Медианарықтағы ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктері
КІРІСПЕ
Ұялы байланыстың қалыптасу мен дамуы
1 Ұялы байланыс жайлы жалпы түсінік
Ұялы байланыс стандарттары
Ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктері
Ұялы байланыс hi. tech журналистиканың негізі
High.tech журналистиканың тарихи негіздері
БАҚ.тың High.tech журналистиканың теориялық негіздері
High.tech журналистиканың даму болашағы
High.tech журналистиканың таралу жолындағы негізгі мәселелер
Қорытынды
Пайдаланылған сілтемелер тізімі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ұялы байланыстың қалыптасу мен дамуы
1 Ұялы байланыс жайлы жалпы түсінік
Ұялы байланыс стандарттары
Ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктері
Ұялы байланыс hi. tech журналистиканың негізі
High.tech журналистиканың тарихи негіздері
БАҚ.тың High.tech журналистиканың теориялық негіздері
High.tech журналистиканың даму болашағы
High.tech журналистиканың таралу жолындағы негізгі мәселелер
Қорытынды
Пайдаланылған сілтемелер тізімі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Магистрлік диссертация медианарықтағы ұялы байланыстың ақпарат таратудағы алатын рөлін сипаттауға, саралауға негізделген. Зерттеуде журналистиканың жаңа саласы -hi-tech журналистика(ұялы байланыс пен интернет арқылы жүзеге асады), ұялы байланыс стандарттары, елімізде ұялы байланыспен қамтамасыз ететін «GSM Қазақстан» ЖШС, «Кар-Тел» ЖШС, «Алтел» АҚ және «Мобайл Телеком-Сервис» ЖШС компанияларының қызметтері талданды.
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі қоғам – ақпарат қоғамы. Бүгінде қысқа әрі нұсқа, нақты ақпаратпен жылдам қамтамасыз ету басты орынға шықты. Бұл кезекте журналистиканың атқарар жауапкершілігі де арта түседі. Осы ретте ұялы байланыстың өзіндік маңызы бар. Ұялы байланыстың көпшілік үшін аса маңыздылығы – ақпарат таратуда жеделділігі, шынайылыққа қолжетімділігі. Жаңалықты жылдам жеткізу арқылы ол бұқаралық аудитория мен редакция, өзге бұқаралық ақпарат құралдары арасына байланыс орнатып, қоғамдық пікірді қалыптастырады. Халықтың таным-түсінігін, ой-парасатын тереңдетеді.
Ұялы байланыстың қызметі көп қырлы, әсіресе, оның ақпараттық ерекшелігінің медианарықтағы тиісті орнын көрсету үшін оның сыртқы нысаны мүмкіндік бермегенімен, журналистика ұғымының шартты болып келетіндігіне қарамастан бұл жағдайда оның hi-tech журналистиканың дамуынде үлесі зор екендігін ескеру керек. Сөз болып отырған ұялы байланыстың хабарлау, дерек беру, тарату мақсатынан тыс өзіндік ерекшелігі бар. Бұл ерекшелік ұялы ақпараттың композициялық әдісінен, динамикалық құрылымынан, тақырыбынан, жазылу тілі мен стилінен, оқиғаның бағыт-бағдарынан анық көрінеді. Ұялы байланыс арқылы хабар таратуда мынадай бағыттар айқындалады: жаңалықты жасау, беру кезінде телефон пайдаланушы қарапайым ақпарат көзінің мазмұнды рөлі жоғарылайды, жедел, бұқаралық аудиторияда оқиға орнынан жіберілген шынайы дерекке деген қызығушылық пайда болады. Зерттеу жұмысында ұялы байланыс сан қырынан қарастырылады. Журналистиканың дамуы заман талабына сай hi-tech журналистиканы алдыңғы қатарға шығарғандықтан, қоғамның жоғарғы технологияны игеру барысында медианарықтың дамуын саралау, ұялы байланыстың ақпараттық өзгешіліктерін анықтау тақырыптың өзектілігін аңғартады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Елімізде ұялы байланыстың медианарықтағы ақпарат тарату ерекшелігі туралы жазылған жоқ. Тіпті бұл Қазақстанда қозғалмаған тың тақырып. Алайда, бұл өзге АҚШ, Ресей мемлекеттерінде hi-tech журналистиканың ақпараттық сипаты теориялық тұрғыда талданғанын, ғалымдардың, журналистердің қызығушылығын тудырып, соған байланысты жаңа ізденістер жасалып жатқанын айта кеткен абзал. Сондықтан да магистранттың зерттеу тақырыбы жаңашыл, заман талабымен үндескен деп айтуға толық негіз бар.
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі қоғам – ақпарат қоғамы. Бүгінде қысқа әрі нұсқа, нақты ақпаратпен жылдам қамтамасыз ету басты орынға шықты. Бұл кезекте журналистиканың атқарар жауапкершілігі де арта түседі. Осы ретте ұялы байланыстың өзіндік маңызы бар. Ұялы байланыстың көпшілік үшін аса маңыздылығы – ақпарат таратуда жеделділігі, шынайылыққа қолжетімділігі. Жаңалықты жылдам жеткізу арқылы ол бұқаралық аудитория мен редакция, өзге бұқаралық ақпарат құралдары арасына байланыс орнатып, қоғамдық пікірді қалыптастырады. Халықтың таным-түсінігін, ой-парасатын тереңдетеді.
Ұялы байланыстың қызметі көп қырлы, әсіресе, оның ақпараттық ерекшелігінің медианарықтағы тиісті орнын көрсету үшін оның сыртқы нысаны мүмкіндік бермегенімен, журналистика ұғымының шартты болып келетіндігіне қарамастан бұл жағдайда оның hi-tech журналистиканың дамуынде үлесі зор екендігін ескеру керек. Сөз болып отырған ұялы байланыстың хабарлау, дерек беру, тарату мақсатынан тыс өзіндік ерекшелігі бар. Бұл ерекшелік ұялы ақпараттың композициялық әдісінен, динамикалық құрылымынан, тақырыбынан, жазылу тілі мен стилінен, оқиғаның бағыт-бағдарынан анық көрінеді. Ұялы байланыс арқылы хабар таратуда мынадай бағыттар айқындалады: жаңалықты жасау, беру кезінде телефон пайдаланушы қарапайым ақпарат көзінің мазмұнды рөлі жоғарылайды, жедел, бұқаралық аудиторияда оқиға орнынан жіберілген шынайы дерекке деген қызығушылық пайда болады. Зерттеу жұмысында ұялы байланыс сан қырынан қарастырылады. Журналистиканың дамуы заман талабына сай hi-tech журналистиканы алдыңғы қатарға шығарғандықтан, қоғамның жоғарғы технологияны игеру барысында медианарықтың дамуын саралау, ұялы байланыстың ақпараттық өзгешіліктерін анықтау тақырыптың өзектілігін аңғартады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Елімізде ұялы байланыстың медианарықтағы ақпарат тарату ерекшелігі туралы жазылған жоқ. Тіпті бұл Қазақстанда қозғалмаған тың тақырып. Алайда, бұл өзге АҚШ, Ресей мемлекеттерінде hi-tech журналистиканың ақпараттық сипаты теориялық тұрғыда талданғанын, ғалымдардың, журналистердің қызығушылығын тудырып, соған байланысты жаңа ізденістер жасалып жатқанын айта кеткен абзал. Сондықтан да магистранттың зерттеу тақырыбы жаңашыл, заман талабымен үндескен деп айтуға толық негіз бар.
1. Адрианов В.И., Соколов А.В. Средства мобильной связи. СПб.:BVH – Санкт- Петербург, 1998.
3. Баутин О.О., Гуреев А.В., Корнилов А.Р. и др. Компьютерные инструменты для планирования радиосетей / Мобильные системы. - 1998. -
№ 4. 40 – 43б.
4. Бабков В.Ю., Вознюк М.А., Михайлов П.А., Сети мобильной связи. Частотно-территориальное планирование/СПбГУТ.СПб, 2007
5. Варакин Л.Е., Калмыков В.В., Трофимов Ю.К. Подвижная связь общего пользования. - М.: Радио и связь, 1995.
6. Горностаев Ю.М., Соколов В.В., Невдяев Л.М. Перспективные спутниковые системы связи. - М.: Горячая линия - телеком, 2001.
7. Громаков Ю.А. Стандарты и системы подвижной радиосвязи. - М.: Эко Трендз, 1998.
2. Громаков Ю.А. Стандарты и системы подвижной радиосвязи. М.Эко-трендз.,1997
8. Громаков Ю. Стандарты и системы подвижной радиосвязи. - М:"Радио и связь", 1996.
9. Иванова Т.А. Корпоративные сети. - М.: «Связь», 2000.
10. Интернет ресурстары:
а) http://3gnews.ru/
ә) http://www.mts.ru
б) http://sotovik.ru/
в) http://www.inpulse.ru/
г) http://www.cellnews.ru/
д) http://www.connect.ru/
11. Муравин Д.В., Скворцова С.А. Мобильный интернет: сочетание возможности и свободы. - Мобильные системы, 1999,12.
12. Многоканальная электросвязь и РРЛ: Учебник / Под ред. Н.Н.
В.В.Крухмалев, В.Н. Гордиенко, А.Д. Моченов и др. Основы построения телекоммуникационных систем и сетей. - М.: Горячая линия - телеком, 2004.
13. Невдяев Л.М., Смирнов А.А. Персональная спутниковая связь. - М.: Эко Трендз, 1998.
14. Основы радиоэлектроники и связи: Учебник для вузов / Нефедов В.И.-2-е изд., прераб. и доп. – М.: Высш. шк., 2002.-510 с.: ил.
15. Петров Л.Д., Романюк П.А. Радиопередающие устройства. М.: Радио и связь, 1990
16. Построение устройств управления сетями связи. М., Наука, 1977.
17. Соколов А., Андриянов В. Средства мобильной связи. С-Пб.:BHV - Санкт-Петербург, 1998.
18.Сотовые телефонные сети стандрата GSM: Учеб.пособие/ СПбГУТ.СПб, 1996.
19. Спилкер Дж. Цифровая спутниковая связь. Перевод с английского / Под редакцией Маркова В.В. - М.: Радио и связь, 1979.
20. Телекоммуникационные системы и сети: Учебное пособие. В 3 томах. Том 2 - Радиосвязь, радиовещание, телевидение / Катунин Г.П., Мамчаев Г.В., Попантонопуло В.Н., В.П. Шувалов; под. ред. Профессора В.П. Шувалова. -2-е, испр. и доп. - М.: Горячая линия – Телеком, 2005. - 672 с. : ил.
21. Тепляков И.М. Основы построения телекоммуникационных систем и сетей - М.: Радио и связь, 2004.
22. Тамаркин В.М., Громов В.Б., Сергеев С.И. Системы и стандарты транкинговой связи - М.: Мобильные коммуникации, 1998.
23. Теория сетей связи: Учебник для вузов связи / Рогинский В.Н., Харкевич А.Д, Шнепс М.А.и др.;Под ред. В.Н Рогинского. – М.: Радио и связь , 1981.-192 с.ил.
24. Уолрэнд Дж. Теллекоммуникационные и компьютерные сети / Пер. с англ. – М.: Постмаркет, 2001. – 476с.
25. Яценков В.С. Основы спутниковой навигации системы GPS NAVSTAR ГЛОНАСС. - М.: Горячая линия – телеком, 2005.
Агапитова С.Ю. Информационное вещание на ТВ. Эволюция и современное состояние (на материале телевидения Ленинграда - Санкт-Петербурга) С.-Петерб. гос. ун-т, Фак. журналистики. СПб.: Роза мира , 2003 - 170, [1] с.,20 см.
Браун Маркус Методика поиска информации в Интернет. М.: Новый издат. дом , 2005: ОАО Тип. Новости - 136 с.,24 см. - Пер.: Brawn, Marcus. Tips and tricks to searching on the Internet and the World Wide Web. - ISBN 5-9643-0047-2 (в обл.)
Букин Максим Секреты сотовых телефонов. Питер, 2005: ГП Техн. кн. - 204 с.ил., 23 см.
Дзялошинский И.М. Информационное пространство России: структура, особенности функционирования, перспективы эволюции Моск. центр Карнеги. М., 2001 - 30 с.,30 см.
Дзялошинский И.М. Формы и методы работы журналиста с источником информации: Учеб. пособие; Моск. гос. ун-т им. М. В. Ломоносова. Фак. журналистики [и др.]. М.: Пульс, 2001 - 39 с. табл.,20 см.
Дубровский А.В. Журналистика и Интернет: учеб. пособие Саранск: тип. "Красный Октябрь", 2004 - 59, [2] с.,20 см.
От книги до Интернета : Журналистика и лит. на рубеже нового тысячелетия / Отв. ред. Я. Н. Засурский и Е. Л. Вартанова. - М. : Изд-во Моск. ун-та, 2000. - 256 с.; 20 см.
Засурский Я.Н. Искушение свободой. Российская журналистика: 1990-2004. М.: Изд-во Моск. ун-та, 2004 (ППП Тип. Наука - 456, [1] с.,22 см.
Калмыков А.А., Коханова Л.А. Интернет-журналистика: учеб. пособие для студентов вузов, обучающихся по специальности 021400 "Журналистика". М.: ЮНИТИ, 2005 - 383 с.ил.,21 см.
3. Баутин О.О., Гуреев А.В., Корнилов А.Р. и др. Компьютерные инструменты для планирования радиосетей / Мобильные системы. - 1998. -
№ 4. 40 – 43б.
4. Бабков В.Ю., Вознюк М.А., Михайлов П.А., Сети мобильной связи. Частотно-территориальное планирование/СПбГУТ.СПб, 2007
5. Варакин Л.Е., Калмыков В.В., Трофимов Ю.К. Подвижная связь общего пользования. - М.: Радио и связь, 1995.
6. Горностаев Ю.М., Соколов В.В., Невдяев Л.М. Перспективные спутниковые системы связи. - М.: Горячая линия - телеком, 2001.
7. Громаков Ю.А. Стандарты и системы подвижной радиосвязи. - М.: Эко Трендз, 1998.
2. Громаков Ю.А. Стандарты и системы подвижной радиосвязи. М.Эко-трендз.,1997
8. Громаков Ю. Стандарты и системы подвижной радиосвязи. - М:"Радио и связь", 1996.
9. Иванова Т.А. Корпоративные сети. - М.: «Связь», 2000.
10. Интернет ресурстары:
а) http://3gnews.ru/
ә) http://www.mts.ru
б) http://sotovik.ru/
в) http://www.inpulse.ru/
г) http://www.cellnews.ru/
д) http://www.connect.ru/
11. Муравин Д.В., Скворцова С.А. Мобильный интернет: сочетание возможности и свободы. - Мобильные системы, 1999,12.
12. Многоканальная электросвязь и РРЛ: Учебник / Под ред. Н.Н.
В.В.Крухмалев, В.Н. Гордиенко, А.Д. Моченов и др. Основы построения телекоммуникационных систем и сетей. - М.: Горячая линия - телеком, 2004.
13. Невдяев Л.М., Смирнов А.А. Персональная спутниковая связь. - М.: Эко Трендз, 1998.
14. Основы радиоэлектроники и связи: Учебник для вузов / Нефедов В.И.-2-е изд., прераб. и доп. – М.: Высш. шк., 2002.-510 с.: ил.
15. Петров Л.Д., Романюк П.А. Радиопередающие устройства. М.: Радио и связь, 1990
16. Построение устройств управления сетями связи. М., Наука, 1977.
17. Соколов А., Андриянов В. Средства мобильной связи. С-Пб.:BHV - Санкт-Петербург, 1998.
18.Сотовые телефонные сети стандрата GSM: Учеб.пособие/ СПбГУТ.СПб, 1996.
19. Спилкер Дж. Цифровая спутниковая связь. Перевод с английского / Под редакцией Маркова В.В. - М.: Радио и связь, 1979.
20. Телекоммуникационные системы и сети: Учебное пособие. В 3 томах. Том 2 - Радиосвязь, радиовещание, телевидение / Катунин Г.П., Мамчаев Г.В., Попантонопуло В.Н., В.П. Шувалов; под. ред. Профессора В.П. Шувалова. -2-е, испр. и доп. - М.: Горячая линия – Телеком, 2005. - 672 с. : ил.
21. Тепляков И.М. Основы построения телекоммуникационных систем и сетей - М.: Радио и связь, 2004.
22. Тамаркин В.М., Громов В.Б., Сергеев С.И. Системы и стандарты транкинговой связи - М.: Мобильные коммуникации, 1998.
23. Теория сетей связи: Учебник для вузов связи / Рогинский В.Н., Харкевич А.Д, Шнепс М.А.и др.;Под ред. В.Н Рогинского. – М.: Радио и связь , 1981.-192 с.ил.
24. Уолрэнд Дж. Теллекоммуникационные и компьютерные сети / Пер. с англ. – М.: Постмаркет, 2001. – 476с.
25. Яценков В.С. Основы спутниковой навигации системы GPS NAVSTAR ГЛОНАСС. - М.: Горячая линия – телеком, 2005.
Агапитова С.Ю. Информационное вещание на ТВ. Эволюция и современное состояние (на материале телевидения Ленинграда - Санкт-Петербурга) С.-Петерб. гос. ун-т, Фак. журналистики. СПб.: Роза мира , 2003 - 170, [1] с.,20 см.
Браун Маркус Методика поиска информации в Интернет. М.: Новый издат. дом , 2005: ОАО Тип. Новости - 136 с.,24 см. - Пер.: Brawn, Marcus. Tips and tricks to searching on the Internet and the World Wide Web. - ISBN 5-9643-0047-2 (в обл.)
Букин Максим Секреты сотовых телефонов. Питер, 2005: ГП Техн. кн. - 204 с.ил., 23 см.
Дзялошинский И.М. Информационное пространство России: структура, особенности функционирования, перспективы эволюции Моск. центр Карнеги. М., 2001 - 30 с.,30 см.
Дзялошинский И.М. Формы и методы работы журналиста с источником информации: Учеб. пособие; Моск. гос. ун-т им. М. В. Ломоносова. Фак. журналистики [и др.]. М.: Пульс, 2001 - 39 с. табл.,20 см.
Дубровский А.В. Журналистика и Интернет: учеб. пособие Саранск: тип. "Красный Октябрь", 2004 - 59, [2] с.,20 см.
От книги до Интернета : Журналистика и лит. на рубеже нового тысячелетия / Отв. ред. Я. Н. Засурский и Е. Л. Вартанова. - М. : Изд-во Моск. ун-та, 2000. - 256 с.; 20 см.
Засурский Я.Н. Искушение свободой. Российская журналистика: 1990-2004. М.: Изд-во Моск. ун-та, 2004 (ППП Тип. Наука - 456, [1] с.,22 см.
Калмыков А.А., Коханова Л.А. Интернет-журналистика: учеб. пособие для студентов вузов, обучающихся по специальности 021400 "Журналистика". М.: ЮНИТИ, 2005 - 383 с.ил.,21 см.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ƏЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Журналистика факультеті
БАҚ менеджменті және жарнама кафедрасы
Магистрлік диссертация
МЕДИАНАРЫҚТАҒЫ ҰЯЛЫ БАЙЛАНЫСТЫҢ АҚПАРАТ ТАРАТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Орындаған 1 курс магистранты
Ғылыми жетекші ф.ғ.к.
Қарлыға Мысаева
(күні,
қолы)
Норма бақылаушы: аға оқытушы Мәриәм
Майлықұтова
(күні,
қолы)
Кафедра меңгерушісінің
Александр Рожков
рұқсатымен қорғауға жіберілді (күні, қолы)
Алматы, 2010
РЕФЕРАТ
Түйін сөздер: hi – tech журналистика, SMS хат, MMS хабарлама, баспасөз,
радио, телевизия, подкастинг, мәтіндік лидер, ұялы байланыс, интернет, т.б.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімінен тұрады.
Зерттеу жұмысының жалпы көлемі: 85 бет
Зерттеу жұмысын жазу барысында Величенко В.В. Үшінші өскіннің мобильдік
байланыс жүйелерінде деректерді тасымалдау кітабы, В.И. Комашинскийдің
және А.В. Максимовтың Ақпаратты жинақтық тасымалдаумен жылжымалы
радиобайланыс жүйесі атты еңбектері, В.П. Ипатов, В.К. Орловтың, И.М.
Самойлов, В.Н Смирнованың Мобилді байланыс жүйелері кітабы пайдаланылды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: магистранттың диссертациясында ұялы
байланыстың медианарықтағы ақпарат тарату ерекшелігі мен журналистикадағы
орнын айқындау мақсатында бүгінгі БАҚ-пен байланысы талданған.
Зерттеу жұмысының мақсаты: ұялы байланыстың қалыптасу, даму, ақпарат
таратудағы рөлін анықтау
Зерттеу жұмысының нысаны –
-екі жақты сапалы мобильді байланыс;
-ұялы желінің қызмет көрсететін барлық аясында қозғалу мүмкіндігі;
-бір адамға тән дербес мобильді номер;
-ұялы телефонды Қазақстанның, ТМД –ның және шетел қалаларында қолдану
мүмкіндігі;
-қызмет көрсетудің дербес тарифтік жоспарын таңдау мүмкіндігі;
-басқа жүйелердің құрылғыларымен салыстырғанда ұялы телефонның өлшемдерінің
кіші болуы;
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Ұялы байланыстың қалыптасу мен дамуы
1 Ұялы байланыс жайлы жалпы түсінік
Ұялы байланыс стандарттары
Ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктері
Ұялы байланыс hi- tech журналистиканың негізі
High-tech журналистиканың тарихи негіздері
БАҚ-тың High-tech журналистиканың теориялық негіздері
High-tech журналистиканың даму болашағы
High-tech журналистиканың таралу жолындағы негізгі мәселелер
Қорытынды
Пайдаланылған сілтемелер тізімі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Магистрлік диссертация медианарықтағы ұялы
байланыстың ақпарат таратудағы алатын рөлін сипаттауға, саралауға
негізделген. Зерттеуде журналистиканың жаңа саласы -hi-tech
журналистика(ұялы байланыс пен интернет арқылы жүзеге асады), ұялы байланыс
стандарттары, елімізде ұялы байланыспен қамтамасыз ететін GSM Қазақстан
ЖШС, Кар-Тел ЖШС, Алтел АҚ және Мобайл Телеком-Сервис ЖШС
компанияларының қызметтері талданды.
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі қоғам – ақпарат қоғамы. Бүгінде қысқа
әрі нұсқа, нақты ақпаратпен жылдам қамтамасыз ету басты орынға шықты. Бұл
кезекте журналистиканың атқарар жауапкершілігі де арта түседі. Осы ретте
ұялы байланыстың өзіндік маңызы бар. Ұялы байланыстың көпшілік үшін аса
маңыздылығы – ақпарат таратуда жеделділігі, шынайылыққа қолжетімділігі.
Жаңалықты жылдам жеткізу арқылы ол бұқаралық аудитория мен редакция, өзге
бұқаралық ақпарат құралдары арасына байланыс орнатып, қоғамдық пікірді
қалыптастырады. Халықтың таным-түсінігін, ой-парасатын тереңдетеді.
Ұялы байланыстың қызметі көп қырлы, әсіресе, оның ақпараттық
ерекшелігінің медианарықтағы тиісті орнын көрсету үшін оның сыртқы нысаны
мүмкіндік бермегенімен, журналистика ұғымының шартты болып келетіндігіне
қарамастан бұл жағдайда оның hi-tech журналистиканың дамуынде үлесі зор
екендігін ескеру керек. Сөз болып отырған ұялы байланыстың хабарлау, дерек
беру, тарату мақсатынан тыс өзіндік ерекшелігі бар. Бұл ерекшелік ұялы
ақпараттың композициялық әдісінен, динамикалық құрылымынан, тақырыбынан,
жазылу тілі мен стилінен, оқиғаның бағыт-бағдарынан анық көрінеді. Ұялы
байланыс арқылы хабар таратуда мынадай бағыттар айқындалады: жаңалықты
жасау, беру кезінде телефон пайдаланушы қарапайым ақпарат көзінің мазмұнды
рөлі жоғарылайды, жедел, бұқаралық аудиторияда оқиға орнынан жіберілген
шынайы дерекке деген қызығушылық пайда болады. Зерттеу жұмысында ұялы
байланыс сан қырынан қарастырылады. Журналистиканың дамуы заман талабына
сай hi-tech журналистиканы алдыңғы қатарға шығарғандықтан, қоғамның жоғарғы
технологияны игеру барысында медианарықтың дамуын саралау, ұялы байланыстың
ақпараттық өзгешіліктерін анықтау тақырыптың өзектілігін аңғартады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Елімізде ұялы байланыстың медианарықтағы
ақпарат тарату ерекшелігі туралы жазылған жоқ. Тіпті бұл Қазақстанда
қозғалмаған тың тақырып. Алайда, бұл өзге АҚШ, Ресей мемлекеттерінде hi-
tech журналистиканың ақпараттық сипаты теориялық тұрғыда талданғанын,
ғалымдардың, журналистердің қызығушылығын тудырып, соған байланысты жаңа
ізденістер жасалып жатқанын айта кеткен абзал. Сондықтан да магистранттың
зерттеу тақырыбы жаңашыл, заман талабымен үндескен деп айтуға толық негіз
бар.
Магистрлік диссертацияда әр түрлі жиілікте жұмыс істейтін CDMA2000,
GSM секілді ұялы байланыс стандарттары салыстырыла зерттелді. Стандарттарды
талдай отырып, ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктерін ескере келе,
оның техникалық құрылымы мен SMS хат, MMS хабарлама, блог, подкастинг
сынды ақпарат беру формаларының стильдік айырмашылығы жағына баса назар
аударылды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Ұялы байланыстың хабарды
өңдеуде, жіберуде ауыспалы, аралас сипат алатындығына мән бере отырып, оның
рөлі мен ықпалына ғылыми тұжырымдама жасау. Соның нәтижесінде байланыстың
айқындалған ұтымды тұстарын Отандық журналистикада қолданып, журналистік
шеберлікті шыңдау.
Осы мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттерді шешу көзделді:
- ұялы байланыстың қалыптасу мен даму кезеңдерін көрсету;
- ұялы байланыстың hi-tech журналистиканың қалыптасуына ықпал еткен
алғышарттарын айқындау;
- hi-tech журналистиканың жанрлық сипатын көрсету;
- ұялы байланыстың жетістіктері мен негізгі мәселелерін анықтау;
- әр елдің жоғарғы технология саласындағы тәжірибелеріне баса назар
аудару;
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.
1. Магистрлік диссертацияда медианарықтағы ұялы байланыстың ақпарат
шынайылығын көрсетудегі пәрменділігін дәлелдеу көзделді.
2. Ақпарат беру пішіндері сұрыпталады.
3. Жаңалықтарды тарату барысындағы ұялы байланыс қызметіне талдау
жасалады, өзге бұқаралық ақпарат тарату арналарынан айырмашылықтары
дараланады.
4. Ұялы байланыстың өзге коммуникация құралдарынан хабар тарату
басымдылығы сөз етіліп, жоғарғы техникалық дәрежесі анықталады.
5. hi-tech журналистиканы, оның ішінде ұялы байланысты жетілдіру
мақсатында ұсыныс пікірлер келтіріледі.
Зерттеу тәсілдері. Зерттеу жұмысы кезінде талдау, салыстыру, жүйелеу
әдістері қолданылады.
Зерттеу пәні. Ұялы байланыстың қалыптасу мен даму ерекшеліктері,
халықаралық тәжірибелер мен ұлттық бұқаралық ақпарат құралдарындағы кең
қолданысқа ие ақпарат беру пішіндерінің (SMS, MMS, подкастинг, блог) үздік
үлгілері.
Зерттеу жұмысының нысаны – журналистиканың жаңа саласы - hi-tech
журналистика, ұялы байланыс стандарттары, Қазақстан Республикасы
Ақпарттандыру және байланыс агенттігінің статистикалық сараптамалары,
елімізде ұялы байланыспен қамтамасыз ететін GSM Қазақстан ЖШС, Кар-Тел
ЖШС, Алтел АҚ және Мобайл Телеком-Сервис ЖШС компанияларының қызметтері
Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негізі. Магистрлік
диссертацияны жазу барысында ұялы байланыс жайлы сайттарға, ғалымдар
еңбектеріне, түрлі басылым беттерінде жарық көрген мақала, ғылыми
зерттеулерге сүйендік.
Зерттеліп отырған тақырыптың кей тарауларында көрнекті ғалымдар
зерттеулері теориялық тұрғыдан басшылыққа алынып, пайдаланылды.
Величенко В.В. Үшінші өскіннің мобильдік байланыс жүйелерінде
деректерді тасымалдау кітабында үшінші ұрпақ мобильді байланыс желілерінде
деректерді тасымалдаудың аспектілерін анықтайтын сұрақтар қарастырылды.
Қызмет көрсету нарығының күйі, үшінші ұрпақтың мобильді байланыстың
Европалық жүйелеріндегі трафик сипаты және 3G жүйелерінің бұдан ары даму
тенденсиялары талданған. UMTS Европалық стандарттық жүйесінің дамудың
әртүрлі кезеңдеріндегі құрылымы көрсетілген, деректердің тасымалдау
арналарының құрылымы сипатталған.
В.И. Комашинскийдің және А.В. Максимовтың кітабында Ақпаратты
жинақтық тасымалдаумен жылжымалы радиобайланыс жүйесі атты жүйеленген
түрде ақпаратты жинақтық тасымалдаумен жылжымалы радиобайланыс жүйесін
модельдеудің негізі қарастырылады. Анық жүйелердің арақатынасы моделі
шегінде басты назар физикалық ортаға және физикалық деңгейге, деректер
тобына және сымсыз желілердің желілік деңгейіне бөлінеді. Кітап М.А. Боннч-
Бруевич атындағы Санкт-Петербург теллекомуникациялар Мемлекеттік
университетінде автор оқыған лекция материалдарына сай құрылған.
В.П. Ипатов, В.К. Орловтың, И.М. Самойлов, В.Н Смирнованың Мобилді
байланыс жүйелері кітабында жүйеленген түрде жердегі мобильді байланыс
жүйелерінің даму кезеңдері мен класификациясы баяндалған. Қазіргі заманғы
жүйелерде қолданылатын стандарттарды мысалға алып негізгі техникалық
шешімдер, ұйымдастыру принциптері, функционалдану ерекшеліктері
қарастырылған. Оларды жетілдіру преспективалары және тенденциялары
талданған.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы. Магистрлік диссертацияның
нәтижелері жоғарғы оқу орындары журналистика факультеттері мен бөлімдерінде
оқитын студенттерге қосымша көмек құралы болмақ.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Магистрлік диссертация кіріспе мен
қорытындыдан, екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың соңында пайдаланылған
әдебиеттер мен сілтемелер тізімі берілген.
Ұялы нарық қарқынды даму кезеңіне аяқ басты, келесі 2-3 жыл нарықтағы
орнымызды нығайту мен жаңа абоненттерді тартуда маңызды рөл ойнамақ. XX
ғасырдың бұл жаңалығы коммуникация мен ақпарат дәуірі саналатын XXI ғасырда
адамзаттың сенімді көмекшісі болып қала бермек.
Қазіргі уақытта телекоммуникациялық өндіріс негізгі мүмкіндіктер мен
шақырулардың алдында тұр. Қазақстанның ұялы байланыс нарығы жақында
жоғарылатылған өсу кезеңіне кірді.
1875 жылдың 2 маусымында Бостон университетінің Шешендік өнер
мектебінің профессоры Грехем Белл ең алғаш рет байланыстырушы сымдардың
көмегімен өз көмекшісінң дауысын естиді. Өнертапқыш шотландықтың бұл
жаңалығы тарих бетінде телефон деген атпен қалды. Бір қызығы, өнертапқыштың
есімі ағылшын тілінен аударғанда, қоңырау деген мағына береді.
Арада бір ғасырға жуық уақыт өткенде ең алғашқы ұялы телефондар пайда
болды. Иллинойс технологиялық институтының түлегі Мартин Купердің
өнертапқыштық бұл жаңалығын қазір әлем халқының жартысына жуығы күнделікті
қолданып отыр.
Ұялы телефонмен жасалған алғашқы нағыз байланыстың тарихы 1973 жылдың
3 сәуірінен басталады. Ұялы байланыс компаниясының қызметкері Мартин
Купердің зерттеулер бөлімінің басшысы Белл Лабзға Нью-Йорк көшелерінде
серуендеп жүріп соққан қоңырауы ұялы телефонмен алғашқы байланыс орнату
болып саналады.Купердің өзі таратқыштан сигнал хаттамасының негізгі
құрастырушысы еді. Ал ол қолданған телефонның салмағы, яғни ең алғашқы
телефон 1,15 килограмм тартатын. Сол уақыттары Нью-Йорк ұялы байланыстың
базалық станциялары орнатылған әлемдегі жалғыз нүкте болды, төрт жылдан соң
Чикагода 2000 абоненттік тәжірибелік ұялы желі құрылды. Ал 1979 жылы бұл
өнертапқыштық жаңалыққа Күншығыс елі зор қызығушылық білдіріп, 88 базалық
станциядан тұратын алғашқы ұялы байланыстың қызметін бастады.
1997 жылы әлемде ұялы желі қызметінің абоненттері 207 миллионды
құраған. Бұл жаңалық өндіріске енген уақыттан жиырма жыл мерзім өткеннен
соң ғана миллиардыншы абонент тіркелген. Ал екінші миллиардыншы межеге
жетуге бар болғаны үш жыл мерзім қажет болды.
Ұялы байланыс қызметі жылдам өркендеп келе жатқан елдердің алдыңғы
қатарында Қытай, Үндістан, Ресей, АҚШ, Пәкістан, Украина елдері келе жатыр.
Тұтынушылардың санының артуымен бірге, ұялы байланыс өндірісі де ерекше
қарқын алды.
Бұл үрдістен Қазақстан да шеткері қалмады. Ресейден кейін өзінің ұялы
байланыс құралын шығаруды қолға алған Қазақстан үшін 2004 жылдың жөні
бөлек. Дәл сол жылы қазақстандық тұңғыш брендтің нарыққа шығуы да жүзеге
асқан болатын.
Ханымдар үшін арналған қазақстандық бұл өнімнің негізгі бренді
Тайваньдық компаниясына тиесілі болса-дағы, Жетілік атауын алған марканың
дизайны мен мәзірлік құрылымы отандық мамандардың қолынан шыққан. Орта
класты нарыққа арнап шығарылған Жетілік Софи маркасы Қазақстанның ұялы
байланыс өндірісіне енуге жасалған алғашқы қадам еді.
Бүкіләлемдік тәжірибе бойынша ел нарығына енген тауарлар арнайы
сараптама мен сертификациядан өтуге міндетті. Мұндай қызмет түрін ұсынушы
жүйе Қазақстанда да бар. Телекоммуникация құралдарын арнайы сараптаудан
өткізетін Телсет орталығында шет елден келетін ұялы телефондар
компаниялар мен фирмалардың өтініші бойынша, сынақтан өткізіліп, мемлекет
бекіткен стандартқа сай саласы анықталады. Бұл іске асқан жобада тауар
сапасы 30-ға жуық өлшемдер негізінде анықталады.
15 миллион 300 мың халқы бар Қазақстанның 5 миллион 600 мың тұрғыны
ұялы байланыс құралын тұтынушылар санатына кіреді. Бүгінде Қазақстанда
әрбір екі адамның бірі ұялы байланыс қызметін пайдаланады.
Яғни, қазақстандық экономиканың қарқынды өсуімен және іскерлік
белсенділігінің артуымен қатар ұтқыр байланыстың көрсеткіштері де өсті.
Нәтижесінде нарықтың молығу жайы күткеннен әлдеқайда бұрынырақ орын алып,
ол операторларды ұялы байланыс қызметтерін белсенді әртараптандыру
қажеттілігі жағдайына әкелді. 15 миллионнан асатын халқы бар Қазақстанда
ұтқыр байланысты қолданушылардың саны бүгінгі күні 13 миллион абонентті
құрайды.
АҚШ-та ұялы телефонды құнарландырудың жаңа әдісі ойлап табылды. Ол
үшін енді велосипед тебу кезінде өндірілген энергия пайдаланылмақ.
АҚШ осы жылдан бастап ұялы телефондарға арналған велосипед қозғалысы
кезінде зарядтау мүмкіндігін беретін жаңа құрылғыларын шығара бастамақ. Ол
негізінен электр энергиясы тапшы немесе велосипедтері көп үшінші әлем
елдеріне арнап жасалып отыр. Жаңа құрылғыға деген сұраныс әсіресе негізгі
көлігі велосипед болып табылатын 500 миллион қытайлықтың тарапынан болады.
АҚШ-тың бірнеше электрондық құрылғылар мен бағдарламалар жасайтын
компаниялары бірігіп, жер астынан ұялы телефонмен хабарласу мүмкіндігін
беретін байланыс жүйесін жасап шықты. Жаңа технология төтенше жағдай
кезінде шахта қызметкерлерін қорғауға мүмкіндік береді. Жаңа жобаның
тәжірибелері Питсбургтағы шахталардың бірінде жасалды. Қазір АҚШ үкіметі
бұл жаңалықтың өндіріске енуіне рұқсат берді.
Әлемдік IT-саланы зерттеуші маркетологтар ұялы телефондар жайлы
қызықты ақпараттар таратты. 2005 жыл бойы әлемде ұялы телефондардан
жіберілген сәлемдемелер триллионнан асқан. Швеция ұялы телефонға
аллергияның болуын ресми түрде мойындаған мемлекет. Егер адамның бойынан
осындай сырқат анықталатын болса, швед үкіметінен өтемақы ретінде 250 000
доллар талап етуге құқы бар.
Ұялы байланыстың адам денсаулығына әсерін зерттеуші ғалымдар байланыс
орнатудың алғашқы 3-4 секундында сөйлеспей қоя тұруға кеңес береді. Себебі
бұл сәтте электромагниттік толқындардың әсері өте көп болады. Адам
денсаулығына телефонның жағымсыз әсерін азайтудың тағы бір жолы - құлақбау
тәрізді құрылғыларды пайдалану.
Қазір әлемде ұялы телефондардың қолданыс аясы өзінің байланыс орнату
шегінен асып кетті. Телефондар өмірдің барлық саласында қолданылуда. Әрбір
аймақта орналасатын базалық станциялар сіздің үздіксіз байланыста
болуыңызға мүмкіндік береді. Сіздің өзге абоненттермен сөйлесуіңіз,
сәлемдеме жіберуіңіз, IK-порт немесе Bluetooth жүйесінде мәлімет
қабылдауыңыз немесе күту режиміндегі телефон электромагниттік толқындардың
өрісімен қатар жүріп отырады. Біздің барлық сөйлесуіміз толқынжима
тудыратын тербелістің төңірегінде жүреді. Қазіргі толқындар аса күшті
болады. Олардың сәулесі адам денесіне еніп, оны қыздырады. Осыдан
толқындардың адам ағзасының тіндеріне әсері пайда болады. Электроманиттік
сәулеленудің қуатының шамамен 20 пайызы адам миына жетеді. Бірақ ұялы
телефондардан шығатын жиіліктер аса қауіпті деңгейде емес.
Адам ағзасы белгілі бір тербеліс жиілігіне ие. Организмнің әр бөлігі
әр түрлі жиілікке ие. Сырттан келетін кез-келген жиілік ағза үшін бөгде
саналады. Ұялы телефондардан шығатын жиіліктер аса қауіпті саналмайды,
бірақ телефондарды бас, ми, жүрек тәрізді үздіксіз жұмыс жасайтын ағзалар
маңында ұстамау керек.
Қазір әлем елдерінде ұялы телефондардың зиянына байланысты көптеген
зерттеулер жүргізілуде. Солардың қатарында, Қазақстандағы бірегей Адам және
жануарлар физиологиясы ғылыми зерттеу институты да бар.
Адам және жануарлар физиологиясы институтында ағзаның функционалдық
қызметін анықтайтын құрылғы көмегімен Адамның жүрек қағысы зерттеліп, ол
толқын түрінде компьютерге беріледі. Бұл жаңаша әдістің көмегімен адам
ағзасындағы реттіліктің бұзылуы мен оны реттеу жолдары анықталады. Ағзаны
зерттеудің жаңаша жобасының басты артықшылығы – қызметінде ақауы бар
органды ешбір дәрі-дәрмексіз темперетуралық өзгеріс арқылы қалыпқа келтіру
жолы анықталады. Адамның белгілі бір тербеліс жиілігінде өмір сүретінін
ескерсек, оған сырттан әр түрлі жиіліктегі мәселен, ұялы телефондардан
келетін тербелістер әсер етуі мүмкін, алайда ол толқындардың Адам
денсаулығы үшін әсері елеулі емес, - дейді ғалымдар. (1(
Өте көп тербелістерді Күн сәулесі, ғарыштан келетін сәулелер,
телестансалар, толқын жималар мен телефондар тудырады. Бірақ ұялы
телефонның өзі жеке тұрғанда, оның тербелісі өте төмен қуатқа ие. Сол
себепті ұялы телефондар адам денсаулығына өте күшті әсер етпейді.
ОВВ және Mobilkom Austia жүргізетін пилотты жоба Telekom Austria
Group телефон операторы ұялы байланысының бөлімшесі қазір 100 жолаушы және
100 кондуктордың қатысуымен Вена - Кремс және Вена - Гмюнд маршруттарында
тест жүргізілді. Барлық қатысушыларға NFC чипімен қоса Nokia 6112
үлгісінделі ұялы телефон таратылды. Жыл соңында Nokia компаниясы
билеттерді телефонға тиесілі чипте емес, оны бір телефоннан екінші
телефонға салу үшін жеке SMS картада сақтауды ойластырды. Mobilkom Austia
және Nokia компанияларының ұзақ мерзімді перспективаларында Австрия,
сонымен қатар шет елдерге жол жүру үшін түрлі көлік компанияларының
билеттерін ұсынуда және пайдалану кезінде NFC технологиясын қолдануға
белбайлады.
Mobilkom Austiaның айтуынша Nokia NFC чипі бар ұялы телефонын өндуші
әлемдегі алғашқы және жалғыз компания болып табылады. Nokia 6112 Classic
Mobil Austia дүкендеріне ақпан айынан бастап түсуі керек. Дегенмен, әзірше
бұл телефондар NFC чиптермен жабдықталмайды. Бүгінгі күнде Mobil Austia
абоненттері қоғамдық көліктерге SMS арқылы тапсырыс бере алады.
Mobil Research Group компаниясының жетекші сарапшысы Эльдар Мұртизин
"Австриядан сатып алынатын жоба сәннен асып түспейді, алайда индустрияның
дамуының көрсеткіші болады" деп санайды. Ол, келешекте көптеген телефондар,
оның ішінде орта деңгейдегі ұялы телефондар да NFC чиптермен жабдықталады,
бұл тек жол жүруді ғана емес басқа да қызмет көрсетулерді атқарып өте
ығайлы қылдыра түседі. Әдеттегі ұялы телефондар қолданыстан шықпайды, NFC
апараттары ұялы байланыстың әлемдік нарығында 10 - 15% құрайды - деп
ұйғарады. NFC чиптерінің SIM картаға енгізуінің таралу перспективаларын
болжау қиын, бірақ мүмкін шамамен 5-8 жылдан кейін болар деп сарапшы
болжайды.
Ұялы телефондарды мынадай түрлерге бөлуге болады: жай ұялы телефон,
смартфон, ұялы бейнетелефон. Пішініне қарай: моноблокты, жайылмалы,
сырмалы, т.б.
Жай ұялы телефонда қоңырау шалу, қабылдау, қысқа хабарлама хат, соңғы
кездері фото, бейнекамера, саз, флеш-жады, Интернет, MMS, Bluetooth, IrDA
деген сияқты функциялары бар. Бұл қатар уақыт өткен сайын көбейіп барады.
Смартфон (ағылшынша-білімді, ақылды) құрылымы жағынан компьютерге ұқсас
болып келеді. Оның ішіндегі функциялар бағдарлама ретінде жасалынған, ал
олар смартфонның амалдық жүйесінде істейді.
Мұнымен қатар сіз смартфонға өз бағдарламаларыңызды қосуға болады. Мысалы
ойындар, ойнатқыш, шолғыш т.с.с. Сол себепті смартфон жай ұялы телефонға
қарағанда күрделі, функциялары кеңейтілетін құрылғы.
Бейнетелефонда ұялы телефонның бейнекамерасы мен бейнебет арқылы бірін бірі
көріп сөйлесуге болады.
Отандық телекоммуникация нарығының жай-күйі қазіргі сәтте әбден
молыққан деп сипатталады. Алайда, мұндай анықтама әлі жақсы өсу қарқыны
және құрамы бойынша нарықтың екі басты секторларының үстемдік ету жағдайын
ескергенде қолданылады. Қазақстандық байланыс нарығының өзге ерекшелігі –
игерілуі жергілікті телекоммуникацияны өзгертуі мүмкін басқа бағыттарды
дамытудағы бастапқы деңгейі болып табылады.
Бұдан бес жыл бұрын байланыс қызметтерін көрсетуден түскен кірістердің
жылдық орташа өсімі бойынша сала алғаш рет мұнай-газ секторының даму
қарқынымен салыстырыла бастады, сарапшылар телефонизация тасқыны
нәтижесінде байланыс нарығының экономикалық базасы барынша тез игеріледі
және таяу жылдары өсу қарқыны төмендейді деп болжамдады. Сол кездің өзінде
нарықтың өсуі орташа алғанда 28% құраса, 2007 жылы - 18% ($2,6 млрдқа жуық)
құрады.
Жорес Алферовке Нобель сыйлығы, былайша айтқанда, ұтқыр байланыс
жүйесін құруға қосқан үлесі үшін берілген деп бағаланады. Ұтқыр байланыстың
арқасында бүкіл әлемдегі телекоммуникация нарығы қайта түледі, саланың
қарыштап өсуін қамтамасыз етіп, дамыған және белсенді дамушы елдердің
экономикалық көрсеткіштеріне айтарлықтай ықпал жасады. Бір айта кететіні,
ғалымның еңбегі мойындалған сәтте бәсекеге қабілетті кемі 20 елде ұтқыр
байланыстың енуі ең жоғары белгілеуде болды және ішкі нарық іс жүзінде
игерілген еді.
Қазақстан бірқатар жылдар бойы ұтқыр байланыстың өсу көрсеткіштері
бойынша алдыңғы қатарда болды және бүгінгі күні отандық телекоммуникация
нарығындағы алатын үлесі бойынша көшбасшы болып келеді.
Осылайша, сарапшылар телекоммуникация нарығы өсуі тежелуінің негізгі
себебін – телекоммуникация нарығында айтарлықтай үлеске ие болып отырған
ұялы байланыс нарығының молығумен түсіндіреді.
Қазір Қазақстандағы байланыс желісінде жазылған абоненттердің уақыт
тығыздығы 100-ге 24 адам, соның ішінде ауылдық жерлерде - 100-ге 13 адам;
республика бойынша жергілікті телекоммуникация желілерінің цифровизация
деңгейі – 88 %, соның ішінде ауылдық жерлерде - 78%; ұялы байланыс
абоненттерінің саны –100-ге 95 адам; Интернетке кіру –100-ге 32 адам,
соның ішінде кең жолды интернет желісіне қол жетімділігі бар абоненттер
саны - 100-ге 9 адам.
Телекоммуникация саласын әрі қарай дамыту мақсатында байланыс
операторлармен қалалық оптикалық инфрақұрылым негізінде қол жетімді
мультисервистік желілер және көліктік Metro Ethernet желілерін құру жүзеге
асырылуда.
ӘЛЕМДЕГІ ҰЯЛЫ БАЙЛАНЫС СТАНДАРТТАРЫНЫҢ ДАМУЫ
Қазіргі уақытта телекоммуникация қарқынды түрде даму үстіндегі нарық
секторының бір құраушысы болып табылады. Байланыста пайдаланып жүрген
технологияларға жаңа байланыс стандарты – CDMA қосылды.
CDMA– сөзбе-сөз аударсақ, арналарды кодпен бөлу арқылы қол жеткізу.
Бұл байланыс жүйесі 1993 жылы Америкалық телекоммуникациялық ассоциясымен
стандартталды.
CDMA технологиясын халықаралық электрбайланыс одағы үшінші кезеңді
мобилді байланысты жасауға негіз ретінде алуды ұсынып отыр. Қарқынды дамып
келе жатқан жаңа технологиялар дәуірінде телекоммуникация мүмкіндіктерімен
қамтамасыз етілмеген аймақтар әлі де бар. Ондай аймақтарға қиыр орналасқан,
аз қоныстанған мекендер жатады. Жоба шартына сай жүйе CDMA технологиясының
450 МГц жиілік диапазонында жұмыс істейді. Бұл жиіліктегі жүйе қашық жатқан
аймақтар мен аз қоныстанған мекендерді байланыс мүмкіндіктерімен қамтамасыз
етуге қолайлы болып тұр.
Қазақстанда ауыл байланысын әрі қарай дамыту үшін 450 МГц диапазонында
CDMA технологиясы бойынша сымсыз қол жетімді желі құрылысы жүргізілуде,
бұл ауылдық телефон желілерін цифровизациялауға мүмкіндік береді, сонымен
қатар ауылда Интернет желісіне қол жеткізу қызметтерін беруге мүмкіндік
береді.
CDMA 450 желісінің сиымдылығы 2010 жылғы 1 қаңтарда 246 706
абонентті құрады, қолданысқа енгізілген CDMA 450 желісінің сиымдылығы 195
462 абонентті құрады.
CDMA байланыс желісінің өсуі осы стандарттың экономикалық, экологиялық
және техникалық артықшылықтарымен байланысты. Әлемдегі операторлардың
көпшілігі CDMA технологиясын таңдап, әлемнің 45 озғыр компаниялары
құрылғыларды жасауға лицензия алды.
Қазіргі кезде Қазақстанның көптеген қалаларында CDMA стандарттағы
желілер кеңінен жайылуда. Және бұл жобалар өзін ақтап, абонентердің
көңілінен шығып, әрі айтарлықтай пайда әкеліп отыр.
Арналарды кодпен бөлу арқылы көптеп қол жеткізу жүйесі – СDMA (Code
Division Multiple Access) – әлемдік нарықта пайда болған ең үміт артар жүйе
болғаны мүмкін. Бастапқыда CDMA технологиясы АҚШ-тың әскери күшіне
арналып, тек сол салада ғана пайдаланылса, бүгінде коммерциялық байланыс
жүйесі үшін кең тараған сандық стандарт ретінде бәріне танымал. Соңғы
он бес жылдардың ішінде CDMA технологиясы тесттеліп, стандартталып,
лицензияланып және көптеген компаниялармен өндіріске жіберіліп бүкіл әлемде
қолданылуда. Сигналдың энергиясы таңдап алынған жиіліктерде немесе уақыт
интервалдарында шоғырланатын, абоненттердің желіге қол жеткізудің басқа
әдістерден айырмашылығы, CDMA сигналдары үзіліссіз жиілікті-уақыттық
кеңістікте таралған. Басқаша айтсақ, бұл әдіс жиілікпен де, уақытпен де
және энергиямен де әсерлеседі.
CDMA-дағы байланыс процесі келесі түрде жүреді: ақпараттар кодталып,
шу тәріздес сигнал түрінде таратылады, ақпараттар сигналын жалпы
сигналдрдан бөліп алу үшін кодтарды ретімен орналастыру керек болады. Бір
арнада көптеген сигналдар таратылады, дәл осы кезде жиіліктің кең жолағында
барлық мәліметтер беріледі. Арналарды кодпен бөлу кезінде ақпаратты
бөгеуілдерден және бөтен адамдардың тыңдауынан сақтайды.
CDMA 450 шешімдерін және коммерциялық қолайлы өнімдерді көптеген
әлемдегі озық компаниялар ұсынады. Солардың ішінде Airvana, Ericsson,
Huawei, Lucent Technologies, Nortel Networks, QUALCOMM және ZTE. Оларда 450-
470 МГц жиілік диапазондарында IMT-2000(International Mobile
Telecommunications – халықаралық мобильді телекоммуникациялар) шешімдері
бар. Әрбір компанияның желі құру және оны ары қарай дамыту мәселелерінің
өзіндік шешімдері бар. Соның ішінде бізге қолайлы болатыны қытайлық Huawei
компаниясының ұсынған шешімі.
Huawei өзінің тапсырыс берушілеріне құны төмен және басқа желілермен
өте жақсы өзара әрекеттесетін CDMA 2000 жоғары өнімділікті кешенді шешімін
ұсынады. CDMA2000 шешімдері мобилді желілерді және абоненттік радиорұқсат
желілерін қолдай отырып, 50МГц 800МГц 1900МГц 2100МГц жиіліктер
диапазонында құрыла алады.
Huawei компаниясының CDMA2000 шешімдеріне кіреді:
- cоңғы пайдаланушылардың түрлі категорияларына арналған мобилді
телефондар және стационарлы сымсыз терминалдар сериясы;
- базалық станцияның толық серия құрамына кіретін үнемді базалық
станциялар жүйесі;
- өте жақсы масштабталумен және интеграцияның жоғары дәрежесімен
сипатталатын технологиялық дамыған желілік қолдау жүйесі;
- табыстың жаңа ағындары үшін ашық сервисті тұғырнама;
- қуатты басқару функциялары мен ыңғайлы пайдалану интерфейсі арқылы
желіні интегралды басқарудың шешімі.
Huawei компаниясының CDMA2000 шешімдері әлемнің 20-дан астам елдерінде
кеңінен қолданылады. Бүкіл әлемде мобилді желінің кешенді шешімін құруда
біраз жыл тәжірибесі бар Huawei компаниясы тапсырыс берушілерге CDMA2000
желісін құруда осы заманғы шешімін ұсынады.
Huawei CDMA2000 шешімінің экономикалық артықшылықтары мен тиімділігі:
- үнемді және икемді шешім, қызметтерді тез еңгізу мүмкіндігі;
Операторлар өздерінің пайдасын өсіру үшін үнемді әрі тиімді шешімдерді
қажет етеді. Желі құру кезіндегі шығындарды төмендетуге тырысқан Huawei
компаниясы CDMA2000 құрғанда шешімнің үнемді болуына көңіл бөлді.
Құрылымның ыңғайлығы және жетілгендігі желіні құрудағы шығындарды азайтады;
- модулді дизайн және желі сиымдылығын үлкейту кезіндегі
қаржыландыруды азайтатын жұмсақ кеңейту мүмкіндігі;
Қосымша құрылғыға және инфрақұрылымға шығынды азайтады, желінің тез
жайылуына жағдай жасайды;
- қамтудың және қоршаған ортаның түрлі талаптарына жауап беретін
базалық станция құрылғыларының толық сериясы;
- таратудың түрлі режимдері, бар қорларды бірлесіп пайдалану.
Компания мобилді желілердің дамуының негізі болатын болашаққа
бағдарланған шешімдерді жасайды. CDMA2000 желісі ең прогрессивті тұғырнама
мен ең дамыған технологияны пайдаланып, стандарттардың жұмсақ өтуіне
мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Сандық қабылдаутаратқыш, патенттелген радиоқормен басқару және
қуатты сатылы реттеу технологиясы қабылдағыштың сезімталдығын өсіреді және
өнімділік талаптарына жауап береді; бұдан басқа, жоғарыда айтылған
артықшылықтардың арқасында интерференция жүйенің сиымдылығы өседі.
Тапсырыс берушілердің талаптарына бағытталып, желілік шешімдерді
ұсынушы Huawei желіаралық қатынастың және мобилді жүйенің ашықтығының
маңыздылығын түсіне отырып қазіргі стандарттарға сәйкес келетін және басқа
желілермен өте жақсы қатнайтын CDMA2000 шешімін құрда. Қазіргі уақытта бұл
жүйе саладағы ірі өндірушілердің құрылғылары мен терминалдарымен
сәйкессіздік тестісін сәтті өтті.
CDMA2000 стандартында жұмыс істейтін Huawei компаниясы сатудан кейін
кепілді қызмет көрсетуді ұсынады. Бұл қазіргі жағдайда қажетті шарттың
бірден-бірі. Сатудан кеінгі жаһанды қызмет көрсету жүйесінің құрамы
келесідей:
- континенталды масштабтағы 8 қызмет көрсету орталығы және әлем
бойынша 32 бөлімшелер;
- 24 сағаттық ыстық желі техникалық қолдау қызметі (аптасына 7 күн);
- желіні жобалау және тиімдеу жөніндегі тәжірибелі топ;
- тапсырыс берушілердің мамандарына арналған оқыту бағдарламалары.
Тапсырыс берушілердің талаптарын тез арада орындау үшін компания дайын
желілік шешімдерін ұсынады. Бұл шешімдерге қажетті құрылғылардың толық
түрі, қазіргі заман талаптарына сай ұсынылатын қызметтер түрі кіреді.
Huawei мәліметтері бойынша 2006 жылдың 3 ширегінде компания CDMA2000
шешімін әлемнің 20-дан астам елдерінде, соның ішінде Қытайда, ТМД
елдерінде, Еуропада және т.б. елдерде сәтті құрды.
CDMA станцияның сыйымдылығын арттыратын бірнеше атрибуттармен
жабдықталған:
1) Сөйлесу белсенділігін есепке алу. Сөйлесу кезіндегі жалпы уақыттың 35%-
ін абоненттің сөз белсенділігі құрайды. Абонент келесі абонентті тыңдауға
кеткен қалған уақыт паузамен толтырылады. CDMA-де барлық абоненттер бір
радиоарнаны иемденеді. Сондықтан, абоненттердің біреуі сөйлемеген кезде
бөгеуіл азаяды. Сонымен, сөйлеу белсенділігінің қысқаруы арнаның
сыйымдылығын үш есеге дейін арттырады. Бұл құбылыстың артықшылығын
пайдаланатын жалғыз ғана технология – CDMA.
Ұялы байланыс стандарттарының 3-ші ұрпақ құрамына кіретін технология
тобы америкалық компаниялармен қатар құрылған. Мақсаты: арналары кодпен
бөлінген цифрлы ұялы байланыс жүйесінің параметрлерін 3-ші ұрпақ байланыс
талаптарына сай келтіру еді. 800 МГц-те жұмыс істейтін cdmaOne жүйесінің
жиілігімен сәйкестікті сақтап, мәліметтерді тарату жылдамдығын арттыруға
ұмтылғандары да сол мақсатпен болатын.
CdmaOne жүйесінде сигналдарды тарату үшін ені 1,25 МГц болатын
радиоарна қолданылады, ал мәліметтерді тарату жылдамдығын арттыру
бастапқыда бірнеше радиоарналарды параллелді түрде пайдалану жолымен жиілік
жолағын кеңейту жоспарланған еді. Технологияның атауындағы “Multi-Carrier”
– көпжиілікті деген сөз тіркесі осыдан алынған.
Мәліметтердің жылдамдығын басқа жолмен де арттыруға болады, атап
айтқанда: жиіліктің жалғыз жолағында-ақ сигналдарды модуляциялау мен
кодтауда басқа жүйені пайдалану. Бұл шешімді пайдаланатын стандарттың атауы
CDMA2000 1x, мұндағы “1x” элементі ені 1,25 МГц болатын радиоарнаның тек
бір түрін ғана пайдаланылатынын көрсетеді. Жаңа технология cdmaOne-мен
сәйкестікті сақтай отырып, мәліметтерді тарату жылдамдығын 153 кбитс-қа
дейін арттырды.
CDMA2000 стандарттары жеке жиілік жолағын ұйымдастыруды қажет етпейді,
және олардың эволюциялық дамуынан бұрын басталған ұялы байланыс жүйелері
қолданатын барлық жиіліктерде жұмыс істей береді. Көпжиілікті
тасымалдаушысы (MС – Multi Carrier) бар жүйенің архитектурасы жиілік
жолағының конфигурациясын оператордың мүмкіндігіне қарай өзгерту мүмкіндігі
бар.
450 МГц жиілік диапазонында бұрынғы және қазіргі стандарттың
абоненттеріне біруақытта қызмет көрсетіледі. Яғни, бірінші және үшінші
кезеңнің байланыс жүйелері бір-біріне кедергі келтірмейді.
1995 жылдың қыркүйек айында HUTCHISON фирмасы Гонконгта Motorola
құрылғылары негізінде әлемдегі ең бірінші коммерциялық CDMA желісін құруды
бастады. 1996 жылдың соңына қарай бұл желі 113 ұядан құралып, жолағы 1,25
МГц болатын бір арнада жұмыс істеп 40 мың абонентке қызмет көрсетті. Бірақ,
CDMA ұялары баяғыдан бар болған AMPS желісінің үстіне құрылды және мобилді
терминалдар дуалмодалы режимде жұмыс жасады, яғни CDMA желісі істен
шыққанда абоненттік терминалдар автоматты түрде AMPS (FDMA) желісіне
қосылатын болған.
Кореяда 1996 жылдың қаңтарында КМТ фирмасы GoldStar құрылғыларын
пайдаланып коммерциялық CDMA желісін іске қосты. Ал сәуірде Shinsengi
Telecom фирмасы Samsung, Sony, Qualcomm құрылғылар негізінде жаңа желі
құрды. 1996 жылдың соңына қарай бұл желілердің 200 мың абоненттері болды.
Корея IS-95 стандартын ұялы байланыстың ұлттық стандарты деп қабылдады.
АҚШ елінде CDMA желісін құрумен Air Touch (Сан-Диего, Лос-Анджелес),
BANM (Трентон, Нью-Джерси), 360-Communications (Лас-Вегас, Невада)
фирмалары айналысады.
Австралияда, Олимпиада ойындарының қарсаңында, ұялы мобилді
радиотелефонды байланыс желісі Сиднейде және Мельбурнда құрылды.
Барлығы CDMA желісі әлемнің 34 елдерінде құрылған, соның ішінде
Аргентина, Бразилия, Германия, Египет, Израиль, Канада, Қытай, Оңт. Корея,
Перу, Польша, АҚШ, Таиланд, Украина, Филиппина, Чили және т.б. елдері бар.
TDMA мен FDMA технологияларының кемшіліктерін болдырмау үшін цифрлық
жүйенің өндірушілері арналары кодпен бөлінген көпстанциялы қатынау
технологиясына, басқаша айтқанда, CDMA-ге (Code Division Multiple Access)
көңіл аударуға тура келді. CDMA – шу тәріздес сигналдарды кеңейтілген
спектрде қолданады. Барлық жаңалар – ескілердің жақсы бөлігі, біздің
жағдайда әзірге ұмытыла қоймаған ескінің бөлігі. Сигналдары бөлінуі
негізінде арналары кодпен бөлінген мультиқатынау технологиясы бізге
бұрыннан белгілі. КСРО-да осы тақырыпқа арналған бірінші жұмыс Сызықты
селекция теориясының негізі (Основы теории линейной селекции) деп
аталып, ЛЭИС жинағында 1935 жылы жарыққа шықты, оның авторы Дмитрий
Васильевич Агеев. CDMA технологиясын соғыстан кейін ұзақ уақыт бойы КСРО
мен АҚШ-тың әскери байланыс жүйелерінде қолданылды.
CDMA принципі бастапқы ақпараттық сигналдың (біздің жағдайда сөз
сигналының) спектрін кеңейтуден тұрады, олар екі әртүрлі әдіспен жүзеге
асады, біріншісі жиілік бойынша секіру, екіншісі тура тізбек. Жиілік
бойынша секіру келесі түрде жүзеге асады, кездейсоқ заң бойынша берілген
аралықта таратқыштағы тасымалдаушы жиілік тұрақты түрде өзінің мәнін әрбір
сөйлесу арнасына салыстырмалы түрде үлкен емес уақыт интервалында өзгертіп
отырады. Жүйенің қабылдағышы да таратқыш сияқты гетеродин жиілігін тура сол
алгоритммен өзгертіп, тек керекті арнаны болашақта өңдеу мен бөлінуді
қамтамасыз етеді. Оның көмегімен цифрлық ұялы байланыс жүйесінде техникалық
сипаттамаларды жақсарту үшін, атап айтқанда GSM-де қолданады.
Екінші әдіс тура тізбекті (немесе DS - Direct Sequence) жұмыс
істейтін және перспективті CDMA желілерінде қолданатын шу тәріздес
сигналдарды қолдануға негізделген әдіс. Әрбір абоненттің ақпараттық
сигналын жалғыз және қайталанбайтындай шу тәріздес сигналға модуляциялайды,
осыны бастапқы ақпараттық сигналды кеңейту деп атайды. Осы жерде осындай
кодтардың нұсқа сандары миллиардқа жетеді, бұл біздің планетада әрбір
адамға жеке байланыс құруға болатынын айта кету керек. Әрбір абоненттің
жіңішке жолақты ақпараттық сигналы желідегі тұтынушыларға бөлінген
жиіліктік спектрдің барлық еніне кеңейтіледі. Қабылдағышта сигнал
теңестіруші кодтың көмегімен қалпына келетін еді, нәтижесінде бастапқы
ақпараттық қод қалпына келеді. Осы уақытта айтылған қабылдағышта басқа
тұтынушылардың сигналдары ақ шу сияқты болып табылады да кеңейтілген
күйінде қалып, қабылдағыштың қалыпты жұмыс істеуіне кішкене ғана кедергі
келтіреді.
Бөлмеде бір-бірімен әртүрлі тілде бір мезетте сөйлесетін көп қос
адамдарды елестетейік. Олардың әрқайсысы өзінің әңгімелесіп отырған адамын
ғана жақсы түсініп, басқалардың сөздері жай фон сияқты қалады, әрі әңгімеге
кедергі келтірмейді. Оның үстіне активті және пассивті бөгеуілдерден қорғау
жоғары деңгейде қамтамасыз етіледі, осының арқасында сигналшу қатынасының
төменгі мәнінде (3-5 дБ-да) беріліп отырған сигналдың төменгі қуатында
жұмыс істеу мүмкіндігін береді. Сонымен, бір радиожиіліктік арнада бір
мезетте көп пайдаланушылар тобының ақпараттық сигналдары беріледі.
CDMA әскери байланыс жүйелерінде жайдан-жай қолданылған жоқ, ол
сигналдардың спектрін кеңейту алдын-ала дайындалған жасанды бөгеуілдерге
қарсы тұра алатын қасиеті де бар. Егер радиосигналдың базасын өте үлкен
шамаға кеңейтсек, онда оны шу деңгейінен төмендетуге болады, мұны
потенциалды қарсылас та байқайды. Қабылдау жағында бастапқы сигнал қалпына
келеді. Сонымен, осыған ұқсас жүйелерді осы жиілік диапазонын қолданатын
радиоқұрылғылардың жұмысына кедергі келтірместей етіп қолдануға болады.
CDMA стандарттары жеке жиілік жолағын ұйымдастыруды қажет етпейді.
GSM желісінен айырмашылығы IS-95A-да дестелік тарату ең басынан
басталады. Бұл стандарттың барлық абоненттік құрылғылары мәліметтерді
дестелік таратуды қамтамасыз етеді.
CdmaOne желісінде мәліметтерді дестемен тарату өте қарапайым түрде
жүзеге асады. Ол үшін IP желісінде Inter Working Function (IWF) деп
аталатын шлюз қолдану керек.
IS-95A желісінде мәліметтерді таратудың пиктік жылдамдығы бір арнадағы
трафиктің максималды жолақ енімен шектеледі, ол жолақ ені дауыс үшін немесе
мәліметтер үшін бөлінген. IS-95B стандарты бір пайдаланушы үшін
мәліметтерді таратудың жылдамдығын 64 кбитс-қа арттыру мақсатында бірнеше
арналар трафигін біріктіреді.
CDMA стандартының негізгі ерекшеліктері:
- кері арнада пилоттың болуы, яғни кері арнада қабылдау жүзеге
асқан;
көптеген Уолш кодтарын пайдалану, сәйкесінше, бір жиілік арнасында
қызметтік арналар мен трафик арналарының саны да көп болады;
- тура және кері арналардағы тезәрекетелетін қуатты бақылаушы схеманың
болуы;
- үлкен массивті мәліметтерді тарату керек кезде қосымша арналар
трафигін ұйымдастыру.
Жоғарыда айтылғандардың бәрі мәліметтерді таратудың пиктік жылдамдығын
153,6 кбитс-қа дейін және дауыстық және IP трафигі үшін спектрлік
тиімділігін 1,7 есеге дейін арттырады.
CDMA антенналар мен бұрынғы базалық станциялардың топологиясымен
дауыстық сервистерді қамту аумағын 35%-ға дейін арттырғанына қарамастан,
қосымша базалық станциялар қажет болуы мүмкін. Бұл мәліметтерді тарату
жылдамдығына сигналшу қатынасы әсер ететіндіктен және бүкіл желі бойынша
біркелкі сапаны алу үшін қамту аумағын жақсартуымен байланысты.
CDMA2000 стандарттарының транспорттық деңгейінде Mobile IP протоколы
бар, бұл үйден қонақтық жүйеге немесе басқа желілік ортаға ауысу кезінде
пайдаланушыларға мәліметтерді тарату роумингімен IP адресін кезексіз
пайдалануға мүмкіндік береді.
Соңғы жиырма жылдың ішінде бүкіл дүниежүзінде жылжымалы байланыс
жүйесінің қарқынды түрде дамуы байқалуда, олар тек ыңғайлы ғана емес,
сонымен қатар көп жағдайларда өмірде пайдаланылатын ең қажеттіліктің бірі
болып отыр. Радиобайланыстың ең көп пайдаланылатын түрі, ұялы байланыс
жүйесі 80-90 жылдарда шыққан үлкен ғылыми-техникалық жетістік болатын.
