Саяси көшбасшылық

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . . . . 3

1. Саяси көшбасшылық теориясының методологиялық аспектісі . . . 7

Көшбасшылық теориясы, концепциялары және типологиясы . . . …. . 7
Қоғамдағы саяси көшбасшылық теориясының зерттелуі……… . . . 17

2. XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақтың саяси көшбасшылығы… . . . … . . . 28

2. 1. Қоғамның жаңғыруындағы қазақтың саяси көшбасшылығының қалыптасу мәселелері . . . 28

2. 2. Қазақстан Республикасындағы жаңғыру кезендеріндегі-Ұлт басшысының инициативалары . . . 42

Қорытынды . . . ………. . . . 64

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . . . . 67

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі . Біздің еліміз Қазақстан Республикасы мемлекеттік тәуелсіздікке қол жеткізген құқықтық, демократиялық даму жолын таңдаған зайырлы ел. Қазақ елі өзінің ұлттық таңдауын жасаған бүгінгі жағдайда Қазақстанның саяси тарихының тек қазіргі таңдағы мәселелері емес, сонымен бірге өткен кезең оқиғалары да саяси өмір сферасымен топтастырыла, үлкен ыждағаттылықпен қайта зерттелінуде. Ел болып, бесігімізді түзеген бұл уақытта ұлт мүддесі жолында күрескен қазақ көшбасшылығы өкілдерінің қоғамдағы қызметі мен тағдырын зерттеп тануға да зор мүмкіндік туып отыр. Осымен байланысты қазақтың ұлттық саяси көшбасшылық өкілдерінің саяси көзқарастары мен халқымыздың тәуелсіздігі, ұлттық қазақ мемлекетін құру жолындағы қызметін зерттеу саясаттану ғылымындағы және қоғамдық-саяси өмірдегі өзекті мәселелердің бірі болып саналады.

XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақтың ұлттық саяси-көшбасшылығының қоғамдық-саяси қызметін зерттеу, белгілі дәрежеде, тарихи қоғамдық құбылыс ретінде оның табиғи болмысын, тыныс-тіршілігін, әлеуметтік күш есебінде биік қасиеттері мен кемшіліктерін де танып білу екендігі түсінікті. Басқаша айтқанда, бүгінгі ұрпақ үшін олардың қандай тарихи іс тындырғаны ғана маңызды емес, тура сондай дәрежеде олардың қайраткер адам ретінде бар болмысымен кім болғандығы да мәнді, өйткені барлық өркениетті елдерде әрбір ұрпақ өзінің ерекшеліктерін, борыш-міндеттерін ата-бабаларының салған сара жолын терең әрі толық түсіне алған.

Қазақ қайраткерлерінің күрес тарихы негізінен екі кезеңнен тұрады, алғашқысы, ұлттық-демократиялық бағыттағы Алаш қайраткерлерінің, ал екіншісі, кеңес дәуіріндегі жаңа, жас буын өкілдері жүргізген күрес кезеңі. Алаштың көрнекті жетекшілері Ә. Бөкейханов, М. Шоқайұлы, Х. Досмұхамедұлы, және т. б. ондаған қайраткерлер Петербург, Москва, Варшава, Қазан, Омбы мен Орынбордың жоғарғы оқу орындары мен училищелерін бітіріп шыққан, аса білімді адамдар еді. Күні кешеге дейін, азуын қайраған кеңестік үкімет басқарған жылдарда ұлттық тәуелсіздік үшін күрескен қазақ қайраткерлерінің өмірі мен қызметін зерттеу мүмкін емес болатын. Ал, жазыла қалған күнде де, міндетті түрде кемсітіліп, қорланған эпитеттермен берілетін еді. Қазіргі жағдай өткен кезең уақиғаларын жан-жақты әрі терең зерттеуді талап етеді. Өткенге деген парасатты көзқарас қана оны дұрыс түсінуге жол ашады, яғни, бізге қазақтың саяси көшбасшылық өкілдерінің саяси ұстаным-көзқарастары мен қызметтерін тереңірек ұғынуға мүмкіншілік береді. Бүгінгі таңдағы біздің шұғыл міндетіміз осы туған халқын азаттық жолындағы күреске бастаған қазақ зиялыларының қоғамдық-саяси қызметін әдәл баға беру болып табылады.

Бұл дипломдық жұмыс саяси көшбасшылық теориясына жете тоқталып, методологиялық негізін анықтай келе, XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақтың ұлттық саяси көшбасшылық өкілдерінің қоғамдық-саяси қызметіне саясаттану ғылымының бағыт-бағдары негізінде зерттеуге арналған. Саяси қайраткерлердің бүкіл саналы өмірі халқымыздың тәуелсіздігі жолындағы күреске бағытталды. Сондықтан да олардың саяси егемендік және ұлттық мемлекеттілік жолындағы қоғамдық саяси қызметін зерттеудің өзектілігі күмән тудырмайды.

XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақтың ұлттық саяси көшбасшылығының қызметі көп қырлы. Сондықтан да ол бір дипломдық немесе диссертациялық зерттеудің тақырыбы бола алмайды. Біз өз жұмысымызда мәселенің бір-ақ қырын, яғни қазақ зиялыларының белді өкілдері Ә. Бөкейханов, М. Шоқайұлы, Х. Досмұхамедұлы сынды тұлғалардың қоғамдық қызметі, саяси ұстанымдары, көзқарастары, қоғамдық саяси қызметін зерттеу тақырыбы етіп алдық. Әрине, тек бір ғана осы мәселенің өзін де бір дипломдық жұмыс көлемінде қарап шығу мүмкін емес.

Тақырыптың зерттелу деңгейі . XX ғасыр басындағы қазақ қайраткарлерінің қоғамдық-саяси қызметін зерттеудің тарихнамасын олардың өздері бастап берген болатын. Бұл ретте Әлихан Бөкейхановтың, Ахмет Байтұрсыновтың, М. Шоқайдың, Халел Досмұхамедовтың инициативаларын айтқан жөн. [1] . Ұлт қайраткерлері қоғамдық ойға қозғау салу, халық арасында саяси хал-ахуалды қалыптастыру мақсатымен патша өкіметінің отарлау саясатын әшкерелеп, қазақ қоғамындағы әкімшілік басқару жүйесі мен жер мәселесінің қиянатты жайларын талқылаған көптеген мақалалар жазды. Саяси күрескерлердің «Айқап» журналы мен «Қазақ» газеті және басқа да басылымдарда жарияланған шығармаларынан ғасыр басындағы қазақ қоғамдық-саяси ойының даму деңгейі мен бағыттарын және ұлт-азаттық қозғалыстың бастау көздерін танып білуге болады.

XX ғасырдың басында қазақ қайраткерлеріне қарсы саясат бел алады. 1922 жылдан бастап жоғарғы мемлекеттік билікте жүрген алашордашылардың көпшілігін қуғындау басталған болатын.

Отызыншы жылдардан соң қазақ саясаткерлерінің қоғамдық-саяси қызметін зерттеуге ресми түрде тыйым салынды. 1930-1932 жылдардағы сот процестері мен 1937-1938 жылдар аралығындағы қазақ зиялыларын жаппай жазалау саясатынан кейін, олардың көпшілігі қуғындалып, атылды, жер аударылды. Қазақ қайраткерлерінің өмірі мен қоғамдық-саяси қызметін зерттеу «жабық» тақырыптардың біріне айналды.

Сексенінші жылдардың соңында қазақ мәдениеті мен ғылымының көрнекті қайраткерлерінің шығармашылық мұрасын қайта қарау үшін Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті жанынан құрылған коммиссияның шешімімен сталиндік жазалау құрбаны болған қазақ зиялыларының шығармалар жинақтары жариялана бастады.

Сондай-ақ, бұл уақытта түрлі басылымдарда саяси қайраткерлердің қоғамдық-саяси қызметін талдауға арналған мақалалары жарық көрді.

Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін жариялаған 1991жылдан бастап зерттеліп отырған мәселе туралы толымды зерттеулер жүргізуге мүмкіншілік ашылды. Зерттеушілер қазақ қайраткерлерінің өмірі мен азаттық жолындағы күресін ұлттық мүдде тұрғысынан қарастыра бастады.

Осы кезеңнен бастап ұлттық саяси көшбасшылық өкілдерінің қоғамдық-саяси және мемлекеттік қызметін жаңаша көзқарас тұрғысынан талдаған К. Нұрпейісовтың, М. Қойгелдиевтің, Д. Аманжолованың, О. Қоңыратбаевтың, М. Құл-Мұхаммедтің, С. Өзбекұлының монографиялық зерттеу кітаптары, М. Қозыбаевтың, Т. Омарбековтың, С. Созақбаевтың т. б. зерттеушілердің айтылмыш тақырыпты әр қырынан қарастырған материалдары баспасөз беттерінде жарияланды. [2] .

XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақ саясаткерлерінің қоғамдық-саяси қызметіне жаңаша көзқарас қалыптастыруда ғалымдар К. Нұрпейісов пен М. Қойгелдиев инициативаларынің орны ерекше. Олар бұл мәселелерді ұлттық мүдде мен ерекшеліктерге негізделген жаңа әдістемелік тұрғыдан қорытып зерттеген.

Түркістан автономиясын ұйымдастырған М. Шоқайұлы сынды саяси тұлғаның қоғамдық-саяси қызметі жайлы тарихи-танымдық дүниелер де жарық көрді. [3] .

Зерттеліп отырған мәселенің жекелеген тұстарына баға беруде және ғылыми талдау жасауда Ә. Ш. Ешмұхамедовтың, Т. С. Сәрсенбаевтың, И. Ш. Шәмшатовтың, А. Ғ. Сармұрзиннің, С. З. Нарматовтың, Р. Б. Әбсаттаровтың, М. Б. Тәтімовтың, Ж. Қ. Симтиковтың, Г. Р. Нұрымбетованың, Б. И. Иманбекованың, Т. Әуелғазинаның, С. Ш. Мұсатаевтың және т. б. қоғамдық-саяси ғылым өкілдерінің инициативаларынің орны ерекше. [4] .

XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақ қоғамы мен оның басы-қасында болған аса көрнекті қайраткерлерінің қоғамдық қызметіне баға беруде шетел мамандарының жазған инициативалары де маңызды. [5]

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері:

Саясаттану ғылымында арнайы пән ретінде оқытылатын «Саяси көшбасшылық» терминінің теориялық-методологиялық аспектісін, саяси көшбасшылық теориясынын зерттелу деңгейінің ауқымын көрсету;
Қоғамдағы қазақтың саяси көшбасшылығының қалыптасу мәселелерінің мәнін ашу;
XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақтың саяси көшбасшылық өкілдерінің қоғамдық-саяси қызметі мен идеяларын талдап, маңызын ашу, саяси күресін бүгінгі күн тұрғысынан зерттеу.

Жұмыстың міндеттері алдымызға қойған мақсаттарымыздан туындады. Дипломдық жұмыстың нақтылы міндеттері мыналар:

- Саяси көшбасшылық теориясының пайда болуы, қалыптасып даму динамикасын зерттеген авторлар инициативаларын талдау;

- Қазақ қоғамындағы саяси көшбасшылықтың мәселелерінінің қалыптасуына талдау жасау;

- ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ зиялыларының қалыптасуына ықпал еткен сол кезеңдегі саяси-әлеуметтік ақуалды анықтау;

- саяси көшбасшылық өкілдерінің тәуелсіздік ұлттық мемлекеттілік туралы идеяларының маңыздылығын дәлелдеп, объективті баға беру.

Дипломдық жұмыстың методологиялық және теориялық негізіне еліміздегі және алыс-жақын шет елдердегі саясаттану теориясы саласындағы кейінгі жылдардағы соны зерттеулер құрады. Зерттеу барысында жалпы әлемдік ғылыми әдебиеттегі саяси көшбасшылық, саяси билік, саяси көшбасшылық, саяси көшбасшылық құрылымы, қызметі тәрізді зерттеулерге кеңінен арқа сүйедік.

ХХ ғасырдың басындағы ұлттық саяси көшбасшылық өкілдерінің қоғамдық-саяси қызметі жайындағы кейінгі кездері жарық көрген зерттеушілердің инициативаларындегі теориялық ой-тұжырымдар алынды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

XX ғасырдың басындағы қоғамның жаңғыруындағы қазақтың ұлттық саяси көшбасшылығының қызметі көп қырлы. Сондықтан да ол бір дипломдық немесе диссертациялық зерттеудің тақырыбы бола алмайды. Біз өз жұмысымызда мәселенің бір ақ қырын, яғни қазақ зиялыларының белді өкілдері Ә. Бөкейханов, М. Шоқайұлы, Х. Досмұхамедұлы сынды тұлғалардың қоғамдық қызметі, саяси ұстанымдары, көзқарастары, қоғамдық саяси қызметін зерттеу тақырыбы етіп алдық. Әрине, тек бір ғана осы мәселенің өзін де бір дипломдық жұмыс көлемінде қарап шығу мүмкін емес.

1 . Саяси көшбасшылық теориясының методологиялық аспектісі.

1. 1 Көшбасшылық теориясы, концепциялары және типологиясы.

Тарихи жағынан алғанда адамдарды ел билеуші таңдаулыларға және олардың дегенін істейтін бағыныштыларға бөлу идеясы өте ертеден бастау алады. Мысалы, Конфуций (б. з. д. 551-479) адамдарды асыл азаматтарға (билеуші көшбасшылыққа) және төменгі (қарапайым) адамдарға бөлді. Көшбасшылар мен көшбасшылар (лидерлер) әлеуметтік құбылыс ретінде әлеуметтік-саяси ғылымдар зерттеулерінің маңызды объектісі болып есептелінеді. Біздің заманымызға дейінгі 430 жылдың өзінде Ежелгі Грекияның белгілі саяси қайраткері Перикл: «саясатты аз ғана адамдар жасайды, алайда ол жөнінде бәріде пікір айтады» - деген екен. Қоғамда көптеген адамдар мен әлеуметтік топтардың әдетте саяси өмірге күнделікті тікелей қатынаса алмайтыны белгілі жайт. Мұнымен саяси көшбасшылық деп ғылыми анықтама алған және өз арасынан дайындығы әрі беделі бар көшбасшылар ұсынатын кәсіби саясаткерлер, адамдардың ерекше жігі шұғылданады. Осымен байланысты саяси көшбасшылыққа және саяси көшбасшыға қызығушылық таныту, осы күрделі де маңызды әлеуметтік құбылысты пайдалануға талпыныс жасау көнеден тамыр тартады. Мысалы, Платонның пікірі бойынша қоғамды жан дүниесі аса дамыған, адамгершілікті меңгерген философтар рухындағы ақсүйектер билеуі тиіс және қоғамның басқа бөлігі яғни, көпшілік дана философтарға бағынуы тиіс. [7] .

Алайда көшбасшылық теорияны көзқарастар жүйесі ретінде ХХ ғасыр басында Италия ғалымдары Г. Моска, В. Парето, неміс ғалымы Р. Михельс және т. б. қалыптастырды.

«Көшбасшылық» терминін ғылыми айналымға енгізген Вольфредо Парето (1848-1923) болды. «Жалпыға бірдей социология трактатында» (1916) ол «көшбасшылықтың айналу» теориясын жасады. Ол бойынша көшбасшылық билік басына алдыңғы қатарлы идеяны ұсынудың арқасында келеді. Ол идея жүзеге асқанда олардың энергиясы азайып, ізденісі баяулай бастайды. Олардың орнына жаңа идеямен жаңа көшбасшылық билік басына келеді. Мұндай алмасу қоғамда әрқашан болмақ. Яғни, дейді олар, бір көшбасшылық екіншіні алмастырып, жаңарып, қоғамды алға жылжытып отырады. [8] .

Саяси көшбасшылар мен саяси көшбасшылар - саясаттың аса белсенді субъектілері. Бұл субъектілер өз қызметінде нақты мақсаттар мен мүдделерді көздейді. Практикада халықтың көпшілік бөлігінің саяси үрдіске қатынасуы әдетте сайлаумен ғана шектелгендіктен нақты билікті саяси көшбасшылар мен саяси көшбасшылардың жүзеге асыратыны белгілі нәрсе. Осы көшбасшылар (көшбасшылық ұғымы француз тілінен аударғанда - "ең жақсы", "сұрыпталған", "қалаулылар") және көшбасшы-лидерлер (ағылшын тілінен аударғанда лидер сөзі-"алда жүретін", "жол көрсетуші", "басшы" мағынасын білдіреді) . Олар қоғамды басқарады, стратегиялық маңызды шешімдер қабылдайды және оларды жүзеге асыруда мемлекеттік билік ресурстарын пайдаланады. Басқару міндеттерін атқара отырып, олар, сонымен қатар, билікте болып, оны ұстап тұруға көмектесетін тұлғалық айрықша ерекшеліктер мен кәсіби сапаларды меңгерген.

Осымен байланысты аталмыш көшбасшылыққа және көшбасшыға басқа адамдарға жетекшілік ету құқы не беретінен, олардың өздерінің саяси қызметінде нендей уәждерді басшылыққа алатынын анықтау қажет.

Демек, саяси көшбасшылар мен саяси көшбасшылардың қоғамдық - саяси өмірдегі жэне қоғамдық саясаттағы ерекше рөліне не себепші болып отыр деген сұрақ туындайды. Бұл сауалға жауап беру үшін, ең алдымен, саяси көшбасшылықтың мазмұнын ашу керек.

Саяси биліктің көп қырлы, құпиясы мол, сынаптай сырғыған күрделі құбылыс екенін білеміз. Оның ішкі қатпарларына үңіле түсуде саяси көшбасшылық мен саяси көшбасшылық (лидерлік) ұғымдарының маңызы зор.

«Көшбасшылық» деген сөз француз тілінен аударғанда, «таңдаулы», «тәуір», «қаймақ» деген ұғымды білдіреді. Кез келген қоғамда билік тұтқасын уысында ұстап, сан-салалы маңызды мәселелерді шешуде ықпалы мол, айтқаны өтімді адамдар тобы болады. Оны - көшбасшылық деп атайды. Қазақ ел тізгінін ұстап, сөзін сөйлегендерді «жақсы мен жайсаң» деп те атайды.

Саясаттың субъектілерінің мүмкіндігі, шама-шарқы әр басқа екені белгілі. Жекелеген адамдар мен түрлі әлеуметтік топтардың барлығы бірдей ұдайы саяси іс-әрекеттерге тікелей қатыса бермейді. Ондай іспен адамдардың саяси көшбасшылық деп аталатын арнаулы тобы шұғылданады. Саяси шешімдерді қабылдауға тікелей әсер жасайтын, саяси билік жүргізуге қатысатын немесе оған ықпалы бар айрықша топты - саяси көшбасшылық деп айтады.

"Саяси көшбасшылық" дегенімізді саясаттану ғылымы:

- шенеуніктік, төрешілдік, номенклатура (мәртебелілер тобы) .

жалпы мемлекеттік маңызы бар шешімдер қабылдауға құзырлылауазымды орындарды иеленетін адамдар.
билеп-төстеуші таптың үстемдігін қамтамасыз ететін топ ретіндетүсіндіреді. [9] .

Бұл анықтамалардың қай-қайсысында да билікті иелену, шешім қабылдауға қабілеттілік, өкіметтің қызметін жүзеге асыру елеулі өлшем ретінде алынған.

Дүние жүзінің әлеуметтану және саясаттану әдебиеттерінде саяси көшбасшылыққа берілген көптеген анықтамалар мен әр түрлі көзқарастар бар. Сондықтан отандық және шетелдік саяси ғылымда саяси көшбасшылықтың не екендігі жөніндегі түсінік те, толық бірлік те жоқ. Бұл сұраққа жауап беру үшін, ең алдымен, "саяси көшбасшылық", "басқару көшбасшылығы", "контркөшбасшылық",

"бюрократия" ұғымдарын ажырата білу керек. Алғашқы ұғым көлемі жағынан ауқымды, себебі ол басқарушы көшбасшылықпен қатар контркөшбасшылық яғни саясатта белсенді ат салысатындарды, билікті қолға алуға тырысатындарды, бірақ дәл сол уақытта нақты басқару рулінен шеттетілгендер мен саяси оппозицияда қалғандарды қамтиды.

Саяси көшбасшылықты анықтау мен оның ауқымын белгілеу үшін келесі өлшемдерді ұсынған жөн деп санауға болады: біріншіден, қоғамның саяси көшбасшылықтың жария саяси қызметпен кәсіби айналысатын барлығының күресінің түпкі мақсаты билік саналатын адамдар құрайды; екіншіден, олар қоғамнан біршама өзімен-өзі болумен қатар, сол саяси тәртіптің қалыптасқан "ойын ережесін" ұстайтын, қайсыбір де мысалы, билеуші және оппозициялық бөліктің мәнді ерекшеліктерін сақтайтын, сонымен бірге, әр түрлі саяси көшбасшылық фракцияларының мүдделері, құндылықтары және мақсаттары ортақ біріккен тығыз топты құрайды, үшіншіден, осы адамдарды саяси қайраткерлер ретінде олардың өзіндік заңдылығын қоғамдық мойындау бар.

Билеуші көшбасшылықты саяси көшбасшылықтың жетекші бөлігі ретінде оның саяси бағытты айқындауы, осы маңызды саяси-басқарушылық шешімдер қабылдауы және саяси ресурстарды бақылауы айшықты белгісі болып табылады. Қарапайым санада осы билеуші көшбасшылық әдеттегі саяси көшбасшылықпен ағат ұқсастырылады, әрине бұл дұрыс емес. Билеуші көшбасшылыққа саяси көшбасшылықтың, тікелей билікте тұрмаса да, оған қолдау көрсететін бөлігі жанасады. [10] .

Контркөшбасшылық - бұл билеуші көшбасшылыққа қатысты оппозиция ролін сол сәтте атқаратын саяси көшбасшылықтың бөлігі. Кейде оның да билеуші топқа кейбір басқару және кадрлық шешімдер қабылдауға жеткізетін қысым жасау ресурстары болады. Әйтсе де бюрократияның жоғарғы өкілдері билеуші көшбасшылықтың құрамына енетіні сөзсіз, оның еркін орындайтын соңғысын бюрократиялық аппаратпен шатастырмау керек. Дәрежесі кіші, орташа және жоғары қызметтегі шенеуніктер билеуші көшбасшылыққа тән белгілерді иеленбеген. Олар салыстырмалы түрде қосымша рөл атқарып, билеуші көшбасшылық қабылдаған саяси бағыт пен шешімдерді өмірде жүзеге асырушылар ғана.

Осымен байланысты, жалпы саяси көшбасшылық деген не, оның құрамына кімдер енеді, оның құрылымы қандай деген сұрақтар туындайды?

Саяси көшбасшылық - бұл қоғамды басқаруда билеуші қызметін атқаратын және мемлекеттік билікті қолына шоғырландырған, маңызды саяси шешімдер қабылдауға қатысатын мамандандырылған әлеуметтік жеңілдігі бар топ. Қоғамның саяси көшбасшылығының құрамына биліктік функцияны және уәкілдік құқты иеленген жоғарғы дәрежелі қызметтегі кәсіби саясаткерлер кіреді. Саяси көшбасшылықтың құрамына сонымен бірге, қоғам дамуының стратегиясын дайындауға, саяси бағдарламаларды әзірлеу мен жүзеге асыруға қатынасуға кәсіби дайындығы бар жоғарғы мемлекеттік қызметкерлерді жатқызуға болады. Саяси көшбасшылықтың басты сипаттарын баса көрсетеміз деп, оны көбінесе "елдің саяси басшылығымен", "саяси шешімдер қабылдау орталығымен" ұқсастырады. Жылдар өткен сайын көшбасшылық қызметкерлерінің құрамы өзгереді. Алайда қызмет құрылымы ешбір өзгеріске түспейді десек те болады. Бұған

мемлекеттер басшылары ( монархтар, президенттер) биліктің атқарушы, заң шығарушы және сот органдарының, жоғарғы елшілік корпустардың және т. б. жетекшілері жатады. Әр түрлі елдерде берілген әр қилы баға бойынша саяси көшбасшылықтың саны 2-4 мың адамнан аспайды.

Дегенмен саяси көшбасшылықтың ішкі құрылымы болатынын естен шығармау қажет. Саяси көшбасшылықтың құрылымы: жоғарғы, орташа және төменгі деп үш деңгейге бөлінеді.

Жоғарғы саяси көшбасшылық өзіне жетекші саяси басшыларды, сонымен қатар заң шығарушы, атқарушы және сот билік тармақтарында, жоғарғы қызмет орындарында отырғандарды (президенттің тікелей төңірегіндегілер мен премьер-министр, оның орынбасарлары және жетекші министрлер, парламент спикері, депутаттық фракциялардың жетекшілерін) қамтыған. Бұлар миллиондаған адамдардың тағдырына қатысты қоғамдағы аса маңызды саяси шешімдер қабылдайтын саны жағынан мейлінше шектеулі ғана адамдар ( 100-200 немесе 200-400 адам) .

Орташа саяси көшбасшылық көптеп саналатын сайланған лауазымды адамдардан: губернаторлардан, парламенттік депутаттардан, саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар көшбасшыларынан, сонымен қатар кәсіподақтардың басшыларынан қалыптасады. Әйтсе де дамыған демократиялық институттары бар елдерде партиялар мен кәсіподақтар көшбасшылары көшбасшылықтың жоғарғы жігінің қатарына кіре алады. Жалпы орташа саяси көшбасшылық өзінің саны жағынан халықтың 5 %-ін құрайтын аса маңызды адам топтарынан, сондай-ақ аймақтық деңгейдегі билік органдарының өкілдерінен тұрады.

Саяси көшбасшылықтың төменгі жігін жергілікті жердегі саяси қайраткерлер-басшылар, жергілікті билік органдарының депутаттары және аймақтық деңгейдегі партия қайраткерлері қалыптастырады. Сонымен қатар, саяси көшбасшылықтың төменгі жігі өзіне қызметші-басқарушыларды, мемлекеттік орталық жэне аймақтық деңгейдегі шенеуніктерді қосқан. Негізінде ол әкімшілік -бюрократиялық аппараттың көптеп саналатын өкілдерін қамтиды. . [11] .

Өздерінің беделі есебінен билеуші көшбасшылықтың және өз күшімен әрекет етуші көшбасшылықтың позициясын нығайтуда аса беделді техникалық және гуманитарлық интеллигенция өкілдерінен тұратын, сайланбайтын көшбасшылықтың бір түрі болып саналатын саясаттағы көшбасшылық саяси көшбасшылықтың ерекше құрылымдық элементі болып табылады. Көрнекті жазушылар, ғалымдар, спортшылар, шоу-бизнес өкілдері қайсыбір партияларға сайлауда жеңіп шығуына көмектесумен қатар олардың дағдарыс жағдайындағы немесе ескішіл ағымдағы саяси үрдістер кезіндегі саяси талаптарына қолдау көрсетеді.

Саяси көшбасшылыққа, сонымен бірге, әкімшілік, экономикалық, әскери, полициялық, идеологиялық-ақпараттық, рухани-мәдени және ғылыми мамандандырылған кіші әлеуметтік топтар жатады.

Әкімшілік көшбасшылық - бұл билеуші көшбасшылықтың бөлігі, ол өз қолына биліктің техникалық-ұйымдық құрамдарын шоғырландырып, монополиялаған. Әкімшілік көшбасшылық жеке құрамында - ол министрліктер, департаменттер және

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.