Қазақстан Республикасы салық жүйесі

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

I ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН РЕФОРМАЛАУ БАРЫСЫ МЕН ДАМЫТУ КЕЗЕҢДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Қазақстан Республикасы салық жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Салықтан жалтару және көлеңкелі экономика бүгінгі таңдағы салық жүйесінің басты мәселесі және оны шешу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... .

ІI САЛЫҚ ЖҮЙЕСIНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Салық жүйесінің мәні, құрылу қағидасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Қазіргі кездегі салық жүйесінің құрылымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ..

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Бүгінде Қазақстан Республикасы егемендік алып, дербес мемлекет болған және белсенді түрде нарықтық экономикаға өту кезінде экономиканы реттеуде бюджет-салықтық реттеу, яғни фискалдық саясаттың маңыздылығы жоғары болып табылады. Өзінің тәуелсіздігін және дербестігін алған кез келген мемлекетке тұрақты, әрі күшті қаржылық база керек. Дамыған елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің қаржылық негізі шаруашылық субъектілерден және халықтардан жиналған салық болып табылады. Фискалдық саяссаттың маңыздылығы ол мемлекеттің экономиканы рететудің тікелей әдісі болып табылады, ьұл саясатты қолданудың нәтижесі тез арада өз қызметін атқарып, нәтиже бере бастайды. Яғни экономикалық реттеуді дереу іске асырудың қажеттігі туындаған жағдайда фискалдық саясаттың реттеу құралдары мен әдістерінің маңыздылығы зор болып табылады.
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмiнде де қаржы және оның негiзiндегi салық жүйесi мен салық салу механизмi зор рол атқарады. Салықтар мемлекеттер пайда болуымен бiрге пайда болды. Мемлекет құрылымының өзгеруi, өркендеуi әрқашан салық жүйесiнiң қайта құрылуымен және жаңаруымен қабаттаса жүредi. Экономиканы салықтық және соның негізінде қалыптасатын бюджеттік реттеудегі басты саясат фискалдық саясат болып табылады. Ол экономиканы салықтық тежеу мен ынталандыру, бюджеттік қолдау мен реттеу шараларының жиынтығынан тұрады.
Салық – нарықтық қатынастардың құрамды бөлiгi және мемлекеттiк саясатты жүзеге асырудың құралы. Бұл орайда салықтың әлеуметтiк-экономикалық мәнiн түсiне бiлудiң, оның iс-әрекет етуiнiң ерекшелiктерiн терең ұғынудың, Қазақстан экономикасын тиiмдi және тұрақты дамыту мақсатымен салық жүйесiн неғұрлым толық және ұтымды пайдаланудың әдiстерi мен амалдарын көре бiлудiң маңызы зор.

1. Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы” Заңы. – Алматы, 2002ж.
2. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi Салық комитетiнiң кейбiр
мәселелерi Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 29 қазандағы № 1127 қаулысы
3. Черник Д.Г. Починок А.П. Основы налоговой системы: Учебное пособие для вузов. – Москва: Финансы, Юнити, 1998. – 422с.
4. Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу: Оқу құралы – Алматы: - 2003. – 131 бет.
5. Ермекбаева Б.Ж. Жалпы мемлекеттiк салықтар. Алматы, Экономика, - 1997 ж.
6. Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2003. – 448 бет.
7. Ильясов К.К., Зейнелғабдин А.Б., Ермекбаева Б.Ж. Налоги и налогообложение. Алматы, Рауан, 1995.
8. Худяков А.И., Наурызбаева Н.Е. Налог: понятие, элементы, установление, виды. Алматы: - ТОО Баспа, 1998 – 160с.
9. Мельников В.Д. Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник. – Алматы: Институт развития Казахстана, 2001. – 285с.
10. А.Исаева «Мемлекеттің дамуына әсер ету тұрғысындағы Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесінің ерекшеліктері» // Қаржы-Қаражат, 2005, №6, 22-25 стр.
11. Қазақстан Республикасы үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

I ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН РЕФОРМАЛАУ БАРЫСЫ МЕН ДАМЫТУ
КЕЗЕҢДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Қазақстан Республикасы салық жүйесінің қалыптасуы мен даму
кезеңдері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Салықтан жалтару және көлеңкелі экономика бүгінгі таңдағы салық
жүйесінің басты мәселесі және оны шешу шаралары
... ... ... ... ... ... ... ... .

ІI САЛЫҚ ЖҮЙЕСIНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Салық жүйесінің мәні, құрылу қағидасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Қазіргі кездегі салық жүйесінің құрылымдары
... ... ... ... ... ... ... ... ..

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

КIРIСПЕ

Бүгінде Қазақстан Республикасы егемендік алып, дербес мемлекет болған
және белсенді түрде нарықтық экономикаға өту кезінде экономиканы реттеуде
бюджет-салықтық реттеу, яғни фискалдық саясаттың маңыздылығы жоғары болып
табылады. Өзінің тәуелсіздігін және дербестігін алған кез келген
мемлекетке тұрақты, әрі күшті қаржылық база керек. Дамыған елдердің
тәжірибесі көрсетіп отырғандай нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің
қаржылық негізі шаруашылық субъектілерден және халықтардан жиналған салық
болып табылады. Фискалдық саяссаттың маңыздылығы ол мемлекеттің
экономиканы рететудің тікелей әдісі болып табылады, ьұл саясатты қолданудың
нәтижесі тез арада өз қызметін атқарып, нәтиже бере бастайды. Яғни
экономикалық реттеуді дереу іске асырудың қажеттігі туындаған жағдайда
фискалдық саясаттың реттеу құралдары мен әдістерінің маңыздылығы зор болып
табылады.
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды
реттеу механизмiнде де қаржы және оның негiзiндегi салық жүйесi мен салық
салу механизмi зор рол атқарады. Салықтар мемлекеттер пайда болуымен бiрге
пайда болды. Мемлекет құрылымының өзгеруi, өркендеуi әрқашан салық
жүйесiнiң қайта құрылуымен және жаңаруымен қабаттаса жүредi. Экономиканы
салықтық және соның негізінде қалыптасатын бюджеттік реттеудегі басты
саясат фискалдық саясат болып табылады. Ол экономиканы салықтық тежеу мен
ынталандыру, бюджеттік қолдау мен реттеу шараларының жиынтығынан тұрады.
Салық – нарықтық қатынастардың құрамды бөлiгi және мемлекеттiк
саясатты жүзеге асырудың құралы. Бұл орайда салықтың әлеуметтiк-
экономикалық мәнiн түсiне бiлудiң, оның iс-әрекет етуiнiң ерекшелiктерiн
терең ұғынудың, Қазақстан экономикасын тиiмдi және тұрақты дамыту
мақсатымен салық жүйесiн неғұрлым толық және ұтымды пайдаланудың әдiстерi
мен амалдарын көре бiлудiң маңызы зор.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “ҚР-сы салық жүйесін
реформалаудың кезеңдері” деп алдым.
Мемлекеттiң қаржы ресурстарының бастапқы категориясы және мемлекеттiк
қызметтердi iске асырудың негiзi болып табылатын салықты жан-жақты талдап,
салық салу механизмiнiң қызмет етуiн, салықтың негiзгi элементтерiн және
осылардың басын қосып, ұйымдастырып отыратын салық жүйесiн талдау осы
тақырыптың өзектiлiгi болып табылады.
Бұл тақырыпты орындаудағы мiндеттерiм келесiдей: салықтың жалпы
экономикалық мәнiн ашу, салық салудың негiзгi элементтерi мен оның
құрылымдарын талдау, салықтың экономикадағы атқаратын қызметтерiн көрсету,
салық салу қағидаларын жан-жақты қарастыру, Қазақстан Республикасының салық
жүйесiнiң қалыптасуы мен дамуын және оны басқару шараларын атап өту, биылғы
жылғы жаңа Салық Кодексi бойынша енгiзiлген салықтар мен алымдар түрлерiн
атап өту және салық түрлерi мен оның ерекшелiктерiне тоқталу болып
табылады, бүгінгі таңдағы салық жүйесінің басты мәселесі болып отырған
салықтан жалтару, яғни көлеңкелі экономиканы жоюдың шараларын қарастыру
шаралары болып табылады.

І ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН РЕФОРМАЛААУ БАРЫСЫ МЕН ДАМЫТУ
КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы салық жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері

Салық жүйесiн мемлекет пен заңды тұлғалар арасындағы қаржы қатынастары
анықтайтын салықтар, салық механизмi яғни, салық салу әдiстерi мен
тәсiлдерi, жолдары, салық заңдары мен салыққа қатысты кесiмдердiң, салық
қызметi органдарының жиынтығын құрайды. Салық жүйесi мемлекет қаржы
көздерiн жасаудың ең негiзгi құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта
құруға, өндiрiстiң ұлғайып дамуына және саяси әлеуметтiк шаралардың
толығымен iске асуына мүмкiндiк туғызады. Елiмiздiң салық жүйесiнiң дамуын
төрт кезеңге бөлiп қарастыруға болады.
1 кезең, (1992 1995 жж.) – жаңа салық жүйесiнiң базисiнiң салық
кезеңiнен өңделуi және iске қосылуы;
2 кезең, (1996-1998 жж.) – жаңа нарықтық экономика талаптарына сай
келетiн салық жүйесiн құруды аяқтау;
3-кезең, (1998-2000 жж.) – барлық қағидалардың ескерiлуi арқылы салық
жүйесiне өзгерiстер мен толықтыруларды енгшiзу, салық жүйесiн одан әрi
жетiлдiру:
4-кезең, (2001-2004 жж.) Жаңа салық кодексi қабылданып, iске қосылды
және ол бүгiнгi таңда да өз қызметiн жалғастьыруда.
5-кезең, (2005-2007 ж.ж.) Қабылданған салық кодексінің негізгі мақсаты
елдің өңдеуші, ғылыми-техникалық салаларын ынталандыру және кәсіпкерлік
қызметке салықтық қолдау көрсету мақсатында қызмет етті.
Қазақстан Рсепубликасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы Салық жүйесi туралы Заңға тәуелсiз салық
жүйесiн құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады. Бұл елiмiздiң
экономикасын реформалаудағы күрделi жұмыстардың бiрi болып саналады. Осы
кезеңде елде көптьеген өзгерiстер болды және экономиканың дамуына көптеген
құбылыстар, атап айтқанда меншiктiң көптеген түрлерiнiң дамуы, шаруашылық
жүргiзушi субъектiмен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негiзде
жүргiзiлуi және т.б. құбылыстар iске аса бастады. Осы алғашқы Заң бойынша
Қазақстан Республикасында 42 салық түрi қызмет еттi, олар үш топқа бөлiндi:
1. жалпы мемлекеттiк салықтар – 10;
2. мiндеттi түрде төленетiн жергiлiктi салықтар мен алымдар – 11;
3. жергiлiктi салықтар мен алымдардың 18 түрi.
Бұл салықтардың негiзiн табыс салығы, пайдаға салынатын салық,
қосылған құнға салынастын салық, акциз салығы, жер салығы және т.б.
салықтар құрады.
Алғашқы салық жүйесiнiң көптеге нкемшiлiктерi де болды. Атап айтқанда,
басқа елдерге қарағанда бiздiң салық жүйемiздiң жинақталған ғылыми және
практикалық тәжiрибелерiнiң жеткiлiксiздiгi, салық түрлерiнiң көптiгi,
халықаралық салық салу қағидаларының назардан тыс қалуы, айналымды
анықтаудың қиындығы, дәлелсiз түрде берiлген жеңiлдiктердiң көптiгi және
көлеңкелi экономиканың бiршама қызмет көрiнiс тапты. Осыдан бастап
елiмiздiң салық жүйесiн реформалаудың қажеттiгi туындады. Қазақстан Үкiметi
1992 жылдың басында салық жүйесiн кезеңдi түрде реформалаудың концепциясын
қабылдады.
Аталмыш концепцияны iске асырудағы негiзгi кезең болып Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 24.04.95 жылы қабылдаған “Салық және бюджетке
төленетiн басқа да төлемдер туралы” Заң күшi бар Жарлығы табылады. Ол заң
1995 жылдың шiлде айынан бастап iске қосылды. Соның нәтижесiнде бұрын
қызмет еткен 42 салық түрiнiң орнына 11 салықтар мен алымдар қызмет етеiн
болды.
1999 жылы салық жүйесi 5 рет қайта күрделi өзгерiстерге ұшырады.
Осыған орай 2000 жылы 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасында 17
салықьар мен алымдар түрлерi қызмет еттi.
4-шi кезеңде, яғни 2001 жылдың 12 маусымында Жаңа салық Кодексi
қабылданып, 2007 жылдан бастап iске қосылды. Бұл салық кодексiнде Қазақстан
Республикасында қолданылатын салықтар мен бюджетке төленетiн басқа да
мiндеттi төлемдер, атап айтқанда 9 салық, 13 алым, 9 төлем, 1 мемлекеттiк
баж, 4 кедендiк алым белгiлендi.
Жаңа Салық Кодексi Қазақстанда мынадай салықтар енгiзiлдi:
• корпорациялық табыс салығы;
• жеке табыс салығы;
• қосылған құн салығы;
• акциздер;
• жер қойнауын пайдаланушылардың салықтар мен арнайы төлемдерi;
• әлеуметтiк салық;
• жер салығы;
• көлiк құралдары салығы;
• мүлiк салығы.
Осы Салық Кодексiндегi 13 түрлi алымдарға:
• заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;
• жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;
• жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен жасаған мәмiлелердi
мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;
• радиоэлекторндық құралдары және жиiлiгi жоғары құрылғыларды
мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;
• механикалық көлiк құралдары мен тiркемелердi мемлекеттiк тiркегенi
үшiн алым;
• теңiз, өзен кемелерi мен шағын көлемдi кемелердi мемлекеттiк тiркегенi
үшiн алым;
• азаматтық әуе кемелерiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;
• дәрi-дәрмек құралдарын мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;
• автакөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
алымы;
• аукциондардан алынатын алым;
• елтаңбалық алым;
• жекелеген қызмет түрлерiмен айналысу құқығы үшiн лицензиялық алым;
• телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожилiк спектiрiн
пайдалануға рұқсат беру үшiн алым.
Салық Кодексiндегi төлемақыларға:
• жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• жер бетiндегi көздердiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• қоршаған ортаның ластанғаны үшiн төлемақы;
• жануарлар дүниесiн пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• орманды пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• ерекше қорғалатын табиғи аймақтарды пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• радиожилiк спектерiн пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• кеме жүретiн су жолдарын пайдаланғаны үшiн төлемақы;
• сыртқы жарнаманы орналастырғаны үшiн төлемақы.
Қазақстан Республикасы салық жүйесiн басқару Қазақстан Республикасы
конституциясы бойынша Президентке, Парламентке, Үкiметке, Қаржы
министрлiгiне жүктеледi. Салық қызметi органы Қазақстан Республикасы Қаржы
Министрлiгi Салық Комитетiнен және облыс, Астана, Алматы қалалары, аудандар
мен қалалар бойынша салық комитеттерiнен тұрады. Қазақстан Республикасы
Қаржы министрлiгiнiң Салық комитетi өз құзыретi шегiнде салық және
бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң түсуiн, мiндеттi зейнетақы
жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтiк сақтандыру қорына әлеуметтік
аударымдардың толық және уақтылы аударылуын қамтамасыз ету саласындағы iске
асырушылық және бақылау-қадағалау функцияларын жүзеге асыратын Қазақстан
Республикасы Қаржы министрлiгінiң ведомствосы болып табылады.

1.2 Салықтан жалтару және көлеңкелі экономика бүгінгі таңдағы салық
жүйесінің басты мәселесі және оны шешу шаралары

Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға өтуі барысында
экономикалық құрылым орталықтандырылған жоспарлаудан нарықтық сипатқа
өтуіне байланысты ұлттық экономиканың, ондағы шаруашылық қызметтердің басым
бөлігі жеке кәсіпорындарға, яғни жеке меншік қатынастарға өте бастады.
Нарықтағы кәсіпорындардың барлығы өздерінің экономикалық қызметтерін жүзеге
асыру үшін мемлекетке белгілі бір мөлшерде салық төлемдерін төлеп тұруға
міндетті болып табылады. Алайда экономиканың дағдарысты жылдары және
қазіргі дейін елімізде көлеңкелі экономика жоғарғы үлесте дамып отыр, яғни
көлеңкелі экономикада кәсіпорындар өздерінің қызметтері мен шығарылған
өнімдерін әр түрлі жалтарулар арқылы немесе мүлдем мемлекеттік тіркеуге
алынбай астыртын әрекет ету негізінде мемлкетке салықтар төлеуден
жалтарады. Бұл салықтан жалтару және көлеңкелі экономика өз кезегінде жалпы
экономиканың дамуына кері әсерін тигізіп, экономикалық заңдылықтардың
бұзылуына алып келеді.
Салық төлеуден жалтару – салық төлемдерін толық немесе ішінара төлемеу
мақсатымен салық төлеушінің салық салу объектісін (табысты, пайданы, тауар
айналымын, мүлікті) әдейі жасыруы және азайтуы. Салық төлеушілердің мұндай
заңсыз іс-әрекеті мемлекет мүддесіне айтарлықтай нұқсан келтіреді. Оның
негізінде мемлекеттік бюджет едәуір қаражаттарды алмайды, салық заңнамасын
бұзушылар кірістерінің қосымша криминалдық көздері жасалынады, кәсіпкерлік
қызмет сферасында, салада, аймақта және құн қозғалысының негізгі
үйлесімдері бұрмаланады.
Салық төлеуден жалтарудың себептері әр түрлі болуы мүмкін:
1) шаруашылық, кәсіпкерлік немесе өзге де қызметті қалыпты жүргізуге
мүмкіндік бермейтін елеулі салық ауыртпалығы; салықтардың көптігі және
жоғары мөлшерлемелері салық салынатын субъектінің көлеңкелі
экономикаға өтуіне жәрдемдеседі;
2) салық заңнамасының күрделілігі, сонымен қатар оның анық еместігі,
нұсқаулармен ережелердің қағидалары мен нормаларының түрліше
түсіндіретін ондағы толықтырулардың, өзгертулердің, түзетулердің
көптігі;
3) салық службасын ұйымдастырудағы кемшіліктер: қызметкерлердің төмен
біліктілігі мен біліксіздігі, экономикалық білімдер мен құқықтық
мәселелердің шектес салаларын жеткіліксіз білуі;
4) салық сомаларын баю немесе көлеңкелі бизнестегі инвестициялау
мақсатымен субъектілердің оларды төлемеуге қасақана, әдейі ұмтылуы;
Көлеңкелі экономиканың орасан зор ауқымы басқа мемлекеттердің банк
мекемелеріне ақша аудару, кәсіпкерлік қызметтің шын ауқымын, мүлік құнының
мөлшерін төмендету жөніндегі табысты күш салулары – мемлекет бақылауынан
салық түсімдерінің аса ірі сомаларын шығарады.
Бүгінгі таңда кейбір мәліметтер бойынша Қазақстан астыртын экономика
жалпы ішкі өнімнің 30 пайыз шамасында құрап отыр. Астыртын экономиканың
тиімсіз жағы оның салық базасын мемлекеттің қаржы ресурстарын молайту үшін
пайдалануға мүмкіндік бермейді.
Салық төлеушінің белгіленген мерзімде орындалмаған салықтық
міндеттемесін орындау шарты: 1) төленбеген салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер сомасына өсімпұл есептеу; 2) банк шоттары
бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру; 3) салық төлеушінің салық
берешегі есебіне мүлікке билік етуін шектеу тәсілдерімен қамтамасыз етілуі
мүмкін.
Салық органдары немесе салық комитеті салық төлеушіге мерзімінде
орындалмаған салықтық міндеттемені орындауды қамтамасыз ету тәсілдерін
қолданғанан кейін, мәжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдануға құқылы.
Салықтарды мәжбүрлеп өндіріп алу мынадай тәртіппен: банк шоттарындағы
ақшасының есебінен; қолма-қол ақшасының есебінен; дебиторлардың шоттарынан;
билік ету шектелген мүлкін еткізу есебінен; акциялардың қосымша
эмиссияларын мәжбүрлеп шығару арқылы жүргізіледі.
Алайда аталған шаралардың бәрі салықтан жалтарудың мәселелерін
жоймайды. Тек салық службасының органдары тексерулерінің нәтижелері бойынша
есептелінбеген төлемдердің сомасы бюджет кірістерінің үштен бірін құрайды.
Салық төлеушілер салық саланатын объектілер мен табыстарды жасырудың аса
жүктелінген әдістерін қолданылады.
Салық салудан жалтарудың әр түрлі әдістері бар. Төте салықтарды
төлеуден жалтару жалтару кең тараған. Жанама салықтар бойынша оларды
өндіріп алудың ерекшелігіне байланысты жасырыну қиынға түседі. Бірақ тауар
ақша операцияларын банктердің қатысуынсыз жүргізу, яғни сатып алу-сату
операцияларын есепке алудан іс жүзінде жасыру акциздері, қосылған құнға
салынатын салықты төлемеуді мүмкін етеді.
Табыстарға салық салу бойынша жалтарудың неғұрлым сипатты әдіс
өндіріс немесе айналыс шығындарын арттыру арқылы табыстың мөлшерін азайту
болып табылады; материалдық шығындарды жалған баға бойынша, мысалы, оларды
еркін бөлшек сауда бағасы бойынша сатып алынғанына сілтеме жасау, немесе
тікелей жалған есеп-қисап құжаттарын жасау жолымен өнімнің өзіндік құнына
жазады. Осылайша амортизациялық аударымдардың сомасын көтеріңкілеу
мақсатымен жабдықтың және басқа негізгі құқралдардың құны жоғары көрсетілуі
мүмкін.
Табысқа салық салудан жалтарудың тараған әдісі кәсіпкерлік қызметтен
түскен түсім-ақшаны кемітіп көрсету және жасырып қалу болып табылады. Бұл
бұзушылықтың анықталуы қиын, өйткені нағыз түсім ақшаны анықтау үшін
тексеріліп отырған төлеушінің тауарының қозғалысымен байланыстырылатын
шоттары мүмкін көптеген баспа-бас айырбас пен өзге де шаруашылық-қаржы
операцияларының фактілерін талдау қажет; барлық төлеушілердің және олардың
операцияларын толық компьютерленбеуі салық төлеуді бұзушылықты айқындауға
көп уақытты қажет етеді.
Салықтан жалтарудың мүмкіндіктері халықаралық қаржы-экономикалық
қатынастарында да ашылып отыр. Бұл үшін шетелден кең салық жеңілдіктерін
беру жолымен капиталдарды тарту саясаты жүргізілетін елдің салықтан бас
сауғалауы деп аталып жүр. Мұндай елде бизнесті тіркеуге алынатын пайданы,
пайыздық табыстарды, дивидендтерді салық салудан алып шығуға мүмкіндік
жасайды. Салық сомасын төлемеу немесе азайтып төлеу салықтық моральдің
құлдырауын, мемлекеттік органдардың және мемлекеттің өзінің беделін түсіру
жазасыздығының нәтижесін тудырады. Сондықтан салық төлеуден жалтарумен
күреске салық органдарының жұмысында зор маңыз берілуі тиіс.
Осы аталған салық төлеуден жалтару кезінде Қаржы министрлігінің Салық
комитеті өзінің құзіретті міндеттері мен атқаратын қызметтері аясында,
Салық және Бюджет кодекстерінің тармақтары негізінде барлық салықтардың
дұрыс есептелінуін, олардың уақтысымен бюджетке келіп түсуін және салықтан
жалтару шараларына бақылау жасайтын бірден-бір мемлекеттік орган болып
табылады.
Кез келген мемлекеттің нарықтық экономикасының қалыптасуы мен дамуы
мемлекеттің негізгі жақтарын, әсіресе экономикасын реттеу құралы ретінде
салықтық саясатты кеңінен қолдануына тікелей байланысты болмақ. Өйткені
елімізде бюджет пен халықтың және шаруашылық субъектілерінің арасында қарым-
қатынасты қалыптастыруда фискалдық және реттеушілік қызметті жүзеге
асыратын салықтық реттеуді жетілдіру бағытары өзекті мәселелердің біріне
айналып отыр.
Салық саясаты арқылы шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін
ынталандыруға немесе шектеуге, бюджет кірісін қалыптастыруға, қоғам
мүддесін қолдауға болады. Сондықтан елімізге салық түрлерін, салық
ставкалары мен жеңілдіктерін енгізу, оларды дамыту арқылы реттеушілік
қызметін жүзеге асыру барысында экономиканы, өндіріс пен инвестицияны,
шағын және орта бизнесті жан-жақты қолдау мен рететуді жүзеге асыруымыз
керек. Мемлекеттік бюджет кірістері салық заңнамасы, Әлеуметтік-
экономикалық дамудың орта мерзімді жоспары жобасының маңызды
макроэкономикалық көрсеткіштері мен салық саясатының ел экономикасын одан
әрі дамытуға және инвестициялар тартуға бағдарланған бағыттары негізінде
айқындалады.
2006-2008 жылдары бюджет саясаты жедел әлеуметтік-экономикалық даму
мақсаттары мен міндеттерін кешенді шешуге және ағымдағы міндеттемелерді бір
мезгілде орындауға негізделетін болады. Тұтастай алғанда орта мерзімі
кезеңде жүргізіліп жатқан бюджет саясатының жалпы бағыты сақталады және
мыналарға:
• Денсаулық сақтауды реформалауға және дамытуға;
• Білім беруді дамытуға;
• Әлеуметтік реформаларды одан әрітереңдетуге;
• Идустриялық-инновациялық дамуды қолдауға;
• Аграрлық секторды дамытуға; Жаңа тұрғын үй саясатын іске асыруға;
• Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға;
• Мемлекеттік қызметтердіңтиімділігін арттыруға бағытталып отыр.

ІI САЛЫҚ ЖҮЙЕСIНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

2.1 Салық жүйесінің мәні, құрылу қағидасы

Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетке
алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің,
салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін
құрайды. Салық жүйесінтиімді ұйымдастыру негізінен салық механизмі арқылы
іске асады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңiнде салық салу саясатының
негiзгi бағыттары - салық жүйесiн құру және оның тиiмдi қызмет етуiне
мүмкiншiлк беретiн салық механизмiн iске асыру.
Салық салудың әдiстерi мен жолдары, салық салудың негiзгi қағидалары,
салық салуды ұйымдастыру салық механизмiне жатады.
Қандай да бiр механизмнiң құрамына бiрнеше тетiктерi мен элементерi
болады. Сол сияқты салық механизмi де белгiлi бiр салық элементтерiнен
тұрады. Салық салу элементтерiне келесiлер жатады:
• Субъект;
• Объект;
• Салық көзi:
• Салық ставкасы;
• Салық өлшем бiрлiгi;
• Салық оклады;
• Салық жеңiлдiктерi;
• Салық төлеу мерзiмi мен тәртiбi;
• Салық төлеушiнiң және салық қызметi органдрының құқықтары мен
мiндеттерi;
• Салық төлеуiн бақылау;
• Салықтық жазалау шаралары.
Салық механизмiнде өзара байланысты элементтерден тұратын нұсқаулық
қолданылады. Оны келесi суреттен көре аламыз:
Ендi осы салық элементтерiне жеке-жеке тоқталып өтсек:
Салық төлеушi немесе салық субъектiсi – салықты және бюджетке
төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi төлеу жөнiндегi заңды мiндетi бар
тұлға. Қазақстанда салық төлеушiлерге:
• Резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
• Қазақстан Ресубликасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы
жоқ адамдар болып табылады.
Салық объектiсi – заң жүзiнде негiзделген, салық салуға негiз болатын
табыс, мүлiк, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және т.б. көптеген
тауарлық-материалдық игiлiктер.

Сурет-1 – Салық механизмiнiң негізгі элементтері

Салық көзi – салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық
жиынтық табыс пен шегерiмдердiң айырмасы ретiнде анықталады.
Салықтың негiзгi базасы мыналар болып табылады:
• Табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық табыс салығы мен жеке
табыс салықтары жатады;
• Тауарларға салынатын салық. Олар қосылған құнға салынатын салықтар
және кеден баждарын қамтиды;
• капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлiкке салынатын салық
және басқалары жатады.
Салық ставкасы – бiр өлшем бiрлiгiнен алынатын салық мөлшерi.
Ставкалар тұрақты немесе пайыз нысанында белгiленедi. Пайыздық салық
ставкасы прогрессивтiк, регрессивтiк және пропорционалдық болып бөлiнедi.
Прогрессивтiк салықтар салық салынатын табыстың өсуiне сәйкес ұлғайып
отырады. Пропорционалды стакалар керiсiнше салық салынатын табыстың
мөлшерiне байланыссыз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.