Коммерциялық банктердің пассивтік операциялары туралы



КІРІСПЕ

1.БӨЛІМ. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Коммерциялық банктердің пассивті операцияларының ерекшеліктері.
1.2 Банктің пассивтік операциялары, олардың қалыптасу көздері.

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Коммерциялық банктердің пассивті операциялары негізінде олардың қаржылық ресурстары қалыптасып, басқа да қаржылық операцияларын жүргізуге жағдай жасайды. Сондықтан ең бірінші коммерциялық банктердің қалыптасуы, олардың жарғылық қоры, әр түрлі пассивті операциялар жүргізу арқылы қаржылар тартуының механизмін зерттеу барлық нарықтық жағдайда қызмет етіп отырған банктердің басты атқаратын қызметтері болып табалады.
Екінші деңгейлі банктердің, яғни коммерциялық банктердің пассивті операциялары негізінде салымдар түрінде кәсіпорынның, ұйымдардың, басқа банктердің, халықтың уақытша бос қаражаттарын тартуға мүмкіндігі бар. Бұл салымдардың негізгі түрлерінің бірі - депозиттер болып табылады.
Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақты дамуы бірінші кезекте ұзақ мерзімді қайта құрудан өткен банктік мекемелердің дамуынан көрініс табады. Осыған байланысты еліміздің депозит нарығының соңғы жылдардағы даму қарқыны банктердегі салымдар көлемінің ұлғаюынан және халықтың банк жүйесіне деген сенімділігінің артуынан байқалады.
Банктердегі жеке тұлғалар шоты бойынша банктік құпия туралы заңды актілерді қабылдау және жеке тұлғалардың мерзімді депозиттерін кепілдендіру жүйесі жүзеге асқаннан бері халықтың бос ақшаларын тартуда экономикамызда оңтайлы шаралар жүргізілуде. Халық салымдарын сақтандыру жүйесі Қазақстан Республикасында банк саласындағы ең маңызды жетістіктердің бірі, өйткені басқа ТМД елдерінде мұндай жүйе жоқ.
Сондықтан Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі банк жүйесінің тұрақтылығын сақтауда және банк мекемелеріне деген халық сенімділігін арттыруда өзінің негізгі міндеттерін оңтайлы орындауда.
Мұндай жағдайда халық тарапынан депозит салымдарынан түсетін пайда жайлы және қызмет көрсету сапысна байланысты сұрақтар пайда болады. Негізінен нарық жағдайында халықты толғандыратын мәселе – капиталды (жеке жинақтар) қалай қауіпсіз түрде көбейтуге болады, өткені пайда көлемі тәуекел көлеміне тура пропорционалды, яғни нарықта жоғары пайданы жоғары тәуекелділік бар жерде ұсынады. Бірінші кезекте бұл Қазақстанның әр түрлі аймағындағы біресе бар, біресе жоқ болатын қаржы пирамидаларына негізделген. Сондықтан Ұлттық Банк басқармасы мұндай мекемелердің қызмет жасауы заңды емес және қаржы пирамидаларына ақша салмастан бұрын ойлану керектігін айтады. Шындығында, халық біртіндеп келе ақша қаражаттарын тұрақты пайыз мөлшерлемесімен банк депозиттеріне салу керектігін түсінді.
1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Преидентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». Астана, 2007ж. 28 ақпан //Егемен Қазақстан, 1 наурыз 2007ж.
2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Преидентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жедел экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңғыру жолында». 18.02.2005 ж.
3. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан - 2030». 1997 ж.
4. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Бәсекешіл Қазақстан, бәсекешіл экономика, бәсекешіл ұлт». (19 марта 2004 г.).
5. ҚР Банктер және банктік іс-әрекеті туралы заң (2009 жылдың тамыз айындағы жағдайы бойынша);
6. ҚР Азаматтық кодекс;
7. ҚР Қазақстан Республикасында несиелік тарихтарды құрастыру және несиелік бюролар туралы заң(2008 ж. 4 шілде);
8. № 267 «Екінші дәрежелі банктердің несиелендіру бойынша құжаттарды жүргізу ережелері» Ұлттық банкінің басқармасының жарлығы (1999 ж. 16 тамыз).
9. Қазақстан Республикасының 1995 ж. 30 наурыздағы N 2155 Заңы «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы».
10. Қазақстан Республикасының 2001 ж. 25 сәуірдегі N 178-ІІ Заңы «Қазақстан Республикасының Даму Банкі туралы».
11. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2004-2006 жылдарға арналған индикативтік жоспары. Астана. 2003.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны
КІРІСПЕ

1-бөлім. коммерциялық банктердің Пассивтік операцияларының теориялық
негіздері
1. Коммерциялық банктердің пассивті операцияларының ерекшеліктері.
2. Банктің пассивтік операциялары, олардың қалыптасу көздері.

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ
Коммерциялық банктердің пассивті операциялары негізінде олардың
қаржылық ресурстары қалыптасып, басқа да қаржылық операцияларын жүргізуге
жағдай жасайды. Сондықтан ең бірінші коммерциялық банктердің қалыптасуы,
олардың жарғылық қоры, әр түрлі пассивті операциялар жүргізу арқылы
қаржылар тартуының механизмін зерттеу барлық нарықтық жағдайда қызмет етіп
отырған банктердің басты атқаратын қызметтері болып табалады.
Екінші деңгейлі банктердің, яғни коммерциялық банктердің пассивті
операциялары негізінде салымдар түрінде кәсіпорынның, ұйымдардың, басқа
банктердің, халықтың уақытша бос қаражаттарын тартуға мүмкіндігі бар. Бұл
салымдардың негізгі түрлерінің бірі - депозиттер болып табылады.
Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақты дамуы бірінші кезекте ұзақ
мерзімді қайта құрудан өткен банктік мекемелердің дамуынан көрініс табады.
Осыған байланысты еліміздің депозит нарығының соңғы жылдардағы даму қарқыны
банктердегі салымдар көлемінің ұлғаюынан және халықтың банк жүйесіне деген
сенімділігінің артуынан байқалады.
Банктердегі жеке тұлғалар шоты бойынша банктік құпия туралы заңды
актілерді қабылдау және жеке тұлғалардың мерзімді депозиттерін кепілдендіру
жүйесі жүзеге асқаннан бері халықтың бос ақшаларын тартуда экономикамызда
оңтайлы шаралар жүргізілуде. Халық салымдарын сақтандыру жүйесі Қазақстан
Республикасында банк саласындағы ең маңызды жетістіктердің бірі, өйткені
басқа ТМД елдерінде мұндай жүйе жоқ.
Сондықтан Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі банк жүйесінің
тұрақтылығын сақтауда және банк мекемелеріне деген халық сенімділігін
арттыруда өзінің негізгі міндеттерін оңтайлы орындауда.
Мұндай жағдайда халық тарапынан депозит салымдарынан түсетін пайда
жайлы және қызмет көрсету сапысна байланысты сұрақтар пайда болады.
Негізінен нарық жағдайында халықты толғандыратын мәселе – капиталды (жеке
жинақтар) қалай қауіпсіз түрде көбейтуге болады, өткені пайда көлемі
тәуекел көлеміне тура пропорционалды, яғни нарықта жоғары пайданы жоғары
тәуекелділік бар жерде ұсынады. Бірінші кезекте бұл Қазақстанның әр түрлі
аймағындағы біресе бар, біресе жоқ болатын қаржы пирамидаларына
негізделген. Сондықтан Ұлттық Банк басқармасы мұндай мекемелердің қызмет
жасауы заңды емес және қаржы пирамидаларына ақша салмастан бұрын ойлану
керектігін айтады. Шындығында, халық біртіндеп келе ақша қаражаттарын
тұрақты пайыз мөлшерлемесімен банк депозиттеріне салу керектігін түсінді.

1-бөлім. Пассивтік операциялардың теориялық аспектілері
1.1 Коммерциялық банктердің пассивті операцияларының ерекшеліктері

Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау – коммерциялық банктердің
алғашқы дәстүрлі-базалық қызметі болып табылады. Бұл банктің пассиві
меншікті капиталы мен тартылған қаражаттардан тұрады. Меншікті капитал –
банктің несиелік ресурстарының маңызды және ажырамас бөлігі, бірақ ол оның
барлық ресурстарының тек 10%-ын құрайды. Басқа кәсіпорындармен
салыстырғанда қаржылық ресурстар құрамында меншікті капиталдың төменгі
деңгейі болуы мынандай жaғдайлармен түсiндiрiледi - бiрiншiден, банктер
қаржылық нapықтapдa қаржы делдалы ретiнде басқа кәсiпорындардың,
мекемелердiң және халықтың yaқытшa бос каражаттар сомасын депозит түрiнде
жинақтайды, осы жағдайда оларды тиiмдi басқарады, сондай-ақ олардың
қауiпсiздiгiн қамтамасыз етедi және пайдалық негiзде қарызды қарыз алушыға
ұсынaды. Екiншiден, депозиттердi мемлекеттiк caқтандыру жүйесi болады, бұл
салымдарды жаппай кepi алу қayiптiгiн төмендетедi. Үшiншiден, банктерге
тартылатын депозиттер басқа кәсiпорындардың материалдық обьектiлерiнде
орналастырған активтерiне қарaғанда қондырғы ғимараты ыңғайлы, өтiмдi және
нарықта оңай өткiзiледi.
Басқа кәсiпорындармен салыстыpғанда осы барлық міндеттeмелер
коммерциялық банктерге меншiктi капиталдың тартылған ресурстарға өзара
қатынасында өз мiндеттерiн жүзеге асыруға және дұpыс қызмет eтyiнe
мүмкiндiк бередi. Ең алдымен меншiктi капитал банк кызметiн бастау үшiн
қажет. Сонымен қатар, офистi, жабдықтарды сатып алу және еңбекaқыны төлеу,
сондай-ақ банктiк операцияларды дамытудың келесi кезеңдерiнде шығындарды
төлеу үшiн қажет. Меншiктi капитал – банктiң қорғаныс кепiлдiк қоры. Осы
сипатты меншiктi капитал маңызды, сөзсiз мiндеттi қор болып табылады,
банктiң тұрақтылығы мен оның жұмысының тиiмдiлiгiн қамтамасыз ету үшiн
банктiк қаражаттар құpылымында оның рөлi өте жоғары.
Жоғарыда айтылып өткендей, банктер өздерiнiң активтiк операцияларын
жүзеге асыру үшiн тартылған қаражаттардың 90%-нан жоғары бөлігiн
пайдаланады, сондай-ақ банктер өз клиенттeрiнiң уақытша бос ақшалай
қаражаттарын жинақтайды. Дәстүрлi түрде осы қаражаттардың негiзгi бөлiгiн
депозиттер құрайды. Депозит пен банктiң клиенттерiнiң жинақ салымдарынан
басқа мерзiмдi және мерзiмсiз салымдарының барлығы түсiндiрiледi.
Банктердiң aқшалай қаражаттарды салымдаpға тарту және оларды пайда табу
мақсатында орналастыру жұмыстары депозиттiк операциялар деп аталады.
Осылардың негiзiнде коммерциялық банктердiң несиелiк ресурстарының негiзгi
бөлiгi құралады.
Жеке тұлғалар, iскерлiк фирмалар, акционерлiк компаниялар, жеке
кәсiпорындар, коммерциялық емес ұйымдар, үкiмeттiк мекемелер, мемлекеттiк
кәсiпорындар, жергiлiктi билiк органдары қаражаттарды коммерциялық
банктерге ынтамен орналастырады. Бұл бiрнеше себептерiмен түсіндiріледі.
Бiрiншiден, банктер салымдардың үлкен сенiмдiлгiн қамтамасыз етедi,
екiншiден, салымшылар өз салымдарын кез келген уақытта қайтаруды талап етiп
қана қоймай, одан асатын сомада қарыз ала алады, үшiншiден, бұл салымдар
табыс әкеледi.
Депозиттiк операциялар мынадай қағидалармен ұйымдастырылады:
– банктiк пайда алуға немесе болашақта пайда алу үшiн жағдай жасауға;
– депозиттiк операциялар әрекет ету керек;
– банк балансының оперативтiк өтiмдiлiгiн демеу мақсатында икемдi
депозиттiк саясат жүргiзiлуi керек;
– банк балансының өтiмдiлiгiн жоғары дәрежеде демеп отыратын мерзiмдiк
салымдарға депозиттiк операцияларды ұйымдастыру процесiнде ерекше назар
аударылуы қажет; депозиттiк операциялармен қарыздарды беру бойынша
операциялардың арасында мерзiм және сомалар бойынша өзара байланыс пен
сабақтастылықты қамтамасыз ету қажет;
– депозиттердi тартуға әрекет eтeтін банктiк қызметтердi дaмытyғa шаралар
қолдану 4, 297 б..
Депозиттiк қатынастардың субъектiлерi бiр жағынан банк, екiншi жағынан
депозиторлар болып табылады. Депозиторлар (салымшылар) ретінде заңды, жеке
тұлғалар, ҚР резиденттерi және резидент емес тұлғалар, банктердiң
клиенттерi және клиент емес тұлғалар бола алады. Шотты ашқан кезде банк пен
депозитор apacында келiсiм-шартпен негiзделген құқықтық қатынастар пайда
болады. Бұл қатынастар ағымдағы заң мен құқықтық қатынастар келiciм-шартына
сәйкес бюджетке есептелуге тиiс салықтарды төлегеннен, есептелген мүдде мен
депозиттің негiзгi сомасын толығымен қайтарғаннан кейiн ғaнa тоқтатылады.
Бұл қатынастар депозиттiк келiсiм-шартпен рәсiмделедi.
Депозит экономикалық категория ретiнде жинақ ақшаның құрамдас бөлiгi
болып табылады. Бiрақ, егер жинақ ақша табыстарды бөлу және қайта бөлумен
тығыз байланысты болса, депозит қайта бөлу қатынастары аясын қамтиды.
Барлық жұмсалымдардың түрлерi жинақ ақша болып табылады. Депозит - жинақ
ақшаларды сақтаудың бiр түpi.
Депозиттiң экономикалық категорияларын сипаттайтын мынадай белгiлерiн
бөлiп айтуға болады:
1. Депозиттер банктермен ақшалай қайта бөлiну процестерiн қарастырады,
яғни салынған салымдардың алу мерзiмi келген кезде салынған ақша
қаражаттарының қолма-қол қайтарылуы шарттастырылған.
2. Депозиттер жеке табыс бөлiгi peтiндe капиталмен тығыз байланысты.
Мұндай қайта бөлу қатынастарының пайда болуы депозиттiк салымдарды
өтеу кезiнде есептелген пайыздар түрiнде табыс алу жағдайының болуына
негiзделген.
3. Депозиттер қайтарылу мерзiмдерi бойынша көп түрлiлiгiмен. сипатталады.
Бұл мерзiмдiк салымдар және ұзақ мерзiмге салынған салымдар және
мезгiлсiз салымдар болуы мүмкiн.
Депозиттiк операциялармен пайда болған қайта бөлу қатынастарының
келтiрiлген ерекшелiктерi оғaн мынадай анықтамалар бере алады:
Депозиттер - бұл банк пассивi балансында көpiнeтін, депозиттiк
портфельге ақша салымдарын қалыптастыру нәтижесi бойынша, олардың
қатысушылары арасындағы ipi қайта бөлiнy қатынастарының жиынтығы.
Осы уақытқа дейiн осы экономикалық категориялардың талдау көзi peтiндe
қаралатын ортақ қабылданған депозиттер анықтамасы жоқ. Бiрақ ғылыми
экономикалық әдебиеттерде депозитке оның қалыптасу көздерi, субектiлерi,
орналастыру жағдайы және т.б. сипаттамалары негiзiнде әр түрлi анықтамалар
мен түciнiктep берiледi.
Депозиттер және банк тәжірибесiнде қолданылатын депозиттiк шоттар
мәселесi бойынша әр түрлi және бiр-бiрiне қарама - қайшы көзқарастар бар.
Әлемдiк банк тәжiрибесінде депозит peтiндe банктiк немесе басқа да қаржы
мекемелерiне сақтауға тапсырылған ақшалай қаражаттар мен бағалы қағаздар
қарастырылады. 5, 127 б..
Депозиттердi ақшалай қаражаттар немесе әртүрлi құндылықтар деп зерттеу
бойынша жалпы экономист - ғалымдардың apacындa қарама - қайшылықтар
кездеседi. Бұл қарама - қайшылық қазiргi заманда банк операцияларының
немесе қызметтерiнiң өркендеп дамуымен өз шешiмiн тауып жатыр. Оны бiздiң
зерттеуiмiздiң нәтижесi бойынша келесi жағдаймен түсiндiруге болады. Ол:
– коммерциялық банктердегi депозиттер тек ақша қаражаты ретiнде ғана
қарастырлады;
– бағалы қағаздар және басқа да құндылықтар қазiргi уақытта банктерменен
депозиттiк операция жүргiзу мақсатында емес, тек қана сақтау және сенiмдi
басқару мaқcaтындa ғана клиенттерден тартылады. Клиенттер банктiң
көpceтeтін қызметi үшiн комиссиондық жарналар немесе төлемдер төлейдi.
Бағалы заттар мен бағалы тастар екiншi деңгейлi коммерциялық банктер
жүйесiнде қазiргi уақытта eкi мақсатта сақталынуы мүмкiн:
a) банктер өзiнiң өтiмдiлiгiн белгiлi бiр деңгейде ұстап демеп отыру
үшiн, бұл жағдайда қымбат бағалы металдар өтiмдiлiгi өте жоғары
бiрiншi peттeгi резервтiк активтер рөлiн атқарады.
b) табыс табу ушiн.
Шетел әдебиеттерiнде депозит түciнiгiнe барлық мерзiмдi және мерзiмдi
емес жинақ ақшалардан басқа банк клиенттерiнің басқа да құндылықтары
түрiндегi салымдары жатады 10,127 б..
Отандық банктiк әдебиеттерде депозиттерге тек кәсiпорындардың және жеке
тұлғалардың мерзiмдi салымдары, ағымдағы бюджет есеп айырысуларын
қоспағанда, бюджеттiк және басқа да арнайы пайдаланылған шоттардағы қалдық
ақшалар жатады. Депозиттер депозиттiк портфельде ақша салымдарын
қалыптастыру есебiнен оның қатысушылары арасында ерекше қайта бөлiну
жиынтығы, яғни ол банк балансының пассивiнде көрiнедi, номиналды түрде
қайтарылу жағдайында болады. Депозиттiк операциялар банктермен несие ақшаны
белгілi бiр уақытқа немесе уақыты көрсетілмеген мерзiмге қабылдау 11, 576
б..
Депозиттердiң қалыптасуы және құралуы тiптен пайда болуы несиеге және
несиелiк қатынастарға негiзделедi. Олай болу себебi банктiк есеп шот
ашылып, онда ақшалай қаражат түрiнде салымдардың пайда болып, депозиттiң
құралуы бiр жағынан коммерциялық банктер үшiн клиенттерi алдында
мiндеттемелер туғызады, ал клиенттердiң немесе салымшылардың сол депозитке
қатысты банктерге деген мүлiктiк талап ету құқығын туғызады. Себебi,
депозитке айналған банктiк емес шоттарда жатқан ақшалай қаражаттарға деген
қаражаттарды уақытша пайдалану құқығы өзгергенмен меншiк құқығы
өзгермейдi. Сондықтан кейбiр ғалымдар Соколов А.А., Козлов Г.А., Панкус
Ю.В. депозиттiк ақшалар – несиелiк ақшалардың дербес түpi деп қарастыра
келiп, банктiк салымдардың негiзiнде пайда болатындығын дәлелдейдi. Себебi
банктен ашылған шоттардағы
ақшалай қаражаттар клиент пен банктiң арасындағы мүлiктiк
қатынастармен өзара мүлiктiк жауапкершiлiктердiң пайда болуының
негiзгi көзi 12,17 б., 13,56 б., 14, 52 б..
Сондықтан депозиттер мен депозиттiк операциялардың экономикалық мәнiн,
мазмұнын өзара мүлiктiк жауапкершiлiктерге негiзделген несиелiк
қатынастардан iздеу керек. Мұндай ғылыми iзденic тек қана депозиттер мен
несиелiк ресурстарды қатар қоя отырып, зерттеп талдаған кезде ғана бiздiң
ойымызша нақты ғылыми нәтижелерiн бере алады.
Ал бұл өз кезегiнде коммерциялық банктердiң депозиттiк және несиелiк
портфелiн бipтұтac басқару объектiсi ретiнде қарастырса, банк
менеджментiнiң тиiмдiлiгiн арттырары сөзсiз. Себебi банктiң қаржылық
орнықтылығы және өтiмдiлiгi осындай бipтұтac басқарудың нәтижесiнде
қамтамасыз етiледi.
Осыған байланысты коммерциялық банктердiң депозиттiк және несиелiк
портфелдi тиiмдi және әpi үйлесiмдi eтeтiн жаңа кешендi басқару әдiстерiн
қарастыру керек.
Ресейлiк экономист – ғалымдардың келесi тобы Грязнова А. Г. Молчанов
А.В, Лаврушин О.И., Панова Г.С., Питателков В.А., Тавасиев А.М.
коммерциялық банктердiң каратып алған қаражаттарының нетiзгi бөлiгiн
депозиттер құрайды, яғни банк клиенттерiнің салым ретiнде салған немесе
қаржылық және банктiк операцияларды жүргiзу барысында банктегi шоттарда
белгiлi-бiр уақытқа дейiн сақталынатын ақшалай қаражаттары деп түсiндiредi
15, 322 б..
Бiз депозиттерге берiлген түсiнiктерге қосыла отырып, қазiргi нарықтық
экономикалық қатынастардың ерекшелiктерiн ескерiп депозиттерге келесiдей
aнықтамa беремiз:
Депозиттер деп депозиттiк операциялардың субъектiлерi - жеке және заңды
тулғалардың депозиттiк шотқа белгілi бiр мерзiмге немесе талап еткенге
дейiн салған ақша қаражаттарының сомасын айтамыз.
Егер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Банктердің пассивтік операцияларын талдау
Коммерциялық банктердің пассивтік операциялары
Банктің есеп айырысу - кассалық операциялары
Коммерциялық банктердің жіктелуі
Банктердің дамуы
Пассивті операциялар жайлы
Aктивті және пассивті операциялар, олардың банктің қызметіндегі ролі мен орны
Мемлекетің бағалы қағаздары
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің қызметтері мен операциялары
Банк қызметінің пассивті операциялары
Пәндер