Қазақстанның коммерциялық банктері, олардың қызметі мен операциялары

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

I КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНК . ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДIҢ НЕГIЗI ... ... ... ... .4
1.1. Коммерциялық банк ұғымы және оның жiктелуi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Коммерциялық банктердің негізгі қызметтері мен операциялары ... ... ... ... .6
1.3.ҚР.да коммерциялық банктерді ашу немесе оның қызметін ұйымдастыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

II. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.1.2008ылғы 1мамырындағы банк секторының күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2.Ағымдағы жылдың басындағы банк активтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.3. Банктік жүйенің өтімділік деңгейі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28

ҚР-дағы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995жылы 30 наурызда қабылданған «ҚР Ұлттық банкі» және 1995жылдың 31 тамызында қабылданған «ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңдарын басшылыққа алады.
Коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке тұлғалармен кең көлемде банктік операциялар мен қаржылық қызметтерді жүзеге асырады.
Бүгінгі коммерциялық банктер өз клиенттеріне 200-ге жуық әралуан өнімдер мен қызмет көрсетуге әзір. Мұндай кең көлемді операциялар коммерциялық банктерге өз клиенттерін сақтай отырып, қолйсыз жағдайда өзінде пайдалы жұмыс жасауға септігін тигізеді.
Бір операциялардан болған зиян, екінші бір операциялардан түсетін пайда есебінен жабылады. Нарық экономикасы дамыған барлық елдердің коммерциялық банктері кредит жүйесінің негізгі операциялық буыны болып қалуы кездейсоқтық емес. Олар өзгермелі ақша-кредит нарығының жағдайына көндігетін қабілетінің барлығын көрсете алады.
Депозиттік-қарыздық операцияларды жүзеге асыра отырып коммер-циялық банктер қаржы делдалы ролін орындайды.
Жалпы, қоғамға көмек, олар банктен алған қарыздары есебінен өздерінің өнімдерін өндіріп, алға қойған мақсатына жеткенде ғана пайданы сезінеді. Болашақ қарыз алушыларды дұрыс таңдай отырып, олардың ішінде берілетін қарыз бойынша жоғары пайызды төлеуге кімнің жағдайы келсе, соларға банктер ақшалай қаражаттарын бере алады.
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әртүрлі депозиттерді ұсынады, бұл бір жағынан ақшаның сақталуын қамтамасыз етсе, екінші жағынан өтімділікке деген клиенттің қажеттілігін қанағаттандырады; көптеген клиенттер үшін облигацияға немесе акцияға жұмсағанға қарағанда, мұндай ақшаны сақтау формасы тиімді болып табылады.
Менің осы тақырыпты таңдап алуымның басты себебі: Қазақстанның нарықтық мемлекет ретінде дамуы жағдайында аса назар аударылатын ая мемлекеттің ақша-кредит саясатын жүзеге асыратын, сондай-ақ, қоғамдық- экономикалық процестерге айтарлықтай ықпалын тигізетін өте қуатты құрал ретінде қарастыратын банктік қызмет аясы болып табылады. Қазіргі таңда әсіресе несиеге сұраныстың артуында коммерциялық банктердің ықпалы зор. Мен осы себептерді негізге ала отырып, коммерциялық банктердің операциялары мен қызметтерін жете білгім келді.
Курстық жұмыста мен мынандай негізгі мәселелерге көңіл бөлем:
1.коммерциялық банктерді ашу мен олардың қызметінің қалай ұйымдастырылатындығына;
2.коммерциялық банктердің негізгі қызметтері мен операцияларына;
3.банктің табыстары мен

1.Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары» - Алматы: ИздатМаркет, 2004.-272б
2.Қазақстан Республикасы Президентінің Заңы «Қазақсатн Республикасы банктері және банк қызметі туралы» 31.03.1995ж
3. Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие» - Алматы: ИздатМаркет, 2004.174-205б
4.Сейітқасымов Ғ.С., Сейітқасымова А.Ғ., Омарбекова А.Ғ. «Ақша, кредит, банктер» Оқулық-Алматы: «Экономика», 2006. 367-419б
5.Хамитов Н.Н. «Банк ісі» - Алматы:Экономика, 2006. 216б
6.Тасыбаева А.С. «Банкілік құқық» - Алматы,1999. 193б
7.Найманбаев С.М. «Банктік құқық» -Алматы: Жеті жарғы, 2005. 152б
8. «Банки Казахстана» №9 2007ж 9-15б
9.ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы. №3.2006ж
10. Интернет мағлұматтары
11. Ширинская Е.Б. « Операции коммерческих банков: российский и зарубежный опыт» - Москва: Финансы и статистика, 2005ж
12. “Банки Казахстана” 2008ж. 5-15б

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Аль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
Экономика және бизнес факультеті

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Қазақстанның коммерциялық банктері, олардың қызметі мен
операциялары

Масатбаева А. Қ.
Орындаған :
----------------------------------- --
Жәнібекова Г. Қ.
Қабылдаған:
----------------------------------- --
Кобы:
Ф07к7

Алматы 2008ж

ЖОСПАР

КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

I КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНК - ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДIҢ НЕГIЗI ... ... ... ... .4
1.1. Коммерциялық банк ұғымы және оның жiктелуi
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Коммерциялық банктердің негізгі қызметтері мен
операциялары ... ... ... ... .6
1.3.ҚР-да коммерциялық банктерді ашу немесе оның қызметін ұйымдастыру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

II. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚАЗІРГІ
ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.16
2.1.2008ылғы 1мамырындағы банк секторының
күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.2.Ағымдағы жылдың басындағы банк
активтері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .17
2.3. Банктік жүйенің өтімділік деңгейі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .27

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
8

КІРІСПЕ

ҚР-дағы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995жылы 30 наурызда
қабылданған ҚР Ұлттық банкі және 1995жылдың 31 тамызында қабылданған ҚР-
дағы банктер және банктік қызмет туралы ҚР заңдарын басшылыққа алады.
Коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар
банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке тұлғалармен кең
көлемде банктік операциялар мен қаржылық қызметтерді жүзеге асырады.
Бүгінгі коммерциялық банктер өз клиенттеріне 200-ге жуық әралуан
өнімдер мен қызмет көрсетуге әзір. Мұндай кең көлемді операциялар
коммерциялық банктерге өз клиенттерін сақтай отырып, қолйсыз жағдайда
өзінде пайдалы жұмыс жасауға септігін тигізеді.
Бір операциялардан болған зиян, екінші бір операциялардан түсетін пайда
есебінен жабылады. Нарық экономикасы дамыған барлық елдердің коммерциялық
банктері кредит жүйесінің негізгі операциялық буыны болып қалуы
кездейсоқтық емес. Олар өзгермелі ақша-кредит нарығының жағдайына
көндігетін қабілетінің барлығын көрсете алады.
Депозиттік-қарыздық операцияларды жүзеге асыра отырып коммер-циялық
банктер қаржы делдалы ролін орындайды.
Жалпы, қоғамға көмек, олар банктен алған қарыздары есебінен өздерінің
өнімдерін өндіріп, алға қойған мақсатына жеткенде ғана пайданы сезінеді.
Болашақ қарыз алушыларды дұрыс таңдай отырып, олардың ішінде берілетін
қарыз бойынша жоғары пайызды төлеуге кімнің жағдайы келсе, соларға банктер
ақшалай қаражаттарын бере алады.
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы
әртүрлі депозиттерді ұсынады, бұл бір жағынан ақшаның сақталуын қамтамасыз
етсе, екінші жағынан өтімділікке деген клиенттің қажеттілігін
қанағаттандырады; көптеген клиенттер үшін облигацияға немесе акцияға
жұмсағанға қарағанда, мұндай ақшаны сақтау формасы тиімді болып табылады.
Менің осы тақырыпты таңдап алуымның басты себебі: Қазақстанның нарықтық
мемлекет ретінде дамуы жағдайында аса назар аударылатын ая мемлекеттің ақша-
кредит саясатын жүзеге асыратын, сондай-ақ, қоғамдық- экономикалық
процестерге айтарлықтай ықпалын тигізетін өте қуатты құрал ретінде
қарастыратын банктік қызмет аясы болып табылады. Қазіргі таңда әсіресе
несиеге сұраныстың артуында коммерциялық банктердің ықпалы зор. Мен осы
себептерді негізге ала отырып, коммерциялық банктердің операциялары мен
қызметтерін жете білгім келді.
Курстық жұмыста мен мынандай негізгі мәселелерге көңіл бөлем:
1.коммерциялық банктерді ашу мен олардың қызметінің қалай
ұйымдастырылатындығына;
2.коммерциялық банктердің негізгі қызметтері мен операцияларына;
3.банктің табыстары мен

I КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНК - ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДIҢ НЕГIЗI
1.1. Коммерциялық банк ұғымы және оның жiктелуi

Нарықтық экономикаға өту барысында маңыздылығы жағынан ақша-кредит
қатынастарын басқару жүйесінің тиімділігі сияқты фактормен
теңестірілетін ешнәрсе болмайды. Ал осы қатынастардың түп-тамыры –
бірқалыпты және белсенді түрде қызмет ететін коммерциялық банктер жүйесі.
Банк- бұл ақшалай қаражатты тарту үшін және оларды өз атынан мерзімінде
қайтару, төлеу шартымен орналастыру үшін құрылатын ұйым.
Банктің негізгі тағайындауы – ақшалай қаражатты несие берушіден қарыз
алушыға, сатушыдан сатып алушыға ауыстырудағы делдалдық.
Коммерциялық банк термині банк ісінің дамуының ерте кезеңдерінде,
банктер сауданы, тауар ауыстыру операциялары мен төлемдерді қамтамасыз
еткен кездерде пайда болды. Негізгі клиенттері саудагерлер болған. Бірақ,
өнеркәсіптің және басқа салалардың дамуымен банктер экономиканың өзге де
салаларына қызмет көрсете бастағандықтан да, банктің коммерциялық деген
атауы бастапқы мағынасын біртіндеп жоғалтты. Ол банктің іскер деген
сипатын білдіреді, оның шаруашылық агенттердің барлық жұмыс түрлеріне
қызмет көрсетуі олардың қызметтерінің саласына байланыссыз болады.
Коммерциялық банк дегеніміз – ақша қаражаттарымен болатын опера-
цияларды, сондай-ақ, оған заңмен жүктелген басқа да банк операцияларын
жүргізу арқылы табыс табуды көздейтін мекеме.
Қазақстан Республикасының банк жүйесіндегі коммерциялық банктер
акционерлік қоғам нысанында құрылған, Қазақстан Республикасының банктер,
банктік қызмет туралы заңнамалық актілері, өздеріне қатысты өзге де
заңнамалық пен заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер, сондай-ақ
арнаулы лицензиялар – рұқсаттар негізінде банктік операциялар мен
мәмілелердің барлық түрлерін және тиісті қаржылық қызметті кең ауқымда
жүзеге асыратын коммерциялық заңды тұлғалар коммерциялық ұйымдар болып
табылады.Коммерциялық банктер көп функция атқаратын мекеме.
Коммерциялық банктердің екі типі болады: универсалды және арнайы.
Универсалды банк – банкілік операциялардың барлық түрлерін немесе
көпшілігін жүргізеді. Арнайы банк – керісінше, банк операцияларының бір
немесе бірнеше түрлерін жүргізеді.
Бүкіл дүние жүзінде универсалды банк жүйесіне ұмтылу байқалады.
Банктің универсалды типі біздің республикамызға да тән.
ҚР-дағы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995жылы 30 наурызда
қабылданған ҚР Ұлттық банкі және 1995 жылдың 31 тамызында қабылданған ҚР-
дағы банктер және банктік қызмет туралы ҚР заңдарын басшылыққа алады.
Осы заңға сәйкес 3-бабында Қазақстан Республикасының заң актісімен
белгіленген ерекше құқытық мәртебесі бар Қазақстанның Даму Банкін
қоспағанда, өзге банкiлердiң бірi банк жүйесiнiң төменгi (екiншi) деңгейiне
жатады.
Коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін
білдіреді. Олар банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке
тұлғалармен кең көлемде банктік операциялар мен қаржылық қызметтерді жүзеге
асырады.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап
қалыптасты, яғни қазақстандық банктік жүйенің небары 13 жылдық тарихы бар.
90-шы жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине бұл олардың
экстенсивті жағынан дамуын сипаттаса, сол жылдың орта кезінен бастап, күні
бүгінге дейін банктеріміздің саны біртіндеп азаюда, ал бұл құбылысты
олардың қарқынды өсуімен байланыстыруға болады.

1.2.ҚАЗАҚСТАННЫҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРІНІҢ НЕГІЗГІ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН
ОПЕРАЦИЯЛАРЫ

Банктер қызметінің мәні оларды басқа органдардан ажырататын
фунцияларды орындаудан көрініс табады. Бұл функциялар банктер көрсететін
қызметтер және олардың клиент мүддесіне сәйкес, белгілі бір әрекеттерді
орындауы деп сипаттауға болады.
Банк қызметін – банктің клиент мүддесі үшін белгілі бір іс-
әрекеттерді орындауын сипаттауға болады. Кез келген банк өнімінің
негізіне қандай да бір қажеттіліктерді қанағаттандыру жатады.
Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдар
тарту мен қарыздар беру жатады. Банктер өз пайдаларының көп бөлігін осы
операциялар бойынша пайыздық айырмадан алады. Бірақ, осы екі қызмет
төңірегінде банктік өнімдердің көптеген түрлері жасалынып шығуы мүмкін.
Қазіргі кезде әмбебап банктер банк қызметтерінің және қаржылық
қызметтердің барлық аспектілерін түгелдей қамтитын өнімдердің кең қатарын
ұсынады. Осы кезде басқа банктер бәсекелестік артықшылықты жаулап алу
және оны мықты түрде сақтандырып алу мақсатымен қатаң түрде белгілі бір
қызметтер түрлерін көрсетуге мамандануға тырысады.
Бүгінгі коммерциялық банктер өз клиеттеріне 200-ге жуық әралуан
өнімдер мен қызмет көрсетуге әзір. Мұндай кең көлемді операциялар
коммерциялық банктерге өз клиенттерін сақтай отырып, қолайсыз жағдайда
өзінде пайдалы жұмыс жасауға септігін тигізеді.
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал
етеді, ал заңды және жеке тұлғалардың мемлекетте уақытша бос ақша
қаражаттарының болуы және оны экономика мен халықтың қысқа мерзімдік
қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдалану ақша нарығының экономикалық
негізі болып табылады.
Коммерциялық банктер негізінен өз клиенттерінің шаруашылық
қызметтеріне қызмет көрсетумен байланысты кредиттік есеп айырысу және
қаржылық операциялардың барлық түрлерімен айналысады.
Банктік қызметті жүзеге асырудың ішкі ережелерінде банк
бөлімшелерінің құрылымы, міндеттері, қызметі және өкілеттігі; банктің
атынан және оның есебінен мәміле жасайтын адамдар мен банк
қызметкерлерінің өкілеттігі; құрылымдық бөлімшелер басшыларының құқықтары
мен міндеттері; ішкі аудит қызметінің, кредиттік комитет пен басқа да
тұрақты жұмыс істейтін органдардың құрылымы, міндеттері, қызметі және
өкілеттігі белгіленеді.
Коммерциялық банк қызметінің принциптері:
1. Нақты қолда бар ресурстар шегінде жұмыс істеу. Коммерциялық банктер
өзінің ресурстары мен несие салымдарының арасын сандық арақатынаспен
қамтамасыз етіп қана қоймай, банк активтерінің сипатын жұмылдырылған
ресурстардың өзіндік ерекшелігіне сәйкестендіруге ұмтылуы керек.
2. Банктердің өз қызмет нәтижесі үшін экономикалық тұрғыдан жауап беруін
ұйғаратын толық экономикалық дербестік.
3. Банктердің клиентпен арадағы өзара байланысы нарықтық қатынастың
негізінде құрылады.
4. Коммерциялық банктің жұмысы тек жанама экономикалық әдістермен
реттеледі.
Коммерциялық банктердің функциялары:
1. Несиедегі делдалдық.
2. Шаруашылықтарды қорлануға ынталандыру.
3. Жекелеген дербес субъектілердің арасындағы төлемдерде делдал болу.
4. Құнды қағаздармен жүзеге асырылатыноперацияларда делдал болу.
1995 жылғы 31-тамыздағы №2444 Қазақстан Республикасының Банктер
және банк қызметі туралы заңның 4-бабында Банк қызметін құқықтық
реттеу туралы заңында:
Банкiлердiң қызметi Қазақстан Республикасының Конституциясымен және
заңдарымен, Қазақстан Республикасы жасасқан халықаралық шарттармен
(келiсiмдермен), сондай-ақ өздерiнiң құзыретiне жатқызылған мәселелер
бойынша Қазақстан Республикасының заң құжаттары мен Президентiнiң Заңдары
негiзiнде және оларды орындау үшiн шығарылатын уәкiлеттi органның, Ұлттық
Банктiң нормативтiк құқықтық құжаттарымен реттеледi.
Коммерциялық банктер кредиттік, есептік және қаржылық операция-лардың
барлық түрлерімен айналысады. Банкілік операциялар клиенттердің
мүдделерін қорғау үшін жүргізіледі. Олар активті, пассивті және
коммерциялық болады.
Банкілік операциялардың түрлері:
1. Жеке және заңды тұлғалардан депозит қабылдау.
2. Банкілік корреспонденттік шоттарды ашу.
3. Кассалық операциялар.
4. Аудармалы операциялар.
5. Есептеу операциялары.
6. Ссудалық операциялар.
7. Сенімділік операциялары.
8. Сейфтік операциялар.
9. Ломбардтық операциялар.
10. Шетел валютасын ауыстыру операциялары.
11. Төлем карточкаларын шығару.
12. Жеке және заңды тұлғалардың тапсырмасы бойыынша есеп жасау.
13. Банкноттарды, монеталарды және басқа да құндылықтарды қайта жіберу
және инкассациялау.
Ұлттық банктің лицензиясы бар болған жағдайда банктер мынандай
операциялар жүргізуге құқылы:
1. Таза құнды металдарды сатып алу, кепілге қабылдау, есептеу, сақтау
және сату.
2. Депозиттік сертификаттарды шығару.
3. Кепілдік операциялар.
4. Өзіндік бағалы қағаздардың эмиссиясы.
5. Факторинг операциялары.
6. Форфейтинг операциялары.
7. Лизинг операциялары.
Пассивтік операциялар
Пассивтік операциялар – бұл нәтижесінде пассивтік шоттағы немесе
активті-пассивтік шоттағы қаражаттардың өсуін, яғни пассив пен активтің
арту формасын білдіретін операцияларды сипаттайды.
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
-коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
-банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
- басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
-депозиттік операциялар.
Алғашқы пассивтік операциялардың екі формасы негізінде банктік
ресурстардың бірінші ірі тобы, яғни меншікті ресурстары құралады. Келесі
екі формасы негізінде екінші ірі топ – заемдық немесе тартылған
ресурстары құралады.
Банктің меншікті ресурстары – банктің экономикалық дербестігін және
қызмет ету тұрақтылығын қамтамасыз ететін әр түрлі қорлар мен бөлінбеген
пайда жиынтығы.
Банктің меншікті қаражаттарына жататындар:
-банктің жарғылық капиталы;
-банктің резервтік капиталы;
-қосымша капиталы және пайда есебінен құрылған басқа қорлары;
-сақтандыру резервтері;
-бөлінбеген пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы –банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
құрылуын және өмір сүруінің экономикалық негізін құрайды. жарғылық
капиталдың төменгі мөлшері Қазақстан Ұлттық банктердің пруденциялық
нормативтерімен реттеліп отырады. Банктің жарғылық капиталы, оның
құрылтайшыларының қосқан жарналары немесе пайлары сомасынан тұрады.
Бағалы қағаз шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын
банктің акционерлік капиталы деп атайды. Акционерлік капитал көлемі
акцияны ұстаушылар – акционерлер қосқан жарналардан құралады.
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларда
құрыла алады:
- пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында;
- акционерлік банк;
- шетел капиталының қатысуымен.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың орнын жабу
мақсатында құрылған ақшалай қаражаты. Резервтік қордың шамасы заңды түрде
жарғылық капиталға белгілі бір пайыз мөлшерінде, яғни оның мөлшері
жарғылық қормен теңескен жағдайда жарғылық капиталға толығымен
аударылады. Кейде банкте пайда болмаған жағдайда резервтік қор есебінен
банктің артықшылығы бар акциялары бойынша дивиденттер төленеді.
Қосымша капиталдар негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған
аударымдар есебінен және белгілі мақсатқа бағытталатын пайданы бөлу
нәтижесінде құрылады.
Арнайы қорлар болса, негізгі қорларды қайта бағалау негізінде,
валюталық қаражаттарды қайта бағалау қоры ұлттық валюта мен шетел
валюталары арасындағы айырма нәтижесінде құрылады.
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді
төмендету мақсатында құрылатын арнайы резервтер жатады.
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін және
резервтік қорға аударғаннан қалған пайданың бөлігі.
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде,
несиелік операциялардың 90%-ға жуықтай ресурстарға деген қажетін
қанағаттандырады.
әлемдік банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау
тәсілдеріне байланысты үлкен екі топқа бөледі:
І топ – депозиттер
ІІ топ – депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Депозит – бұл клиенттердің банктегі белгілі бір шотқа салған және өздері
пайдалана алатын қаражаттары.
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз түрінде немесе
өз меншікті қаражаттарын сату жолымен тартатын қаражаттары.
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
- талап етуіне дейінгі депозиттер;
- мерзімді депозиттер;
- жинақ салымдары;
- бағалы қағаздар.
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің бастапқы талап
етуіне байланысты әр түрлі құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әр
түрлі шоттардағы қаражаттар.
Қазақстандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар
жатады:
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың , сондай-ақ әр түрлі шағын
коммерциялық құрылымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын
қаражаттары;
- әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
- басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Мерзімді салым (депозит) – белгілі мерзімі бар және тұрақты пайыз
төленетін, сол сияқты алдын ала алуға шек қойылатын салым.
Тағы бір кеңінен таралған салымның түрі – жинақ салымдары. Олардың
белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты алуда ескертуін талап етпейді,
салымның жоғары шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ
кітапшасын көрсетуі қажет.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
салым операцияларының мерзіміне және мазмұнына қарай мынадай түрлерге
бөлінеді:
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
- ұтыс салымдары,
- ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
- мақсатты және ағымдық салымдар;
- алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
- валюталық салымдар.
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік және
жинақ сертификаттарын жатызуға борлады.
Депозиттік және жинақ сертификаттары- бұл салым иесіне белгілі мерзім
өткен соң, тиісті қаражатты және оған есептелетін пайызды алуға құқық
беретін және оның шотындағы ақшалай қаражатының барлығын куәландыратын
эмитент банктің жазбаша куәлігі.
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып
келеді.
1.Атаулы сертификаттар;
2.Мәлімдеуші сертификаттар.
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және
көрсетілген қызметтер үшін төлеуге болатын төлем құралы немесе есеп
айырысу қызметін атқара алады. Депзиттік сертификаттар көбіне ірі сомада
шығарылатындықтан да, оларды заңды тұлғалар сатып алады.
Әлемдік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
1. аударылатын;
2. аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып,
уақыты жеткен соң банкке ұсынылады.
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта
сатып алу – сату арқылы өтеді.
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ
сертификатының мерзімі 1жылдан 3 жылға дейінгі мерзім аралығын құрайды.
Отандық банктеріміздің тартылған қаражаттары ішінде банкаралық
несиенің де рөлі жоғары.
Банкаралық несие – бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
несиелері.
Банкаралық несиенің бір түріне Ұлттық банктің коммерциялық банктерге
қысқа мерзімді өтімділігін қолдап отыру мақсатында беріліп отырған
мынадай несиелерін жатқызуға болады: овернайт (бір түндік)және күндізгі
заемдар.
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
қалдықтың пайда болуына байланысты бір түнге берілетін несие.
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің Ұлттық банкте
ашқан корреспонденттік шотында уақытша қаражат жоқтығына немесе
жетіспеуіне байланысты ақшалай аударымдар мен төлемдер жасау мақсатында
берілетін несие.
Депозиттік операцияларды ұйымдастыру барысында коммерциялық банктер
баланс өтімділігін сақтай отырып, мынадай талаптарды ескеруі тиіс:
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың
мерзімдері мен сомасына сәйкес келуі;
- депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта
пайда алу үшін жұмыс жасауға тиіс;
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер
мен мерзімді салымдардың көбірек тартылуына көңіл бөлу;
- салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар
түрлерін ұлғайтып, қосымша қызмет көрсетіп.жеңілдіктер жасауға тиіс.
Активтік операциялар
Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу және өзінің
өтімділігін қамтамасыз ету мақсатында, иелігінде бар ресурстарды
орналастыруды жүзеге асыратын операцияларды білдіреді.
Активтік банктік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына
қарай әр түрлі болып келеді. Банктердің активтік операцияларының ең көп
тараған түрлеріне мыналар жатады:
- ссудалық (несиелік) операциялар;
- инвестициялық операциялар;
- депозиттік операциялар;
- қаржылық операциялар;
- басқа да операциялар.
Банк активтік операцияларының маңызды бөлігін банктік несиелік
(ссудалық) операциялары негізінде алады. Банктік ссудалық операциялары
негізінде ссудалық портфель құрылады.
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік операциялардан кейін
банкке табыс әкелетін операциялар. Банктің инвестициялық операциялары
негізінде бағалы қағаздар портфелі қалыптасады. Банктің бағалы қағаздар
портфелін қалыптастыруының екі мақсаты болады: біріншісі – банкке табыс
әкелу, екіншісі - өтімді активтер қатарын толықтыру.
Банктің инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа
бөлінеді:
1) Мемлекеттің бағалы қағаздары;
2) Корпоративтік бағалы қағаздар.
Мемлекеттің бағалы қағаздары табыстылығына қарай үш түрге бөлінеді:
- Дисконттық, мұндай бағалы қағаздар алғашқы нарықта инвесторларға
жеңілдікпен (номиналдық құнынан төменгі бағамен) сатылып, номиналдық
құны бойынша өтеледі.
- Купондық, яғни номиналдық құнына пайызбен бейнеленген табыс әкелетін
бағалы қағаздар. Купон мерзіміне қарай жылына 2-4 ретке дейін
төленеді.
- Аралас, яғни купон және дисконт түрінде қатар табыс әкелетін бағалы
қағаз.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі
банктердің инвестициялық операцияларға бағытталған активтерінің
басым бөлігі мемлекеттің бағалы қағаздарға жұмсалып отырғаны жасырын
емес. Себебі, мұндай бағалы қағаздарға салған активтер: біріншіден,
өтімді, яғни банк ондағы қаражатты тез арада қолма-қол ақшаға
айналдыра алады, екіншіден, олардан алатын табыс төмен болғанымен
тәуекел төмен немесе жоқ десе де болады.
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы
қағаздарға да орналастыруда. Корпоративтік бағалы қағаздарға мыналар
жатады:
- акциялар;
- облигациялар;
- депозиттік жзәне жинақ сертификаттары;
- ипотекалық куәліктер;
- депозитарлық қолхаттар.
Банктің активтік депозиттік операциялары өтімділікті қолдау және
банктермен корреспонденттік қатынас орнату негізінде дамиды. Мұндағы
корреспонденттік қатынас банктердің бір-бірінде ашатын корреспонденттік
шоттары арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар банктер активтік депозиттік
операциялар негізінде банкаралық несиенің дамуына мүмкіндік жасайды.
Банктің қаржылық операциялары несиелік операциялар типтес, яғни банкке
табыс әкелетін активтік операцияларды сипаттайды. Оларға : лизинг,
факторинг, және форфейтинг операциялары жатады.
Лизинг – бұл лизинг берушінің өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды,
машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларын, өндіріске сауда-саттыққа және
қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға лизингтік төлем-төлеу
шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін қарастыратын жалға беру
шартын білдіреді.
Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді:
1.Шұғыл лизин – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда, оның пайдалану
мерзімінің қысқалығын және мүліктің құнын толық өтемеуін сипаттайды.
2. Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының мерзімі
ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-өзі
өтеуімен байланысты сипатталады.
Факторинг операциясы – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен
қызметттері үшін төленбеген төлем құжаттарын банкке сатумен байланысты
комиссиондық-делдалдық операция.
Форфейтинг операциясы – форфейтордың, яғни коммерциялық банктің немесе
арнайы компанияның экспортерға төлеуге тиісті импортердің берген төлем
құжатын сатып алуы.

01.10.07ж екінші деңгейлі банктердің қаржылық көрсеткіштері

№ Банктің аты Активтері
1 АО Казкоммерцбанк 2750237306
2 АО Банк Туран Алем 2514577201
3 АО Халық банк 1384063244
4 АО Альянс банк 1231783974
5 АО АТФ банк 1049962361
6 АО Банк Центр Кредит 907452496
7 АО Темірбанк 340262015
8 АО Каспий банкі 234625986
9 АО Нурбанк 203060336
10 АО Евразия банкі 183083285

Коммерциялық операциялар – клиеттердің тапсырмасын белгілі бір ақы үшін
орындау.

1.3.ҚР-да Коммерциялық банктерді ашу немесе оның қызметін ұйымдастыру
жолдары
ҚР екінші деңгейдегі банктері ҚР Ұлттық банктің берген лицензиясы
негізінде қызмет етеді.
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық
банктердің айналысатын қызмет түрі жазылады. Қазақстанда берілетін
лицензияның шет елдерден айырмашылығы әмбебаптылығы болып табылады.
ҚР-дағы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын
белгілемейді. Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицензиядан
басқа ҚР Ұлттық банктен валюталық операцияларды жүзеге асыруға бас
лицензия алады. Бас валюталық лицензия оларға өз қызметін жүзеге асыруы
үшін қажетті саналатын банктер қатарымен корреспондеттік қатынастар
орнатуға, сондай-ақ дамыған шет елдерде өз филиалдары мен өкілеттігін ашуға
құқық береді.
Сонымен қатар, Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен
операцияларды жүзеге асыру үшін ҚР Ұлттық банкі лицензия береді.
1995 жылдың 31 тамызында қабылданған ҚР-дағы банктер және банктік
қызмет туралы ҚР-ның заңына сәйкес ҚР-да банкті ашу немесе оның қызметін
ұйымдастыру мынадай үш кезеңнен тұрады:
1) Банк ашуға Ұлттық банктен рұқсат алу;
2) Әділет Министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өту;
3) Банк операцияларын жүргізуге Ұлттық банктен лицензия алу.
Аталған заңға сәйкес банкті заңды және жеке тұлға ашуға құқылы.
Бірінші кезеңде, банк ашушы Ұлттық банкке банк ашу үшін рұқсат алуға
өтініш береді және оған қоса төмендегідей құжаттарды тапсырады:
- рұқсат алу үшін беретін өтініші;
- құрылтайшылық шарт (түпнұсқа);
- банктің жарғысы (түпнұсқа);
- банк жарғысын қабылдау және банк органын сайлау туралы хаттама;
- құрылтайшылар туралы мәліметтер (Ұлттық банктің белгілеген тізімі
бойынша);
- құрылтайшылардың соңғы екі есептік жылдағы бухгалтерлік балансы (заңғы
тұлғалар үшін);
- егер бір немесе одан да көп құрылтайшылары ҚР-ның резиденті болмаса,
ондай жағдайда сол мемлекеттегі тиісті мемлекеттік немесе қадағалау
органынан жазбаша келісімі;
- егер банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым банк
ретінде қайта құрылса, онда оның жарғысы, құрылтайшылық шарты, соңғы
есептік мерзімге жасалған бухгалтерлік балансы, ұйымның қаржылық
жағдайы туралы аудиторлық қорытынды;
- банктің жетекшілік қызметіне тағайындалатын тұлғалар туралы
мәліметтер, оның ішінде банк төрағасы мен бас бухгалтерлерінің банк
жүйесінде кемінде –үш жыл, ал олардың орынбасарларының кемінде екі
жыл, банк филиалының бірінші жетекшісі мен бас бухгалтерінің кемінде
–бір жылдық еңбек тәжірибесі болуыжәне т.с.с.;
- жаңадан құрылатын банктің толық ұйымдастырылу құрылымы (банктің
өкілетті органымен бекітілуі тиіс);
- жаңадан құрылатын банктің несиелік комитеті туралы ережесі (банктің
өкілетті органымен бекітілуі тиіс);
- жаңадан құрылатын банктің бизнес-жоспары, оның ішінде болу керек, оның
ішінде банк қызметінің стратегиясы, бағыттары мен ауқымы, қаржылық
болашағы,
- тапсырылған бизнес-жоспарына сәйкес дайындық шаралары туралы
құрылтайшылардың есебі;
- нотариалды түрде куәландырылған, құрылтайшылардың атынан өтініш
беруге құзыретінің барлығын растайтын құжатты;
- басқа банктің жарғылық капиталына қатысуы туралы мәліметтер.
Банк ашу үшін рұқсат алуға берілген өтініш үш ай, әрі кеткенде алты
ай мерзімде Ұлттық банкте қаралады.
Ұлттық банк банк ашуға рұқсат алуға берілген өтініштердің есебін
жүргізеді.
Екінші кезеңде жаңадан құрылатын банк Ұлттық банк рұқсат берген
күннен бастап, бір ай ішінде Әділет министрлігінде мемлекеттік
тіркеуге алынады. Оған Ұлттық банктің банк ашуға берген рұқсатын
және Ұлттық банктің келісімімен расталған құрылтайшылық құжаттарын
тапсырады.
Үшінші кезеңде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.