 % ) – 825 тенге
Дт 3350 Кт 1010 келесі айға еңбек ақы берілді 17 000 тенге
Дт 8110 Кт 3150 ЕТҚ (еңбек ақы төлемі қоры) нанн социал салығы (20 000
– 2 000 МЗТ) 3 600 тенге
Дт 8110 Кт 3190 қоғамдық аударым 3 % - 600 тенге
Егер еңбек ақы өнім сатумен айналысушы жұмысшыға есептелінсе, онда барлық
шығындар 7110 “Сату бойынша шығыдар” шотына жазылады. Әкімшілік
қызметкерлердің еңбек ақысын төлеу шығындары –7210 “Жалпы әкімшілік
шығындар” шотында есептелінеді.
Қаржылық нәтижелер және жеке капитал есебі
Негізгі қызметтен кіріс есебі 6010 “Дайын өнімді сатудан кіріс” шотында
жүргізіледі. Есептік жыл ішінде 6010 шотының кредитінде дайын өнімді
сатудан кірістің сомасы есептік жыл соңында 5610 “Соңғы пайда (зиян)”
шотына жазылады.
Әрбір ай соңында маржиналды пайда яғни нақ құнмен сатудан кіріс
арасындағы айырма есептеледі. Маржиналды кірістен кезең шығындары алынады.
Нәтиже салыққа тартуға дейінгі пайда болы табылады.
Таза кірістен есептік жыл ақырында заңды тұлға бюджетке төлейді.
Корпоративті табыс салығы кірістен 30 % мөлшерінде.
Әр жыл басында кәсіпорын мекені бойынша салық комитетіне корпоративті
табыс салығы бойынша аванстық төлемдердің болжам сомасын есептеуін береді.
Мысалы, ағымдағы жылға болжанған табыс 1 000 000 тенгені құрайды, табыс
салығы 30 % - 300 000 тенгеге тең, ол 12 айға теңдей таратылады, яғни әр
ай кәсіпорын бюджетке 25 000 тенге төлеуі керек. Жыл қорытындысы бойынша
жиынтық жылдық табыс бойынша декларация беріледі, онда жылдық салыққа
тартылатын табыстың нақ сомасы және бюджетке төленетін салық сомасы
көрсетіледі. Осы декларацияның қорытындысы бойынша корпоративтік табыс
салығы сомасына көбейту немесе азайту жағынан түзетулер жүргізіледі.
Мысалы,
Дт 7210 Кт 3110 2006 жылға корпоративтік табыс салығы есептелді 500 000
Дт 3110 Кт 1030 жылдық КТС аударылды 575 000
Бұл декларация бойынша салық сомасына 75 000 тенгеге азайтады, онда ол
2007 жыл үшін КТС төлеу шотына өткеріледі. Шваб шұжықтары ЖШСнің
жарғылық капиталы 10 000 000 тенгені құрайды.
ЖШС үлес қатысушылары келесідей таратылады
Рахымғалиев Ж.Н. – 42,5 %
Баймұрынов К.Б. – 42,5 %
Сейтқаов К.Б. – 15 %
Жарғылық капитал 5030 шотта есепке алынады.
Әр бір кәсіпорында нақ емес есеп айырысу заңды нәрсе. Бұл түрдегі
есептесулер банктердегі есеп айырысу шоттарымен алып барылады. Банкте есеп
айрысу шотын ашу үшін банкке заңды тұлғаның мемлекеттік тізімнен өткені
туралы куәлігінің көшірмесі, салық төлеуші куәлігі көшірмесі, кәсіпорын
жарғысы, бастық және бас бухгалтерді белгілеу туралы бұйрықтың жазбасы,
бастық және бас бухгалтердің жеке куәлігінің көшірмесі беріледі. Ақша
құжаттарына қол қоюға құқықты бастық жәе бас бухгалтердің қолдары бар
құжат түрлері рәсімделеді. Бұл құжат нотариусте бекітіледі, кейін заңды
тұлға банкте шот ашу құқықына ие болады.
Кәсіпорынның есеп айрысу шотына ақшалар шұжық өнімдері үші
тұтынушылардан, есеп айрысу шотын толтыруға кассадан келіп түседі.
Мысалы,
Шұжық үшін “Сан Трейд” ЖШС нен ақша келіп түсті.
Дт 1030 Кт 3350 200 000 тенге
Дт 1030 Кт 1010 150 000 тенге
Жария бойынша нақ ақша берілді.
Дт 3350 Кт 1030 300 000 тенге ай үшін электр қуаты төлемі
Дт 3130 Кт 1030 170 000 тенге ай үшін ҚҚС есептелді
Дт 3440 Кт 1030 80 000 тенге МЗТ есептелді
Жауапты тұлғалармен есеп айырысу
Жұмысшылардың міндетті сомалары Шваб шұжықтары ЖШСінде 1250 шотына
есептелінеді. Сома негізінен дайындаушыларға ірі мал және етті
дайындаулары үшін, жұмысшылардың іс сапарлық шығындары үшін, ГСМ мен запас
бөлшектерін сатып алу үшін беріледі.
Іс сапарлық шығындар іс сапар туралы бұйрыққа сәйкес беріледі, кейін іс
сапар куәлігі жазылады.
Міндетті сомалар бойынша жұмысшылар алынған сома, фискал чегімен, жол ақы
билетімен, мейрамана талондарымен, тауар чектерімен бекітілген,
шығындалған сомалар көрсетілген аванстық есептілік береді. Тәулік
шығындарын кәсіпорын бастығы бекітеді. Аванстық есептілікті құрғаннан соң
жауапты жұмысшы есептілікке бастыққа қол қойғызады және бухгалтерияға
тапсырады. Бухгалтер барлық бекітілген құжаттарды, күндердің сәйкестігін,
шығындардың мақсатты бағадарларын тексереді, кейін шығындар бөліміне сай
сомалар бойынша өткермелер жасайды.
Мысалы,
Дт Кт
1250 1010 ет дайындау үшін ақша берілді 120 000
1310 1250 ет берілді
110 000
7210 1250 тәулік шығындары
3 000
1010 1250 қалдықты қайтару 7
000 тенге
Қаржылық есептілік
Шваб шұжықтары ЖШСінде қаржылық есептілік әр шерек сайын құрылады және
тапсырылады. Есептілік деп өткен кезеңдегі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық
қызметі нәтижелерін топтап сипаттаушы соңғы көрсеткіштер жүйесі
түсініледі. Есептілікті құру есептілік жұмысының соңғы кезеңі болып
табылады. Қаржылық есетіліктің мақсаты заңды тұлғаның шындық қаржылық
жағдайы, есеп кезеңіндегі қызмет нәтижелері және олардың қаржылық жағдайда
өзгеруі туралы пайдаланушыларға пайдалы, анық және сенімді ақпараттарды
жеткізу болып табылады.
Есептілікке қойылатын негізгі талаптар – бұлар кәсіпорын қызметінің нақ
нәтижелерін объективті және анық көрсету, барлық көрсеткіштерді қатаң
байланыстыру, бухгалтерлік және жедел-статистикалық есептіліктердің
үйлесімділігі, әдіснамалық және басқа нұсқауларға бағыну.
Қаржылық есептіліктің ішіне бухгалтерлік баланс, қаржы-шаруашылық қызмет
нәтижелері туралы есептілік, ақша қаражаттары әрекеті туралы есептілік
және оларға түсініктеме жазбалар кіреді. Қаржылық есептілік келесі
көрсеткіштерден тұрады:
Активтер – субъекттің құндық бағаланған мүлкі, мүлктік және жеке
мүлктік құқықтары. Активтен келешек экономикалық пайда күтіледі. Ол өткен
әрекеттер және басқа жағдайлардың нәтижесі болып табылады: соңғы,
болашақтан күтілетін, өз-өзінен активтердің пайда болуына алып келмейтін.
Активтер өнім өндіруге, өндірісті басқаруға және басқа мақсаттарда
қолданылады. Активтер физикалық түрде (ғимарат, құрылыс, құрал-жабдық)
немесе физикалық емес түрде (лицензия, гудвилл) болуы мүмкін.
Міндеттемелер – пайда болуы кредитор пайдасы үшін борышкерге анық бір
қызмет түрін жасауға міндеттілікті тудыратын өткен іс-әрекеттердің
нәтижесі: міндеттемені төлеу, жұмыс немесе қызмет жасау, ал кредитор
міндетті тұлғадан міндетін орындауын талап етуге құқықты болады.
Міндеттеме тек актив алынған немесе субъект активтерді алу туралы келісім
шартқа отырған болса ғана пайда болады. Міндеттеме оны төлеу, басқа
активтерді беру, жұмыс және қызметтерді орындаумен жабылады.
Жеке капитал – субъекттің міндеттемелерін алып тастағандағы активтері.
Жеке капиталдың баланс пассиві құрылымындағы өте үлкен мөлшері субъекттің
өте берік қаржылық жағдайы туралы баяндайды.
Қаржылық нәтижелер – есептілік кезеңдегі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық
қызметі нәтижелері, яғни шығыстар мен кірістер арасындағы айырма.
Кірістер – кәсіпорынның негізгі және негізгі емес қызметінен нәтижелер.
Шығыстар - өнім, жұмыс, қызмет өндіруге байланысты шығындар.
Бухгалтерлік баланс – кәсіпорынның жылдық есептілігінің негізгі түрі.
Оны құрғанға дейін есеп регистрлеріндегі барлық синтетикалық шоттардың
айналыс және қалдықтарын аналитикалық есеп мәліметтерімен салыстыру қажет.
Баланс бас кітапта көрсетілген шоттар қалдықтары негізінде құрылады.
Қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелері туралы есептілік – кірістер және
шығыстар шоттарын жалпылай ашып көрсетуші негізгі түрі болып табылады.
Есептілік келесі көрсеткіштерден тұрады:
Өнімді сатудан кірістер
Сатылған өнімнің өзіндік құны
Жалпы кіріс
Кезең шығыстары
Негізгі қызметтен кіріс немесе шығыс
Ақша қаражаттары қызметі туралы есептілік – жедел, инвестициялық,
қаржылық қызметтер бөлімдеріндегі ақшалардың келіп түсуі немесе жұмсалуын
көрсетеді.
Өнім, жұмыс және қызметтің өзіндік құнын және өндірістік шығындарды
талдау
Өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын талдау үшін өнімнің өзіндік
құнының калькуляциялық мәліметтері, материалдар және шикізат шығындары
бойынша есептіліктердің ақпарат көздері болып табылады.
Талдау үшін ақпараттар топтағанда соны назарға алу керек, яғни шығынның
белгілі түрі бір шешім түріне қажет болуы және басқа түріне қажет болмауы
мүмкін.
Шығындардың туындау орны бойынша – осы шығындар пайда болатын цех, бөлім,
участке.
Өнімнің түрлері бойынша – жеке өнім түрлерінің өзіндік құнына қосылатын
өндіріс шығындары.
Өнімнің өзіндік құнына қосылу тәсілі бойынша – тікелей, олардың өз құнына
қарамастан тікелей қосылатын, жеке түрдегі өнімдердің өндірілуімен
байланысты, жанапай – олардың өзіндік құнына оларды таратумен қосылатын
бірнеше түрдегі өнімдердің өндірілуімен байланысты.
Өндіріс көлеміне қатнасы бойынша: Өзгермелі шығындар – мөлшері өнім
өндірісі көлемінің өзгеруіне қарай азайып немес көбейіп тұратын (шикізат
және негізгі материалдардың шығындары, өндіріс жұмысшыларының еңбек
ақысы).
Тұрақты шығындар – мөлшері өнім көлеміне қарай өзгермейді (жылуға
шығындар, негізгі құралдардың амортизациясы, қосымша шығындар).
Шығыстар түрлері бойынша – материалдық шығындар, еңбек ақы төлеу
шығындары, негізгі құралдардың тозуы, басқа шығыстар.
Басқару функциясы бойынша - өндірістік, коммерциялық, әкімшілік.
Бұл көрсеткіштердің барлығы өндірістік шығындардың жалпы көлеміндегі жеке
түрдегі шығындардың орнын, өндіріс көлеміне тәуелді шығындардың
динамикасын, жалпы шығындардың көлеміндегі цехтар бойынша шығындардың
орнын талдауға мүмкіндік береді.
Басқа субъектілермен есеп айырысу есебі
Басқа субъектілермен есептесу нақ, нақ емес, бартер бойынша есептесу
(міндеттеме дайын өнімді жүктеумен жабылады) жолдарымен алып барылады.
Кәсіпорынның “Темірбанк”тің Ұржар бөлімі алдында ссудалық міндеттемесі
бар. Ссудалық міндеттеме 3010 шотта есептелінеді.
Дт
Кт
1030
3010
банктен кредит келіп түсті 1 000 000
1030
1010
ет дайындауға кредиттің бір бөлігі
алынды 500 000
3010
1030
сызылмаға сай кредит бойынша
қарызды жабу 50 000
3380
1030
ай үшін кредит пайызы төленді 10 000
7320
3380
банк пайыздары бойынша шығындар
жазылды 10 000 тенге
Шваб шұжықтары ЖШСнің еншіліес кәсіпорындары Семей және Өскемен
қалаларындағы дүкендер болып табылады. Қалалардағы дүкендер шұжық
өнімдерін алады және қалаларда сатады. Әр айда еткомбинатқа есептілік
тапсырады.
Дүкендер мен есеп айырысулар еншілес ұйымдардың 2120 “Міндеттемелер”
шотында алып барылады.
Дт
Кт
7010
1320
шұжықтың өзіндік құны жазылды 50 000
2120
6010
сатуға шұжық жүктелді 60 000
2120
3130
ҚҚС 13 % 8 400
3350
2120
тұтынушыларға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі мен есеп саясатының сипаттамасы.
1.1. Зерттеліп отырған кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы.
1.2 Кәсіпорынның есеп саясаты
2.Өндірістегі өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік әдісінің
есебі.
2.1Шығындар есебі әдісінің сипаттамасы және өнімнің өзіндік құнын
калькуляциялау.
2.2 Шығынның есеп жүйесіндегі шығын есебінің нормативтік әдісі.
2.3 Шығындардың ауытқу есебі.
3.Өндірістегі шығындарды есепке алудың аудиті мен талдауы.
3.1 Өндірістегі шығындардың аудиті.
3.2 Шығындарды нормативтік әдіспен калькуляциялаудың ауытқуының талдауы.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша 1
Қосымша 2
Кіріспе
Өзектілігі - оңтайлы басқару мен қаржылық шешімдерді қабылдау үшін өз
шығындарыңды және бәрінен бұрын өндірістік шығындар жайлы ақпаратты талдай
білу керек. Шығындарды талдау-олардың тиімділігін анықтауға, олардың
шектен тыс болу-болмауын айқындауға, жұмыстың сапалық көрсеткіштерін
тексеруге, бағаларды дұрыс қоюға, шығындарды реттеу мен бақылауға, пайда
мен өндірістің пайдалы деңгейін жоспарлауға көмектеседі.
Кейінгі уақытқа дейін талдау мен есеп қазандық деп аталатын тәсілмен
жүзеге асырылып келді.Біртұтас бухгалтерлік тізілімдеме барлық есепті
кезең ішінде қолдану орны мен қандай мақсатқа бағытталуына қарамастан,
өндіріске жұмсалған барлық қаражат-құралдар есептелді.Нәтижесінде
шығарылған өнімнің ассотименті мен құрылымы ескерілмей нақты шығыстардың
жалпы сомасы шығатын Қазандық тәсіл шығындарды азайту мүмкіндігін
анықтамайтын шығындардың бағыты бойынша өндірістің шығындарын, олардың
пайда болған орындарын (цехтар, бөлімдер, қызметтер),шығарылатын өнімдер
бойынша (орындаған жұмыс, көрсетілетін қызмет және т.б) бақылауға арналған
қажетті мәліметтерді алуға мүмкіндік бермейтін.
Отандық ұйымдарға бүгінгі уақытқа дейін орталықтандырылған мемлекеттік
баға белгілеу жағдайында дұрыс болып шыққан бұйымдар арасындағы қосымша
шығындарды бөлу арқылы толық өзіндік құн есебі ғана қолданылады.Меншіктің
әр түрлі нысаны ұйымның жекелену, мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру
процесінің даму, еркін баға белгілеу мен шығарылатын өнімнің ассортиментін
өз бетінше жоспарлау тетіктерін енгізу, нарықтық экономиканың басқа
жақтарын дамыту шамасы бойынша бухгалтерлік практиканың бірі-басқару
есебіне деген қажеттілік бірте-бірте өсуде.
Кәсіпорындар іс жүзінде жоспарлау мен өзіндік құнды калькуляциялау
саласындағы мамандарды тартпайды, бұл шаруашылықты тиімсіз жүргізуге,
кейде банкротқа ұшырауға әкеледі. Бақылаусыздық пен жылдам ақша алу кезі
өтеді, оның орнына шаруашылық жүргізудің өркениетті формасы келеді, ол
меншік иелерін шығыстар мен кірістерді санауға, содан кейін ғана шешім
шығаруға мәжбүр етеді.
Өнімнің өзіндік құны – бұл кәсіпорынның өндіру және сатумен байланысты
барлық шығындарын ақшалай сәулелендіретін, кәсіпорын (фирма) қызметінің
маңызды экономикалық көрсеткіштерінің бірі. Өзіндік құн өзі өндіретін
өнімі кәсіпорын үшін неге тұратындығын көрсетеді. Өзіндік құнға өнімге
кіргізілген өткен еңбек шығындары (негізгі қорлар амортизациясы, шикізат
материалдар, жанар май және басқа материалдық ресурстар құны) және
кәсіпорын қызметкерлеріне төлемдік (еңбек ақы) шығындар кіреді.
Өзіндік құн жайында мәліметтер, нақты шығындардың қабылданған
нормативтерге үйлестігін бақылау үшін, өндірістік шығындардың одан ары
төмендеуі резервтерін жариялау үшін өндірісті басқаруда кеңінен
қолданылады. Өнімнің (жұмыс, қызметтің) көлемі өндіріс процессінің
нәтижелілігін көсетеді, сәйкес түрде төмен өзіндік құн өнімнің (жұмыс,
қызметтің) бәсекеқабілеттілігін асырады. Сатылған өнім (жұмыс, қызмет)
өзіндік құнының көлемі сатудан қаржылық нәтиженің көлемін анықтайды және
пайдаға салық төлеуде талап етілетін сомаға әсер етеді.
Дипломдық жұмыс тақырыбының ауқымдылығы өндіріс шығындары есебі және
өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдісін таңдауды маныздылығын
білдіреді. Нарықтық экономика жағдайында өндіріс шығындарын нәтижелі
бақылауды ұйымдастыруда есептің алдыңғы қатардағы түрлері және әдістерін
кіргізудің маңызы өседі. Осындай бақылауды бұйымдарға шығындарының пайда
болуының жеке түрлері, статьялары және орындары бойынша ұйымдастыру қажет.
Бұл басқарудың нормативті жүйесін бір кәсіпорын ішіндегі сияқты, ұлттық
шаруашылық саласы деңейінде де қолдануды қажет етеді.
Бұл талаптарға толығырақ өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын
калькуляциялау есебінің нормативті әдісі қанағаттандырарлы жауап береді.
Өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау есебі
басқаларға қарағанда шығындарды басқарудың нормативті жүйесінің
талаптарына сай келеді. Өзінің көпжақты сипатына қарай ол ұлттық
шаруашылықтың барлық салаларына кіргізуге ұсыныс етіледі. Нормативті
басқару есебін нормативті жоспарлау және өндіріс шығындары есебі жүйесі
ретінде қарау қабылданған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты шығындар және өнімнің өзіндік құны есебінің
нормативті әдісінің сипаттамасында қаралады. Көптеген, әсіресе біртекті
өнім шығарушы, кәсіпорындар анау не мынау деңгейдегі нормативті шығындар
бойынша калькуляциялауды қолданады. Шығындардың нормативті
калькуляциясының әдеттегіден ерекшелігі неде ? Ол сонда, яғни өндіріс
шоттары бойынша барлық есептеулер және өткермелер келіп шыққан факт
бойынша емес, ал алдын ала есептелінген нормативтер бойынша жүргізіледі.
Басқаша айтқанда, есеп нормативтер негізінде алып барылады. Нормативті
калькуляцияны жүргізудің себептері мыналар: есепке шығындардың азаюы;
бюджетті құру; бюджеттен нақты мәліметтердің ауытқуының талдауы;
ауытқуларды басқару.
Диплом жұмысының мына мәселелері анықталды:
-өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындар есебінің
әдісін ашып көрсету;
-шығындар есебінің қазіргі заманғы нормативті әдісінің
ерекшеліктерін көрсету;
-шығындарды басқарудың нормативті жүйесінің элементтерін көрсету;
-шығындарды нормативті есептеуді ұйымдастырудың варианттарын беру;
-ауытқулар есебінің әдістерін келтіру;
-нормативті калькуляциялардың есебін жүргізу.
Бітіру жұмысының пәні болып Қазақстан Республикасының өндірістегі
өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың қазіргі таңдағы басқару есебі және
талдау жүйесі болып табылады.
Бітіру жұмысы үш тараудан тұрады. Жеке-жеке қысқаша түсінік беретін
болсақ, бірінші тарау зерттеліп отырған кәсіпорынның технико-экономикалық
көрсеткіштерін зерттеу және кәсіпорынның есеп саясатына шолу жүргізіледі.
Екінші тару бойынша өндірістегі өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
нормативтік әдісінің есебі, шығындар есебі әдісінің сипаттамасы, шығынның
есеп жүйесіндегі шығын есебінің нормативтік әдісі, шығындардың ауытқу
есебі.
Соңғы тарау, яғни өндірістегі шығындардың аудиті. Бұл тарауда жалпы
өндірістегі шығындардың аудиті, ал екінші мәселе ретінде шығындарды
нормативтік әдіспен калькуляциялаудың ауытқуының талдауы.
Дипломдық жұмыста жүргізілген зерттеудің нормативті-құқықты негізі болып
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасы
Заңы ҚР 28 ақпан 2007ж №234 III , ҚЕХС Қорлар 2 болып табылады.
Зерттеудің негізі ретінде шығындар есебі әдістерін және өнімнің, жұмыстың
және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау әдістерін зерттеу бойынша
отандық және шетел авторларының жазған оқулықтары және монографиялық
басылымдары пайдаланылды.
1. Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі мен есеп саясатының сипаттамасы.
1.1. Зерттеліп отырған кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы.
Тұрақты мекен жайды таңдаудың мәнісі
1996 жыл мамырдан бастап “Шваб шұжықтары” ЖШС інде шұжықтың дәстүрлік
көрінісінен бірге оның өндірістік шығарылымы бастау алды. Өндіріс орнын
таңдау кездейсоқ емес еді, себебі шұжық шығару жабдықтары Аякөз
еткомбинатында (облыстық теміржол станциясы бағынатын қаладағы ең ірі)
әлде қашан бар еді, онда Айгерім АҚ СОның қызметтестік туралы акция және
келісім шарты бар еді. Анықтауда шикізатқа жақындық орын алды. Кіші
Швейцария деп аталушы, Тарғабайдың тау беткейлеріндегі әр түрлі шөп
шалаңға бай, бұрынғы уақыт жергілікті тұрғын халық айналысқан, ірі
малдарды бағу, жаю үшін арнайы құрылған сияқты. Ұржар еті – бұл тек ғана
бағалы көмірсу, май және витаминдер емес, ал экологиялық таза және адам
денесі үшін пайдалы және қажет өнім элементтермен байытылған.
Еткомбинат жайласқан жер участкесінің жалпы майданы 2,61 га ны құрайды.
Еткомбинат жайласқан Жанай ауылы республикалық көлік трассасында және
тұрғындарды ірі қалалардан қымбат ет тасудан босататын, ірі малдарды
дайындауды қысқа уақыт аралығында атқаруға мүмкіндік беретін, құрамына
Ұржар, Аякөз, соның ішінде бұрынғы Таскескен және Маканчин аудандарын
алушы, облыстық интенсивті малшаруашылығы зонасының оңтүстік орталығында,
Жанай, Семей, Өскемен және Алматы қалаларынан теңдей қашықтықта
орналасқан, бұл өнімді жеткізу мерзімін қысқартуды қамтамасыз етеді.
Компания атамасы –“Шваб шұжықтары” ЖШС болып табылады.
Компанияның заңды құрылымы – жауапкершілігі шектелген серіктестік;
• Меншіктік үлестерді (акция) компания иелері арасына тарату
- Баймұрынов Қыдырғажы Бекболатович – 42,5 %
- Сейтқанов Құсайн Бейсенович – 15 %
- Раымғалиев Жұмағазы Нұрбазарович – 42,5 %
• Тізімге алынған күні – 3 шілде 2005ж.
• Компания бастығы - Сейтқанов Құсайн Бейсенович.
• Компания мекен-жайы – ВКО, 017700, Ұржар ауданы, Жанай ауылы
• Компанияның өндірістік және коммерциялық қызметі жайында қысқаша түсінік
– осы уақытта компания Ұржар еткомбинатында 33тен аса қайнатылған,
қайнатып-қақталған және жартылай қақталған шұжық және сарделкаларды,
тағамдар және ұлттық өнімдердің 15ке жуығын өндіреді. Қолдағы жабдықтың
қуаттылығы сменада өнімнің 5 тоннасын өндіруге мүмкіндік береді. Өкілетті
байланыстары бар және Алматы, Семей, Өскемен қалаларында өнімді бөлшектеп
– ірілеп сату жүйесі жасалып шыққан.
• Банктік реквизиттер – компанияның Халық банкінің Ұржар бөлімінде №
011467558 есептесу шоты бар.
Жоспар (проект) резюмесі
Кредиттік ресурстарды жұмылдыру бойынша жоспар тауарлық өнімді шығару
және сатуға мүмкіндік беретін, қысқы-көктемгі кезеңдерге етті сатып алу
және дайындауға айналыс құралдарын көбейтуді қарастырады: 2006 жыл соңына
шұжық өнімдері және тағамдарды айына 100 тоннаға дейін, ассортименттерді
түрлендіру, осы тауарлар бойынша жақын және алыс шетелдердің импортын
қысқартумен тұтынушыларға өнім сапасын және бет көрінісін жақсарту.
Жоспарды кіргізу не береді ?
Жоспарды кіргізу мыналарға мүмкінідік береді:
Өндірісті жаңа технологиялық жабдықтармен қамтамасыз ету.
Өнімді ұзақ уақыт сақтауда максимал қамтамасыз ету мақсатында шығарылатын
өнім ассортиментін кеңейту және сапасын арттыру, көлемін асыру. Клисатор
батонды қолмен байлаумен шұғылданатын 8 кісінің жұмысын атқаруға және
тауарлық көрінісін арттыруға, өзіндік құнды азайтуға мүмкіндік береді.
Технологиялық мұз бөлшегін дайындаушы мұзгенератор, сағатына 182 Квт
электр қуатын алушы және кезеңде қауіпті аммиакті қолданумен мұз бөлшегін
өндіретін, қуат алушы компрессорлы құрылмадан бет бұруға және өндірістік
шығындарды белгілі дәрежеде азайтуға мүмкіндік береді.
2000 жыл 26 маусымда Ұржар еткомбинаты жеке түрдегі “Ұржар еткомбинаты”
ЖШС кәсіпорын ретінде тізімнен өтті.
2005 жыл 26 маусымда жалпы жиында үлесшілердің құрамының азаюы,
Нұрсиленова А.К. және Нұрсиленова С.К. лардың жаңа тұрақ мекен жайына
көшіп өтуіне байланысты, “Ұржар еткомбинаты” ЖШСін жабу шешімі қабылданды.
“Ұржар еткомбинаты” ЖШС болған базасына жаңа “Шваб шұжықтары” ЖШС
құрылды. “Шваб шұжықтары” ЖШСі “Ұржар еткомбинаты” ЖШСінің орнына тең
құқықты болып, жарғылық капиталы 3 560 000 тенге сомасындағы “Тарбағатай”
ЖШС СКТнің құрам қатысушысы болып қалады.
2005 жыл 3 шілдеде Ұржар еткомбинаты жеке түрдегі “Шваб шұжықтары” ЖШС
кәсіпорны ретінде тізімге алынды.
. Компанияның қазіргі уақыт және болашақтағы мақсаты. Келесі жылға
мәселелер. Мақсатқа жету стратегиялары.
Компанияның қазіргі және келешектегі мақсаты – тұрғындар үшін жоғары
сапалы өнім өндіруді тұрақты дамытып отыру, Қазақстан базарын отандық
өніммен толтыру. “Шваб шұжықтары” ЖШС өзінің мақсатын алға қояды – қолға
кіріткен базарды кеңейту мақсатында шығарылатын өнімді арнайыластыруды
тереңдету. Өндірістік бағдарлама орташа айлық 90 болған шұжық өндіру
көлемін қазіргі уақытта 2007жылда 100тнайға көбейтуді қарастырады. Өсіп
жатқан тауарды сол базарда өткізу тек ғана, компанияның стратегиясы болып
табылатын, сапаны өсіру, ассортиментін кеңейту, өнім бағасын азайту мен
атқарылуы мүмкін. Осы жоспарда қойылған мақсаттарға тұтынушылар үшін
өнімді тиімді бағада шығаруға мүмкіндік беретін төмен бағалар бойынша
еттерді өз уақтында дайындаумен ерісіледі.
Швабские колбаски ЖШС-ң қаржы-шаруашылық қызметінің талдауы.
1-
кесте
Қызмет түрі 2006 ж % 2007 ж % ауытқу
Өндірілген өнім 234863 257362 22499
көлемі
634 602 -32
Сатудан түскен 237306 266397 29091
табыс
Материалдық 234863 257362 22499
шығындар-барлығы
Шикізат пен 190893 81 194314 75 3421
материал
Отын 5922 3 7466 3 1544
Электр энергиясы 4469 2 6536 3 2067
Басқа материал 2077 1 1122 1 -955
Негізгі құралдың 11045 5 18624 7 7579
тозуы
Еңбекақы қоры 10494 4 14751 6 4257
Салықтар 3668 2 3208 1 -460
Іссапар шығындары 1650 1 1857 1 207
Байланыс қызметі 325 0 295 0 -30
СЭС қызметі 598 0 1090 0 492
Банк қызметі 457 0 159 0 -298
Сыйақы шығындары 3265 1 7940 3 4675
Барлық шығындар 234863 100 257362 100
Пайда 2443 9035
Рентабельділігі 1 4
1-кестеге қарай отырып келесідей қорытындыға келеміз
-Өндірілген өнім көлемі;
Өндірілген өнім көлемі бойынша 2007 жылы 257362 теңгені, яғни 602 тоннаны
құраған, ал 2006 жылы 234863 тең, 634 тонна,яғни 22499 артқан.
- Сатудан түскен табыс;
Сатудан түскен табыс бойынша 2007 жылы 266397теңгені құраған, ал 2006
жылы 237306 теңгені құраған, яғни 29091 ге артқан.
-Барлық материалдық шығындар;
Барлық материалдық шығындар 2007 жылы 257362 теңгені құраған, ал 2006
жылы 234863 теңгені құраған, яғни 22499 теңгеге артқан.
Соның ішінде;
-шикізаттар мен материалдар 2007 жылы 194314 немесе 81% құраған, ал 2006
жылы 190893 теңгені құраған, яғни 3421 немесе 75% га артқан.
-отын 2007 жылы 7466 немесе 3%, ал 2006 жылы 5922 теңгені құраған, яғни
1544 немесе 3% шығындардың артқаны байқалады.
-электр энергиясы 2007 жылы 6536 немесе 2% құраған, ал 2006 жылы 4469
теңгені құраған, яғни 2067 немесе 3% ға шығындардың артқанын көрсетеді.
-басқа да материалдар 2007жылы 1122 немесе 1% құраған, ал 2006 жылы 2077
теңгені құраған, яғни -955 немесе 1% ға шығындардың кемігені байқалады.
-негізгі құралдардың тозуы бойынша шығындар 2007 жылы 18624 немесе 5%
құраған, ал өткен жылы 11045 теңгені құраған, яғни 7579 немесе 7%ға
шығындардың көлемі артқан.
-еңбекақы қоры бойынша 2007 жылы 14751 немесе 4% құраған, ал 2006 жылы
10494 теңгені құраған, яғни 4257 немесе 6% ға шығындардың көлемі артқан.
-салықтар бойынша 2007 жылы 3208 немесе 2% құраған, ал 2006 жылы 3668
теңге, яғни – 460 немесе 1% ға шығындардың көлемінің кемігені байқалады.
-Іссапар шығындары бойынша 2007 жылы 1857 теңгені құраған, ал 2006 жылы
1650 теңгені құраған, яғни 207 немесе 1% ға шығындардың артқаны байқалады.
-байланыс қызметі бойынша шығындар 2007 жылы 295,ал 2006 жылы 325 теңгені
құраған, яғни -30 ға шығындар көлемінің кемігенін көріп отырмыз.
-СЭС қызметі бойынша шығындар 2007 жылы 1090 теңгені құраған, ал 2006 жылы
598 теңгені құраған, яғни 492 теңгеге шығындардың артқаны байқалады.
-банк қызметі бойынша 2007 жылы 159 теңгені құраған, ал 2006 жылы 457,
яғни -298 теңгеге шығындар көлемінің кемігенін көріп отырмыз.
-сыйақы бойынша шығындар 2007 жылы 7940 немесе 1% құраған, ал 2006 жылы
3265 теңгені құраған, яғни 4675 немесе 3% ға шығындардың артқаны
байқалады.
Қорытындылай отырып, біз кәсіпорынның 2007 жылғы шығындары 2006
жылмен салыстырғанда 257362 артып отыр, ал табыстар 2007 жылғы табыстары
2006 жылмен салыстырғанда 9035 теңгеге жоғарылағанын көреміз
Рентабельділігі 2007 жылды 2006 жылмен салыстыр5анда 4% артқанын көріп
отырмыз.
1.2 Кәсіпорынның есеп саясаты
ҚР – ң бухгалтерлік есеп туралы 2007.28.03, №234-3 заңына сәйкес,
әрбір ұйым өзінің қызметінің бастамасында және әрбір күнтізбелік жыл
басында салық органына және оның тіркелуін жүргізетін органдарға есеп
саясатын ұсынуы қажет.
Ұйымның есеп саясаты - дегеніміз ұйымның айналысатын қызметіне сәйкес
және бекітілген ережелеріне негізделе отырып, бухгалтерлік есепті
жүргізудің техникасы мен формасын,нақты және белгілі бір әдістемесін
ұйымның өзінің таңдауы.
Қазақстан темір жолы ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының есеп
саясаты – Қазақстан Республикасының 1995 жылы, 26 желтоқсанда шыққан №2
234-3 Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңына,
халқаралық қаржылық есептілік стандартына сәйкес, Қазақстан
республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік бойынша
нормативтік құқықтық актіге, ХҚЕС қолданудағы мақұлданған әдістеме
негізінде дайындалған.
Кәсіпорынның есеп саясаты, оның құрылымдық бөлімшелеріне, оның
орналасқан жеріне қарамастан Бас кәсіпорынның басқаруымен жүретін еншілес
кәсіпорындарынның барлығы шоғырландырылған қаржылық есептілік дайындайды.
Бас кәсіпорын және оның еншілес кәсіпорындары үшін есептілік кезеңі
болып, тоқсан және күнтізбелік жыл табылады.
Жеке және шоғырландырылған қаржылық есептілік. Қаржылық есептілік
келесі принциптерге сәйке жүргізіледі: есептеу, қызмет етудің үздіксіздігі
және қаржылық есептілік мінездемесінің сапалылығы, түсініктіліктілігі,
орындылығы, сенімділігі және салыстырмалылығы. Қаржылық есептілік сатып
алудың алғашқы немесе нақты құны бойынша, сондай – ақ әділ құны бойынша
бағаланатын, сату үшін жарамды негізгі құралдарды және инвестициялық құнды
қағаздарды бағалау дайындалады.
Қоғам топтардан бөлек жеке қаржылық есептілік және шоғырландырылған
қаржылық есептілікті құрайды және ҚР Ұлттық валютасы – теңгенің негізінде
іске асырылады. Шоғырландырылған қаржылық есептілік №27 ХҚЕС
шоғырландырылған және жеке қаржылық есептілік атты стандартқа сәйкес
келесілерден тұрады:
Бухгалтерлік баланс
Пайда және зиян есебі
Ақша қаражаттарының қозғалысының есебі
Капитал қозғалысының есебі
Түсініктеме хат
Ұйымның есеп саясаты туралы ақпарат
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің формасына сәйкес пайда
және зиян шығын қызметінің әдісі негізінде құралады, демек шығындардың
жіктелуі олардың атауына байланысты құралады; ақша қаражаттарының
қозғалысының есебі тікелей әдіс арқылы есептелінеді. Жеке жылдық қаржылық
есептілікті және шоғырландырылған қаржылық есептілікті тексеру барысында,
пайда және зиян есебі – шығындардың сипаттамасы бойынша әдіс, ақша
қаражаттарының қозғалысының есебі – жанама әдіс бойынша есептеледі.
Негізгі құралдар есебі. Негізгі құралдар есебі ХҚЕС №16 негізгі
құралдар атты стандарты негізінде жүзеге асырылады. Типтік шот жоспарының
2 – бөлім, Ұзақ мерзімді активтер атты бөлімінде 2400 шотымен
жүргізіледі.
Актив ретінде саналатын негізігі құралдардың объектісі қолданыстағы
нақты шығындармен бағалануы тиіс. Келесі активтердің көмегімен қолданылған
негізгі құралдардың құнын көрсетіледі.
Мақсаттық қойылымдар және негізгі құралдардың орындалатын функцияларына
байланысты келесі топтарға бөлінеді:.
1.2410- Машина және құрал-жабдықтар
2410- Ғимарат және құрылыс
2410- Көлік құралдары
2410- Басқа негізгі құралдар.
Негізгі құралдарға қызмет мерзімі 1 жылдан көп еңбек құралдары кіреді.
Негізгі құралдардың тозуы салық заңнамасы бекіткен бағамдарға сай ай
сайын пропорционалды әдіспен есептеледі.
2.Тауар-материалдық құндылықтар нақ құны бойынша есепке алынады. Өндіріске
есептен шығару және сату бастық бекіткен нормалар бойынша жүргізіледі.
Дайын өнім қоймаға бастық бекіткен есептік құны бойынша кіріс етіледі,
және сатуға есептен шығарылады. Есептік және нақ құн арасындағы ауытқу
бөлек карточкаларда есептелінеді және өнім және сату қалдықтарына
жазылады.
3. Кассалық есептіліктер 10 күннен бір бухгалтерияға тапсырылады, яғни
айына 3 есептілік беріледі.
4. Тауар сатылымы және көрсетілген қызметтер және т.б.дан кірістер
толығымен бухгалтерлік есеп шоттары бөлімдеріндегі жалпы кіріске тиісті
болады.
5. Болашақ кезең шығыстары күнтізбелік жыл ішінде үлестерге теппе тең
жазылады.
Бухгалтерлік қызмет ұйымы
Шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі бас бухгалтердің басшылығымен
жүргізіледі. Міндеттер бухгалтерлік есеп туралы тұжырымдамаға сай
бөлістірілген.
Бухгалтерия құрылымы
Бас бухгалтер
Басқа субъектілермен есептесу.
Кәсіпорынның Темір Банктің Ұржар бөлімінде ссудалық берешегі бар.
Ссудалық берешек 3010 шотта есепке алынады.
Дт Кт
1040 3010 банктен кредит келіп түсті 1 000 000
1010 1030 етті дайындауға кредиттің бір бөлігі
алынды
500 000
3010 1030 тізімге сай кредиттік негізгі борышты
жабу
50 000
3380 1010 айға кредит үшін пайыздар төленді
10 000
7330 3380 Банк пайыздары бойынша шығындарға жазылды
10 000 тенге
Шваб шұжықтары ЖШС еншілес ұйымдары Семей және Өскемен қалаларындағы
дүкендері болып табылады. Қалалардағы дүкендер шұжық өнімдерін алады және
қалаларда сатады. Әр айда еткомбинатқа есептілік тапсырады.
Дүкендермен есептесу еншілес ұйымның 1220 Борыштар шотында алып
барылады.
Дт Кт
7010 1320 шұжықтың өзіндік құны жазылды 50 000
2120 6010 сатуға шұжықтың тиелуі 60
000
2120 3130 ҚҚС 13 %
8 400
3310 2120 тұтынушыларға шұжықтар сату
68 400 тенге
Еншілес ұйымдар шұжықтарды нақ есептесу бойынша сатады және еткомбинаты
кассасына қолма-қол өткереді немесе нақ емес есептесу бойынша сатады және
тұтынушылар ақшаларын Шваб шұжықтары ЖШСінің есептесу шотына аударады.
1010 3310 кассаға ақша келіп түсті
1030 3310 есептесу шотына ақша келіп түсті
Дайын өнім есебі
Өндірілген дайын өнім дайын өнім қоймасына келіп түседі. Онда белгіленген
ылғалдыққа сай кептіру және сақтаудан өтеді. Одан кейін дайын өнім
тапсырмаға сәйкес тұтынушылар үшін жүктеледі. Дайын өнімнің қоймаға келіп
түсуі кәсіпорын ішіндегі дайын өнімді ауыстыру накладнойымен рәсімделеді.
Жүктеу, шұжықты шығару өнім сату накладнойы, шот-фактура мен рәсімделеді.
Әр күні дайын өнім қоймасы қызметкері бухгалтерияға өндірістік цехтан
дайын өнімді қабылдауда жазылған алғашқы құжаттарды алып келеді, өзіне
берілгендерін өнім келіп түсуі журналына кіргізеді. Өнім шығарылуы
бухгалтерияда қойма қызметкері жазған накладнойға сай рәсімделеді.
Ай ақырында шұжық цехы ұстасы, шұжық қоймасы қызметкері, өндіріс
бухгалтері ортасында салыстыру жүргізіледі.
Мысалы,
Дт Кт
1320 8110 қоймаға дайын өнім келіп түсті 10
000
7010 1320 шұжықтың өзіндік құны жазылды 8 000
1210 6010 нақ төлем бойынша шұжық сатылды 5 000
1210 3130 сатылған тауарға ҚҚС
700
1010 1210 сатылған өнім үшін кассаға ақша келіп
түсті
Дайын өнім сатылу бағасы кәсіпорын бастығы тарапынан бекітілді.
Өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау есебі.
Шваб шұжықтары ЖШСнің негізгі өнім түрі – бұл шұжық өнімдері және
тағамдар. Шұжықты өндіру келесі кезеңдерден басталады –
1. Етті дайындау – ет тоңазытқышқа келіп түседі.
2. Жартылай фабрикаттарды дайындау – ет өңдеу цехына келіп түседі, онда ет
өңделеді яғни сүйек еттен ажыратылады. Кейін етті куттерден (ет
майдалағыш) өткізіп, сұрып бойынша таратылады. Жоғары сападағы фарш, 1ші
сұрып фаршы, 2ші сұрып фаршы.
3. Дайын жартылай фабрикат шұжық цехына келіп түседі.Бұл жерде фаршқа қажет
дәмдегіштер қосылады, шприцовкалау (қаптама фаршпен толтырылады), сосын
шұжық термикалық қайта жасауға өткізіледі. Қайнатылған шұжықтар
термокамераларға қайнатуға салынады, жартылай кептірілген шұжықтар
қайнатпа және кептіруден өтеді.
Есептік өзіндік құн әрбір шұжық түрін калькуляциялау негізінде
есептеледі. Калькуляциялау осы өнім түріне шикізат саны, дайын өнім
шығарылуына кеткен барлық шығындар түрін білдіреді. Дайын өнім қоймаға
есептік өзіндік құны бойынша кірістеледі. Ай соңында шұжық түрлері бойынша
барлық нақ шығындар есептеледі.
Негізгі шығындар:
Ет
Дәмдеуіштер, қаптамалар
Еңбек ақы
Электр қуаты
Өндірістік негізгі құралдардың тозуы
Қосымша шығындар
Өндірістік шығындар (инвентарь, құрал, бөлшектер)
Серіктес ұйымдардың бак, зерттеу, стандарттау бойынша қызметтері
Кезең шығындары
Жалпы әкімшілік шығындар
Сату бойынша шығындар
Банк пайыздары бойынша шығындар
Мысалы
Дт Кт
8110 1310 шұжық өндірісіне ет шығарылды 5 000
8110 1310 специя және қаптама шығарылды 2 000
8110 3310 өндірістік бөлімшелер электро қуаты үшін
шот
1 000
8110 3310 серіктес тараптардың ветеринарлық қызметі
бойынша шоты 500
8110 3350 жұмысшыларға еңбек ақы есептелді 2 000
1320 8110 есептік құны бойынша өнім кіріс
етілді
10 000
Дайын өнімнің өзіндік құны 7010 Сатылған дайын өнімнің өзіндік құны
шотында есепке алынады. Есептік жыл соңына шоттың кредитінен 5610 Жиынтық
пайда (зиян) шотының дебетіне жазылады.
Ақша құралдары есебі
Кәсіпорында ақша құралдары 1010 Касса шотында, 1030 шот- әртүрлі
банктердегі есептесу шотында есепке алып барылады. Кассадағы ақша
құралдары кассирдің материалдық міндеттемесіне тиісті. Кассир тікелей
бастық және бас бухгалтерге бағынады. Кассалық есептіліктер 10 күннен бір
құралады және бухгалтерияға беріледі. Кассалық есептіліктер бас бухгалтер
тарапынан тексеріледі және бухгалтерлік қайта жасаудан өтеді, яғни
мемориал ордер толтырылады, онда кіріс және шығыс бухгалтерлік есеп
шоттары бойынша таратылады. Кассир ккассалық кітапты жүргізеді, ол
кассирде сақталады, ал есептіліктің тиісті бөлігі бухгалтерияға беріледі.
Кассаға ақша құралдарының келіп түсуі, бас бухгалтер және кассир қол
қойған, кіріс кассалық ордерімен, ал ақша құралдарының шығысы бас
бухгалтер және кассир қол қойған шығыс-кассалық ордерімен рәсімделеді.
Ақша алушыға куәлікті білдіретін тиісті құжатты көрсетумен беріледі,
алынған сомаға қол қойылады, алушы және кассир қол қояды.
Бұл кәсіпорында ақша құралдары сатып алушылардан алынған өнімі үшін келіп
түседі, кассаға есептесу шотынан толықтыру келіп түседі, есептік сомаларды
қайтарулар болады.
Мысалы, қоймадан өнімді жібергені үшін ақша келіп түсті.
Дт Кт
3310 Попов 1210 Есептесу шоты
4 500 тенге
1010 Касса 3310 Поповтан өнім үшін төлем 4 500
тенге
Халық банкі есептесу шотынан чек бойынша ақша алынды.
1010 Касса 1030 Халық банкіндегі есептесу шоты
100 000 тенге
Ивановтан есептік соманың қайтарылуы
1010 Касса 1270 Ивановтың есептік сомасы 5 600
тенге
Кассадан ақша құралдары алынған өнім үшін (негізінен сиыр және шошқа
етіне, дәмдеуіштер және қаптамаларға) жеткізіп берушілерге төлеуде
серіктес ұйымдардың қызметтеріне төлеуде, жұмысшыларға еңбек ақы төлеуде,
командировкалық шығындарды төлегенде шығысталады.
Мысалы,
Жеке тұлғаға шошқа еті үшін төлем
1310 3310жеткізіп берушіден ет келіп түсті
Еңбек және оның төлемі есебі.
Шваб шұжықтары ЖШСде 80 адам жұмыс істейді. Жұмысшыларды қабылдау және
босату комбинат директоры бұйрығымен орындалады. Кадрлардың орнын ауыстыру
кадрлар бойынша инспектор тарапынан жүргізіледі. Жұмысқа қабылдауда жұмыс
беруші және жұмысшы өзара жеке еңбек келісім шартын құрады.
Жеке еңбек келісім шарты- бұл жазба түрдегі жұмысшы орны және жұмыс
беруші ортасында құрылған жұмыс орны, келісім шарт мерзімі, еңбек уақыты,
демалыс, төлем, еңбекті қорғау және басқа жұмысшыны қоғам-тұрмыстық
қамтамасыз ету сұрақтары, келісім шарт тараптарының материалдық міндеттері
туралы келісімі болып табылады. Еңбек келісім шартын құру үшін жұмысшының
жеке куәлігі, еңбек кітапшасы, салық төлеуші ретінде номері,
(РНН)600500456451 зейнетақы келісімі, дипломы қажет. Бұйрықты жариялаған
соң жұмысшының жеке карточкасы толтырылады, жұмысқа қабылданғаны жайында
еңбек кітапшасына жазылады. Шваб шұжықтары ЖШСде еңбек ақы төлеу штаттық
кестеге сай уақыт бойынша. Еңбек ақы төлеу қорлары өндірістік
жұмысшылардың еңбек ақысы төлемі – 8110 шот, өнімді сатумен айналысушы
жұмысшылар -7110 шот, басшылық және әкімшілік тұлғалар – 7210 шотта
тұрады.
Мысалы.
Дт 8110 Кт 3350 шұшық цехы ұстасына еңбек ақы есептелді 20 000 тенге
Дт 3350 Кт 3440 міндетті зейнетақы төлемдері ұсталынды 10 %
- 2000 тенге
Дт 3350 Кт 3120 еңбек ақыдан жеке табыс салығы 10 % ұсталынды (20 000
– 2 000 МЗТ – 9752 орташа айлық ставка *10 % ) – 825 тенге
Дт 3350 Кт 1010 келесі айға еңбек ақы берілді 17 000 тенге
Дт 8110 Кт 3150 ЕТҚ (еңбек ақы төлемі қоры) нанн социал салығы (20 000
– 2 000 МЗТ) 3 600 тенге
Дт 8110 Кт 3190 қоғамдық аударым 3 % - 600 тенге
Егер еңбек ақы өнім сатумен айналысушы жұмысшыға есептелінсе, онда барлық
шығындар 7110 “Сату бойынша шығыдар” шотына жазылады. Әкімшілік
қызметкерлердің еңбек ақысын төлеу шығындары –7210 “Жалпы әкімшілік
шығындар” шотында есептелінеді.
Қаржылық нәтижелер және жеке капитал есебі
Негізгі қызметтен кіріс есебі 6010 “Дайын өнімді сатудан кіріс” шотында
жүргізіледі. Есептік жыл ішінде 6010 шотының кредитінде дайын өнімді
сатудан кірістің сомасы есептік жыл соңында 5610 “Соңғы пайда (зиян)”
шотына жазылады.
Әрбір ай соңында маржиналды пайда яғни нақ құнмен сатудан кіріс
арасындағы айырма есептеледі. Маржиналды кірістен кезең шығындары алынады.
Нәтиже салыққа тартуға дейінгі пайда болы табылады.
Таза кірістен есептік жыл ақырында заңды тұлға бюджетке төлейді.
Корпоративті табыс салығы кірістен 30 % мөлшерінде.
Әр жыл басында кәсіпорын мекені бойынша салық комитетіне корпоративті
табыс салығы бойынша аванстық төлемдердің болжам сомасын есептеуін береді.
Мысалы, ағымдағы жылға болжанған табыс 1 000 000 тенгені құрайды, табыс
салығы 30 % - 300 000 тенгеге тең, ол 12 айға теңдей таратылады, яғни әр
ай кәсіпорын бюджетке 25 000 тенге төлеуі керек. Жыл қорытындысы бойынша
жиынтық жылдық табыс бойынша декларация беріледі, онда жылдық салыққа
тартылатын табыстың нақ сомасы және бюджетке төленетін салық сомасы
көрсетіледі. Осы декларацияның қорытындысы бойынша корпоративтік табыс
салығы сомасына көбейту немесе азайту жағынан түзетулер жүргізіледі.
Мысалы,
Дт 7210 Кт 3110 2006 жылға корпоративтік табыс салығы есептелді 500 000
Дт 3110 Кт 1030 жылдық КТС аударылды 575 000
Бұл декларация бойынша салық сомасына 75 000 тенгеге азайтады, онда ол
2007 жыл үшін КТС төлеу шотына өткеріледі. Шваб шұжықтары ЖШСнің
жарғылық капиталы 10 000 000 тенгені құрайды.
ЖШС үлес қатысушылары келесідей таратылады
Рахымғалиев Ж.Н. – 42,5 %
Баймұрынов К.Б. – 42,5 %
Сейтқаов К.Б. – 15 %
Жарғылық капитал 5030 шотта есепке алынады.
Әр бір кәсіпорында нақ емес есеп айырысу заңды нәрсе. Бұл түрдегі
есептесулер банктердегі есеп айырысу шоттарымен алып барылады. Банкте есеп
айрысу шотын ашу үшін банкке заңды тұлғаның мемлекеттік тізімнен өткені
туралы куәлігінің көшірмесі, салық төлеуші куәлігі көшірмесі, кәсіпорын
жарғысы, бастық және бас бухгалтерді белгілеу туралы бұйрықтың жазбасы,
бастық және бас бухгалтердің жеке куәлігінің көшірмесі беріледі. Ақша
құжаттарына қол қоюға құқықты бастық жәе бас бухгалтердің қолдары бар
құжат түрлері рәсімделеді. Бұл құжат нотариусте бекітіледі, кейін заңды
тұлға банкте шот ашу құқықына ие болады.
Кәсіпорынның есеп айрысу шотына ақшалар шұжық өнімдері үші
тұтынушылардан, есеп айрысу шотын толтыруға кассадан келіп түседі.
Мысалы,
Шұжық үшін “Сан Трейд” ЖШС нен ақша келіп түсті.
Дт 1030 Кт 3350 200 000 тенге
Дт 1030 Кт 1010 150 000 тенге
Жария бойынша нақ ақша берілді.
Дт 3350 Кт 1030 300 000 тенге ай үшін электр қуаты төлемі
Дт 3130 Кт 1030 170 000 тенге ай үшін ҚҚС есептелді
Дт 3440 Кт 1030 80 000 тенге МЗТ есептелді
Жауапты тұлғалармен есеп айырысу
Жұмысшылардың міндетті сомалары Шваб шұжықтары ЖШСінде 1250 шотына
есептелінеді. Сома негізінен дайындаушыларға ірі мал және етті
дайындаулары үшін, жұмысшылардың іс сапарлық шығындары үшін, ГСМ мен запас
бөлшектерін сатып алу үшін беріледі.
Іс сапарлық шығындар іс сапар туралы бұйрыққа сәйкес беріледі, кейін іс
сапар куәлігі жазылады.
Міндетті сомалар бойынша жұмысшылар алынған сома, фискал чегімен, жол ақы
билетімен, мейрамана талондарымен, тауар чектерімен бекітілген,
шығындалған сомалар көрсетілген аванстық есептілік береді. Тәулік
шығындарын кәсіпорын бастығы бекітеді. Аванстық есептілікті құрғаннан соң
жауапты жұмысшы есептілікке бастыққа қол қойғызады және бухгалтерияға
тапсырады. Бухгалтер барлық бекітілген құжаттарды, күндердің сәйкестігін,
шығындардың мақсатты бағадарларын тексереді, кейін шығындар бөліміне сай
сомалар бойынша өткермелер жасайды.
Мысалы,
Дт Кт
1250 1010 ет дайындау үшін ақша берілді 120 000
1310 1250 ет берілді
110 000
7210 1250 тәулік шығындары
3 000
1010 1250 қалдықты қайтару 7
000 тенге
Қаржылық есептілік
Шваб шұжықтары ЖШСінде қаржылық есептілік әр шерек сайын құрылады және
тапсырылады. Есептілік деп өткен кезеңдегі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық
қызметі нәтижелерін топтап сипаттаушы соңғы көрсеткіштер жүйесі
түсініледі. Есептілікті құру есептілік жұмысының соңғы кезеңі болып
табылады. Қаржылық есетіліктің мақсаты заңды тұлғаның шындық қаржылық
жағдайы, есеп кезеңіндегі қызмет нәтижелері және олардың қаржылық жағдайда
өзгеруі туралы пайдаланушыларға пайдалы, анық және сенімді ақпараттарды
жеткізу болып табылады.
Есептілікке қойылатын негізгі талаптар – бұлар кәсіпорын қызметінің нақ
нәтижелерін объективті және анық көрсету, барлық көрсеткіштерді қатаң
байланыстыру, бухгалтерлік және жедел-статистикалық есептіліктердің
үйлесімділігі, әдіснамалық және басқа нұсқауларға бағыну.
Қаржылық есептіліктің ішіне бухгалтерлік баланс, қаржы-шаруашылық қызмет
нәтижелері туралы есептілік, ақша қаражаттары әрекеті туралы есептілік
және оларға түсініктеме жазбалар кіреді. Қаржылық есептілік келесі
көрсеткіштерден тұрады:
Активтер – субъекттің құндық бағаланған мүлкі, мүлктік және жеке
мүлктік құқықтары. Активтен келешек экономикалық пайда күтіледі. Ол өткен
әрекеттер және басқа жағдайлардың нәтижесі болып табылады: соңғы,
болашақтан күтілетін, өз-өзінен активтердің пайда болуына алып келмейтін.
Активтер өнім өндіруге, өндірісті басқаруға және басқа мақсаттарда
қолданылады. Активтер физикалық түрде (ғимарат, құрылыс, құрал-жабдық)
немесе физикалық емес түрде (лицензия, гудвилл) болуы мүмкін.
Міндеттемелер – пайда болуы кредитор пайдасы үшін борышкерге анық бір
қызмет түрін жасауға міндеттілікті тудыратын өткен іс-әрекеттердің
нәтижесі: міндеттемені төлеу, жұмыс немесе қызмет жасау, ал кредитор
міндетті тұлғадан міндетін орындауын талап етуге құқықты болады.
Міндеттеме тек актив алынған немесе субъект активтерді алу туралы келісім
шартқа отырған болса ғана пайда болады. Міндеттеме оны төлеу, басқа
активтерді беру, жұмыс және қызметтерді орындаумен жабылады.
Жеке капитал – субъекттің міндеттемелерін алып тастағандағы активтері.
Жеке капиталдың баланс пассиві құрылымындағы өте үлкен мөлшері субъекттің
өте берік қаржылық жағдайы туралы баяндайды.
Қаржылық нәтижелер – есептілік кезеңдегі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық
қызметі нәтижелері, яғни шығыстар мен кірістер арасындағы айырма.
Кірістер – кәсіпорынның негізгі және негізгі емес қызметінен нәтижелер.
Шығыстар - өнім, жұмыс, қызмет өндіруге байланысты шығындар.
Бухгалтерлік баланс – кәсіпорынның жылдық есептілігінің негізгі түрі.
Оны құрғанға дейін есеп регистрлеріндегі барлық синтетикалық шоттардың
айналыс және қалдықтарын аналитикалық есеп мәліметтерімен салыстыру қажет.
Баланс бас кітапта көрсетілген шоттар қалдықтары негізінде құрылады.
Қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелері туралы есептілік – кірістер және
шығыстар шоттарын жалпылай ашып көрсетуші негізгі түрі болып табылады.
Есептілік келесі көрсеткіштерден тұрады:
Өнімді сатудан кірістер
Сатылған өнімнің өзіндік құны
Жалпы кіріс
Кезең шығыстары
Негізгі қызметтен кіріс немесе шығыс
Ақша қаражаттары қызметі туралы есептілік – жедел, инвестициялық,
қаржылық қызметтер бөлімдеріндегі ақшалардың келіп түсуі немесе жұмсалуын
көрсетеді.
Өнім, жұмыс және қызметтің өзіндік құнын және өндірістік шығындарды
талдау
Өндіріс шығындары және өнімнің өзіндік құнын талдау үшін өнімнің өзіндік
құнының калькуляциялық мәліметтері, материалдар және шикізат шығындары
бойынша есептіліктердің ақпарат көздері болып табылады.
Талдау үшін ақпараттар топтағанда соны назарға алу керек, яғни шығынның
белгілі түрі бір шешім түріне қажет болуы және басқа түріне қажет болмауы
мүмкін.
Шығындардың туындау орны бойынша – осы шығындар пайда болатын цех, бөлім,
участке.
Өнімнің түрлері бойынша – жеке өнім түрлерінің өзіндік құнына қосылатын
өндіріс шығындары.
Өнімнің өзіндік құнына қосылу тәсілі бойынша – тікелей, олардың өз құнына
қарамастан тікелей қосылатын, жеке түрдегі өнімдердің өндірілуімен
байланысты, жанапай – олардың өзіндік құнына оларды таратумен қосылатын
бірнеше түрдегі өнімдердің өндірілуімен байланысты.
Өндіріс көлеміне қатнасы бойынша: Өзгермелі шығындар – мөлшері өнім
өндірісі көлемінің өзгеруіне қарай азайып немес көбейіп тұратын (шикізат
және негізгі материалдардың шығындары, өндіріс жұмысшыларының еңбек
ақысы).
Тұрақты шығындар – мөлшері өнім көлеміне қарай өзгермейді (жылуға
шығындар, негізгі құралдардың амортизациясы, қосымша шығындар).
Шығыстар түрлері бойынша – материалдық шығындар, еңбек ақы төлеу
шығындары, негізгі құралдардың тозуы, басқа шығыстар.
Басқару функциясы бойынша - өндірістік, коммерциялық, әкімшілік.
Бұл көрсеткіштердің барлығы өндірістік шығындардың жалпы көлеміндегі жеке
түрдегі шығындардың орнын, өндіріс көлеміне тәуелді шығындардың
динамикасын, жалпы шығындардың көлеміндегі цехтар бойынша шығындардың
орнын талдауға мүмкіндік береді.
Басқа субъектілермен есеп айырысу есебі
Басқа субъектілермен есептесу нақ, нақ емес, бартер бойынша есептесу
(міндеттеме дайын өнімді жүктеумен жабылады) жолдарымен алып барылады.
Кәсіпорынның “Темірбанк”тің Ұржар бөлімі алдында ссудалық міндеттемесі
бар. Ссудалық міндеттеме 3010 шотта есептелінеді.
Дт
Кт
1030
3010
банктен кредит келіп түсті 1 000 000
1030
1010
ет дайындауға кредиттің бір бөлігі
алынды 500 000
3010
1030
сызылмаға сай кредит бойынша
қарызды жабу 50 000
3380
1030
ай үшін кредит пайызы төленді 10 000
7320
3380
банк пайыздары бойынша шығындар
жазылды 10 000 тенге
Шваб шұжықтары ЖШСнің еншіліес кәсіпорындары Семей және Өскемен
қалаларындағы дүкендер болып табылады. Қалалардағы дүкендер шұжық
өнімдерін алады және қалаларда сатады. Әр айда еткомбинатқа есептілік
тапсырады.
Дүкендер мен есеп айырысулар еншілес ұйымдардың 2120 “Міндеттемелер”
шотында алып барылады.
Дт
Кт
7010
1320
шұжықтың өзіндік құны жазылды 50 000
2120
6010
сатуға шұжық жүктелді 60 000
2120
3130
ҚҚС 13 % 8 400
3350
2120
тұтынушыларға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz