Кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау туралы

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

НЕГIЗГI БӨЛIМ

1. ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ РОЛІ ... ... ...5

2. КӘСIПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ... ... ... ... ... ... ...10

3. АКТИВIНIҢ ҚҰРАСТЫРЫЛУ
МЕН ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ДИНАМИКАСЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... 11

4. КӘСIПОРЫННЫҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17

5. ҚАРЖЫ КӨРСЕТКІШТЕРIН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржыльқ тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз мiндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Нарық жағдайында ең бірінші өнімді өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушьшармен, несие берушілермен, жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, Оның материалдық-техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметгік климатты жақсартуға және басқаларға мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет.
Курстық жумыстың мақсаты- кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау.
Талдауды жүргiзу үшiн келесi сұрақтар қарастырылды :
-қаржылық жағдайдың мәнi
- талдаудың ақпараттық негiзi
-баланс активтерiнiң құрылымының динамикасын талдау
-баланс активтерiнiң құрылымының көздерiнiң құрамы
- кәсiпорынның табыстылығының көрсеткiштерiн талдау.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржыльщ тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз мщцеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Кәсiпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргiзгенде баланс көрсеткiштермен қатар қаржылық есеп берудiң басқа да нысандарының көрсеткiштерiн қолдану қажет, әсіресе кәсіпорынның жыл бойғы бар-лық табыс сомасын осы кәсіпорынның езінің қызметін жүргізу үшін жұмсалған барлық шығындар сомасымен салыстырудан тұратын қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның баланстан айырмашылығы ол кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып қалған қаржылық жағдайы емес, ол капитал қозғалысы, есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық нәтижесі болып табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл құжат талдаушы адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады. Ол бұл кәсіпорын табыс немесе (шығын) зиян әкеле-тіндігін анықтау үшін табыстар мен шығындар туралы жеткілікті мөлшерде бөлініп алынған анық көрсеткіш-тердің көмегімен белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның қызмет нәтижесіне баға береді. Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты нысаны ретінде бөліп қарастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян туралы есепке біршама басымдылық берілуі кездейсоқ емес
Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын, оны төмендету жолдарын іздестіретін экономикалық қызметтің белімшелері болады. Бірақ белгілі бір мөлшерде бұл жұмыс, инфляциясының әсері және шикізат пен отынэнергетика ресурстарында бағаның өсуімен өзінің маңызын төмендетеді. Бағаның күрт өсуі және кәсіпорынның меншікті айналым қаражаттарының жетіспеуі жағдайында өзіндік құнның төмендеуі нәтижесінде табыстың өсімі мүмкін емес.

1. К.Ш.Дүйсенбаев , Ө.Т.Төлегенов , Ж.Г .Жумагалиева
Кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау .
Алматы : Экономика 2001
2. Н.А.Сафонова Экономика предприятия
Алматы : 2002
3. А.Тiлегенов, Ж.Нұрғазиев
Кәсiпорынның қаржылық жағдайын ұйымдастыру
Алматы : Экономика 1999
4. С.М. Орақбаев , Ғ.Л. Тойғанбаев , Ғ.К. Құнтақбаев
Кәсiпорынды басқару
Алматы : Экономика 2000

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛIГI

Қаныш Сәтбаев атындағы
Қазақ Ұлтық Техникалық Университетi

Кафедра _______________________________

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: КӘСIПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

Оқытышы

__________________________
ғыл.дәрежесi,атағы

Студент

Мамандығы

Тобы

АЛМАТЫ,

МАЗМҰНЫ

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 3

НЕГIЗГI БӨЛIМ

1. ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ РОЛІ ... ... ...5

2. КӘСIПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ... ... ... ... ... ... ... 10

3. АКТИВIНIҢ ҚҰРАСТЫРЫЛУ
МЕН ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ДИНАМИКАСЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... 11

4. КӘСIПОРЫННЫҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

5. ҚАРЖЫ КӨРСЕТКІШТЕРIН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .19

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .25

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..27

КIРIСПЕ

Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржыльқ
тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің
қарыз мiндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз
етілуін көрсетеді.
Нарық жағдайында ең бірінші өнімді өткізуден түсетін табыстың
тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушьшармен,
несие берушілермен, жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін
жеткілікті дәрежеде болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы
үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан
кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, Оның материалдық-техникалық
базасын жаңартуға және де әлеуметгік климатты жақсартуға және басқаларға
мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет.
Курстық жумыстың мақсаты- кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау.
Талдауды жүргiзу үшiн келесi сұрақтар қарастырылды :
-қаржылық жағдайдың мәнi
- талдаудың ақпараттық негiзi
-баланс активтерiнiң құрылымының динамикасын талдау
-баланс активтерiнiң құрылымының көздерiнiң құрамы
- кәсiпорынның табыстылығының көрсеткiштерiн талдау.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржыльщ
тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің
қарыз мщцеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Кәсiпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргiзгенде баланс
көрсеткiштермен қатар қаржылық есеп берудiң басқа да нысандарының
көрсеткiштерiн қолдану қажет, әсіресе кәсіпорынның жыл бойғы бар-лық табыс
сомасын осы кәсіпорынның езінің қызметін жүргізу үшін жұмсалған барлық
шығындар сомасымен салыстырудан тұратын қаржы-шаруашылық қызметінің
нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның баланстан айырмашылығы ол
кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып қалған қаржылық жағдайы емес, ол
капитал қозғалысы, есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық нәтижесі болып
табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл құжат талдаушы
адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады. Ол бұл
кәсіпорын табыс немесе (шығын) зиян әкеле-тіндігін анықтау үшін табыстар
мен шығындар туралы жеткілікті мөлшерде бөлініп алынған анық көрсеткіш-
тердің көмегімен белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның қызмет нәтижесіне баға
береді. Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты нысаны ретінде
бөліп қарастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян туралы есепке
біршама басымдылық берілуі кездейсоқ емес
Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын,
оны төмендету жолдарын іздестіретін экономикалық қызметтің белімшелері
болады. Бірақ белгілі бір мөлшерде бұл жұмыс, инфляциясының әсері және
шикізат пен отынэнергетика ресурстарында бағаның өсуімен өзінің маңызын
төмендетеді. Бағаның күрт өсуі және кәсіпорынның меншікті айналым
қаражаттарының жетіспеуі жағдайында өзіндік құнның төмендеуі нәтижесінде
табыстың өсімі мүмкін емес.

1. ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ РОЛІ

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынньщ қаржылық жағдайын талдаудың
маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ
олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және де басқа
контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері
үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас
бұрын, "қаржылық жағдай" дегеніміз немесе "қаржылық жай-күй" дегеніміз не,
соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл
ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А.Д. Шеремет "Кәсіпорынның қаржы
(актив-тер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қальштастыру
көздерімен (меншіктік капитал және мін-деггемелер, яғни пассивтер)
сипатгалады" деп жазған.
Профессор Н.А Русак бұл ұғымды былайша анықтайды: Кәсіпорынның қаржылық
жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипат-талады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық
және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз
етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-
ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу
қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы
төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді".
В.М. Радионова мен М.А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы "қаржы
ресурстарының қалаптасуымен, таратылуы және пайдалануымен көрсетіледі" деп
жазады.
М. Н. Крейнина , А.И. Ковалев және В.П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын
былайша түсіндіреді: "Қаржылық жағдай - бүл қаржы ресурстарының
қолдануларын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын
көрсеткіштер жиынтығы".
Профессор И.Т. Балабанов "Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы - бүл
оның қаржы бәсекелетік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлем қабілет-
тілігі, несие қабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капи-талды пайдалану,
мемлекет алдында және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз
міндеттемлерін орындау. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайьш
талдаудың келесі түрлерін жүргізеді: табыс-тылық пен рентабельділік;
қаржылық тұрақтылық; несие қабілеттілігі; капиталды пайдалану; валюталық
өзін-өзі өтеу" - деп жазады
С.А. Стуков осы ұғым бойынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен баяндайды:
"Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - бүл бірқатар көрсеткіштермен сипатталатын
оның саулығы мен өмір сүру қабілеттілігін кешенді түрде бағалау".
Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып отырған ұғым мәнін жеткілікті
дәрежеде ашпайды, бірақ олардың әрқайсысында бүл үғымды дәлірек анықтауға
мүмкіндік беретін үтымды түжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен
есептелетін бірыңғай көрсеткіштерге қарағанда (мысалы, еңбек өнімділігі,
қор қайтарымдылығы, өзіндік құн, жалпы табыс, тиімділік) қаржылық жағдай
түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтиже-сінде және олардың жалпы бағалауға
тигізетін әсерін зерттеу негізінде анықталатыны анық. Қорыта келе,
кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға
аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы , кәсіпорынның
сенімді болуын, түрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.
Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін
және оның төлеу қабілетгілігін көрсетеді.
Осы берілген түсініктерге сүйене отырып, біз бұл ұғымды былай анықтауды
ұсынамыз:
Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы нені білдіреді? Бұл сұрақ та арнайы
оқулықгарда түрліше түсіндіріледі. Бір авторлар қаржылық тұрақтылықты "өз
қаражаттарын шебер пайдалану қабілеттілігі, жұмыс процессінде үздіксіздігін
қамтамасыз ететін қаржының жеткілікті болуы" деп тусіндіреді... Қаржылық
тұрақ-тылық - меншікті және қарыз қаражаттарының байланысы деп жазады .
Енді біреулер "өз қаражаттары есебінен активтерге (негізгі қорлар,
материалдық емес активтер, айналым қаражатгары) жіберілген қаражаттарды
жабатын, сон-дай-ақ өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыз-дарға жол
бермейтін және де өз міндеттемелерін уақ-тысында қайтаратын шаруашылық
субъектілері қаржылық тұрақты болып табылады" деп жазады .
Бұл ұғымды А.Д. Шеремет пен Р.С. Сайфуллин өте ықшам түрде анықтайды.
Олардың ойынша "Қаржылық тұрақтылық - бұл әрдайым төлем қабілеттілігін
кепілдендіретін кәсіпорынның белгілі бір шоттар жағдайы".
В.М. Родионова мен М.А. Федотова бұл ұғымды келесідей түсіндіреді:
"Кәсіпорында тұракты қалыптас-қан табыстың шығыннан артуының өзіне тән
айнасы -қаржылық тұрақтылық болып табылады. Ол ақша қара-жаттарын еркін
пайдаланып, оларды тиімді қолдану арқылы өндіру мен өнімді өткізу
процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін, сондай-ақ қәсіпорынды кенейтуге
және жаңартуға қажетті шығындарын қаржыланды-ратын кәсіпорынның қаржы
ресурстық жағдайын сипат-тайды. Қаржылық тұрақтьшық кәсіпорынның жалпы
тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады". Осы еңбегінде бұл авторлар
одан әрі мына анықтаманы келтіреді.
"Кәсіпорынның қаржылық түрақтылығы - бұл тэуекелділіктің мүмкін болатын
деңгейінде телем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып,
табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның
дамуын көрсететін қаржы ресурсының жағдайы".
В.Г. Артеменко мен М.В. Беллендир бұл ұғымды бьшай түсіндіреді: "Қаржылық
тұрақтылық - бұл табыс-тың шығыннан тұрақты дәрежеде артуы. Ол
ақша қаражаттарын еркін пайдалануды қамтамасыз етеді және оларды тиімді
пайдалану арқылы өндіру және өнімді сату процесінің үздіксіз болуына
жағдай жасайды. Сондықтан да қаржылық тұрақтылық барлық өндіріс-
шаруашылық қызметі процесінде қалыптасады және кәсіпорынның жалпы
тұрақтылығының негізгі бөлігі больш табылады" . Ал кәсіпорынның жалпы
қаржылық тұрақтылығы, ол ең алдымен әрдайым табыстың шығыннан артуын
қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысьш көрсетеді. Нарық жағдайында ол
ең бірінші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табыстың
тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемле-кетпен, жабдықтаушьшармен,
несие берушілермен, жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін
жеткілікті дәрежеде болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы
үшін барлық есеп айы-рысулар мен барлық міндеттемелерді
орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, Оның материалдық-
техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметгік климатты жақсартуға және
басқаларға мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет.
Айта кету керек, біз қаржылық тұрақтылық ұғымын қарастырғанда соңғы
айтылған авторлардың көзқарастарын бөлек қарастырдық, әйткенмен біз олардың
кейінгі шешімдерімен келісе алмаймыз. "Қаржылық тұрақтылықтың мәні - қаржы
ресурстарын тиімді қалыптастыру, тарату және пайдаланумен анықталады" -деп
жазады В.Т. Артеменко мен М.В. Беллендир .
Э.А. Маркарьян мен Г.П. Герасименко да . дәл осындай көзқараста .
"Кәсіпорынның өз міндеттеме-лері бойынша есептесу мүмкіндігі" немесе
"Сауда, несие және басқа да төлем сипатындағы операциялардың нәтижесінде
пайда болатын кәсіпорынның төлем міндеттемелерін уақтылы және толық орындау
мүмкіндігін көрсететін төлем қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылықтың сыртқы
көрінісі болып табылады" . Кәсіпорынның жұмысы нарық жағдайына өтумен бірге
оның қаржылық жағдайы және оны сауықтыру жолдарын іздеу жөніндегі сұрақтар
да шиелінісе түсті.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайына көптеген факторлар әсер етеді,
оларды В.М. Радионова және М.А. Федотова келесідей гүрлерге жіктейді:
• пайда болу орнына байланысты - ішкі және
сыртқы;
• нәтижесінің маңыздылығына байланысты - негізгі
және негізгі емес;
• құрылысы бойынша - қарапайым және күрделі;
• әрекет ету уақыты бойынша - тұрақты және
уақытша.
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты
болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес.
Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорын-ның тұрақтылығы ең бірінші
өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген өнім мен көрсетілген
қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ, тұрақты және айнымалы
шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз
байланысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі -
активтердің тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару
стратегиясын дұрыс таңдап алуы болып табылады. Ағымдағы активтерді басқару
өнері - кәсіпорын шотында оның ағымдағы жедел қызметі үшін қажет болатын
қаржының ең төменгі сомасын ұстаудан тұрады.
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды фактор-ларының бірі - бұл қаржы
ресурстарының құрамы мен құрлымы, оларды басқару стратегиясы мен
тактикасының дұрыс таңдалып алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның
ішінде таза табысы қаншалықты көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне
алады.
Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен қатар оны тарату
құрылымы, әсіресе өндірісті дамытуға бағытталған бөлігі де өте маңызды
болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығындағы қосымша
жұмылдырушы (мобилизацияланушы) қаражаттар үлкен әсерін тигізеді. Кәсіпорын
ақша қаражаттарын қаншалықты көп тар-татын болса, оның қаржылық
мүмкіндіктері де соншалықты жоғары болады, алайда, сонымен бірге қаржы-лық
тәуекелділік те өседі - яғни кәсіпорын өз кредиторларымен уақытында
есептесе ала ма, жоқ па? -деген қауіп туады.
Және де бұл жерде кәсіпорынның төлеу қабілеттілігінің қаржылық кепілінің
бір түрі ретінде резерв-терге үлкен роль берілген.
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына
әсер ететін мынадай ішкі факторларды атап көрсетуге болады:
• кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
• шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құры-
лымы және оның жалпы төлем қабілеттілігі бар
сұраныстағы үлесі;
• төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
• шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен
салыстырғандағы динамикасы;
• қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен
құрылымын қоса алғандағы мүлік пен қаржы ре-
сурстарының жағдайы;
• кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері,
қоғамда үстемдік етуші техника мен технология, төлеу қабілеті бар сүраныс
және тұтынушылар табысының деңгейі, ҚР үкіметінің салық және несие саясаты,
кәсіпорынның қызметін бақылау жөніндегі заң актілері, сыртқы экономикалық
байланыс және тағы басқалар жатады.
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз
контрагенттерімен (салық органдары, банктер, жабдықтаушылар, сатып
алушылар, акционер-лер және тағы басқалар) өзара қарым-қатынасы үлкен эсер
етеді. Сондықтан да серіктестермен реттелген іскерлік қатынаста болу -
жақсы қаржылық жағдайдың бірден-бір шарты болып табылады. Әрине,
акционерлер өз жинақ қорларын тұрақты тиімділікке ие және дивиденттерді
ұқыпты төлейтін қаржылық тұрақты кәсіпорындарға салады Инвестициялық
тартымдылығы болуы үшін, тек бүгінгі күні ғана емес, болашақта да
кәсіпорынның қаржылық жағдайы көршісіне қарағанда жақсы болуы тиіс.
Сондай-ақ, бұл жыл сайын өз облигациясы бойынша белгілі бір пайызбен алғысы
келетін, ал заем мерзімі біткен уақытта - облигация құнын толық өтеуді
талап ететін облигация иелеріне де қатысты. Кез келген коммерциялық
кәсіпорын сияқты банктер де өз несие-лерімен тәуекел ете отырып несие
алушының өз қарызын уақытында және толық өтеуін қалайды, сондықтан оны беру
туралы шешім қабылдай отырып, кез келген банк өз клиентінің қаржылық
жағдайын және бұл қарыздың қамтамасыз етілуін тексереді. Басқаша айтқанда,
кәсіпорынның қаржылық жағдайы банктер осы кәсіпорынға несие беру орынды ма,
жоқ па, ал бұл сұрақты дұрыс шешкен жағдайда - қандай пайызбен және қанша
мерзімге деген сұрақтарды шешудегі негізгі белгі болып табылады.
Жабдықтаушылар мен түтынушылар сенімді және төлем қабілеттілігі жоғары

2. КӘСIПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЫЙҢ

Капитал - бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы
кәсіпорынның өзіндік қаражаты.
Көріп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның элементтері туралы бұл
анықтамалар біздің бухгалтерлік есеп теориясы бойынша оқулықтарымызда
берілген анықтамалардан өте ерекшеленеді. ҚР-дағы бухгалтерлік есеп туралы
заңды жасаушылар негіз ретінде батыс ғалымдарының еңбегін алып отыр.
"Қаржылық есептің, субъектінің қаржылық жағдайын бағалаумен байланысқан
негізгі элементтері - активтер, меншікті капитал және субъектінің
міндеттемесі" болып табылатынын айта келе, олар қаржылық есептің бұл
элементтеріне келесідей сипаггама береді.
Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорынның мүлкі, мүліктік, жеке
мүліктік емес иелігі және құқығы болып табылад
Міндеттеме - бұл тұлғаның (қарыз адамның) белгілі бір әрекетті басқа бір
тұлғаның (несие берушінің) пайдасына жасайтын міндеті - мүлікті беру, жұмыс
атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс-әрекеттен бас тарту,
ал несие берушінің қарыз адамнан езінің міндетін орындауын талап етуге
қүқығы бад.
Меншіктік капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан
кейінгі активтер .
Сонымен, қаржылық есептің негізгі элементтерінің анықтамасын түсіндіруде
батыс елдерінен ешқандай айырмашылық жоқ деп айтуға болады.
болатындай дәрежеде ашылуы тиіс" .

Кәсіпорын қызметінің нәтижесін, оның шаруашылық қаражаттарының "бағасын"
(гудвилл) едәуір бұрмалайды. Бұл кедергі баланс валютасының кәсіпорын
бағасының дәл құнын көрсетпейтіндігін дәлелдейді. Баланс жиыны кәсіпорын
активтері мен оны жабу көздерінің есептік бағасын ғана көрсетеді, ал осы
кезде бұл активтердің нарықтық бағасы мүлдем басқаша болуы мүмкін және
берілген активтің пайдалану мерзімі мен оның баланста
көрсетілуі қаншалықты ұзақ болса, есептік баға мен ағымдағы нарықтық баға
арасындағы айырмашылық соншалықты көп болады.
Баланс және қаржылық есеп берудің басқа да нысандары шаруашылық субъсктісі
қызметінің барльщ жақтарын толығымен көрсетпейді. Кәсіпорынның
қаржылық жағдайы мен оның өзгеру перспективасы тек қаржылық сипаттағы
факторлардың ғана емес, сонымен қатар көптеген құндық бағасы жоқ
факторлардың да ықпалында болады. Олардың қатарында: мүмкін болатын саяси
және жалпы экономикалық өзгерістер, саланы және кәсіпорынды
басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын қайта құру, меншік түрінің
алмасуы, қызметкердің кәсіби және жалпы білімдік дайындығы және тағы
басқалар. Сондықтан қаржылық есеп беруді соның ішінде бухгалтерлік балансты
талдау кешенді экономикалық талдаудың тек бір ғана бөлімі больш
табылады.
Осы шектеулерге қарамастан, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның қаржылық
жағдайын талдауды ақпараттық қамтамасыз етудің бірден-бір басты көзі болып
табылады, ал оны оқу осы талдаудың алғашқы сатысы
болып табылады.

3. АКТИВІНІҢ ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ДИНАМИКАСЫН ТАЛДАУ
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау -
кәсіпорынның барлық мүліктерінің және оның жекелеген түрлерінің абсолютті
және салыстырмалы арту немесе кему мөлшерін белгілеуге
мүмкіндік береді.
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау
барысында, осы активтердіц нақты қолда бары, құрамы, құрылымы және оларда
болған өзгерістер зерттеледі. Активтердің жалпы құрылымын және оның жеке
топтарын талдау, олардың рационалды таратылуын талқылауға мүмкіндік береді.
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін
болғандықтан, ол осы кәсіпорын жұмысының оң нәтижесін сипаттайды.
Алайда, кәсіпорын мүлік құныньщ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.