Бұндай жалпы қолданыстағы жылжымалы байланыс жүйесінің алғашқылары шет елде
70-жылдардың соңында пайда болып, оларға деген сұраныс басқа байланыс
қызыметімен салыстырғанда әлдеқайда өсті. 80-жылдардың соңына таман осындай
жүйелердің бірінші ұрпағы болған аналогты ұялы байланыс жүйесі (ACS –
Analog Communication System) біраз елдерде кең тарау алған. Алайда аналогты
жүйелерге тән маңызды жетіспеушіліктерге (әр-түрлі стандарттардың
ұйқассыздығы, байланыс сапасының төмендігі, берілетін мәліметтің
шифрлауының қиындығы және басқа да) жасалған сараптамалар, 80-жылдардың
соңында оларды тек цифрлы техника негізінде шешуге болатынын көрсетті.
Бірінші және екінші ұрпақ жүйелерінде арналарды жиілікпен (FDMA –
Frequency Division Multiple Access) және уақытпен (TDMA – Time Division
Multiple Access) бөлгенде байланыс сапасы ұсынылатын арна санына және
жүктемеге байланысты анықталады, егер арналар бос болмаса абонент мүлдем
қабылданылмайды. Арналарды кодпен бөлу жүйесінде (CDMA – Code Division
Multiple Access) шектеулер бөгеуілдерге бастырылады. Өткізу жолағы
мүмкіндігінің негізгі шектелуі берілген жиілік диапазонын пайдаланатын
барлық қосылулар бір-біріне өзара бөгеуілдер тудыруынан пайда болады.
Осыған орай өткізу мүмкіндігінің жұмсақ басқаруына қол жеткізіледі,
себебі пайдаланушылар санының өсуі (негізгі шегінен артық) байланыс
сапасының ақырын төмендеуімен жүреді.
Ұялы байланыстың қарқынды даму таңында (бұл бұрын емес, 80-жылдардың
басында-ақ болған еді) Еуропа ең үздік әр түрлі стандарттағы аналогтық
желілердің – Скандинавия өзінің, Ұлыбритания өзінің жүйесін дамытуда еді.
Осындай революциялық тез қарқынмен дамуына ненің немесе кімдердің түрткі
болғанын қазір атап айту мүмкін емес. Ол – жоғарғылар, яғни әр бір желіге
жеке өзінің құрылғыларын шығаруға мәжбүр болған өндірушілер, не
төменгілер, яғни өз телефондарының жұмыс істеу аясының шектеулі
болғанына көңілі толмаған тұтынушылар да болуы мүмкін. Қалай болғанымен де,
1982 жылы СЕРТ (Conference of European Post and Telegraphs). Еуропалық
Телекоммуникация комиссиясы жалпы қолданбалы жылжымалы ұялы
байланыстың жалпы европалық жүйесін үйреніп бақылап және жүзеге асыру
мақсатында GSM(Group Special Mobile) деп аталатын жұмысшы тобын құрды.
Жүзеге асырылған бұл жүйе келесі талаптарды қанағаттандыру керек еді:
- тілдік ақпараттың тасмалдануының жоғарғы сапасы;
- құрылғылардың және қызмет көрсетудің тиімді, яғни төменгі бағасы;
тұтынушының портативті құрылғыны қолдай алу мүмкіндігі;
- жаңа құрылғылар мен қызметтер туралы хабардар болу;
- халықаралық роуминг қатарында болу, яғни GSM –нің басқа желісіне
ауысу кезінде абонент өзінің ұялы телефонын пайдалана алу мүмкіндігі.
АҚШ-тағы АМРS (Advanced Mobile Phone Service) және Ұлыбританиядағы
TACS (TOTAL Access communications system) сияқты ұялы жылжымалы
байланыстың стандартталған аналогтық жүйелеріне GSM өндірішулері қарсы
қойып, сол кезде әлі тексеріліп, пайдаланып көрілмеген сандық жүйені таңдап
алған еді. Олар сандық процессор бірегейлілігі жүйенің алғашқы талаптарын
қанағаттандыруына мүмкіндік беріп, ол дұрыс сапа құн қатынасы бойынша
дұрыс дамиды дегенге кәміл сенген еді. Сонымен қатар GSM стандартты сандық
торлардың барлық жаңа стандарттылармен тығыз байланысты екенін ескере
кету керек: GSM-нің негізгі функциялдық элементтері қазір жүзеге асырылып
жатқан UMTS (Universal Mobile Telecommunications system) жылжымалы ұялы
байланыс.
Ұялы байланыс жүйесінің глобалды халықаралық стандартты қатарына
кіреді. 1989 жылы GSM-ді жүзеге асыру ісі ETSI-ге (European
Telecommunication standards Institute), ал 1990 жылы GSM-ді алғашқы
фазасының спецификатциялары басылым беттерінде жарияланды. 1991- жылдың
ортасына таман GSM коммерциялық қызметтері қолданысқа түсе бастаса, 1994
жылдың басында қарастылып отырған стандарт желілеріне 1,3 миллион
азамат жазылса, ал 1995 жылдың аяғында олардың саны 10 миллионан асқан
еді. GSM тіркесі жаңа мағынаға ие болды – Global system for mobile
communications (мобильді байланыстың сандық стандарты).
Қазіргі заманғы телекоммуникациялық жүйелердің ішінде ұялы
радиотелефондық байланыс жүйелері қарқынды дамуда. Замана технологияны
қолдану мұндай жүйелердің абоненттерін сөздік хабарламаның жоғары
сапасымен, байланыстың сенімділігімен, желіге тіркелмеген қол сұғудан
қорғаумен және радиотелефондардың ықшамдылығымен қамтамасыз етеді.
Офистерді, коттедждерді, пансионаттарды, ауруханаларды, далалық ауылдарды,
сапалы байланыспен қамтамасыз етуді және сонымен қатар көрме, конференция,
құрылыс жұмыстарын және тағы басқа өткізгенде оперативті байланысты
ұйымдастыруды қамтамасыз ету мүмкіндіктері бар.
Сандық ұялы байланыстың бірегей европалық стандартын осы үшін 1982
жылы бөлінген 900 МГц диапазонда Пошталар Әкімшілігінің Еуропалық
конференциясы (СЕРТ) – бұл 26 елдің байланыс әкімшіліктерін біріктіретін
жүйе, Groupe Special Mobile(арнайы мобильдік топ) арнайы тобын құрды. GSM
қысқартылған тіркесі жаңа стандартқа атау берді (кейінірек, әлемде осы
стандарттың кеңінен таралуына байланысты, GSM-ді Global System for Mobile
Communications деп таратты). Осы топтың жұмыс нәтижесі – жетекші
ғылыми–техникалық орталықтардың заманауи жобалары қолданылатын GSM
стандартты ұялы байланыс жүйесіне қойылатын 1990 жылы жарияланған талаптар
еді. Оған, жеке қарастырғанда, уақытша арналарды бөлу, хабарламаларды
шифрлау және абонент деректерін қорғау, блоктың және жазбалы кодтауды
қолдану әрекетері жатады.
Ұялы қозғалмалы байланыстың бұдан арғы дамуы қолда бар ұялы “шнурсыз”
жүйелерді XXI ғасырдың ақпараттық қызметтерімен біріктіретін радио жеткізу
жүйесімен ерекшеленетін үшінші ұрпақтар жүйелерінің жобаларын жасау шегінде
іске асырылады. Олар бірегей желі архитектурасына ие және қозғалыстағы
көлік, тұрғын ұйлер, офистер және абоненттерге әр түрлі жағдайларда тағы
да басқа байланыстар ұсынады.
Тұтас алғанда, GSM стандарты жүйесі кәсіпкерлік салада қолдануға
есептелген. Ол қолданушыларға қызметтің кең ауқымын және сөздік
хабарламаларды және деректерді, шақыру сигналын және авариялық сигналдарды,
сонымен қатар ортақ қолдану желілеріне, деректерді тасымалдау және
қызметтерді алмастырудың цифрлық жүйелеріне қосылу мүмкіндігін ұсынады.
GPS (Global Positioning System, жахандық позициялау жүйесі)–бұл 100
–метрге кем емес дәлдікпен GPS–қабылдағыштың орналасуын анықтауға мүмкіндік
беретін жүйе.
GPS Жердің жасанды спутниктерінің (NAVSTAR спутниктік жүйесі) және
ортақ желіге біріктірілген бақылайтын жердегі станциялардың белгілі бір
жиынтығынан тұрады. Алғашқы GPS–спутник 1978 жылы ақпанда жіберілді.
Абоненттік құрылғы ретінде спутниктерден сигналдар қабылдауға және
қабылданған ақпарат бойынша өзінің орналасуын анықтауға қабілетті дербес
GPS–қабылдағыш алынған.
GPS–тің бұдан бұрынғы жердегі жүйелерден артықшылығы–оның толықтай
қолдану болып табылады.Сіздің қандай мақсаттарға навигацияны қолданатыңызға
тәуелсіз, GPS қабылдағыш сізге қажет кезде сіздің орналасқан жеріңізді
көрсетуге әзір.
Қазіргі уақытта әлемді 1-ші және 4-2-ші кезеңнің 9 стандарты бар:
- бірінші кезеңге негізгі қызмет- арналарды жиіліктік бөлгендегі және
жиілік модуляциясындағы аналогты пішіндегі сөзді тасымалдау болып табылады.
1 – кезеңнің стандартты тәуелсіз әртүрлі елдерде жасалды және әрбір елдің
өзінің стандартын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ƏЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Журналистика факультеті
БАҚ менеджменті және жарнама кафедрасы
Магистрлік диссертация
МЕДИАНАРЫҚТАҒЫ ҰЯЛЫ БАЙЛАНЫСТЫҢ АҚПАРАТ ТАРАТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Орындаған 1 курс магистранты
Ғылыми жетекші ф.ғ.к.
Қарлыға Мысаева
(күні,
қолы)
Норма бақылаушы: аға оқытушы Мәриәм
Майлықұтова
(күні,
қолы)
Кафедра меңгерушісінің
Александр Рожков
рұқсатымен қорғауға жіберілді (күні, қолы)
Алматы, 2010
РЕФЕРАТ
Түйін сөздер: hi – tech журналистика, SMS хат, MMS хабарлама, баспасөз,
радио, телевизия, подкастинг, мәтіндік лидер, ұялы байланыс, интернет, т.б.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімінен тұрады.
Зерттеу жұмысының жалпы көлемі: 85 бет
Зерттеу жұмысын жазу барысында Величенко В.В. Үшінші өскіннің мобильдік
байланыс жүйелерінде деректерді тасымалдау кітабы, В.И. Комашинскийдің
және А.В. Максимовтың Ақпаратты жинақтық тасымалдаумен жылжымалы
радиобайланыс жүйесі атты еңбектері, В.П. Ипатов, В.К. Орловтың, И.М.
Самойлов, В.Н Смирнованың Мобилді байланыс жүйелері кітабы пайдаланылды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: магистранттың диссертациясында ұялы
байланыстың медианарықтағы ақпарат тарату ерекшелігі мен журналистикадағы
орнын айқындау мақсатында бүгінгі БАҚ-пен байланысы талданған.
Зерттеу жұмысының мақсаты: ұялы байланыстың қалыптасу, даму, ақпарат
таратудағы рөлін анықтау
Зерттеу жұмысының нысаны –
-екі жақты сапалы мобильді байланыс;
-ұялы желінің қызмет көрсететін барлық аясында қозғалу мүмкіндігі;
-бір адамға тән дербес мобильді номер;
-ұялы телефонды Қазақстанның, ТМД –ның және шетел қалаларында қолдану
мүмкіндігі;
-қызмет көрсетудің дербес тарифтік жоспарын таңдау мүмкіндігі;
-басқа жүйелердің құрылғыларымен салыстырғанда ұялы телефонның өлшемдерінің
кіші болуы;
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Ұялы байланыстың қалыптасу мен дамуы
1 Ұялы байланыс жайлы жалпы түсінік
Ұялы байланыс стандарттары
Ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктері
Ұялы байланыс hi- tech журналистиканың негізі
High-tech журналистиканың тарихи негіздері
БАҚ-тың High-tech журналистиканың теориялық негіздері
High-tech журналистиканың даму болашағы
High-tech журналистиканың таралу жолындағы негізгі мәселелер
Қорытынды
Пайдаланылған сілтемелер тізімі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Магистрлік диссертация медианарықтағы ұялы
байланыстың ақпарат таратудағы алатын рөлін сипаттауға, саралауға
негізделген. Зерттеуде журналистиканың жаңа саласы -hi-tech
журналистика(ұялы байланыс пен интернет арқылы жүзеге асады), ұялы байланыс
стандарттары, елімізде ұялы байланыспен қамтамасыз ететін GSM Қазақстан
ЖШС, Кар-Тел ЖШС, Алтел АҚ және Мобайл Телеком-Сервис ЖШС
компанияларының қызметтері талданды.
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі қоғам – ақпарат қоғамы. Бүгінде қысқа
әрі нұсқа, нақты ақпаратпен жылдам қамтамасыз ету басты орынға шықты. Бұл
кезекте журналистиканың атқарар жауапкершілігі де арта түседі. Осы ретте
ұялы байланыстың өзіндік маңызы бар. Ұялы байланыстың көпшілік үшін аса
маңыздылығы – ақпарат таратуда жеделділігі, шынайылыққа қолжетімділігі.
Жаңалықты жылдам жеткізу арқылы ол бұқаралық аудитория мен редакция, өзге
бұқаралық ақпарат құралдары арасына байланыс орнатып, қоғамдық пікірді
қалыптастырады. Халықтың таным-түсінігін, ой-парасатын тереңдетеді.
Ұялы байланыстың қызметі көп қырлы, әсіресе, оның ақпараттық
ерекшелігінің медианарықтағы тиісті орнын көрсету үшін оның сыртқы нысаны
мүмкіндік бермегенімен, журналистика ұғымының шартты болып келетіндігіне
қарамастан бұл жағдайда оның hi-tech журналистиканың дамуынде үлесі зор
екендігін ескеру керек. Сөз болып отырған ұялы байланыстың хабарлау, дерек
беру, тарату мақсатынан тыс өзіндік ерекшелігі бар. Бұл ерекшелік ұялы
ақпараттың композициялық әдісінен, динамикалық құрылымынан, тақырыбынан,
жазылу тілі мен стилінен, оқиғаның бағыт-бағдарынан анық көрінеді. Ұялы
байланыс арқылы хабар таратуда мынадай бағыттар айқындалады: жаңалықты
жасау, беру кезінде телефон пайдаланушы қарапайым ақпарат көзінің мазмұнды
рөлі жоғарылайды, жедел, бұқаралық аудиторияда оқиға орнынан жіберілген
шынайы дерекке деген қызығушылық пайда болады. Зерттеу жұмысында ұялы
байланыс сан қырынан қарастырылады. Журналистиканың дамуы заман талабына
сай hi-tech журналистиканы алдыңғы қатарға шығарғандықтан, қоғамның жоғарғы
технологияны игеру барысында медианарықтың дамуын саралау, ұялы байланыстың
ақпараттық өзгешіліктерін анықтау тақырыптың өзектілігін аңғартады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Елімізде ұялы байланыстың медианарықтағы
ақпарат тарату ерекшелігі туралы жазылған жоқ. Тіпті бұл Қазақстанда
қозғалмаған тың тақырып. Алайда, бұл өзге АҚШ, Ресей мемлекеттерінде hi-
tech журналистиканың ақпараттық сипаты теориялық тұрғыда талданғанын,
ғалымдардың, журналистердің қызығушылығын тудырып, соған байланысты жаңа
ізденістер жасалып жатқанын айта кеткен абзал. Сондықтан да магистранттың
зерттеу тақырыбы жаңашыл, заман талабымен үндескен деп айтуға толық негіз
бар.
Магистрлік диссертацияда әр түрлі жиілікте жұмыс істейтін CDMA2000,
GSM секілді ұялы байланыс стандарттары салыстырыла зерттелді. Стандарттарды
талдай отырып, ұялы байланыстың ақпарат тарату ерекшеліктерін ескере келе,
оның техникалық құрылымы мен SMS хат, MMS хабарлама, блог, подкастинг
сынды ақпарат беру формаларының стильдік айырмашылығы жағына баса назар
аударылды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Ұялы байланыстың хабарды
өңдеуде, жіберуде ауыспалы, аралас сипат алатындығына мән бере отырып, оның
рөлі мен ықпалына ғылыми тұжырымдама жасау. Соның нәтижесінде байланыстың
айқындалған ұтымды тұстарын Отандық журналистикада қолданып, журналистік
шеберлікті шыңдау.
Осы мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттерді шешу көзделді:
- ұялы байланыстың қалыптасу мен даму кезеңдерін көрсету;
- ұялы байланыстың hi-tech журналистиканың қалыптасуына ықпал еткен
алғышарттарын айқындау;
- hi-tech журналистиканың жанрлық сипатын көрсету;
- ұялы байланыстың жетістіктері мен негізгі мәселелерін анықтау;
- әр елдің жоғарғы технология саласындағы тәжірибелеріне баса назар
аудару;
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.
1. Магистрлік диссертацияда медианарықтағы ұялы байланыстың ақпарат
шынайылығын көрсетудегі пәрменділігін дәлелдеу көзделді.
2. Ақпарат беру пішіндері сұрыпталады.
3. Жаңалықтарды тарату барысындағы ұялы байланыс қызметіне талдау
жасалады, өзге бұқаралық ақпарат тарату арналарынан айырмашылықтары
дараланады.
4. Ұялы байланыстың өзге коммуникация құралдарынан хабар тарату
басымдылығы сөз етіліп, жоғарғы техникалық дәрежесі анықталады.
5. hi-tech журналистиканы, оның ішінде ұялы байланысты жетілдіру
мақсатында ұсыныс пікірлер келтіріледі.
Зерттеу тәсілдері. Зерттеу жұмысы кезінде талдау, салыстыру, жүйелеу
әдістері қолданылады.
Зерттеу пәні. Ұялы байланыстың қалыптасу мен даму ерекшеліктері,
халықаралық тәжірибелер мен ұлттық бұқаралық ақпарат құралдарындағы кең
қолданысқа ие ақпарат беру пішіндерінің (SMS, MMS, подкастинг, блог) үздік
үлгілері.
Зерттеу жұмысының нысаны – журналистиканың жаңа саласы - hi-tech
журналистика, ұялы байланыс стандарттары, Қазақстан Республикасы
Ақпарттандыру және байланыс агенттігінің статистикалық сараптамалары,
елімізде ұялы байланыспен қамтамасыз ететін GSM Қазақстан ЖШС, Кар-Тел
ЖШС, Алтел АҚ және Мобайл Телеком-Сервис ЖШС компанияларының қызметтері
Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негізі. Магистрлік
диссертацияны жазу барысында ұялы байланыс жайлы сайттарға, ғалымдар
еңбектеріне, түрлі басылым беттерінде жарық көрген мақала, ғылыми
зерттеулерге сүйендік.
Зерттеліп отырған тақырыптың кей тарауларында көрнекті ғалымдар
зерттеулері теориялық тұрғыдан басшылыққа алынып, пайдаланылды.
Величенко В.В. Үшінші өскіннің мобильдік байланыс жүйелерінде
деректерді тасымалдау кітабында үшінші ұрпақ мобильді байланыс желілерінде
деректерді тасымалдаудың аспектілерін анықтайтын сұрақтар қарастырылды.
Қызмет көрсету нарығының күйі, үшінші ұрпақтың мобильді байланыстың
Европалық жүйелеріндегі трафик сипаты және 3G жүйелерінің бұдан ары даму
тенденсиялары талданған. UMTS Европалық стандарттық жүйесінің дамудың
әртүрлі кезеңдеріндегі құрылымы көрсетілген, деректердің тасымалдау
арналарының құрылымы сипатталған.
В.И. Комашинскийдің және А.В. Максимовтың кітабында Ақпаратты
жинақтық тасымалдаумен жылжымалы радиобайланыс жүйесі атты жүйеленген
түрде ақпаратты жинақтық тасымалдаумен жылжымалы радиобайланыс жүйесін
модельдеудің негізі қарастырылады. Анық жүйелердің арақатынасы моделі
шегінде басты назар физикалық ортаға және физикалық деңгейге, деректер
тобына және сымсыз желілердің желілік деңгейіне бөлінеді. Кітап М.А. Боннч-
Бруевич атындағы Санкт-Петербург теллекомуникациялар Мемлекеттік
университетінде автор оқыған лекция материалдарына сай құрылған.
В.П. Ипатов, В.К. Орловтың, И.М. Самойлов, В.Н Смирнованың Мобилді
байланыс жүйелері кітабында жүйеленген түрде жердегі мобильді байланыс
жүйелерінің даму кезеңдері мен класификациясы баяндалған. Қазіргі заманғы
жүйелерде қолданылатын стандарттарды мысалға алып негізгі техникалық
шешімдер, ұйымдастыру принциптері, функционалдану ерекшеліктері
қарастырылған. Оларды жетілдіру преспективалары және тенденциялары
талданған.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы. Магистрлік диссертацияның
нәтижелері жоғарғы оқу орындары журналистика факультеттері мен бөлімдерінде
оқитын студенттерге қосымша көмек құралы болмақ.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Магистрлік диссертация кіріспе мен
қорытындыдан, екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың соңында пайдаланылған
әдебиеттер мен сілтемелер тізімі берілген.
Ұялы нарық қарқынды даму кезеңіне аяқ басты, келесі 2-3 жыл нарықтағы
орнымызды нығайту мен жаңа абоненттерді тартуда маңызды рөл ойнамақ. XX
ғасырдың бұл жаңалығы коммуникация мен ақпарат дәуірі саналатын XXI ғасырда
адамзаттың сенімді көмекшісі болып қала бермек.
Қазіргі уақытта телекоммуникациялық өндіріс негізгі мүмкіндіктер мен
шақырулардың алдында тұр. Қазақстанның ұялы байланыс нарығы жақында
жоғарылатылған өсу кезеңіне кірді.
1875 жылдың 2 маусымында Бостон университетінің Шешендік өнер
мектебінің профессоры Грехем Белл ең алғаш рет байланыстырушы сымдардың
көмегімен өз көмекшісінң дауысын естиді. Өнертапқыш шотландықтың бұл
жаңалығы тарих бетінде телефон деген атпен қалды. Бір қызығы, өнертапқыштың
есімі ағылшын тілінен аударғанда, қоңырау деген мағына береді.
Арада бір ғасырға жуық уақыт өткенде ең алғашқы ұялы телефондар пайда
болды. Иллинойс технологиялық институтының түлегі Мартин Купердің
өнертапқыштық бұл жаңалығын қазір әлем халқының жартысына жуығы күнделікті
қолданып отыр.
Ұялы телефонмен жасалған алғашқы нағыз байланыстың тарихы 1973 жылдың
3 сәуірінен басталады. Ұялы байланыс компаниясының қызметкері Мартин
Купердің зерттеулер бөлімінің басшысы Белл Лабзға Нью-Йорк көшелерінде
серуендеп жүріп соққан қоңырауы ұялы телефонмен алғашқы байланыс орнату
болып саналады.Купердің өзі таратқыштан сигнал хаттамасының негізгі
құрастырушысы еді. Ал ол қолданған телефонның салмағы, яғни ең алғашқы
телефон 1,15 килограмм тартатын. Сол уақыттары Нью-Йорк ұялы байланыстың
базалық станциялары орнатылған әлемдегі жалғыз нүкте болды, төрт жылдан соң
Чикагода 2000 абоненттік тәжірибелік ұялы желі құрылды. Ал 1979 жылы бұл
өнертапқыштық жаңалыққа Күншығыс елі зор қызығушылық білдіріп, 88 базалық
станциядан тұратын алғашқы ұялы байланыстың қызметін бастады.
1997 жылы әлемде ұялы желі қызметінің абоненттері 207 миллионды
құраған. Бұл жаңалық өндіріске енген уақыттан жиырма жыл мерзім өткеннен
соң ғана миллиардыншы абонент тіркелген. Ал екінші миллиардыншы межеге
жетуге бар болғаны үш жыл мерзім қажет болды.
Ұялы байланыс қызметі жылдам өркендеп келе жатқан елдердің алдыңғы
қатарында Қытай, Үндістан, Ресей, АҚШ, Пәкістан, Украина елдері келе жатыр.
Тұтынушылардың санының артуымен бірге, ұялы байланыс өндірісі де ерекше
қарқын алды.
Бұл үрдістен Қазақстан да шеткері қалмады. Ресейден кейін өзінің ұялы
байланыс құралын шығаруды қолға алған Қазақстан үшін 2004 жылдың жөні
бөлек. Дәл сол жылы қазақстандық тұңғыш брендтің нарыққа шығуы да жүзеге
асқан болатын.
Ханымдар үшін арналған қазақстандық бұл өнімнің негізгі бренді
Тайваньдық компаниясына тиесілі болса-дағы, Жетілік атауын алған марканың
дизайны мен мәзірлік құрылымы отандық мамандардың қолынан шыққан. Орта
класты нарыққа арнап шығарылған Жетілік Софи маркасы Қазақстанның ұялы
байланыс өндірісіне енуге жасалған алғашқы қадам еді.
Бүкіләлемдік тәжірибе бойынша ел нарығына енген тауарлар арнайы
сараптама мен сертификациядан өтуге міндетті. Мұндай қызмет түрін ұсынушы
жүйе Қазақстанда да бар. Телекоммуникация құралдарын арнайы сараптаудан
өткізетін Телсет орталығында шет елден келетін ұялы телефондар
компаниялар мен фирмалардың өтініші бойынша, сынақтан өткізіліп, мемлекет
бекіткен стандартқа сай саласы анықталады. Бұл іске асқан жобада тауар
сапасы 30-ға жуық өлшемдер негізінде анықталады.
15 миллион 300 мың халқы бар Қазақстанның 5 миллион 600 мың тұрғыны
ұялы байланыс құралын тұтынушылар санатына кіреді. Бүгінде Қазақстанда
әрбір екі адамның бірі ұялы байланыс қызметін пайдаланады.
Яғни, қазақстандық экономиканың қарқынды өсуімен және іскерлік
белсенділігінің артуымен қатар ұтқыр байланыстың көрсеткіштері де өсті.
Нәтижесінде нарықтың молығу жайы күткеннен әлдеқайда бұрынырақ орын алып,
ол операторларды ұялы байланыс қызметтерін белсенді әртараптандыру
қажеттілігі жағдайына әкелді. 15 миллионнан асатын халқы бар Қазақстанда
ұтқыр байланысты қолданушылардың саны бүгінгі күні 13 миллион абонентті
құрайды.
АҚШ-та ұялы телефонды құнарландырудың жаңа әдісі ойлап табылды. Ол
үшін енді велосипед тебу кезінде өндірілген энергия пайдаланылмақ.
АҚШ осы жылдан бастап ұялы телефондарға арналған велосипед қозғалысы
кезінде зарядтау мүмкіндігін беретін жаңа құрылғыларын шығара бастамақ. Ол
негізінен электр энергиясы тапшы немесе велосипедтері көп үшінші әлем
елдеріне арнап жасалып отыр. Жаңа құрылғыға деген сұраныс әсіресе негізгі
көлігі велосипед болып табылатын 500 миллион қытайлықтың тарапынан болады.
АҚШ-тың бірнеше электрондық құрылғылар мен бағдарламалар жасайтын
компаниялары бірігіп, жер астынан ұялы телефонмен хабарласу мүмкіндігін
беретін байланыс жүйесін жасап шықты. Жаңа технология төтенше жағдай
кезінде шахта қызметкерлерін қорғауға мүмкіндік береді. Жаңа жобаның
тәжірибелері Питсбургтағы шахталардың бірінде жасалды. Қазір АҚШ үкіметі
бұл жаңалықтың өндіріске енуіне рұқсат берді.
Әлемдік IT-саланы зерттеуші маркетологтар ұялы телефондар жайлы
қызықты ақпараттар таратты. 2005 жыл бойы әлемде ұялы телефондардан
жіберілген сәлемдемелер триллионнан асқан. Швеция ұялы телефонға
аллергияның болуын ресми түрде мойындаған мемлекет. Егер адамның бойынан
осындай сырқат анықталатын болса, швед үкіметінен өтемақы ретінде 250 000
доллар талап етуге құқы бар.
Ұялы байланыстың адам денсаулығына әсерін зерттеуші ғалымдар байланыс
орнатудың алғашқы 3-4 секундында сөйлеспей қоя тұруға кеңес береді. Себебі
бұл сәтте электромагниттік толқындардың әсері өте көп болады. Адам
денсаулығына телефонның жағымсыз әсерін азайтудың тағы бір жолы - құлақбау
тәрізді құрылғыларды пайдалану.
Қазір әлемде ұялы телефондардың қолданыс аясы өзінің байланыс орнату
шегінен асып кетті. Телефондар өмірдің барлық саласында қолданылуда. Әрбір
аймақта орналасатын базалық станциялар сіздің үздіксіз байланыста
болуыңызға мүмкіндік береді. Сіздің өзге абоненттермен сөйлесуіңіз,
сәлемдеме жіберуіңіз, IK-порт немесе Bluetooth жүйесінде мәлімет
қабылдауыңыз немесе күту режиміндегі телефон электромагниттік толқындардың
өрісімен қатар жүріп отырады. Біздің барлық сөйлесуіміз толқынжима
тудыратын тербелістің төңірегінде жүреді. Қазіргі толқындар аса күшті
болады. Олардың сәулесі адам денесіне еніп, оны қыздырады. Осыдан
толқындардың адам ағзасының тіндеріне әсері пайда болады. Электроманиттік
сәулеленудің қуатының шамамен 20 пайызы адам миына жетеді. Бірақ ұялы
телефондардан шығатын жиіліктер аса қауіпті деңгейде емес.
Адам ағзасы белгілі бір тербеліс жиілігіне ие. Организмнің әр бөлігі
әр түрлі жиілікке ие. Сырттан келетін кез-келген жиілік ағза үшін бөгде
саналады. Ұялы телефондардан шығатын жиіліктер аса қауіпті саналмайды,
бірақ телефондарды бас, ми, жүрек тәрізді үздіксіз жұмыс жасайтын ағзалар
маңында ұстамау керек.
Қазір әлем елдерінде ұялы телефондардың зиянына байланысты көптеген
зерттеулер жүргізілуде. Солардың қатарында, Қазақстандағы бірегей Адам және
жануарлар физиологиясы ғылыми зерттеу институты да бар.
Адам және жануарлар физиологиясы институтында ағзаның функционалдық
қызметін анықтайтын құрылғы көмегімен Адамның жүрек қағысы зерттеліп, ол
толқын түрінде компьютерге беріледі. Бұл жаңаша әдістің көмегімен адам
ағзасындағы реттіліктің бұзылуы мен оны реттеу жолдары анықталады. Ағзаны
зерттеудің жаңаша жобасының басты артықшылығы – қызметінде ақауы бар
органды ешбір дәрі-дәрмексіз темперетуралық өзгеріс арқылы қалыпқа келтіру
жолы анықталады. Адамның белгілі бір тербеліс жиілігінде өмір сүретінін
ескерсек, оған сырттан әр түрлі жиіліктегі мәселен, ұялы телефондардан
келетін тербелістер әсер етуі мүмкін, алайда ол толқындардың Адам
денсаулығы үшін әсері елеулі емес, - дейді ғалымдар. (1(
Өте көп тербелістерді Күн сәулесі, ғарыштан келетін сәулелер,
телестансалар, толқын жималар мен телефондар тудырады. Бірақ ұялы
телефонның өзі жеке тұрғанда, оның тербелісі өте төмен қуатқа ие. Сол
себепті ұялы телефондар адам денсаулығына өте күшті әсер етпейді.
ОВВ және Mobilkom Austia жүргізетін пилотты жоба Telekom Austria
Group телефон операторы ұялы байланысының бөлімшесі қазір 100 жолаушы және
100 кондуктордың қатысуымен Вена - Кремс және Вена - Гмюнд маршруттарында
тест жүргізілді. Барлық қатысушыларға NFC чипімен қоса Nokia 6112
үлгісінделі ұялы телефон таратылды. Жыл соңында Nokia компаниясы
билеттерді телефонға тиесілі чипте емес, оны бір телефоннан екінші
телефонға салу үшін жеке SMS картада сақтауды ойластырды. Mobilkom Austia
және Nokia компанияларының ұзақ мерзімді перспективаларында Австрия,
сонымен қатар шет елдерге жол жүру үшін түрлі көлік компанияларының
билеттерін ұсынуда және пайдалану кезінде NFC технологиясын қолдануға
белбайлады.
Mobilkom Austiaның айтуынша Nokia NFC чипі бар ұялы телефонын өндуші
әлемдегі алғашқы және жалғыз компания болып табылады. Nokia 6112 Classic
Mobil Austia дүкендеріне ақпан айынан бастап түсуі керек. Дегенмен, әзірше
бұл телефондар NFC чиптермен жабдықталмайды. Бүгінгі күнде Mobil Austia
абоненттері қоғамдық көліктерге SMS арқылы тапсырыс бере алады.
Mobil Research Group компаниясының жетекші сарапшысы Эльдар Мұртизин
"Австриядан сатып алынатын жоба сәннен асып түспейді, алайда индустрияның
дамуының көрсеткіші болады" деп санайды. Ол, келешекте көптеген телефондар,
оның ішінде орта деңгейдегі ұялы телефондар да NFC чиптермен жабдықталады,
бұл тек жол жүруді ғана емес басқа да қызмет көрсетулерді атқарып өте
ығайлы қылдыра түседі. Әдеттегі ұялы телефондар қолданыстан шықпайды, NFC
апараттары ұялы байланыстың әлемдік нарығында 10 - 15% құрайды - деп
ұйғарады. NFC чиптерінің SIM картаға енгізуінің таралу перспективаларын
болжау қиын, бірақ мүмкін шамамен 5-8 жылдан кейін болар деп сарапшы
болжайды.
Ұялы телефондарды мынадай түрлерге бөлуге болады: жай ұялы телефон,
смартфон, ұялы бейнетелефон. Пішініне қарай: моноблокты, жайылмалы,
сырмалы, т.б.
Жай ұялы телефонда қоңырау шалу, қабылдау, қысқа хабарлама хат, соңғы
кездері фото, бейнекамера, саз, флеш-жады, Интернет, MMS, Bluetooth, IrDA
деген сияқты функциялары бар. Бұл қатар уақыт өткен сайын көбейіп барады.
Смартфон (ағылшынша-білімді, ақылды) құрылымы жағынан компьютерге ұқсас
болып келеді. Оның ішіндегі функциялар бағдарлама ретінде жасалынған, ал
олар смартфонның амалдық жүйесінде істейді.
Мұнымен қатар сіз смартфонға өз бағдарламаларыңызды қосуға болады. Мысалы
ойындар, ойнатқыш, шолғыш т.с.с. Сол себепті смартфон жай ұялы телефонға
қарағанда күрделі, функциялары кеңейтілетін құрылғы.
Бейнетелефонда ұялы телефонның бейнекамерасы мен бейнебет арқылы бірін бірі
көріп сөйлесуге болады.
Отандық телекоммуникация нарығының жай-күйі қазіргі сәтте әбден
молыққан деп сипатталады. Алайда, мұндай анықтама әлі жақсы өсу қарқыны
және құрамы бойынша нарықтың екі басты секторларының үстемдік ету жағдайын
ескергенде қолданылады. Қазақстандық байланыс нарығының өзге ерекшелігі –
игерілуі жергілікті телекоммуникацияны өзгертуі мүмкін басқа бағыттарды
дамытудағы бастапқы деңгейі болып табылады.
Бұдан бес жыл бұрын байланыс қызметтерін көрсетуден түскен кірістердің
жылдық орташа өсімі бойынша сала алғаш рет мұнай-газ секторының даму
қарқынымен салыстырыла бастады, сарапшылар телефонизация тасқыны
нәтижесінде байланыс нарығының экономикалық базасы барынша тез игеріледі
және таяу жылдары өсу қарқыны төмендейді деп болжамдады. Сол кездің өзінде
нарықтың өсуі орташа алғанда 28% құраса, 2007 жылы - 18% ($2,6 млрдқа жуық)
құрады.
Жорес Алферовке Нобель сыйлығы, былайша айтқанда, ұтқыр байланыс
жүйесін құруға қосқан үлесі үшін берілген деп бағаланады. Ұтқыр байланыстың
арқасында бүкіл әлемдегі телекоммуникация нарығы қайта түледі, саланың
қарыштап өсуін қамтамасыз етіп, дамыған және белсенді дамушы елдердің
экономикалық көрсеткіштеріне айтарлықтай ықпал жасады. Бір айта кететіні,
ғалымның еңбегі мойындалған сәтте бәсекеге қабілетті кемі 20 елде ұтқыр
байланыстың енуі ең жоғары белгілеуде болды және ішкі нарық іс жүзінде
игерілген еді.
Қазақстан бірқатар жылдар бойы ұтқыр байланыстың өсу көрсеткіштері
бойынша алдыңғы қатарда болды және бүгінгі күні отандық телекоммуникация
нарығындағы алатын үлесі бойынша көшбасшы болып келеді.
Осылайша, сарапшылар телекоммуникация нарығы өсуі тежелуінің негізгі
себебін – телекоммуникация нарығында айтарлықтай үлеске ие болып отырған
ұялы байланыс нарығының молығумен түсіндіреді.
Қазір Қазақстандағы байланыс желісінде жазылған абоненттердің уақыт
тығыздығы 100-ге 24 адам, соның ішінде ауылдық жерлерде - 100-ге 13 адам;
республика бойынша жергілікті телекоммуникация желілерінің цифровизация
деңгейі – 88 %, соның ішінде ауылдық жерлерде - 78%; ұялы байланыс
абоненттерінің саны –100-ге 95 адам; Интернетке кіру –100-ге 32 адам,
соның ішінде кең жолды интернет желісіне қол жетімділігі бар абоненттер
саны - 100-ге 9 адам.
Телекоммуникация саласын әрі қарай дамыту мақсатында байланыс
операторлармен қалалық оптикалық инфрақұрылым негізінде қол жетімді
мультисервистік желілер және көліктік Metro Ethernet желілерін құру жүзеге
асырылуда.
ӘЛЕМДЕГІ ҰЯЛЫ БАЙЛАНЫС СТАНДАРТТАРЫНЫҢ ДАМУЫ
Қазіргі уақытта телекоммуникация қарқынды түрде даму үстіндегі нарық
секторының бір құраушысы болып табылады. Байланыста пайдаланып жүрген
технологияларға жаңа байланыс стандарты – CDMA қосылды.
CDMA– сөзбе-сөз аударсақ, арналарды кодпен бөлу арқылы қол жеткізу.
Бұл байланыс жүйесі 1993 жылы Америкалық телекоммуникациялық ассоциясымен
стандартталды.
CDMA технологиясын халықаралық электрбайланыс одағы үшінші кезеңді
мобилді байланысты жасауға негіз ретінде алуды ұсынып отыр. Қарқынды дамып
келе жатқан жаңа технологиялар дәуірінде телекоммуникация мүмкіндіктерімен
қамтамасыз етілмеген аймақтар әлі де бар. Ондай аймақтарға қиыр орналасқан,
аз қоныстанған мекендер жатады. Жоба шартына сай жүйе CDMA технологиясының
450 МГц жиілік диапазонында жұмыс істейді. Бұл жиіліктегі жүйе қашық жатқан
аймақтар мен аз қоныстанған мекендерді байланыс мүмкіндіктерімен қамтамасыз
етуге қолайлы болып тұр.
Қазақстанда ауыл байланысын әрі қарай дамыту үшін 450 МГц диапазонында
CDMA технологиясы бойынша сымсыз қол жетімді желі құрылысы жүргізілуде,
бұл ауылдық телефон желілерін цифровизациялауға мүмкіндік береді, сонымен
қатар ауылда Интернет желісіне қол жеткізу қызметтерін беруге мүмкіндік
береді.
CDMA 450 желісінің сиымдылығы 2010 жылғы 1 қаңтарда 246 706
абонентті құрады, қолданысқа енгізілген CDMA 450 желісінің сиымдылығы 195
462 абонентті құрады.
CDMA байланыс желісінің өсуі осы стандарттың экономикалық, экологиялық
және техникалық артықшылықтарымен байланысты. Әлемдегі операторлардың
көпшілігі CDMA технологиясын таңдап, әлемнің 45 озғыр компаниялары
құрылғыларды жасауға лицензия алды.
Қазіргі кезде Қазақстанның көптеген қалаларында CDMA стандарттағы
желілер кеңінен жайылуда. Және бұл жобалар өзін ақтап, абонентердің
көңілінен шығып, әрі айтарлықтай пайда әкеліп отыр.
Арналарды кодпен бөлу арқылы көптеп қол жеткізу жүйесі – СDMA (Code
Division Multiple Access) – әлемдік нарықта пайда болған ең үміт артар жүйе
болғаны мүмкін. Бастапқыда CDMA технологиясы АҚШ-тың әскери күшіне
арналып, тек сол салада ғана пайдаланылса, бүгінде коммерциялық байланыс
жүйесі үшін кең тараған сандық стандарт ретінде бәріне танымал. Соңғы
он бес жылдардың ішінде CDMA технологиясы тесттеліп, стандартталып,
лицензияланып және көптеген компаниялармен өндіріске жіберіліп бүкіл әлемде
қолданылуда. Сигналдың энергиясы таңдап алынған жиіліктерде немесе уақыт
интервалдарында шоғырланатын, абоненттердің желіге қол жеткізудің басқа
әдістерден айырмашылығы, CDMA сигналдары үзіліссіз жиілікті-уақыттық
кеңістікте таралған. Басқаша айтсақ, бұл әдіс жиілікпен де, уақытпен де
және энергиямен де әсерлеседі.
CDMA-дағы байланыс процесі келесі түрде жүреді: ақпараттар кодталып,
шу тәріздес сигнал түрінде таратылады, ақпараттар сигналын жалпы
сигналдрдан бөліп алу үшін кодтарды ретімен орналастыру керек болады. Бір
арнада көптеген сигналдар таратылады, дәл осы кезде жиіліктің кең жолағында
барлық мәліметтер беріледі. Арналарды кодпен бөлу кезінде ақпаратты
бөгеуілдерден және бөтен адамдардың тыңдауынан сақтайды.
CDMA 450 шешімдерін және коммерциялық қолайлы өнімдерді көптеген
әлемдегі озық компаниялар ұсынады. Солардың ішінде Airvana, Ericsson,
Huawei, Lucent Technologies, Nortel Networks, QUALCOMM және ZTE. Оларда 450-
470 МГц жиілік диапазондарында IMT-2000(International Mobile
Telecommunications – халықаралық мобильді телекоммуникациялар) шешімдері
бар. Әрбір компанияның желі құру және оны ары қарай дамыту мәселелерінің
өзіндік шешімдері бар. Соның ішінде бізге қолайлы болатыны қытайлық Huawei
компаниясының ұсынған шешімі.
Huawei өзінің тапсырыс берушілеріне құны төмен және басқа желілермен
өте жақсы өзара әрекеттесетін CDMA 2000 жоғары өнімділікті кешенді шешімін
ұсынады. CDMA2000 шешімдері мобилді желілерді және абоненттік радиорұқсат
желілерін қолдай отырып, 50МГц 800МГц 1900МГц 2100МГц жиіліктер
диапазонында құрыла алады.
Huawei компаниясының CDMA2000 шешімдеріне кіреді:
- cоңғы пайдаланушылардың түрлі категорияларына арналған мобилді
телефондар және стационарлы сымсыз терминалдар сериясы;
- базалық станцияның толық серия құрамына кіретін үнемді базалық
станциялар жүйесі;
- өте жақсы масштабталумен және интеграцияның жоғары дәрежесімен
сипатталатын технологиялық дамыған желілік қолдау жүйесі;
- табыстың жаңа ағындары үшін ашық сервисті тұғырнама;
- қуатты басқару функциялары мен ыңғайлы пайдалану интерфейсі арқылы
желіні интегралды басқарудың шешімі.
Huawei компаниясының CDMA2000 шешімдері әлемнің 20-дан астам елдерінде
кеңінен қолданылады. Бүкіл әлемде мобилді желінің кешенді шешімін құруда
біраз жыл тәжірибесі бар Huawei компаниясы тапсырыс берушілерге CDMA2000
желісін құруда осы заманғы шешімін ұсынады.
Huawei CDMA2000 шешімінің экономикалық артықшылықтары мен тиімділігі:
- үнемді және икемді шешім, қызметтерді тез еңгізу мүмкіндігі;
Операторлар өздерінің пайдасын өсіру үшін үнемді әрі тиімді шешімдерді
қажет етеді. Желі құру кезіндегі шығындарды төмендетуге тырысқан Huawei
компаниясы CDMA2000 құрғанда шешімнің үнемді болуына көңіл бөлді.
Құрылымның ыңғайлығы және жетілгендігі желіні құрудағы шығындарды азайтады;
- модулді дизайн және желі сиымдылығын үлкейту кезіндегі
қаржыландыруды азайтатын жұмсақ кеңейту мүмкіндігі;
Қосымша құрылғыға және инфрақұрылымға шығынды азайтады, желінің тез
жайылуына жағдай жасайды;
- қамтудың және қоршаған ортаның түрлі талаптарына жауап беретін
базалық станция құрылғыларының толық сериясы;
- таратудың түрлі режимдері, бар қорларды бірлесіп пайдалану.
Компания мобилді желілердің дамуының негізі болатын болашаққа
бағдарланған шешімдерді жасайды. CDMA2000 желісі ең прогрессивті тұғырнама
мен ең дамыған технологияны пайдаланып, стандарттардың жұмсақ өтуіне
мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Сандық қабылдаутаратқыш, патенттелген радиоқормен басқару және
қуатты сатылы реттеу технологиясы қабылдағыштың сезімталдығын өсіреді және
өнімділік талаптарына жауап береді; бұдан басқа, жоғарыда айтылған
артықшылықтардың арқасында интерференция жүйенің сиымдылығы өседі.
Тапсырыс берушілердің талаптарына бағытталып, желілік шешімдерді
ұсынушы Huawei желіаралық қатынастың және мобилді жүйенің ашықтығының
маңыздылығын түсіне отырып қазіргі стандарттарға сәйкес келетін және басқа
желілермен өте жақсы қатнайтын CDMA2000 шешімін құрда. Қазіргі уақытта бұл
жүйе саладағы ірі өндірушілердің құрылғылары мен терминалдарымен
сәйкессіздік тестісін сәтті өтті.
CDMA2000 стандартында жұмыс істейтін Huawei компаниясы сатудан кейін
кепілді қызмет көрсетуді ұсынады. Бұл қазіргі жағдайда қажетті шарттың
бірден-бірі. Сатудан кеінгі жаһанды қызмет көрсету жүйесінің құрамы
келесідей:
- континенталды масштабтағы 8 қызмет көрсету орталығы және әлем
бойынша 32 бөлімшелер;
- 24 сағаттық ыстық желі техникалық қолдау қызметі (аптасына 7 күн);
- желіні жобалау және тиімдеу жөніндегі тәжірибелі топ;
- тапсырыс берушілердің мамандарына арналған оқыту бағдарламалары.
Тапсырыс берушілердің талаптарын тез арада орындау үшін компания дайын
желілік шешімдерін ұсынады. Бұл шешімдерге қажетті құрылғылардың толық
түрі, қазіргі заман талаптарына сай ұсынылатын қызметтер түрі кіреді.
Huawei мәліметтері бойынша 2006 жылдың 3 ширегінде компания CDMA2000
шешімін әлемнің 20-дан астам елдерінде, соның ішінде Қытайда, ТМД
елдерінде, Еуропада және т.б. елдерде сәтті құрды.
CDMA станцияның сыйымдылығын арттыратын бірнеше атрибуттармен
жабдықталған:
1) Сөйлесу белсенділігін есепке алу. Сөйлесу кезіндегі жалпы уақыттың 35%-
ін абоненттің сөз белсенділігі құрайды. Абонент келесі абонентті тыңдауға
кеткен қалған уақыт паузамен толтырылады. CDMA-де барлық абоненттер бір
радиоарнаны иемденеді. Сондықтан, абоненттердің біреуі сөйлемеген кезде
бөгеуіл азаяды. Сонымен, сөйлеу белсенділігінің қысқаруы арнаның
сыйымдылығын үш есеге дейін арттырады. Бұл құбылыстың артықшылығын
пайдаланатын жалғыз ғана технология – CDMA.
Ұялы байланыс стандарттарының 3-ші ұрпақ құрамына кіретін технология
тобы америкалық компаниялармен қатар құрылған. Мақсаты: арналары кодпен
бөлінген цифрлы ұялы байланыс жүйесінің параметрлерін 3-ші ұрпақ байланыс
талаптарына сай келтіру еді. 800 МГц-те жұмыс істейтін cdmaOne жүйесінің
жиілігімен сәйкестікті сақтап, мәліметтерді тарату жылдамдығын арттыруға
ұмтылғандары да сол мақсатпен болатын.
CdmaOne жүйесінде сигналдарды тарату үшін ені 1,25 МГц болатын
радиоарна қолданылады, ал мәліметтерді тарату жылдамдығын арттыру
бастапқыда бірнеше радиоарналарды параллелді түрде пайдалану жолымен жиілік
жолағын кеңейту жоспарланған еді. Технологияның атауындағы “Multi-Carrier”
– көпжиілікті деген сөз тіркесі осыдан алынған.
Мәліметтердің жылдамдығын басқа жолмен де арттыруға болады, атап
айтқанда: жиіліктің жалғыз жолағында-ақ сигналдарды модуляциялау мен
кодтауда басқа жүйені пайдалану. Бұл шешімді пайдаланатын стандарттың атауы
CDMA2000 1x, мұндағы “1x” элементі ені 1,25 МГц болатын радиоарнаның тек
бір түрін ғана пайдаланылатынын көрсетеді. Жаңа технология cdmaOne-мен
сәйкестікті сақтай отырып, мәліметтерді тарату жылдамдығын 153 кбитс-қа
дейін арттырды.
CDMA2000 стандарттары жеке жиілік жолағын ұйымдастыруды қажет етпейді,
және олардың эволюциялық дамуынан бұрын басталған ұялы байланыс жүйелері
қолданатын барлық жиіліктерде жұмыс істей береді. Көпжиілікті
тасымалдаушысы (MС – Multi Carrier) бар жүйенің архитектурасы жиілік
жолағының конфигурациясын оператордың мүмкіндігіне қарай өзгерту мүмкіндігі
бар.
450 МГц жиілік диапазонында бұрынғы және қазіргі стандарттың
абоненттеріне біруақытта қызмет көрсетіледі. Яғни, бірінші және үшінші
кезеңнің байланыс жүйелері бір-біріне кедергі келтірмейді.
1995 жылдың қыркүйек айында HUTCHISON фирмасы Гонконгта Motorola
құрылғылары негізінде әлемдегі ең бірінші коммерциялық CDMA желісін құруды
бастады. 1996 жылдың соңына қарай бұл желі 113 ұядан құралып, жолағы 1,25
МГц болатын бір арнада жұмыс істеп 40 мың абонентке қызмет көрсетті. Бірақ,
CDMA ұялары баяғыдан бар болған AMPS желісінің үстіне құрылды және мобилді
терминалдар дуалмодалы режимде жұмыс жасады, яғни CDMA желісі істен
шыққанда абоненттік терминалдар автоматты түрде AMPS (FDMA) желісіне
қосылатын болған.
Кореяда 1996 жылдың қаңтарында КМТ фирмасы GoldStar құрылғыларын
пайдаланып коммерциялық CDMA желісін іске қосты. Ал сәуірде Shinsengi
Telecom фирмасы Samsung, Sony, Qualcomm құрылғылар негізінде жаңа желі
құрды. 1996 жылдың соңына қарай бұл желілердің 200 мың абоненттері болды.
Корея IS-95 стандартын ұялы байланыстың ұлттық стандарты деп қабылдады.
АҚШ елінде CDMA желісін құрумен Air Touch (Сан-Диего, Лос-Анджелес),
BANM (Трентон, Нью-Джерси), 360-Communications (Лас-Вегас, Невада)
фирмалары айналысады.
Австралияда, Олимпиада ойындарының қарсаңында, ұялы мобилді
радиотелефонды байланыс желісі Сиднейде және Мельбурнда құрылды.
Барлығы CDMA желісі әлемнің 34 елдерінде құрылған, соның ішінде
Аргентина, Бразилия, Германия, Египет, Израиль, Канада, Қытай, Оңт. Корея,
Перу, Польша, АҚШ, Таиланд, Украина, Филиппина, Чили және т.б. елдері бар.
TDMA мен FDMA технологияларының кемшіліктерін болдырмау үшін цифрлық
жүйенің өндірушілері арналары кодпен бөлінген көпстанциялы қатынау
технологиясына, басқаша айтқанда, CDMA-ге (Code Division Multiple Access)
көңіл аударуға тура келді. CDMA – шу тәріздес сигналдарды кеңейтілген
спектрде қолданады. Барлық жаңалар – ескілердің жақсы бөлігі, біздің
жағдайда әзірге ұмытыла қоймаған ескінің бөлігі. Сигналдары бөлінуі
негізінде арналары кодпен бөлінген мультиқатынау технологиясы бізге
бұрыннан белгілі. КСРО-да осы тақырыпқа арналған бірінші жұмыс Сызықты
селекция теориясының негізі (Основы теории линейной селекции) деп
аталып, ЛЭИС жинағында 1935 жылы жарыққа шықты, оның авторы Дмитрий
Васильевич Агеев. CDMA технологиясын соғыстан кейін ұзақ уақыт бойы КСРО
мен АҚШ-тың әскери байланыс жүйелерінде қолданылды.
CDMA принципі бастапқы ақпараттық сигналдың (біздің жағдайда сөз
сигналының) спектрін кеңейтуден тұрады, олар екі әртүрлі әдіспен жүзеге
асады, біріншісі жиілік бойынша секіру, екіншісі тура тізбек. Жиілік
бойынша секіру келесі түрде жүзеге асады, кездейсоқ заң бойынша берілген
аралықта таратқыштағы тасымалдаушы жиілік тұрақты түрде өзінің мәнін әрбір
сөйлесу арнасына салыстырмалы түрде үлкен емес уақыт интервалында өзгертіп
отырады. Жүйенің қабылдағышы да таратқыш сияқты гетеродин жиілігін тура сол
алгоритммен өзгертіп, тек керекті арнаны болашақта өңдеу мен бөлінуді
қамтамасыз етеді. Оның көмегімен цифрлық ұялы байланыс жүйесінде техникалық
сипаттамаларды жақсарту үшін, атап айтқанда GSM-де қолданады.
Екінші әдіс тура тізбекті (немесе DS - Direct Sequence) жұмыс
істейтін және перспективті CDMA желілерінде қолданатын шу тәріздес
сигналдарды қолдануға негізделген әдіс. Әрбір абоненттің ақпараттық
сигналын жалғыз және қайталанбайтындай шу тәріздес сигналға модуляциялайды,
осыны бастапқы ақпараттық сигналды кеңейту деп атайды. Осы жерде осындай
кодтардың нұсқа сандары миллиардқа жетеді, бұл біздің планетада әрбір
адамға жеке байланыс құруға болатынын айта кету керек. Әрбір абоненттің
жіңішке жолақты ақпараттық сигналы желідегі тұтынушыларға бөлінген
жиіліктік спектрдің барлық еніне кеңейтіледі. Қабылдағышта сигнал
теңестіруші кодтың көмегімен қалпына келетін еді, нәтижесінде бастапқы
ақпараттық қод қалпына келеді. Осы уақытта айтылған қабылдағышта басқа
тұтынушылардың сигналдары ақ шу сияқты болып табылады да кеңейтілген
күйінде қалып, қабылдағыштың қалыпты жұмыс істеуіне кішкене ғана кедергі
келтіреді.
Бөлмеде бір-бірімен әртүрлі тілде бір мезетте сөйлесетін көп қос
адамдарды елестетейік. Олардың әрқайсысы өзінің әңгімелесіп отырған адамын
ғана жақсы түсініп, басқалардың сөздері жай фон сияқты қалады, әрі әңгімеге
кедергі келтірмейді. Оның үстіне активті және пассивті бөгеуілдерден қорғау
жоғары деңгейде қамтамасыз етіледі, осының арқасында сигналшу қатынасының
төменгі мәнінде (3-5 дБ-да) беріліп отырған сигналдың төменгі қуатында
жұмыс істеу мүмкіндігін береді. Сонымен, бір радиожиіліктік арнада бір
мезетте көп пайдаланушылар тобының ақпараттық сигналдары беріледі.
CDMA әскери байланыс жүйелерінде жайдан-жай қолданылған жоқ, ол
сигналдардың спектрін кеңейту алдын-ала дайындалған жасанды бөгеуілдерге
қарсы тұра алатын қасиеті де бар. Егер радиосигналдың базасын өте үлкен
шамаға кеңейтсек, онда оны шу деңгейінен төмендетуге болады, мұны
потенциалды қарсылас та байқайды. Қабылдау жағында бастапқы сигнал қалпына
келеді. Сонымен, осыған ұқсас жүйелерді осы жиілік диапазонын қолданатын
радиоқұрылғылардың жұмысына кедергі келтірместей етіп қолдануға болады.
CDMA стандарттары жеке жиілік жолағын ұйымдастыруды қажет етпейді.
GSM желісінен айырмашылығы IS-95A-да дестелік тарату ең басынан
басталады. Бұл стандарттың барлық абоненттік құрылғылары мәліметтерді
дестелік таратуды қамтамасыз етеді.
CdmaOne желісінде мәліметтерді дестемен тарату өте қарапайым түрде
жүзеге асады. Ол үшін IP желісінде Inter Working Function (IWF) деп
аталатын шлюз қолдану керек.
IS-95A желісінде мәліметтерді таратудың пиктік жылдамдығы бір арнадағы
трафиктің максималды жолақ енімен шектеледі, ол жолақ ені дауыс үшін немесе
мәліметтер үшін бөлінген. IS-95B стандарты бір пайдаланушы үшін
мәліметтерді таратудың жылдамдығын 64 кбитс-қа арттыру мақсатында бірнеше
арналар трафигін біріктіреді.
CDMA стандартының негізгі ерекшеліктері:
- кері арнада пилоттың болуы, яғни кері арнада қабылдау жүзеге
асқан;
көптеген Уолш кодтарын пайдалану, сәйкесінше, бір жиілік арнасында
қызметтік арналар мен трафик арналарының саны да көп болады;
- тура және кері арналардағы тезәрекетелетін қуатты бақылаушы схеманың
болуы;
- үлкен массивті мәліметтерді тарату керек кезде қосымша арналар
трафигін ұйымдастыру.
Жоғарыда айтылғандардың бәрі мәліметтерді таратудың пиктік жылдамдығын
153,6 кбитс-қа дейін және дауыстық және IP трафигі үшін спектрлік
тиімділігін 1,7 есеге дейін арттырады.
CDMA антенналар мен бұрынғы базалық станциялардың топологиясымен
дауыстық сервистерді қамту аумағын 35%-ға дейін арттырғанына қарамастан,
қосымша базалық станциялар қажет болуы мүмкін. Бұл мәліметтерді тарату
жылдамдығына сигналшу қатынасы әсер ететіндіктен және бүкіл желі бойынша
біркелкі сапаны алу үшін қамту аумағын жақсартуымен байланысты.
CDMA2000 стандарттарының транспорттық деңгейінде Mobile IP протоколы
бар, бұл үйден қонақтық жүйеге немесе басқа желілік ортаға ауысу кезінде
пайдаланушыларға мәліметтерді тарату роумингімен IP адресін кезексіз
пайдалануға мүмкіндік береді.
Соңғы жиырма жылдың ішінде бүкіл дүниежүзінде жылжымалы байланыс
жүйесінің қарқынды түрде дамуы байқалуда, олар тек ыңғайлы ғана емес,
сонымен қатар көп жағдайларда өмірде пайдаланылатын ең қажеттіліктің бірі
болып отыр. Радиобайланыстың ең көп пайдаланылатын түрі, ұялы байланыс
жүйесі 80-90 жылдарда шыққан үлкен ғылыми-техникалық жетістік болатын.
Бұндай жалпы қолданыстағы жылжымалы байланыс жүйесінің алғашқылары шет елде
70-жылдардың соңында пайда болып, оларға деген сұраныс басқа байланыс
қызыметімен салыстырғанда әлдеқайда өсті. 80-жылдардың соңына таман осындай
жүйелердің бірінші ұрпағы болған аналогты ұялы байланыс жүйесі (ACS –
Analog Communication System) біраз елдерде кең тарау алған. Алайда аналогты
жүйелерге тән маңызды жетіспеушіліктерге (әр-түрлі стандарттардың
ұйқассыздығы, байланыс сапасының төмендігі, берілетін мәліметтің
шифрлауының қиындығы және басқа да) жасалған сараптамалар, 80-жылдардың
соңында оларды тек цифрлы техника негізінде шешуге болатынын көрсетті.
Бірінші және екінші ұрпақ жүйелерінде арналарды жиілікпен (FDMA –
Frequency Division Multiple Access) және уақытпен (TDMA – Time Division
Multiple Access) бөлгенде байланыс сапасы ұсынылатын арна санына және
жүктемеге байланысты анықталады, егер арналар бос болмаса абонент мүлдем
қабылданылмайды. Арналарды кодпен бөлу жүйесінде (CDMA – Code Division
Multiple Access) шектеулер бөгеуілдерге бастырылады. Өткізу жолағы
мүмкіндігінің негізгі шектелуі берілген жиілік диапазонын пайдаланатын
барлық қосылулар бір-біріне өзара бөгеуілдер тудыруынан пайда болады.
Осыған орай өткізу мүмкіндігінің жұмсақ басқаруына қол жеткізіледі,
себебі пайдаланушылар санының өсуі (негізгі шегінен артық) байланыс
сапасының ақырын төмендеуімен жүреді.
Ұялы байланыстың қарқынды даму таңында (бұл бұрын емес, 80-жылдардың
басында-ақ болған еді) Еуропа ең үздік әр түрлі стандарттағы аналогтық
желілердің – Скандинавия өзінің, Ұлыбритания өзінің жүйесін дамытуда еді.
Осындай революциялық тез қарқынмен дамуына ненің немесе кімдердің түрткі
болғанын қазір атап айту мүмкін емес. Ол – жоғарғылар, яғни әр бір желіге
жеке өзінің құрылғыларын шығаруға мәжбүр болған өндірушілер, не
төменгілер, яғни өз телефондарының жұмыс істеу аясының шектеулі
болғанына көңілі толмаған тұтынушылар да болуы мүмкін. Қалай болғанымен де,
1982 жылы СЕРТ (Conference of European Post and Telegraphs). Еуропалық
Телекоммуникация комиссиясы жалпы қолданбалы жылжымалы ұялы
байланыстың жалпы европалық жүйесін үйреніп бақылап және жүзеге асыру
мақсатында GSM(Group Special Mobile) деп аталатын жұмысшы тобын құрды.
Жүзеге асырылған бұл жүйе келесі талаптарды қанағаттандыру керек еді:
- тілдік ақпараттың тасмалдануының жоғарғы сапасы;
- құрылғылардың және қызмет көрсетудің тиімді, яғни төменгі бағасы;
тұтынушының портативті құрылғыны қолдай алу мүмкіндігі;
- жаңа құрылғылар мен қызметтер туралы хабардар болу;
- халықаралық роуминг қатарында болу, яғни GSM –нің басқа желісіне
ауысу кезінде абонент өзінің ұялы телефонын пайдалана алу мүмкіндігі.
АҚШ-тағы АМРS (Advanced Mobile Phone Service) және Ұлыбританиядағы
TACS (TOTAL Access communications system) сияқты ұялы жылжымалы
байланыстың стандартталған аналогтық жүйелеріне GSM өндірішулері қарсы
қойып, сол кезде әлі тексеріліп, пайдаланып көрілмеген сандық жүйені таңдап
алған еді. Олар сандық процессор бірегейлілігі жүйенің алғашқы талаптарын
қанағаттандыруына мүмкіндік беріп, ол дұрыс сапа құн қатынасы бойынша
дұрыс дамиды дегенге кәміл сенген еді. Сонымен қатар GSM стандартты сандық
торлардың барлық жаңа стандарттылармен тығыз байланысты екенін ескере
кету керек: GSM-нің негізгі функциялдық элементтері қазір жүзеге асырылып
жатқан UMTS (Universal Mobile Telecommunications system) жылжымалы ұялы
байланыс.
Ұялы байланыс жүйесінің глобалды халықаралық стандартты қатарына
кіреді. 1989 жылы GSM-ді жүзеге асыру ісі ETSI-ге (European
Telecommunication standards Institute), ал 1990 жылы GSM-ді алғашқы
фазасының спецификатциялары басылым беттерінде жарияланды. 1991- жылдың
ортасына таман GSM коммерциялық қызметтері қолданысқа түсе бастаса, 1994
жылдың басында қарастылып отырған стандарт желілеріне 1,3 миллион
азамат жазылса, ал 1995 жылдың аяғында олардың саны 10 миллионан асқан
еді. GSM тіркесі жаңа мағынаға ие болды – Global system for mobile
communications (мобильді байланыстың сандық стандарты).
Қазіргі заманғы телекоммуникациялық жүйелердің ішінде ұялы
радиотелефондық байланыс жүйелері қарқынды дамуда. Замана технологияны
қолдану мұндай жүйелердің абоненттерін сөздік хабарламаның жоғары
сапасымен, байланыстың сенімділігімен, желіге тіркелмеген қол сұғудан
қорғаумен және радиотелефондардың ықшамдылығымен қамтамасыз етеді.
Офистерді, коттедждерді, пансионаттарды, ауруханаларды, далалық ауылдарды,
сапалы байланыспен қамтамасыз етуді және сонымен қатар көрме, конференция,
құрылыс жұмыстарын және тағы басқа өткізгенде оперативті байланысты
ұйымдастыруды қамтамасыз ету мүмкіндіктері бар.
Сандық ұялы байланыстың бірегей европалық стандартын осы үшін 1982
жылы бөлінген 900 МГц диапазонда Пошталар Әкімшілігінің Еуропалық
конференциясы (СЕРТ) – бұл 26 елдің байланыс әкімшіліктерін біріктіретін
жүйе, Groupe Special Mobile(арнайы мобильдік топ) арнайы тобын құрды. GSM
қысқартылған тіркесі жаңа стандартқа атау берді (кейінірек, әлемде осы
стандарттың кеңінен таралуына байланысты, GSM-ді Global System for Mobile
Communications деп таратты). Осы топтың жұмыс нәтижесі – жетекші
ғылыми–техникалық орталықтардың заманауи жобалары қолданылатын GSM
стандартты ұялы байланыс жүйесіне қойылатын 1990 жылы жарияланған талаптар
еді. Оған, жеке қарастырғанда, уақытша арналарды бөлу, хабарламаларды
шифрлау және абонент деректерін қорғау, блоктың және жазбалы кодтауды
қолдану әрекетері жатады.
Ұялы қозғалмалы байланыстың бұдан арғы дамуы қолда бар ұялы “шнурсыз”
жүйелерді XXI ғасырдың ақпараттық қызметтерімен біріктіретін радио жеткізу
жүйесімен ерекшеленетін үшінші ұрпақтар жүйелерінің жобаларын жасау шегінде
іске асырылады. Олар бірегей желі архитектурасына ие және қозғалыстағы
көлік, тұрғын ұйлер, офистер және абоненттерге әр түрлі жағдайларда тағы
да басқа байланыстар ұсынады.
Тұтас алғанда, GSM стандарты жүйесі кәсіпкерлік салада қолдануға
есептелген. Ол қолданушыларға қызметтің кең ауқымын және сөздік
хабарламаларды және деректерді, шақыру сигналын және авариялық сигналдарды,
сонымен қатар ортақ қолдану желілеріне, деректерді тасымалдау және
қызметтерді алмастырудың цифрлық жүйелеріне қосылу мүмкіндігін ұсынады.
GPS (Global Positioning System, жахандық позициялау жүйесі)–бұл 100
–метрге кем емес дәлдікпен GPS–қабылдағыштың орналасуын анықтауға мүмкіндік
беретін жүйе.
GPS Жердің жасанды спутниктерінің (NAVSTAR спутниктік жүйесі) және
ортақ желіге біріктірілген бақылайтын жердегі станциялардың белгілі бір
жиынтығынан тұрады. Алғашқы GPS–спутник 1978 жылы ақпанда жіберілді.
Абоненттік құрылғы ретінде спутниктерден сигналдар қабылдауға және
қабылданған ақпарат бойынша өзінің орналасуын анықтауға қабілетті дербес
GPS–қабылдағыш алынған.
GPS–тің бұдан бұрынғы жердегі жүйелерден артықшылығы–оның толықтай
қолдану болып табылады.Сіздің қандай мақсаттарға навигацияны қолданатыңызға
тәуелсіз, GPS қабылдағыш сізге қажет кезде сіздің орналасқан жеріңізді
көрсетуге әзір.
Қазіргі уақытта әлемді 1-ші және 4-2-ші кезеңнің 9 стандарты бар:
- бірінші кезеңге негізгі қызмет- арналарды жиіліктік бөлгендегі және
жиілік модуляциясындағы аналогты пішіндегі сөзді тасымалдау болып табылады.
1 – кезеңнің стандартты тәуелсіз әртүрлі елдерде жасалды және әрбір елдің
өзінің стандартын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz