Отбасындағы бала тәрбиесі



1. Отбасындағы бала тәрбиесі;
2. Бала психикасының қалыптасуындағы ата.ана рөлі;
3. Ата .ана мен бала арасындағы қарым.қатынас.
Қоғамдық жаңғыру кезеңінде, Қазақстандағы әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың институттарының да жұмыс бағыты мен мазмұнына жаңа талаптар қойып отыр. Осының өзі қоғамдағы отбасының орны, оның басты міндеті – бала тәрбиесінде болған көзқарасты өзгертіп, жаңа тұрғыдан тану мәселесін туындатты. Қазіргі педагогика, қоғамтану, саясаттану, психология, философия, әлеуметтану, демография секілді ғылым салалары адамның дамып қалыптасуындағы отбасының өзіндік орнын баса көрсетуде.
Отбасында ата-ана өзінің баласын қандай адам етіп тәрбиелеуді өздері алдын-ала белгілейді. Отбасы тәрбиесінде қолданылатын әдістер де өзгеше екені белгілі. Онда баланың аз да болса өзіндік өмір тәжірибесі, әдет, дағдылары, құмарлығы мен қызығулары қалыптасады және ескертіні бар. Көптеген ғылыми-педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде қоғамдық мекемелердегі тәрбие қаншалықты ғылыми негізді болса да баланың дамып қалыптасуына отбасы тәрбиесінің ықпалының аса пәрменді болатынын көрсеткен. Бұлай болуының басты себебі – отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынас сипатында екені тағы белгілі. Алайда Кеңес одағы кезіндегі идеологияға байланысты отбасы тәрбиесі адам өміріндегі басты кезең емес, керісінше, оның құны төмендеп, қоғамдық тәрбиеге ерекше мән берілгені белгілі. Сол себепті Кеңес одағындағы азаматтардың өмірі туған күннен бастап алдын-ала жоспарланатын – ясли, балабақша, бастуыш мектеп, орта мектеп, кәсіптік орта оқу орындары, жоғары мектеп т.б. баланы отбасында емес, мектепте тәрбиелеу, оқыту арқылы ұйымдастыру бағдарламалары жасалып жұмыс жүргізіле бастады.
1994 жылды БҰҰ Халықаралық отбасы жылы деп белгілеп әлемдік қауымдастықтың бұл мәселеге мән беруін көздеген еді. Осы шараның нәтижесі ретінде қазіргі күні Қазақстанда «Отбасы және демография», «Отбасын әлеуметтік қамсыздандыру қоры», «Ана және бала денсаулығы» секілді ұйымдар қызмет етуде. Атаулары көрсетіп тұрғандай бұл ұйымдардың әрқайсысының өз функциясы бар болғанымен олар ата-аналардың педагогикалық сауатын ашу, отбасы тәрбиесінің шарттарымен қаруландыру мәселесін шешпейді. Баланың отбасынан қашықтап, оның ықпалынан сырт қалуының психикасына әсерін Т.В.Лодкина, А.И.Захаров, В.С.Мухина, Е.О.Смирновалар атап көосеткен. А.Н.Леонтьев, С.А.Козлова, балаға отбасы жылулығының ықпалын атап өткен. Жақын адамдардың ықпалын баланың алдымен сезініп, түйсінуі және сөз түрінде бейнелеуінің маңызын А.В.Запорожец, А.Д.Кошелева және т.б. белгіленген. Отбасы тәрбиесінің терең эмоциялы сипатын, қаны бір адамдар арасындағы сүйіспеншілік қарым-қатынасын ата-ана мен баланы жақындатуының маңызын – Ю.П.Азарова, И.В.Гребенников, Т.А.Маркова, А.Г.Харчев т.б. белгіленген. Қазіргі заман отбасыларының дефектілерін «неблагополучные» дейді М.И.Буянов ажырасудың бала психикасына ықпалын З.Матеичик, Х.Фигдор т.б. белгіленген. Екінші некенің бала тәрбиесіне, дамуына теріс әсерін Е.П.Арнаутова, А.И.Захарова, Е.И.Кульчицкая т.б. Жалғыз бала тәрбиесі туралы А.П.Усова, егіздер тәрбиесін Р.Скиннер, К.Витек т.б. зерттеген. Бала психикасының қалыптасуына ананың әсерін психотерапевт А.И.Захарова, психолог Д.Б.Эльконин, А.Я.Варга т.б. зерттеген.
1.Психология Жумасова. «Фолиант» баспасы 2006-жыл.
2.Қ.Сейталиев «Білім» баспасы.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Қоғамдық жаңғыру кезеңінде, Қазақстандағы әлеуметтік, саяси, экономикалық
қатынастардың институттарының да жұмыс бағыты мен мазмұнына жаңа талаптар
қойып отыр. Осының өзі қоғамдағы отбасының орны, оның басты міндеті – бала
тәрбиесінде болған көзқарасты өзгертіп, жаңа тұрғыдан тану мәселесін
туындатты. Қазіргі педагогика, қоғамтану, саясаттану, психология,
философия, әлеуметтану, демография секілді ғылым салалары адамның дамып
қалыптасуындағы отбасының өзіндік орнын баса көрсетуде.
Отбасында ата-ана өзінің баласын қандай адам етіп тәрбиелеуді өздері алдын-
ала белгілейді. Отбасы тәрбиесінде қолданылатын әдістер де өзгеше екені
белгілі. Онда баланың аз да болса өзіндік өмір тәжірибесі, әдет, дағдылары,
құмарлығы мен қызығулары қалыптасады және ескертіні бар. Көптеген ғылыми-
педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде қоғамдық мекемелердегі тәрбие
қаншалықты ғылыми негізді болса да баланың дамып қалыптасуына отбасы
тәрбиесінің ықпалының аса пәрменді болатынын көрсеткен. Бұлай болуының
басты себебі – отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынас сипатында екені
тағы белгілі. Алайда Кеңес одағы кезіндегі идеологияға байланысты отбасы
тәрбиесі адам өміріндегі басты кезең емес, керісінше, оның құны төмендеп,
қоғамдық тәрбиеге ерекше мән берілгені белгілі. Сол себепті Кеңес
одағындағы азаматтардың өмірі туған күннен бастап алдын-ала жоспарланатын –
ясли, балабақша, бастуыш мектеп, орта мектеп, кәсіптік орта оқу орындары,
жоғары мектеп т.б. баланы отбасында емес, мектепте тәрбиелеу, оқыту арқылы
ұйымдастыру бағдарламалары жасалып жұмыс жүргізіле бастады.
1994 жылды БҰҰ Халықаралық отбасы жылы деп белгілеп әлемдік қауымдастықтың
бұл мәселеге мән беруін көздеген еді. Осы шараның нәтижесі ретінде қазіргі
күні Қазақстанда Отбасы және демография, Отбасын әлеуметтік
қамсыздандыру қоры, Ана және бала денсаулығы секілді ұйымдар қызмет
етуде. Атаулары көрсетіп тұрғандай бұл ұйымдардың әрқайсысының өз функциясы
бар болғанымен олар ата-аналардың педагогикалық сауатын ашу, отбасы
тәрбиесінің шарттарымен қаруландыру мәселесін шешпейді. Баланың отбасынан
қашықтап, оның ықпалынан сырт қалуының психикасына әсерін Т.В.Лодкина,
А.И.Захаров, В.С.Мухина, Е.О.Смирновалар атап көосеткен. А.Н.Леонтьев,
С.А.Козлова, балаға отбасы жылулығының ықпалын атап өткен. Жақын адамдардың
ықпалын баланың алдымен сезініп, түйсінуі және сөз түрінде бейнелеуінің
маңызын А.В.Запорожец, А.Д.Кошелева және т.б. белгіленген. Отбасы
тәрбиесінің терең эмоциялы сипатын, қаны бір адамдар арасындағы
сүйіспеншілік қарым-қатынасын ата-ана мен баланы жақындатуының маңызын –
Ю.П.Азарова, И.В.Гребенников, Т.А.Маркова, А.Г.Харчев т.б. белгіленген.
Қазіргі заман отбасыларының дефектілерін неблагополучные дейді М.И.Буянов
ажырасудың бала психикасына ықпалын З.Матеичик, Х.Фигдор т.б. белгіленген.
Екінші некенің бала тәрбиесіне, дамуына теріс әсерін Е.П.Арнаутова,
А.И.Захарова, Е.И.Кульчицкая т.б. Жалғыз бала тәрбиесі туралы А.П.Усова,
егіздер тәрбиесін Р.Скиннер, К.Витек т.б. зерттеген. Бала психикасының
қалыптасуына ананың әсерін психотерапевт А.И.Захарова, психолог
Д.Б.Эльконин, А.Я.Варга т.б. зерттеген.
Отбасында бала тәрбиелеу ешкандай дайындықты керек етпейтін қарапайым
әрекет секілді болып көрінеді. Көпшілік қауымның осындай көзқараста екені
оларға қойылған сұрақтар мен өткізілген сауалнамалар, әңгімелерден белгілі
болды. Жалпы мектеп жасына дейінгі бала тәрбиесі, бастауыш мектеп жасындағы
бала тәрбиесі жан-жақты зерттеліп келгенімен ауылды жерлердегі ата-аналарды
отбасында бала тәрбиесін ұйымдастыруға даярлау не болмаса педагогика,
психология саласынан элементарлы болса білім беріп, сауатын ашу мәселесі
Отанымызда әлі күнге зерттелуге алынбаған. Сондықтан бұл мәселелер зерттеу
тақырыбының өзектілігін айқындайды.

Отбасы – шағын мемлекет. Себебі әр мемлекеттің өзіне тән сыртқы, ішкі
саясаты, кірісі мен шығысы болатыны сияқты әр отбасының да дәл сондай
болмыс-тіршілігі бар. Ол да өзінше басқаруды талап етеді. Сондықтан да қай
уақытта болмасын отбасының құрылымына зор мән беріліп, оның іргетасының
берік болуына атсалысу – әр отбасы мүшесінің міндеті. Осы турасында, яғни
ата-ана мен бала арасындағы байланыс, отбасындағы бала тәрбиесі жайында
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің ғалым-хатшысы,
филология ғылымдарының кандидаты, доцент Мустояпова Айнаш Төкішқызымен
жүргізген сұхбатымызды ұсынып отырмыз.
– Айнаш Төкішқызы, отбасы адам ғұмырының тірегі ғана емес, қоғамның да
басты негізі емес пе? Ендеше, бүгінгі отбасының қоғамдағы орны, өзіндік
үлесі қандай?
– Отбасының қоғамдағы рөліне толыққанды баға беруге болмайды, өйткені мұнда
негізгі адамгершілік құндылықтар, басқа адамдарға деген көзқарас, дәлірек
айтсақ, адамның қоғамдағы өмір сүру қабілеттілігі мен дағдысы қалыптасады.
Отбасында бала тәрбиесіне неғұрлым аз көңіл бөлінсе, оған соғұрлым қауым
ішінде өмір сүруге бейімделу қиынға түсіп, ол көп жағдайда ұжымда
(балабақша, мектеп және т.б.) өз орнын таба алмайды. Қоғам салауаттылығы,
оның өмір сүру шеңбері отбасында қалыптасатын адами құндылықтарға
байланысты болып келеді. Мысалы, көп отбасында материалдық құндылықтарға
табынушылық, басқа адамдардан өзін жоғары санау сияқты құбылыстар байқалып,
оның салдарынан баланың санасында тілегеніме қайтсем де қол жеткіземін
деген ой пайда болатындықтан, бұндай балалар қандай ұжым құрайтындықтары
айдан анық. Осыған орай қоғамдық институттарға міндет жүктейтін көп ата-
аналардың қателесетіндіктері туралы айту керек. Кейбір ата-аналардың
ойынша, балаға дәл сол мектеп, яғни қоғам тәрбие беруі қажет. Солай айта
отырып, олар, біріншіден, бала мектепке білім алу үшін келетінін,
екіншіден, уақытының көп бөлігін үйінде өткізіп, өз ата-анасын пір тұтып,
тәлім-тәрбие алатындығын естерінен шығарып алады. Сонымен бірге алты
жастағы баланың ой-санасы көп жағдайда қалыптасып қояды, сондықтан
мұғалімдерге, қажет болғанда, оны қайта тәрбиелеуге тура келеді. Егер
отбасында бала күнделікті ізгі істердің куәгері болмаса, оқушыны еңбекке
баулып, басқа балаларды сыйлап, жолдастарына көмекке келуге және т.с.с.
нәрселерге дағдыландыру арқылы мұғалімдердің көздеген мақсаттарына қол
жеткізулері мүмкін бе деген сұрақ туындайды. Ал, керісінше, отбасы мен
қоғам бірігіп, баланың бойында негіз қалаушы құндылықтарды қалыптастыруға
бар күштерін салса, көп нәрсеге қол жеткізуге болатын еді.
– Осы тұста отбасылық берекені қалыптастыруда қоғам қандай міндет атқаруда?
– Өз кезегінде қазақстандық отбасының жағдайы қоғамға байланысты болып
келеді. Бүгінде қоғамның өзінде жалпы адамзаттық құндылықтардың басым болуы
қажет екендігін айтпауға болмайды, әйтпесе бала өмірде оған ұластырылған
қасиеттер мен моральдік ұстанымдардың ылғи да құрмет пен табыс әкеле
бермейтіндігімен кездеседі. Соның салдарынан жан дүниесінде болатын
қақтығыс тұлғаның қалыптасуына өз кесірін тигізіп, өмірден түңілу немесе
басқа құндылықтарға бой алдыру деген құбылыстар пайда болады. Сондықтан
біздің, қоғам мүшелерінің, рухани ізгіліктің тұрақты құндылықтарын
насихаттап, ұстануымыз қажет, заңды сақтап, адамды оның әл-ауқаты мен
әлеуметтік жағдайына қарамастан сыйлап, өз еліміздің патриоты болып, өз
адамгершілігімізді бағалауымыз қажет. Әлеуметтік ортаның (достар, мектеп,
әріптестер) рөліне дәл баға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бала тәрбиесі және отбасы
Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының рөлі
Отбасы тәрбиесінің құралдары
Отбасы тәрбиесінің негізі
Отбасындағы проблемеларды анықтау, оларды шешу жолдары
Жанұяның педагогикалык процесін ұйымдастырудын теориялык негіздері
Ананың бала тәрбиесіндегі орны
Толық емес отбасындағы баланың психологиялық жағдайы
Қазіргі кездегі отбасының ерекшеліктері. Толық емес отбасынан шыққан балалардың психикасының даму ерекшеліктері
Толық емес отбасындағы бала тәрбиесінің кейбір проблемалары
Пәндер