Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Есеп беруші тұлғалармен

есеп айырысу есебі

(Дипломдық жұмыс)

МАЗМҰНЫ

Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі

Басқа да дебиторлық қарыздардың есебі

Іссапар бойынша жұмсалған шығыстардың есебі

Берілген аванс бойынша есеп айырысу мен күдікті қарыздар бойынша резервтердің есебі

Болашақ кезеңнің есебі

Еншілес дебиторлық қарыздардың есебі

Аудит

Аудитттің мәні, қажеттілігі, мақсаты мен міндеттері

Дебиторлық берешектің аудиті

Қаржылық жағдайдың мәні және оны талдаудың мақсаты

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ.

Халық шаруашылығы есептерінің арасында бухгалтерлік есептің алатын орны ерекше. Барлық ғалымдар ішінде бухгалтерлік есеп өз алдына дараланып тұратын бөлек сала. Бұл ғылымды жан-жақты зерттейтін, экономикалық жағынан талдайтын, өз алдына ғылыми талдайтын жолдарын анықтайтын әдістермен бірге бұл ғылымды оқытатын пән бар. Осы орайда қоғамдық өндіріс процесстерін бухгалтерлік есепке алынатын біртұтас тұлға деп қарауға болады. Өйткен, бухгалтерлік есеп қоғамдық өндірістің дамуы жолында қажет. Бухгалтерлік есептің мәліметтері мен көрсеткіштері қоғамдық өндірістің дамуын экономикалық тұрғыдан зерттеуге бірден-бір негіз болып табылады. Сондықтан да бухгалтерлік есептің негізгі міндеті- халық шаруашылығының барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік талапқа сай есептеуге жұмысын жүргізу. Қоғамымыздың даму кезеңдерінің қай сатыларында болмасын дамудың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау және ол заңдалақтарды пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын, әсіресе бухгалтерлік есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор. Қоғамдық даму нәтижесінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына қоятын талаптардың өсіп, міндеттердің тартып отырғандығы бухгалтерлік есептің тарихына белгілі. Бухгалтерлік есеп көптеген жүз жылдықтар бұрын пайда болып, бүгінгі күнге дейін дамып, пайдаланып келеді.

Еліміздің жағдайын жақсарту, экономикалық дағдарыстан шығу мемлекеттік тұрғыдан бақылауға алынған мәселелер бойынша күн тәртібінде бірінші кезекке қойылып отыр. Бұдан Қазақстан Республикасы Президенті Н. А Назарбаевтың «Қазақстан -2030» атты стратегиялық бағдарламасында «Еліміздің экномикалық саясатының бірден -бір басымды бағыты -шағын және орта бизнесті дамыту» -деп атап көрсету дәлел бола алады. Сондықтан да кәсіпкерлікті еліміздің шаруашылық қызметін жандандырғыш күш деп білу қажет.

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

I. Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі

1. 1 Басқа да дебиторлық қарыздардың есебі

Басқалай дебиторлық қарыздарды (борыштарды) есепке алу 33 «Басқалай дебиторлық қарыздар» бөлімшесіндегі шоттарда жүргізіледі. Бұларға мынадай шоттар кіреді:

• 331 «Өтелуі тиісті қосылған құн салығы»;
• 332 «Есептелінген проценттер»;
• 333 «Жұмыскерлердің және басқа тұлғалардың қарыздары»;
• 334 «Басқа да қарыздар».

Дебиторлық қарыздардың әрбір түрі бойынша есепке алуды ұйымдастырудың жайын қарастырып көрейік.

«Өтелуі тиісті қосылған құн салығы» (331-шот) . Бухгалтерлік есепте қосылған құн салығы (ҚҚС) бойынша есеп айырысуды көрсету үшін 331 «Өтелуі тиісті қосылған құн салығы» шоты қолданылады.

331-шотының дебеті бойынша 671 «Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу», 687 «Басқа да қарыздар» шоттарының кредитімен корреспонденциялана отырып, алынған тауарлы-материалдық құндылықтарды, атқарылған жұмыстарды және көрсетілген қызметтерді бейнелеп, ондағы акцептелінген шоттары бойынша ҚҚС көрсетеді.

Тауардың, жұмыстың, қызметтің есебінен қосылған құн салығы алынады, ондағы айналымы салық салу үшін пайдаланады, егер де:

• тауар (жұмыс, қызмет) алушы қосылған құн салығын (ҚҚС) төлеуші болып табылса;
• жабдықтаушы Қазақстан Республикасында ҚҚС төлеуші болып табылады, сатылған тауарға (жұмысқа, қызметке) берілген шот-фактураның негізінде.

Қосылған құн салығының (ҚҚС) сомасы зачетқа жатқызылатын болып табылады, егер де:

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

• тауарды (жұмысты, қызметті) алушы қосылған құн салығын төлеуші болса;
• төленген салық сомасы кеден заңдылығымен сәйкес келсе, яғни жүк кеденінің декларациясында көрсеткендей болса;
• төлем құжатында көрсетілген салық сомасы салықтың төленгенін қуаттайтын болса;
• темір жол және авиа билетінде көрсетілген салық сомасы салық заңына сәйкес сомада болса;
• тұрғын үй қызметінде пайдаланатын құжаттарында көрсетілген сома салық сомасымен сәйкес келсе;
• бақылау-кассалық машинасынан алынған чектердің сомасы салық сомасымен сәйкес келсе.

Алумен байланысты төлеуге жататын ҚҚС болса, олар зачетқа жатпайды, егер де:

• тауарлар (жұмыстар, қызметтер) кәсіпкерлік қызметке жатпайтын шараларды жүргізумен байланысты болса;
• тұрғын үй қорларындағы ғимараттар болса, қонақ үй ретінде пайдаланатын ғимараттардан басқасы;
• жеңіл автомобиль, негізгі құрал ретінде алынған болса;
• тегін алынған мүліктер (тауарлар, жұмыстар, қызметтер) .

Есептік кезең өткеннен кейін, ҚҚС бойынша зачетқа рұқсат етілген сомасы, 331 шоттың кредитінен 633 шоттың дебетіне есептен шығарылады. Бұрындары зачетқа жатқызылған ҚҚС сомасы зачеттан шығарып тасталады, ол кезде, 633 шотының дебетінде және 331 шотының кредитінде көрініс табады, бірақ қызыл жазумен жазылады. Бұл жағдайда, 331 шотында ҚҚС сомасы не өндіріс, не тауардың құнына есептен шығарылады.

Есептелінген проценттер 332 «Есептелінген проценттер» шотында есепке алынады. Бұл шотта есептелінген проценттер бойынша дебиторлық

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

қарыздар жөніндегі ақпараттарды табуға болады (ұсынылған заемдар, вексельдер, негізгі құралды жалға алу және т. б. ) .

Алынуға тиісті проценттік үстеме төлем 332 «Есептелінген проценттер» шотының дебеті және 724 «Акциялар бойынша дивиденттер және процент түріндегі табыстар» шотының кредитінде көрсетіледі.

Есептелінген проценттердің төленуі 441 «Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша», 451 «Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша», 431 «Ел ішіндегі валюталық шотындағы қолма-қол ақша» және т. б. шоттардың дебеті және 332 «Есептелінген проценттер» шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

332 «Есептелінген проценттер» шоты бойынша аналитикалық есеп - қарыз (займ) алушы, вексель ұстаушы, жалға алушы және т. с. с. кәсіпорындар бойынша және уақыттың өтуімен туындаған проценттік қарыздары бойынша айналым ведомосында немесе соған ұқсас машинограммасында жүргізіледі.

333 «Жұмыскерлердің және басқа тұлғалардың қарыздары» шотында дебиторлық қарыздардың келесі түрлері есепке алынады: есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу бойынша; жұмыс істеушілерге кредитке сатылған тауарлары бойынша ұсынылған заемдар; материалдық шығынды өтеуі бойынша.

Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысуды есепке алу. Өнеркәсіптік- шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын өз қызметкерлерін қызмет бабымен іссапарға жібереді, дүкендерден кеңсе жабдықтарын сатып алады, пошта арқылы жіберілген ақшаларды және басқа да шығындарды төлейді. Бұл шығындардың үнемі банк мекемелері арқылы нақты ақшасыз есеп айырысу жолымен төленуі мүмкін емес. Сондықтан да жоғарыда аталған және басқа да шығындарды төлеу үшін қызметкерлерге қолма-қол ақша беріледі және олар сол алған ақшасына есеп беруі тиіс.

Аванс тек басшының жарлығымен және нақты қажеттілік жеткен кезде есеп беруге тиісті адамдарға және қызмет бабымен жіберілетін тұлғаларға

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

беріледі. Есеп беруі тиісті адамдарға берілген сомалар оны қуаттайтын құжаттарының негізінде жұмсалады және белгіленген мерзімде бухгалтерияға тапсырылады (толтырылған аванс құжаты төменде келітірілген) .

Аванс есептерін бухгалтерия тексереді, сонан соң оларды субъектінің басшысы бекітеді. Дұрыс рәсімделмеген аванс есептері және оларға қоса тіркелген құжаттар қайта рәсімдеу үшін есеп беруші адамдарға қайтарылады.

Кесте №1 «Авансалық құжат»

Есеп беруге тиісті адамдар өздеріне берілген аванстарды толық қайтармаса, онда ол олардың сомасы жалақысынан біртіндеп немесе түгелдей ұсталады. Аванс құжаттары бойынша артық жұмсалған сома еңбеккерлерге кассадан беріледі.

160 субсанақта есепшотты есепші тұлға ақшасыз есептелінетін шығынға бөлінетін авансты есептейді.

Аванс мемлекеттік мекемеде жұмыс істейтін жұмысшыға жетекшінің бөлуімен беріледі. Есепші қызметінің жұмысшысына есепшот алдында ақша берілетін кезінде есепші тұлғаның келесі авансқа бересі қарызының бар, жоғы қаралады.

Есепшот алдында берілетін ақша оның қай бағытқа жұмсалатыны алдын ала қаралады. Есепші тұлға авансқа берілген ақшаның қайда жұмсалғаны туралы дәлелдейтін құжатты көрсетеді. Құжатта аванстық есепшот есепші тұлғаның нөмірлеуімен есепшотқа жазылады. Есепшінің қызметінде аванстық есепшот арифметикалық түрде тексеріледі және шығынның дұрыс жұмсалғаны, құжаттың дұрыс толтырылғаны тексеріледі. Тексерілген аванстық есепшотты мемлекеттік мекеменің жетекшісі бекітеді. Жұмсалмаған аванстық есепшотты есепші тұлғаның өзі 3 күн ішінде қайтаруы тиіс. Жаңа аванс есепші тұлғаға ескі авансты төлегеннен кейін беріледі. Берілген уақыт ішінде аванстың қайда жұмсалғаны туралы, одан қайтқан ақшаны кассаға қайтармаған жағдайда мемлекеттік мекеме

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

төленбеген авансты бересі қарыз ретінде ҚР Заңы бойынша жалақыдан ұстап отыруға құқылы.

Есепші тұлғамен жұмсалмаған аванс ақшалай теңге арқылы, ал есепші тұлғамен қайтарылмаған баға тиын арқылы қайтарылады.

Жұмысшының қайтарылмаған қалған бағасы тиын ретінде оның жұмыстан шыққан жағдайда немесе жыл аяғындағы есеп кезінде 180-ші дебет субсанағында және 160-шы несие субсанағында жазылады. Еепші тұлғаның жұмыстан шыққан кезінде мемлекеттік мекемеге бересі қарыз ақшасы тиындай 188-ші субсанаққа жазылады. Сонымен қатар дебет 160 субсанағында және 188-ші несие субсанағында жазылады.

Аналитикалық есепшот жинақтау ведомосында есепші тұлға арқылы жүргізіледі 386 (мемориалдық ордер 8) . Есеп бұл ведомоста кезеңмен жүргізіледі. Әр жолға есепші тұлғаның тегі, берілген аванс бағасы және іске асырылған шығын бағасы, сонымен қатар жұмсалмаған аванс бағасы жазылады. Ай аяғында «160 несие субсанағында шығынға жұмсалған баға бекітіледі» және «Дебет субсанағы», «Екінші жазбалар» графа бойынша «Бас журнал» кітабына жазылады (немесе тіркеледі) .

Мемлекеттік мекемеде маңызсыз мөлшердегі аналитикалық есепшот әрбір есепші тұлғамен 292 карточкасы арқылы жүргізіледі (292-ші кітапта) .

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

1. 2 Іссапары бойынша жұмсалған шығыстардың есебі

Іссапар шығыстары деп кәсіпорын басшысының жарлығы бойынша белгілі бір мерзімге қызмет бабының тапсырмасын орындау үшін қызметкерлердің (еңбеккерлердің) басқа кәсіпорынға бару үшін алған қаражатын айтады. Ол алдын ала жасалған еңбек шартымен, Қазақстан Республикасының «Еңбек туралы» заңымен қаралған шаралар бойынша беріледі. Іссапар шығыстары өтелетін шығыстар қатарына жатады.

Қазақстан Республикасының аясында іссапарда жүргендерге екі ең төменгі есептік көрсеткіштер деңгейінде тәулік ақысы төленеді, демалыс және мейрам, сондай-ақ жолда болған күндері де қоса есептелінеді.

Нақты іссапар орнына барған және сол жерден шыққан күндері бойынша іссапар куәлігіне белгі соғады. Егер де еңбеккер бірнеше мекен-жайларға жіберілсе, сол барған жерлері бойынша түгел белгі соғуы тиіс. Іссапарға шыққан және келген күндері куәлікте көрсетілген күнмен сәйкес келуі тиіс. Әдетте, іссапар мерзімі жолда жүрген уақытын есепке алмағанда 40 күннен аспауы керек.

Іссапарға жіберілген қызметкерлердің үй-жайды жалдауына кеткен шығындары негізінен ұсынылған құжаттардың негізінде, бірақ Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі бекіткен мөлшерден артық емес көлемде өтеледі.

Іссапар бойынша өткізілген аванстық құжаттар бойынша белгіленген норматив деңгейінде және тиісті құжаттармен дәлелденген жағдайда: іссапарда көрсетілген жеріне дейін және кері жүрген жолына кеткен нақты шығындармен қоса броньға кеткен шығыстары да қоса алынады.

Егер де қызметкерлер Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге іссапарға жіберілсе, басшының бұйрығымен қоса, оның мерзімі, мақсаты, орны анықталады.

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

Іссапар шығыстары еңбеккерлерге қай елге барса, сол елдің валютасына алдын ала қаралған смета бойынша төленеді, ал егер де ондай валюта болмаса, онда еркін - конверттелетін валюта беріледі.

Келгеннен кейін бес күннің ішінде алған аванс бойынша есеп беру керек. Мысал. «Цемент» ААҚ-ның бұйрығы бойынша бас бухгалтердің көмекшісі Москваға, содан соң Ұлыбританияға 15 күнге, яғни 5 қаңтар мен 19 қаңтар аралығына 2002 ж. іссапарға жіберді делік. АҚШ доллларының бағамы бойынша ұлттық валютаға шаққанда қаңтардың 15 күні ол (15. 01. 2002 ж. ) 150, 6 теңгені құраған, ал 19 күні (19. 01. 2002 ж. ) ол 151, 2 теңгеге жеткен, сондай-ақ фунт стерлингтің бағамы да 19 күні 217, 91 теңге болған (1 фунт стерлинг үшін) .

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

Іссапардан оралғаннан кейін бас бухгалтердің көмекшісі алған аванстары бойынша оларды растайтын құжаттармен бірге нақты жұмсалған шығындары бойынша есеп берген.

333 шоттың дебеті бойынша және мына шоттардың кредитіне келесі жазба жазылады: 451-кассадан есеп бертін тұлғаларға авансын төлеп берген кезде;

411-авансты есеп айырысу шотынан пошта арқылы аударған кезде; 334 - есеп беретін тұлғаға чек кітапшалары арқылы берген кезде; 451-есеп беретін мемлекеттік салық маркаларын, пошта маркаларын және т. б. беру кезінде.

333-шоттың кредиті бойынша жазбалары мынадай шоттардың дебетіне жазылады: 201-206, 208, 222, 223 - сатылып алынған тауарлы-материалдық құндылықтардың және өндірістік дайындау-көлік шығындарының сомасы;

Каримбекова Ж. К. «Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі»

821 немесе 935-іссапар, пошталық, телеграфтық және басқа да шығындар; 451-авансты кассаға қайтару кезінде; 681-авансты еңбек ақысынан ұстаған кезде.

Есеп беруші адамдармен есеп айырысу шетел валютасымен жүзеге асырылуы мүмкін (қызмет бабымен іссапарға барған, шет елде өкілдік және басқа да шығындарды төлеген кезде) . Есеп беретін тұлғаға шетел валютасында берген кезде 333 шотының "Есеп беруші адамдармен шет елдік валютамен есеп айырысу" аралық шоты дебеттеліп, 452 «Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша» шоты кредиттеледі. Шығындарды есептен шығару кезінде 821 "Жалпы және әкімшілік шығындар", 938 "Басқа да қосымша шығындар" шоттары арқылы жүзеге асырылады.

333 және 452 шоттар бойынша валютамен орындалған операциялар теңгелік бағам бойынша көрсетіледі.

Бағамдық айырмасы сәйкесінше мына шоттарда көрініс табады: 725 және 844 шоттарда.

Өкілдік шығыстарының есебі. Шаруашылық жүргізуші субъектілер өз қызметтерінің барысында өкілділік шығыстарын есеп беруге тиісті адамдар арқылы қолма-қол ақшалардың көмегімен жүзеге асыруы мүмкін. Ол негізінен ресми адамдарға сыйлы қызмет көрсету үшін, іскерлік контракт жасау үшін, акционерлер жиналысына келген директорлар үшін және т. б. шаралар үшін алынуы мүмкін.

Өкілділік шығыстарының сомасы, заңда бекітілген нормасымен сәйкес келуі тиіс.

Кесте №2 «Шығыстар»

Ресми кездесу кезінде шақырылған жақтардан қабылдаушы жақтардың қатысушылары көп болмауы керек, яғни келген делегацияның саны аудармашылармен қоса есептегенде 5 адам болса, онда қабылдаушы жақтың да адамдары 5-тен аспағаны жөн.

Өкілділік сипаттағы шаралардың алдын-ала қарастырылған шараға сай болғанын қуаттайтын құжаттарды субъектінің өзі әзірлеуі және есептік саясатта көрсетілуі керек. Өкілділік шығыстарды әзірлеу үшін негізгі құжаттар ретінде мыналар саналуы мүмкін:

- басқа заңды тұлғалардың өкілеттілігін, басқарма қатысушыларын, директорлар кеңесін, бақылау комиссиясын қабылдау бойынша жүргізілетін шаралардың негізділігімен байланысты бұйрығы;

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс