Қоғамның рухани дамуындағы ислам дінінің орны мен ролі. Христиан және будда діндеріне сипаттама
1. Қоғамның рухани дамуындағы Ислам дінінің орны мен ролі
2. Христиан дінінің ағымдарына сипаттама
3. Үнді . будда мәдениеті
2. Христиан дінінің ағымдарына сипаттама
3. Үнді . будда мәдениеті
Қазақстанның кеңестiк мектептерiнде коммунистiк идеологияның нұсқауымен дiннiң адамзат тарихындағы рөлi терiс түсiндiрiлдi. Дiн – адам санасын ұлайтын, жаңалыққа, ғылымға қарсы, барлық өзгерiстердiң, табыстардың бәрiн Құдай жасап отыр деп түсiндiретiн, нағыз керiтартпа,үстем таптың жоғын жоқтаушы, соның сойылын соғушы деген сипатта оқытылып, дiннiң қызметiне терiс баға берiлдi. Осының салдарынан Кеңес елi халықтарының, соның iшiнде Қазақстан халықтарының да бiрнеше ұрпағы атеистiк (дiнге қарсы) рухта тәрбиеленедi. Қазiргi кездегi елiмiз халықтары арасында адамгершiлiкке кереғар өрескел тәртiпсiздiктердiң: түрлi бұзақылықтардың, әсiресе, ұрлықтың, зорлықтың, нашақорлықтың, араққұмарлықтың, жезөкшелiктiң көбеюiне сол дiнсiздiк тәрбиесiнiң әсер еткенi сөзсiз.
Бұл айтылғандарға ислам дiнi мысал бола алады. Ислам қазақ тарихында үнемi өркендетушi рөл атқарған. Ислам–жеке адам мен қоғамды түзететiн, әлеуметтiк бақытқа, шынайы бостандыққа және бiрлiк-татулыққа жеткiзетiн құрал, iзгi жол, даналық. Осыны түсiнiп бағалай бiлген Жүсiп Баласағұн ХI ғасырдың өзiнде ислам руханиятын «Құтты бiлiк» деп атап, оның мемлекетке зор пайдасы бар екендiгiн дәлелдеген.
Қазақстан тәуелсіздік алғалы 12 жыл ішінде өзінің нағыз демократшыл ел екендігін және де ішкі, сыртқы саясатының адамгершілігімен сүйіспеншілігін көрсете білді. Республика халқының рухани өмірінде ірі өзгерістер өтіп жатыр, және де осы өзгерістерге басты себепкер еліміздің басшысы болғаны қуантады. Бірақ та, қанша дарынды болғанымен, бір адамның қолынан қоғамды өзгертуі мүмкін емес, өйткені қоғам жақсы жаққа өзгеруге өзі ұмтылу керек. Біз көп ұлтты елде тұрамыз, сондықтан халықаралық достыққа ұмтылуымыз керек, өйткені тек бейбітшілік заманда ғана әр халықтың рухани және үлесімді дамуына болады.
Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбар айтқан: "Біріншіден өзіңді өзгертуің керек, өйткені өзіңнің сырыңды түсіну - ол Аллаһ тағаланы түсіну деген сөз". Біз қауіпті жан-жағымыздан іздейміз, ал ол өзіміздің ішімізде. Бұл қауіптің түбірі-дұрыс емес көзқарастан, сөзден, қимылдан, және де сол қауіп адамның рухани көзқарасының өзгеруіне алып барады.
Ислам діні бұл өмірді бағалау керектігін, және де өз өмірі мен достарының, туыстарының жағдайын жақсарту керектігін айтады. Ислам діні барлық адамзатқа бірдей ереже жасап, барлығы биік ұмтылыста болу керектігін атайды. Ислам адам табиғатының барлық элементтер мен жан-жақты дамуында керек рухани және материалдық ерекшеліктеріне көңіл бөледі. Ол адамды биік ұмтылыстарға тартып, бірақ та материалдық түптерін тауып тастамайды. Ол адамнан таза және ұстамды болуды, сонымен қатар оның сұранысын қамтиды. "Аллаһтың құлдарына көркем етіп шығарған нәрсесін және берген жақсы несібелерін кім арам етті.
Бұл айтылғандарға ислам дiнi мысал бола алады. Ислам қазақ тарихында үнемi өркендетушi рөл атқарған. Ислам–жеке адам мен қоғамды түзететiн, әлеуметтiк бақытқа, шынайы бостандыққа және бiрлiк-татулыққа жеткiзетiн құрал, iзгi жол, даналық. Осыны түсiнiп бағалай бiлген Жүсiп Баласағұн ХI ғасырдың өзiнде ислам руханиятын «Құтты бiлiк» деп атап, оның мемлекетке зор пайдасы бар екендiгiн дәлелдеген.
Қазақстан тәуелсіздік алғалы 12 жыл ішінде өзінің нағыз демократшыл ел екендігін және де ішкі, сыртқы саясатының адамгершілігімен сүйіспеншілігін көрсете білді. Республика халқының рухани өмірінде ірі өзгерістер өтіп жатыр, және де осы өзгерістерге басты себепкер еліміздің басшысы болғаны қуантады. Бірақ та, қанша дарынды болғанымен, бір адамның қолынан қоғамды өзгертуі мүмкін емес, өйткені қоғам жақсы жаққа өзгеруге өзі ұмтылу керек. Біз көп ұлтты елде тұрамыз, сондықтан халықаралық достыққа ұмтылуымыз керек, өйткені тек бейбітшілік заманда ғана әр халықтың рухани және үлесімді дамуына болады.
Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбар айтқан: "Біріншіден өзіңді өзгертуің керек, өйткені өзіңнің сырыңды түсіну - ол Аллаһ тағаланы түсіну деген сөз". Біз қауіпті жан-жағымыздан іздейміз, ал ол өзіміздің ішімізде. Бұл қауіптің түбірі-дұрыс емес көзқарастан, сөзден, қимылдан, және де сол қауіп адамның рухани көзқарасының өзгеруіне алып барады.
Ислам діні бұл өмірді бағалау керектігін, және де өз өмірі мен достарының, туыстарының жағдайын жақсарту керектігін айтады. Ислам діні барлық адамзатқа бірдей ереже жасап, барлығы биік ұмтылыста болу керектігін атайды. Ислам адам табиғатының барлық элементтер мен жан-жақты дамуында керек рухани және материалдық ерекшеліктеріне көңіл бөледі. Ол адамды биік ұмтылыстарға тартып, бірақ та материалдық түптерін тауып тастамайды. Ол адамнан таза және ұстамды болуды, сонымен қатар оның сұранысын қамтиды. "Аллаһтың құлдарына көркем етіп шығарған нәрсесін және берген жақсы несібелерін кім арам етті.
1. “Ислам әлемі” №4 шілде-тамыз, 2003ж
2. “Алдаспан” №3-4, 2003ж
3. “Қазақстан” ұлттық энцклопедия , 3 том, 321 бет
4. www.islam.nur.kz
5. Библия. Книги Ветхого и Нового Завета.
6. Марченков В.Г. Начала православия. М.:Петит,1991.
7. «Дін қағидалары» 2002 жыл
2. “Алдаспан” №3-4, 2003ж
3. “Қазақстан” ұлттық энцклопедия , 3 том, 321 бет
4. www.islam.nur.kz
5. Библия. Книги Ветхого и Нового Завета.
6. Марченков В.Г. Начала православия. М.:Петит,1991.
7. «Дін қағидалары» 2002 жыл
Жоспар
1. Қоғамның рухани дамуындағы Ислам дінінің орны мен ролі
2. Христиан дінінің ағымдарына сипаттама
3. Үнді – будда мәдениеті
Кіріспе
Қазақстанның кеңестiк мектептерiнде коммунистiк идеологияның нұсқауымен
дiннiң адамзат тарихындағы рөлi терiс түсiндiрiлдi. Дiн – адам санасын
ұлайтын, жаңалыққа, ғылымға қарсы, барлық өзгерiстердiң, табыстардың бәрiн
Құдай жасап отыр деп түсiндiретiн, нағыз керiтартпа,үстем таптың жоғын
жоқтаушы, соның сойылын соғушы деген сипатта оқытылып, дiннiң қызметiне
терiс баға берiлдi. Осының салдарынан Кеңес елi халықтарының, соның iшiнде
Қазақстан халықтарының да бiрнеше ұрпағы атеистiк (дiнге қарсы) рухта
тәрбиеленедi. Қазiргi кездегi елiмiз халықтары арасында адамгершiлiкке
кереғар өрескел тәртiпсiздiктердiң: түрлi бұзақылықтардың, әсiресе,
ұрлықтың, зорлықтың, нашақорлықтың, араққұмарлықтың, жезөкшелiктiң
көбеюiне сол дiнсiздiк тәрбиесiнiң әсер еткенi сөзсiз.
Бұл айтылғандарға ислам дiнi мысал бола алады. Ислам қазақ тарихында үнемi
өркендетушi рөл атқарған. Ислам–жеке адам мен қоғамды түзететiн, әлеуметтiк
бақытқа, шынайы бостандыққа және бiрлiк-татулыққа жеткiзетiн құрал, iзгi
жол, даналық. Осыны түсiнiп бағалай бiлген Жүсiп Баласағұн ХI ғасырдың
өзiнде ислам руханиятын Құтты бiлiк деп атап, оның мемлекетке зор пайдасы
бар екендiгiн дәлелдеген.
Қоғамның рухани дамуындағы Ислам дінінің орны мен ролі
Қазақстан тәуелсіздік алғалы 12 жыл ішінде өзінің нағыз демократшыл ел
екендігін және де ішкі, сыртқы саясатының адамгершілігімен сүйіспеншілігін
көрсете білді. Республика халқының рухани өмірінде ірі өзгерістер өтіп
жатыр, және де осы өзгерістерге басты себепкер еліміздің басшысы болғаны
қуантады. Бірақ та, қанша дарынды болғанымен, бір адамның қолынан қоғамды
өзгертуі мүмкін емес, өйткені қоғам жақсы жаққа өзгеруге өзі ұмтылу керек.
Біз көп ұлтты елде тұрамыз, сондықтан халықаралық достыққа ұмтылуымыз
керек, өйткені тек бейбітшілік заманда ғана әр халықтың рухани және
үлесімді дамуына болады.
Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбар айтқан: "Біріншіден өзіңді өзгертуің керек,
өйткені өзіңнің сырыңды түсіну - ол Аллаһ тағаланы түсіну деген сөз". Біз
қауіпті жан-жағымыздан іздейміз, ал ол өзіміздің ішімізде. Бұл қауіптің
түбірі-дұрыс емес көзқарастан, сөзден, қимылдан, және де сол қауіп адамның
рухани көзқарасының өзгеруіне алып барады.
Ислам діні бұл өмірді бағалау керектігін, және де өз өмірі мен достарының,
туыстарының жағдайын жақсарту керектігін айтады. Ислам діні барлық
адамзатқа бірдей ереже жасап, барлығы биік ұмтылыста болу керектігін
атайды. Ислам адам табиғатының барлық элементтер мен жан-жақты дамуында
керек рухани және материалдық ерекшеліктеріне көңіл бөледі. Ол адамды биік
ұмтылыстарға тартып, бірақ та материалдық түптерін тауып тастамайды. Ол
адамнан таза және ұстамды болуды, сонымен қатар оның сұранысын қамтиды.
"Аллаһтың құлдарына көркем етіп шығарған нәрсесін және берген жақсы
несібелерін кім арам етті. Бұл несібе дүние тіршілігінде иман келтіргендер
үшін" (7 сүре, 32 аят). Ислам діні біздің материалдық өмірімізде тек қана
ойлар тізбегі ғана емес. Ислам - адам өмірінің көрсеткіші. Ол адамдардың
адаммен қоғамды байланыстырып, оларды нендей рухани биіктіктерге көтереді.
Ислам діні байлық пен бақты бақыттың түбірі деп санамайды. "Негізінде
малдарыңды және балаларыңды сын деп біліңдер. Аллаһтың қасында зор сыйлық
бар" (8 сүре, 28 аят). Адамның табиғатын шынайы талдап, ол өзінің
уағыздарын жасайды. Сол уағыздары аркылы ол жекеше, қоғамдық, және
ұлтаралық байланыстардың тұрақты болуын қамтиды. Ислам діні адамды
материалдық және қаржылай мақсатына жетуді ғана ұйғармай, сонымен қатар
рухани кеңістікке де жайғастырады. Ол жерде Құдай заңдары, мораль, рухани
бастамалар басшылықты басқарады. Ислам дінінің заңдары басшылық етіп
өздеріне адам табиғатын алады. Ислам діні кең пейілді рухани бай қоғамға
ұмтылады. Сондықтан ол бір адамның ішкі өмірімен қоса, қоғамның сыртқы
өмірін сатылайды. Ол кіші мен үлкеннің, табиғат заңымен рухани байлықты
бірегей мен қоғамның, дінтану мен философияның арасына тәртіп келтіреді.
Ислам діні адамдардың табиғат заңдарына қарсы шықпауына ықпал жасайды
өйткені қарсы шығу деген адамның жасаған нәрселерінің тас-талқанын
шығарады.
Ислам философиясы адамды қоршаған ортада биік бағалайды. Ол қоғамда
материалдық жағдайдың жақсаруымен қатар, моральдық, рухани биіктіктерді
заңдастырады. Әр адамның жағдайы жақсы биік деңгейде болғанымен тұрмай оның
ойшыл, рухани, моральды, жағынан да биік көрсеткіштер болуы тиіс, өйткені
олар әр адам қоғам үшін, қоғам әр адам үшін өмір сүру керектігін
уағыздайды. Белгілі жазушы Бернард Шоу өзінің "Мұхаммед Аллаһтың елшісі"
атты кітабында былай деген: "Мен ылғи Мұхаммедтің дінін, оның үлкен күші
мен парасаттылығы үшін сыйлаймын. Менің ойымша біздің тағдырымыздың сан
алуан кедергілерін шешуде, және мәдениетті ажырата білудегі жолдарды ең
дұрыс деп шешетін осы бір ғана Ислам діні деп ойлаймын, және де
Европалықтар бірінен кейін бірі келіп осы Ислам дінін қабылдайды деп көзім
жетіп түр".
Халқымыз жыл сайын желтоқсанның 16-17 күндері мемлекетіміздің
тәуелсіздігін алған күнін үлкен қанағаттанғандықпен мерейлене тойлайды.
Бұл тәуелсіздік – барлық халқымыздың, бүкіл ұлтымыздың басым көпшілігінің
қаншама ғасырлар бойы, қаншалықты қиыншылықтар (Ақтабан шұбырынды, 300
жылға жуық бодандық, аштық нәубеті, қызыл қырғын, дінге қарсы қысым) болса
да жүректерінен Алланы шығармай, Аллаға ғибадат құлшылық жасағандары үшін,
хандарымыз бен билеріміздің, зиялыларымыздың, батырларымыздың еліміздің
егемендіні үшін, халқымыздың бостандығы жолына сарп еткен жанқиярлық
еңбектері үшін Алланың халқымызға, ұлтымызға тартқан сыйы. Ендігі жерде
Алладан еліміздің осы егемендігін, мемлекетіміздің осы тәуелсіздігін
баянды етуін күндіз-түні тілеуіміз керек.
Алланың мәрхаметінің арқасында Елбасымыз бастап, басқарып елімізде
экономиканың нығаюына, халықтың әл-аухатының жақсаруында, білім менен
ғылымның дамуында, мәдениетімізбен өнеріміздің өркендеуіне, отан қорғау
саласында оң өзгерістер, қол жеткен жетістіктер бар.
Осы жетістіктеріміздің жетіле түсуі үшін, еліміздің егемендігі мен
мемлекетіміздің тәуелсіздігі нығая түсіп баянды болуы үшін халқымыздың,
ұлтымыздың рухани жайы да Алла көрсеткен, Алла талап еткен жолмен өркендеп
баии түсуі қажет.
Еліміздегі әрбір адамның жан дүниесі жаңа заманға сай жаңарып, пиғыл,
пейіл, ықылас, ниет Алла нұсқаған адамгершіліктің жоғарғы дәрежесіне
көтерілуі керек. Әрине бұл оңай нәрсе емес. Өйткені жүздеген жылдар патша,
Кеңес үкіметтерінің ұлтымыздың ой өрісінен, жүрегінен ислам діні Аллаға
сиынушылықты аластатуының, тек қана билеп-төстеушілерге табынушылықты
қалыптастыруының салдарынан еліміздегі көпшілік адамдарда құлдық,
жалданымпаздық, жағымпаздық мінез-құлық етек алды. Ал Кеңес Одағы
күйрегеннен кейінгі өтпелі кезенде сауда-саттықтың, бәсекелестіктің,
дүниеқоңыздықтың өрістеуінен кей адамдарда пайдакүнемдік, дөрекілік,
өркөкіректік, қаскүнемдік мінез-құлық қалыптаса бастады.
Бір мезет идеологиядан тыс кеңістікте қалған халыққа исламға жат дінді
уағыздаушылар белсене кірісе бастады. Бостандықты, демократия деген үғымды
теріс түсінгендер араққұмарлыққа, нашақорлыққа, иманды-лыққа жат
кәсіптерге, қылмыскерлікке бой алдырып, келеңсіздіктер кеңінен етек ала
бастады.
Міне осы жағдай еліміздің егемендігіне, мемлекетіміздің тәуелсіздігіне
қауіп туғызады. Сондықтанда осы қауіп-қатерге қарсы шаралар жүзеге асырылуы
қажет. Бұған жеткізетін сара жол— Ислам діні.
Ол Алла сендерге жерді тұрақ, көкті күмбез қылды. Сондай-ақ сендерді
бейнелегенде көркем бейнеледі. Және де таза нәрселерден қорек берді. Міне
осы Алла Раббыларың. Төтенше ұлы Алла, бүкіл әлемнің Раббы. Ол тірі Алладан
басқа ешбір тәңір жоқ. Ендеше дінді Оған арнап, нағыз ынтамен өзіне
жалбарынындар. Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббына ылайық. (40-С, 64, 65-
А.) (474 бет). Міне осы аяттарда Алланың құдірет, хұзұр дәрежесі
сипатталып, қоғамдағы адал ниетті, ақ пейілді адамдардың қандай болуы
керектігі айқын айтылған.
Еліміздің егемендігі мен мемлекетіміздің тәуелсіздігі баянды болуы үшін әр
азамат осы талапқа сай болуы қажет.
Ол үшін әркім Алладан осындай талаптың бар екендігін, оны орындау міндетті
екенін түсініп, түйсінуі керек. Бұған қол жету үшін әр адам Алланың. Құран
Кәрім Кітабын өзі оқып түсінуі қажет. Осы тұрғыдан еліміздің әрбір
отбасында арап тілінде, қазақ тілінде, орыс тілінде (қазақ-ша жетік
білмейтіндер үшін) текке берілген Құран Кәрім болуы ұйымдастырылса,
мектептерде, институттарда дін тану сабақтарын өткізуді тиісті
министрліктер жүзеге асырса өте дұрыс болар еді.
Қазақстан мұсылмандар діни басқармасы еліміздегі дін мәселесіне қазіргіден
де батылырақ иелік жасап, арнаулыда айқын жүйемен пәрменді түрде жүмыс
жүргізсе дейміз.
Олай дейтініміз халқымыздың қазіргі кезеңде рухани қарулануға мұқтаждығы,
сұранымы байқалады. Оның үстіне Алланың өзі жеткізген еліміздің егемендігі,
мемлекетіміздің тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін де бұл жүмысқа үлкен
қажеттілік туындап түр. Әр нәрсенің өзінің сәтті тұстары болады. Ислам
дінін елімізде өркендетудің сәтті мезеті осы кез. Бұдан кеш уақытқа
қалдыруға болмайды. Жүйелі түрде жүргізу дегенде көңіл аударатын кейбір
мәселелер:
Алланың Құран Кәрім Кітабымен әрбір отбасын текке қамтамасыз ету;
Бұған қатты көңіл аударудың қажеттігін, әрбір адам Құран Кәрімді өз қолымен
ұстап, өз көзімен бірнеше қайталап пейілмен, зейінмен, ынта қойып оқып
шықса сонда оның мазмұнына, маңызына жете түсінеді. Алламен тікелей
сөйлескендей сезінеді. Артық айтсақ Алладан кешірім сұраймыз. Моллалар мен
имамдар жекелеген аяттарды айтып отырғанда кейбір адамдар оны молдалар
өзінің кәсібін дәріптеп отырғандай көреді. Дінді дін үшін уағыздап отыр деп
те есептейді. Өзі оқығанда Құран Кәрімдегі аяттар оқушы мұсылманның өзіне
Алланың айтып отырғанын аңғарып мойындайды.
2. Христиан дінінің ағымдарына сипаттама.
Православие – христиан дінінің үш басты бағыттарының бірі болып
есептеледі. Тарихи түрде бұл христиандықтың шығыс тармағы ретінде
қалыптасты. Ол әсіресе Шығыс Еуропа, Таяу Шығыс, Балқан түбегі елдерінде
кеңінен таралған. “Православие” атауы ( грекше “ортодоксия”) алғаш рет ІІ
ғ. христиан жазушыларының еңбектерінде кездеседі. ІV-ХІ ғғ. Византияда
православие басты дін болған кезінде оның алғаш ресми негіздері қаланған
болатын. Првославиенің діни ілімі - қасиетті жазбалары (Библия) және
қасиетті преданиелерін (ІV-VІІІ ғғ. жеті ғаламдық соболардың шешімі,
Афанасий Александрийский, Ұлы Василий, Григорий Богослов, Иоанн Дамаский,
Иоанн Златоуст сияқты шіркеулік ірі авторитеттердің еңбектері) мойындау.
Бұл жазбалар православие дінінің негізін құрайды.
Никея мен Констанинопольдегі соборларда қабылданған Сенім Символында
бұл шіркеулік негіздер басты 12 бөлімде жинақталған:
Бірінші бөлімде Қасиетті үштіктің бірінші ипостасиі, әлемді жаратушы
Құдай туралы айтылады.
Екіншісінде Құдай Баласы – Иисус Христос туралы айтылады.
Үшіншісі – Құдай айналымының догматы ретінде қарастырылады. Ол бойынша
Иисус Христос Құдай бола тұра адам кейіпінде Дева Мариядан туады.
Сенім Символының төртінші бөлімі – Иисус Христостың азабы мен өлімі
туралы. Бұл күнәні өтеу догматы болып есептеледі.
Бесінші бөлім – Иисус Христостың қайта тірілуі жөнінде.
Алтыншы бөлімінде Иисус Христостың аспанға берілуі.
Жетінші мүшесі Иисустың болашақта жер бетіне қайта оралуы туралы.
Сегізінші мүшесі – Қасиетті Жанға сенім туралы.
Тоғызыншы бөлім – адамның шіркеуге қатысы жайында.
Оныншы бөлімінде – “Крещениенің” мәні туралы.
Он бірінші мүшесі – болашақтағы өлгендердің толығымен тірілуі туралы.
Он екінші бөлімінде - өмірдің мәңгілігі туралы.
Христиан дінінің философиялық және теоретикалық бағытындағы дамуына
Қасиетті Августин ерекше роль ойнады. 5 ғ. шекарасында ол діннің білімнен
күштілігі идеясын уағыздайды. Адамның ақылы үшін нақтылық өте қиын нәрсе,
себебі оның түп негізінде Құдай жатыр.
Православиеде Құдайға сенушілерге шіркеу атынан ерекше рақымшылдықтың
түсетіні айтылады. Шіркеу 7 басты таинствоны мойындайды:
Крещение, ол бойынша адам Құдай-Әке және Құдай-Баланың шақыруымен суға
3 рет батырылғанынан соң рухани өмірге ие болады.
Причащение таиствосында сенуші нан мен шарап күйінде Мәңгі өмір үшін
Христостың қаны мен денесіне сіңеді.
Покаяние мен исповедь таинствосында – Иисус Христос атынан күнәларды
кешіретін уағыздаушы алдында өз күнәларын мойындау керек.
Священство таинствосы епископ арқылы жүзеге асады. Ол сенушілерді діни
қызметкерлер қатарына қосады.
Неке таинствосы бойынша храмда ер адам мен әйел арасындағы некелік
одаққа алғыс айтылады.
Елеосвящение (соборование) таинствосында денені елеймен жағу арқылы
Құдайдың барлық дене және рухани аулуларды емдей алу қасиеті сөз болады.
Киевтің князь ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Қоғамның рухани дамуындағы Ислам дінінің орны мен ролі
2. Христиан дінінің ағымдарына сипаттама
3. Үнді – будда мәдениеті
Кіріспе
Қазақстанның кеңестiк мектептерiнде коммунистiк идеологияның нұсқауымен
дiннiң адамзат тарихындағы рөлi терiс түсiндiрiлдi. Дiн – адам санасын
ұлайтын, жаңалыққа, ғылымға қарсы, барлық өзгерiстердiң, табыстардың бәрiн
Құдай жасап отыр деп түсiндiретiн, нағыз керiтартпа,үстем таптың жоғын
жоқтаушы, соның сойылын соғушы деген сипатта оқытылып, дiннiң қызметiне
терiс баға берiлдi. Осының салдарынан Кеңес елi халықтарының, соның iшiнде
Қазақстан халықтарының да бiрнеше ұрпағы атеистiк (дiнге қарсы) рухта
тәрбиеленедi. Қазiргi кездегi елiмiз халықтары арасында адамгершiлiкке
кереғар өрескел тәртiпсiздiктердiң: түрлi бұзақылықтардың, әсiресе,
ұрлықтың, зорлықтың, нашақорлықтың, араққұмарлықтың, жезөкшелiктiң
көбеюiне сол дiнсiздiк тәрбиесiнiң әсер еткенi сөзсiз.
Бұл айтылғандарға ислам дiнi мысал бола алады. Ислам қазақ тарихында үнемi
өркендетушi рөл атқарған. Ислам–жеке адам мен қоғамды түзететiн, әлеуметтiк
бақытқа, шынайы бостандыққа және бiрлiк-татулыққа жеткiзетiн құрал, iзгi
жол, даналық. Осыны түсiнiп бағалай бiлген Жүсiп Баласағұн ХI ғасырдың
өзiнде ислам руханиятын Құтты бiлiк деп атап, оның мемлекетке зор пайдасы
бар екендiгiн дәлелдеген.
Қоғамның рухани дамуындағы Ислам дінінің орны мен ролі
Қазақстан тәуелсіздік алғалы 12 жыл ішінде өзінің нағыз демократшыл ел
екендігін және де ішкі, сыртқы саясатының адамгершілігімен сүйіспеншілігін
көрсете білді. Республика халқының рухани өмірінде ірі өзгерістер өтіп
жатыр, және де осы өзгерістерге басты себепкер еліміздің басшысы болғаны
қуантады. Бірақ та, қанша дарынды болғанымен, бір адамның қолынан қоғамды
өзгертуі мүмкін емес, өйткені қоғам жақсы жаққа өзгеруге өзі ұмтылу керек.
Біз көп ұлтты елде тұрамыз, сондықтан халықаралық достыққа ұмтылуымыз
керек, өйткені тек бейбітшілік заманда ғана әр халықтың рухани және
үлесімді дамуына болады.
Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбар айтқан: "Біріншіден өзіңді өзгертуің керек,
өйткені өзіңнің сырыңды түсіну - ол Аллаһ тағаланы түсіну деген сөз". Біз
қауіпті жан-жағымыздан іздейміз, ал ол өзіміздің ішімізде. Бұл қауіптің
түбірі-дұрыс емес көзқарастан, сөзден, қимылдан, және де сол қауіп адамның
рухани көзқарасының өзгеруіне алып барады.
Ислам діні бұл өмірді бағалау керектігін, және де өз өмірі мен достарының,
туыстарының жағдайын жақсарту керектігін айтады. Ислам діні барлық
адамзатқа бірдей ереже жасап, барлығы биік ұмтылыста болу керектігін
атайды. Ислам адам табиғатының барлық элементтер мен жан-жақты дамуында
керек рухани және материалдық ерекшеліктеріне көңіл бөледі. Ол адамды биік
ұмтылыстарға тартып, бірақ та материалдық түптерін тауып тастамайды. Ол
адамнан таза және ұстамды болуды, сонымен қатар оның сұранысын қамтиды.
"Аллаһтың құлдарына көркем етіп шығарған нәрсесін және берген жақсы
несібелерін кім арам етті. Бұл несібе дүние тіршілігінде иман келтіргендер
үшін" (7 сүре, 32 аят). Ислам діні біздің материалдық өмірімізде тек қана
ойлар тізбегі ғана емес. Ислам - адам өмірінің көрсеткіші. Ол адамдардың
адаммен қоғамды байланыстырып, оларды нендей рухани биіктіктерге көтереді.
Ислам діні байлық пен бақты бақыттың түбірі деп санамайды. "Негізінде
малдарыңды және балаларыңды сын деп біліңдер. Аллаһтың қасында зор сыйлық
бар" (8 сүре, 28 аят). Адамның табиғатын шынайы талдап, ол өзінің
уағыздарын жасайды. Сол уағыздары аркылы ол жекеше, қоғамдық, және
ұлтаралық байланыстардың тұрақты болуын қамтиды. Ислам діні адамды
материалдық және қаржылай мақсатына жетуді ғана ұйғармай, сонымен қатар
рухани кеңістікке де жайғастырады. Ол жерде Құдай заңдары, мораль, рухани
бастамалар басшылықты басқарады. Ислам дінінің заңдары басшылық етіп
өздеріне адам табиғатын алады. Ислам діні кең пейілді рухани бай қоғамға
ұмтылады. Сондықтан ол бір адамның ішкі өмірімен қоса, қоғамның сыртқы
өмірін сатылайды. Ол кіші мен үлкеннің, табиғат заңымен рухани байлықты
бірегей мен қоғамның, дінтану мен философияның арасына тәртіп келтіреді.
Ислам діні адамдардың табиғат заңдарына қарсы шықпауына ықпал жасайды
өйткені қарсы шығу деген адамның жасаған нәрселерінің тас-талқанын
шығарады.
Ислам философиясы адамды қоршаған ортада биік бағалайды. Ол қоғамда
материалдық жағдайдың жақсаруымен қатар, моральдық, рухани биіктіктерді
заңдастырады. Әр адамның жағдайы жақсы биік деңгейде болғанымен тұрмай оның
ойшыл, рухани, моральды, жағынан да биік көрсеткіштер болуы тиіс, өйткені
олар әр адам қоғам үшін, қоғам әр адам үшін өмір сүру керектігін
уағыздайды. Белгілі жазушы Бернард Шоу өзінің "Мұхаммед Аллаһтың елшісі"
атты кітабында былай деген: "Мен ылғи Мұхаммедтің дінін, оның үлкен күші
мен парасаттылығы үшін сыйлаймын. Менің ойымша біздің тағдырымыздың сан
алуан кедергілерін шешуде, және мәдениетті ажырата білудегі жолдарды ең
дұрыс деп шешетін осы бір ғана Ислам діні деп ойлаймын, және де
Европалықтар бірінен кейін бірі келіп осы Ислам дінін қабылдайды деп көзім
жетіп түр".
Халқымыз жыл сайын желтоқсанның 16-17 күндері мемлекетіміздің
тәуелсіздігін алған күнін үлкен қанағаттанғандықпен мерейлене тойлайды.
Бұл тәуелсіздік – барлық халқымыздың, бүкіл ұлтымыздың басым көпшілігінің
қаншама ғасырлар бойы, қаншалықты қиыншылықтар (Ақтабан шұбырынды, 300
жылға жуық бодандық, аштық нәубеті, қызыл қырғын, дінге қарсы қысым) болса
да жүректерінен Алланы шығармай, Аллаға ғибадат құлшылық жасағандары үшін,
хандарымыз бен билеріміздің, зиялыларымыздың, батырларымыздың еліміздің
егемендіні үшін, халқымыздың бостандығы жолына сарп еткен жанқиярлық
еңбектері үшін Алланың халқымызға, ұлтымызға тартқан сыйы. Ендігі жерде
Алладан еліміздің осы егемендігін, мемлекетіміздің осы тәуелсіздігін
баянды етуін күндіз-түні тілеуіміз керек.
Алланың мәрхаметінің арқасында Елбасымыз бастап, басқарып елімізде
экономиканың нығаюына, халықтың әл-аухатының жақсаруында, білім менен
ғылымның дамуында, мәдениетімізбен өнеріміздің өркендеуіне, отан қорғау
саласында оң өзгерістер, қол жеткен жетістіктер бар.
Осы жетістіктеріміздің жетіле түсуі үшін, еліміздің егемендігі мен
мемлекетіміздің тәуелсіздігі нығая түсіп баянды болуы үшін халқымыздың,
ұлтымыздың рухани жайы да Алла көрсеткен, Алла талап еткен жолмен өркендеп
баии түсуі қажет.
Еліміздегі әрбір адамның жан дүниесі жаңа заманға сай жаңарып, пиғыл,
пейіл, ықылас, ниет Алла нұсқаған адамгершіліктің жоғарғы дәрежесіне
көтерілуі керек. Әрине бұл оңай нәрсе емес. Өйткені жүздеген жылдар патша,
Кеңес үкіметтерінің ұлтымыздың ой өрісінен, жүрегінен ислам діні Аллаға
сиынушылықты аластатуының, тек қана билеп-төстеушілерге табынушылықты
қалыптастыруының салдарынан еліміздегі көпшілік адамдарда құлдық,
жалданымпаздық, жағымпаздық мінез-құлық етек алды. Ал Кеңес Одағы
күйрегеннен кейінгі өтпелі кезенде сауда-саттықтың, бәсекелестіктің,
дүниеқоңыздықтың өрістеуінен кей адамдарда пайдакүнемдік, дөрекілік,
өркөкіректік, қаскүнемдік мінез-құлық қалыптаса бастады.
Бір мезет идеологиядан тыс кеңістікте қалған халыққа исламға жат дінді
уағыздаушылар белсене кірісе бастады. Бостандықты, демократия деген үғымды
теріс түсінгендер араққұмарлыққа, нашақорлыққа, иманды-лыққа жат
кәсіптерге, қылмыскерлікке бой алдырып, келеңсіздіктер кеңінен етек ала
бастады.
Міне осы жағдай еліміздің егемендігіне, мемлекетіміздің тәуелсіздігіне
қауіп туғызады. Сондықтанда осы қауіп-қатерге қарсы шаралар жүзеге асырылуы
қажет. Бұған жеткізетін сара жол— Ислам діні.
Ол Алла сендерге жерді тұрақ, көкті күмбез қылды. Сондай-ақ сендерді
бейнелегенде көркем бейнеледі. Және де таза нәрселерден қорек берді. Міне
осы Алла Раббыларың. Төтенше ұлы Алла, бүкіл әлемнің Раббы. Ол тірі Алладан
басқа ешбір тәңір жоқ. Ендеше дінді Оған арнап, нағыз ынтамен өзіне
жалбарынындар. Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббына ылайық. (40-С, 64, 65-
А.) (474 бет). Міне осы аяттарда Алланың құдірет, хұзұр дәрежесі
сипатталып, қоғамдағы адал ниетті, ақ пейілді адамдардың қандай болуы
керектігі айқын айтылған.
Еліміздің егемендігі мен мемлекетіміздің тәуелсіздігі баянды болуы үшін әр
азамат осы талапқа сай болуы қажет.
Ол үшін әркім Алладан осындай талаптың бар екендігін, оны орындау міндетті
екенін түсініп, түйсінуі керек. Бұған қол жету үшін әр адам Алланың. Құран
Кәрім Кітабын өзі оқып түсінуі қажет. Осы тұрғыдан еліміздің әрбір
отбасында арап тілінде, қазақ тілінде, орыс тілінде (қазақ-ша жетік
білмейтіндер үшін) текке берілген Құран Кәрім болуы ұйымдастырылса,
мектептерде, институттарда дін тану сабақтарын өткізуді тиісті
министрліктер жүзеге асырса өте дұрыс болар еді.
Қазақстан мұсылмандар діни басқармасы еліміздегі дін мәселесіне қазіргіден
де батылырақ иелік жасап, арнаулыда айқын жүйемен пәрменді түрде жүмыс
жүргізсе дейміз.
Олай дейтініміз халқымыздың қазіргі кезеңде рухани қарулануға мұқтаждығы,
сұранымы байқалады. Оның үстіне Алланың өзі жеткізген еліміздің егемендігі,
мемлекетіміздің тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін де бұл жүмысқа үлкен
қажеттілік туындап түр. Әр нәрсенің өзінің сәтті тұстары болады. Ислам
дінін елімізде өркендетудің сәтті мезеті осы кез. Бұдан кеш уақытқа
қалдыруға болмайды. Жүйелі түрде жүргізу дегенде көңіл аударатын кейбір
мәселелер:
Алланың Құран Кәрім Кітабымен әрбір отбасын текке қамтамасыз ету;
Бұған қатты көңіл аударудың қажеттігін, әрбір адам Құран Кәрімді өз қолымен
ұстап, өз көзімен бірнеше қайталап пейілмен, зейінмен, ынта қойып оқып
шықса сонда оның мазмұнына, маңызына жете түсінеді. Алламен тікелей
сөйлескендей сезінеді. Артық айтсақ Алладан кешірім сұраймыз. Моллалар мен
имамдар жекелеген аяттарды айтып отырғанда кейбір адамдар оны молдалар
өзінің кәсібін дәріптеп отырғандай көреді. Дінді дін үшін уағыздап отыр деп
те есептейді. Өзі оқығанда Құран Кәрімдегі аяттар оқушы мұсылманның өзіне
Алланың айтып отырғанын аңғарып мойындайды.
2. Христиан дінінің ағымдарына сипаттама.
Православие – христиан дінінің үш басты бағыттарының бірі болып
есептеледі. Тарихи түрде бұл христиандықтың шығыс тармағы ретінде
қалыптасты. Ол әсіресе Шығыс Еуропа, Таяу Шығыс, Балқан түбегі елдерінде
кеңінен таралған. “Православие” атауы ( грекше “ортодоксия”) алғаш рет ІІ
ғ. христиан жазушыларының еңбектерінде кездеседі. ІV-ХІ ғғ. Византияда
православие басты дін болған кезінде оның алғаш ресми негіздері қаланған
болатын. Првославиенің діни ілімі - қасиетті жазбалары (Библия) және
қасиетті преданиелерін (ІV-VІІІ ғғ. жеті ғаламдық соболардың шешімі,
Афанасий Александрийский, Ұлы Василий, Григорий Богослов, Иоанн Дамаский,
Иоанн Златоуст сияқты шіркеулік ірі авторитеттердің еңбектері) мойындау.
Бұл жазбалар православие дінінің негізін құрайды.
Никея мен Констанинопольдегі соборларда қабылданған Сенім Символында
бұл шіркеулік негіздер басты 12 бөлімде жинақталған:
Бірінші бөлімде Қасиетті үштіктің бірінші ипостасиі, әлемді жаратушы
Құдай туралы айтылады.
Екіншісінде Құдай Баласы – Иисус Христос туралы айтылады.
Үшіншісі – Құдай айналымының догматы ретінде қарастырылады. Ол бойынша
Иисус Христос Құдай бола тұра адам кейіпінде Дева Мариядан туады.
Сенім Символының төртінші бөлімі – Иисус Христостың азабы мен өлімі
туралы. Бұл күнәні өтеу догматы болып есептеледі.
Бесінші бөлім – Иисус Христостың қайта тірілуі жөнінде.
Алтыншы бөлімінде Иисус Христостың аспанға берілуі.
Жетінші мүшесі Иисустың болашақта жер бетіне қайта оралуы туралы.
Сегізінші мүшесі – Қасиетті Жанға сенім туралы.
Тоғызыншы бөлім – адамның шіркеуге қатысы жайында.
Оныншы бөлімінде – “Крещениенің” мәні туралы.
Он бірінші мүшесі – болашақтағы өлгендердің толығымен тірілуі туралы.
Он екінші бөлімінде - өмірдің мәңгілігі туралы.
Христиан дінінің философиялық және теоретикалық бағытындағы дамуына
Қасиетті Августин ерекше роль ойнады. 5 ғ. шекарасында ол діннің білімнен
күштілігі идеясын уағыздайды. Адамның ақылы үшін нақтылық өте қиын нәрсе,
себебі оның түп негізінде Құдай жатыр.
Православиеде Құдайға сенушілерге шіркеу атынан ерекше рақымшылдықтың
түсетіні айтылады. Шіркеу 7 басты таинствоны мойындайды:
Крещение, ол бойынша адам Құдай-Әке және Құдай-Баланың шақыруымен суға
3 рет батырылғанынан соң рухани өмірге ие болады.
Причащение таиствосында сенуші нан мен шарап күйінде Мәңгі өмір үшін
Христостың қаны мен денесіне сіңеді.
Покаяние мен исповедь таинствосында – Иисус Христос атынан күнәларды
кешіретін уағыздаушы алдында өз күнәларын мойындау керек.
Священство таинствосы епископ арқылы жүзеге асады. Ол сенушілерді діни
қызметкерлер қатарына қосады.
Неке таинствосы бойынша храмда ер адам мен әйел арасындағы некелік
одаққа алғыс айтылады.
Елеосвящение (соборование) таинствосында денені елеймен жағу арқылы
Құдайдың барлық дене және рухани аулуларды емдей алу қасиеті сөз болады.
Киевтің князь ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz