ҚР-ның қаржы нарығы

1. Кіріспе
2. Қаржының мәні
3. Қаржы нарығының мәні мен құрылымы
4. Қорытынды

Нарық – сатушылар мен сатып алушылардың кездесетін орны. Олардың әрқайсылары жеке іс-әрекетпен айналысады. Сатып алушылардың ролін жанұялар, фирмалар, делдалдар немесе жеке тұлғалар атқара алады. Экономикадағы нарықтың ролі өте зор. Нарық ресурстардың рационалды бөлінуін, өндіріс құрылымы мен көлемін реттейді, сондай-ақ экономиканы жаңаландырады. Нарықтың келесі түрлері болады: өнеркәсіп тауарлар нарығы, қызмет нарығы, тұрғын-үй кешені нарығы, өндіріс құралдары нарығы, еңбек нарығы, инновация нарығы, рухани және интеллектуалды өнімдер нарығы, ақша, валюта, бағалы қағаздар нарығы, яғни қаржы нарығы.
Шетелдердің қаржы нарығын реттеу әдістері Қазақстан үшін толығымен жарайды деп санау қате екендігін ескеру қажет. Қазақстандағы қаржы нарығының белсенді дамуы үшін күнделікті кәсіпкерлердің, қаржы мамандарының, мемлкеттік құрылымның дәрежесінде үлкен дайындық және ұйымдастыру жұмыстары жүргізілуде. Бірақ шетел тәжірибелері қаржы нарығын реттеуге үлкен үлес қосады.
Қазақстан Республикасының қаржы нарығы даму үстінде. Қазақстандағы қаржы нарығының ең дамыған саласы бүгінгі таңда мемлекеттік облигациялар болып табылады. Келесі салалар Қазақстандағы қаржы нарығын дамыту үшін жасалатын жұмыстар үрдісіне байланысты.

1. Шеденов О.К. «Экономикалық теория» 2003ж Ақтөбе
2. Мельников «Основы финансов»
3. Фельдман А.А. Вексельное обращение. – М.:ИНФРА-М. – 1995 г.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Нарық – сатушылар мен сатып алушылардың кездесетін орны. Олардың
әрқайсылары жеке іс-әрекетпен айналысады. Сатып алушылардың ролін жанұялар,
фирмалар, делдалдар немесе жеке тұлғалар атқара алады. Экономикадағы
нарықтың ролі өте зор. Нарық ресурстардың рационалды бөлінуін, өндіріс
құрылымы мен көлемін реттейді, сондай-ақ экономиканы жаңаландырады.
Нарықтың келесі түрлері болады: өнеркәсіп тауарлар нарығы, қызмет нарығы,
тұрғын-үй кешені нарығы, өндіріс құралдары нарығы, еңбек нарығы, инновация
нарығы, рухани және интеллектуалды өнімдер нарығы, ақша, валюта, бағалы
қағаздар нарығы, яғни қаржы нарығы.
Шетелдердің қаржы нарығын реттеу әдістері Қазақстан үшін толығымен
жарайды деп санау қате екендігін ескеру қажет. Қазақстандағы қаржы
нарығының белсенді дамуы үшін күнделікті кәсіпкерлердің, қаржы
мамандарының, мемлкеттік құрылымның дәрежесінде үлкен дайындық және
ұйымдастыру жұмыстары жүргізілуде. Бірақ шетел тәжірибелері қаржы нарығын
реттеуге үлкен үлес қосады.
Қазақстан Республикасының қаржы нарығы даму үстінде. Қазақстандағы
қаржы нарығының ең дамыған саласы бүгінгі таңда мемлекеттік облигациялар
болып табылады. Келесі салалар Қазақстандағы қаржы нарығын дамыту үшін
жасалатын жұмыстар үрдісіне байланысты.

Қаржының мәні.

Қаржы – ақша қатынастарының жиынтығы, олардың ажырағысыз бөлігі, ол
әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық ұдайы өндірістің түрлі
субъектілер арасындағы бүкіл ақша қатынастарын емес, тек айрықша ақша
қатынастарын білдіреді, сондықтан оның ролі мен маңызы экономикалық
қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты.
Жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу және қайта бөлу
процесінде қалыптаса отырып, қаржы қоғамның түпкілікті пайдалануға
жіберілетін материалдық ресурстар бөлігінің ақшалай тұлғалануы болып
табылады. Қаржының басты белгілерінің бірі – оның тұлғалануының ақша
нысаны және ақшаның нақтылы қозғалысымен қаржы қатынастарының бейнеленуі.
Демек, қаржы қатынастарының пайда болуы өзі жайында әрқашан ақшаның
нақтылы қозғалысымен аңғартып отырады.
Алайда қаржы ақша қатынастарының бүкіл сферасын қамтиды деп санау
дұрыс болмас еді. Ақша қатынастары ішінен тек олар арқылы мемлекеттің,
оның аумақтық бөлімшелерінің, сондай-ақ шаруашылық жүргізуші
субъектілердің жасалатын ақша қорлары бұл қатынастардың мазмұны болып
табылады. Ақша қатынастары жалпы алғанда қаржыдан кең. Қаржы тек
қорларының, атап айтқанда табыстар мен қорланымдардың қозғалысымен
байланысты болатын ақша қатынастарын ғана қамтиды. Басқа ақша қатынастары
қаржы шеңберінен шығып кетеді. Қаржы қатынастарының жиынтығына, мысалы,
шығындардың барлық түрлерін ақшалай есепке алу мен бақылау жасау,
өндірілген өнімді ақша нысанында өлшеу, өзіндік құнды калькулациялау және
өнімнің бағасын анықтау, ақшалай түсімді есепке алу мен сақтау, ақша
айналысын реттеу және басқалары кірмейді. Сауда жүйесі арқылы тауарларды
сатып алу және сату (тіпті мемлекет бөлшек сауда бағаларын реттеп отырған
жағдайда да) кезінде пайда болатын ақша қатынастарын да қаржыға жатқызуға
болмайды. Себебі мемлекет бұл жерде ақша қатынастарын азаматтық-құқықтық
әдіспен реттеп отырады. Ақша қатынастарымен бірігіп кеткен субъектілердің
теңдігі (олардың құқықтары мен міндеттеріндегі тепе-теңдік) бұл әдіске
тән өзгеше нышан болып табылады. Сонымен бірге қалыптасатын ақша
қатынастарының өзіндік қаржылық емес өзгешелігі болады. Кез келген ақша
қатынастары қаржы қатынастарын білдіре бермейді.
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да
айырмашылығы бар. Ақша – бұл ең алдымен ассоциацияландырылған
өндірушілердің еңбек шығындары өлшенетін жалпыға ортақ балама, ал қаржы –
жалпы ішкі өнім мен ұлттық табысты бөлудің және қайта бөлудің
экономикалық тетігі, ақша қорларын жасау мен пайдалануға бақылау жасаудың
құралы. Ол өндіруге, бөлуге және тұтынуға ықпал жасайды және объективті
сипатта болады.
Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке экономикалық
категориялардың қатысу дәрежесі бірдей емес.
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндірі процесінің екінші және
үшінші стадияларында – бөлуде және айырбастауда болады.
Екінші стадияда ақша нысанындағы құнның қозғалысы тауарлардың
қозғалысынан оқшауланады және оның шеттелуімен (бір иеленушілерден басқа
иеленушілерге өтуімен) немесе құнның әр бөлігінің мақсатты оқшаулануымен
(бір иеленушінің шеңберінде) сипатталады. Үшінщі стадияда бөлінген құн
(ақша нысанындағы) тауар нысанына айырбасталады. Бұл жерде құнның өзінің
шеттелуі болмайды. Сөйтіп, ұдайы өндірістің екінші стадиясында құнның
ақша нысанының бір жақты қозғалысының орны болады, ал үшінші стадияда
құндардың екі жақты қозғалысы болады, оның бірі ақша нысанында, ал
басқасы тауар нысанында болады.
Ұдайы өндіріс процесінің өндіру мен тұтыну стадияларында мұндай
қозғалыстың болмауы олардың қаржының пайда болуының орны еместігін
дәлелдейді. Бөлінген құн (ақша нысанында) тауар нысанымен айырбасталатын,
яғни сатып алу – сату актілері жасалатын айырбастауда да қаржыға орын
жоқ. Ұдайы өндіріс процесінің құн стадиясында тек баға құралын қажет
ететін өнбойы жасалатын айырбас операциялары болып жататындықтан, мұнда
басқа экономикалық категорияның механизмі – баға жұмыс істейді.
Қарастырылған процестер қаржы қатынастарының тоқайласуын, олардың
басқа экономикалық қатынастармен өзара іс-әрекетін шарттастырады және
олардың экономиканың тиімділігіне, оның үдемелі дамуына, қоғамдық-
әлеуметтік процестерге әсерін зерделеуге ғылыми көзқарасты талап етеді.
Қоғамдық қатынастарды иерархиясында ақша қатынастары экономикалық
қатынастарға жатады, ал экономикалық қатынастар өз кезегінде қоғамдық
қатынастар жүйесінің айқындаушы бөлігі - өндірістік қатынастарға кіреді.
Бұдан қаржы қатынастарын өндірістік қатынастардың бір бөлігі, яғни олар
базистік әрі негізгі қатынастар болып табылады деуге болады.
Экономикалық заңдармен анықталатын қоғамдағы өндірістік қатынастар
категориялар арқылы көрінеді. Экономикалық категориялар – бұл біркелкі
экономикалық қатынастардың көрінісі, бұл қатынастар экономикалық өмірдің
бір жағын сипаттайды және абстрактты, қорытынды түрде көрінеді; оларға
баға, қаржы, сақтандыру, кредит, табыс (пайда) және т.б. жатады.
Қаржы, экономикалық категория ретінде, экономикалық заңдардың (құн
заңының, сұраныс пен ұсыныс заңының, қажеттіліктердің жоғарлау заңының,
өндірістік қатынастардың өндіргіштік күштердің сипаты мен даму деңгейіне
сәйкестік заңының, уақытты үнемдеу заңының) іс-әрекетіне негізделеді.
Қатынастардың иерархиялық субординациясын ескере отырып, жалпыдан
жекеге қағидаты бойынша олардың мынадай дәйекті қатарын жасауға болады:
жалпы қоғамдық қатынастар, өндірістік қатынастар, ақша қатынастары және
қаржы қатынастары (салық, бюджет, мемлекеттік кредит, сыртқы экономикалық
қатынастар және т.б.).
әр түрлі қоғамдық-саяси құрылымы бар осы заманғы мемлекеттерде
қаржымен қатар басқа экономикалық категориялар да – ақша, табыс (пайда),
өзіндік құн және басқалары пайдаланылады. Олардың әрқайсысы өзінің
функцияларын (тауардың құнын немесе бағасын білдіру, айналыс құралы,
еңбек өлшемі мен тұтыну өлшемін аныықтау, өндірісті ынталандыру,
кәсіпорындар қызметінің нәтижелерін бағалау) орындайды, оларды қоғам
дамуындағы бұл категориялардың мәні мен маңызы көрінеді. Қаржының олардың
барлығынан өзінің айрықшалықты белгілері бойынша айырмашылығы бар.
Қаржыны құндық экономикалық категориялардың бүкіл жалпы жиынтығынан
ажыратып алу үшін бұл экономикалық категорияға тән өзгеше белгілерді
біліп алған жөн. Сонымен бірге, құбылыстың мәнін, өзгешелігін бір ғана
белгімен, тіпті ол елеулі болғанның өзінде де сипаттау мүмкін емес.
Құндық категориялардың барлығының да толып жатқан ортақ белгілері болады.
Сондықтан қайсыбір құндық категориялардың, соның ішінде қаржының да
өзгешелігін тек бірнеше сипатты белгілердің жиынтығы ғана кез келген
құндық экономикалық категорияның, соның ішінде қаржының да мағынасы мен
өзгешеліктерін ашып бере алады.
Экономикалық категория ретіндегі қаржының мазмұнын құрайтын
қатынастардың өзгешелігі олардың көрінісінің әрқашан ақша нысаны
болатындығында. Қаржы әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық
ұдайы өндірістің әр түрлі субъектілері арасындағы ақша және тек ақша
қатынастарын ғана білдіреді. Сондықтан қаржы қатынастарының ақшалай
сипаты – қаржының маңызды белгісі. Қаржының ақшалай сипаты оны жүзеге
асырудың нысанын және қаржының құндық экономикалық категорияларға
тиістілігін (жататынын) баса көрсетеді.
Ақша қаржының іс - әрекет етуінің міндетті шарты болып табылады.
Ақша болмаса қаржының болуы мүмкін емес, өйткені қаржы ақшаға байланысты
болатын жалпы нышан. Ақша айналыс құралының функциясын орындай отырып,
капитал, яғни үдемелі құн немесе табыс (пайда) әкелетін құн бола
бастайды. Сөйтіп, ол ақшаның дербес аясы ретінде, өндірістік
қатынастардың бір бөлігі ретінде қаржының пайда болуына жағдайлар
жасайды.
Қаржы қатынастары өзінің негізінде бөлгіштік қатынастар болып
табылады. Қаржының арқасында экономиканың барлық құрылымдық бөліктерінде
(материалдық өндіріс пен өндірістік емес салаларда) және шаруашылық
жүргізудің түрлі деңгейлерінде қоғамдық өнім құнын қайта бөлудің сан
алуан процестері жүзеге асады. Бөлу процесі натуралдық-заттай нысанда да
- өндіріс құралдары мен тұтыну предметтерінің қорларын жасаумен де,
сондай-ақ ақша нысанында да – еңбектің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.