Қазақстандағы халықаралық үкіметтік емес ұйымдар: әлемдік тәжірибе

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Халықаралық қатынастар факультеті

Халықаралық қатынастар және ҚР сыртқы саясаты

Бітіру жұмысы

Қазақстандағы халықаралық үкіметтік емес ұйымдар: әлемдік тәжірибе

Орындаған 4 курс

студенті

Ғылыми жетекші

Норма бақылаушы

Кафедра меңгерушісінің

рұқсатымен қорғауға жіберілді (қолы, күні)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПE . . . 3

ҚАЗІРГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҮКІМЕТТІК ЕМЕС ҰЙЫМДАРДЫҢ РӨЛІ1. 1 Жаңа әлемдік тәртіптің қалыптасу мәселелері және үкіметтік емес ұйымдар . . . 71. 2 Халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың құрылу тарихы. . 151. 3 ХХ - ХХІ ғ. басындағы халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың халықаралық қатынастар жүйесіндегі рөлі . . . 24

2 ҮКІМЕТТІК ЕМЕС ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ

2. 1 Қазақстандағы үкіметтік емес ұйымдар және әлеуметтік-саяси мәселелер

мониторингі . . . 32

2. 2 ҮЕҰ және қоғамдық пікір. 43

2. 3 Алматы қаласындағы саяси және әлеуметтік-экономикалық жағдайларды

сараптаудағы ҮЕҰ-дың рөлі . . . 48

ҚОРЫТЫНДЫ . 55

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 57

КІРІСПЕ

Бітіру жұмысының өзектілігі : Халықаралық қатынастар жүйесінде азаматтық қоғамның атқаратын рөлі өте жоғары. Азаматтық қоғам бірлестіктерді, қорларды, ұйымдарды, кәсіподақтарды, ҮЕҰ-ды құрайтын жүйе. Соның ішінде халықаралық үкіметтік емес ұйымдар азаматтық қоғамның ажырамас элементі болып табылады. Үкіметтік емес ұйымдар билік санаспай отыра алмайтын үлкен қоғамдық күш болып табылады. Олардың қалыптасуы мен дамуы үшін БҰҰ, Дүниежүзілік банк, Еуропа одағы және т. б. сол секілді халықаралық үкіметаралық ұйымдардың қолдау көрсетуі де аса маңызды болып табылады. ҮЕҰ туралы заңдардың дамуын айтар болсақ, азаматтардың саяси партиялар мен кәсіби одақтардан ерекшеленетін ерікті ұйымдарға бірлесу құқығы, өз мүдделерін қорғау үшін оларға мүше болу құқығы туралы БҰҰ-ның Адам құқықтарының Жалпыға бірдей Декларациясына және адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын қорғау бойынша Еуропалық Конвенциясына енгізілген [1, 23-бап] .

Көптеген мемлекеттердің үкіметтері мен парламенттері осы шарттарды басшылыққа ала отырып, ҮЕҰ-дың іс-әрекеті туралы заңдарды қабылдайды. Қазақстан Республикасы да осы заңдар негізінде мемлекеттегі барлық үкіметтік емес ұйымдарды бақылап отырады. Оған дәлел ретінде 1995 жылдың 30 тамыз Қазақстан Республикасының Конституциясы Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (үзінді), «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» 2001 жылғы 16 қаңтар №142-11 Қазақстан Республикасының Заңы, «Қоғамдық бірлестіктер туралы» 1996 жылғы 31 мамыр №3-1 Қазақстан Республикасының Заңы, «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» №1128-12 1992 жылғы 15 қаңтар Қазақстан Республикасының Заңы, «Гранттарды беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдардың, шетелдік үкіметтік емес қоғамдық ұйымдардың және қорлардың Тізімін бекіту туралы» 2001 жылғы 28 желтоксан №1753 Қазақстан республикасы Үкіметінің Қаулысын жатқызуға болады. Бұл заңдар халықаралық заңдардан алынып, ұқсатылып жасалғандықтан Қазақстан басқа алпауыт мемлекеттер cекілді үкіметтік емес секторларды дамытуға күшін салуда. Бір айта кетерлігі тіпті жоғары дамыған мемлекеттердің өздері ҮЕҰ-ға мұқтаж және мұқтаж болғандықтан да біздің мемлекет олардың дамуына ат салысуда. Тақырыптың негізгі өзектілігі де осында жатыр.

Сонымен қатар, Халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың қазақстандық қызметіндегі ғылыми жұмыстың өзектілігі бұрын өткізілген ғылыми ізденістерге қарамастан, қазіргі кезде Халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың қызметі және олардың Қазақстандағы ықпалы туралы бірыңғай пікірлердің жоқтығы, өйткені өкіметтің әр тұлғасы әртүрлі көзқараста, ХҮЕҰ-дың Қазақстанмен қарым-қатынастарының формасы мен жолдары нақты зерттелмеген және олардың мемлекеттегі белгілі мәселерді шешудегі бағыттары мен даму перспективасы толықтай анықталмаған. Қазіргі таңда халықаралық құқықта ресми түрде ХҮЕҰ-дың құқықтық субьектілігін мойындайтын нормалары жоқ болғандықтан халықаралық саладағы шетелдік зерттеушілердің аздығы, олай болса бұл саладағы Қазақстандық зерттеушілер де аздығын көрсетеді.

Тағы бір айта кететін жайт, көптеген халықаралық үкіметтік емес ұйымдар, мемлекеттік үкіметтік емес ұйымдар Алматы қаласында орналасқан, осы Алматы қаласында өткізілген сараптамалық зерттеуде көпшілік бұқараның үкіметтік емес ұйым деген қандай екенін, тіпті кейбіреулердің ҮЕҰ деген тіркесті мүлде естімегендері анықталған болатын, сол себепті де бітіру жұмысының ең басты өзектілігі қазақстандықтарды үкіметтік емес сектормен және олардың қызметтерімен таныстырып, кейбір тұлғаларға пайдалы мәліметтерді барынша жеткізудегі жасалған еңбек болып табылады.

Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеттері. Халықаралық Үкіметтік емес ұйымдар шеңберіндегі Қазақстандық тәжірибені талдау. Осы мақсатқа жетуде автор алдына төмендегі міндеттерді қояды:

1. Үкіметтік емес ұйымдардың азаматтардың мүдделерін қанағаттандыру мақсатында құрылғандығын және олардың тәжірибелік модельдерін анықтау және БҰҰ, Дүниежүзілік Банк, Еуропа Одағы ҮЕҰ-дың дамуына қолдау көрсетуін талдау.

2. Қазақстандағы халықаралық және мемлекеттік үкіметтік емес ұйымдардың жұмыстарын саралау.

3. Үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік қолдаудың 2006-2011 жылға арналған бағдарламасының маңызын анықтау.

4. Барлық үкіметтік емес ұйымдарды әлеуметтік маңызы бар бағдарламалар мен шешімдер жасалу процесіне қатыстыруды ұйымдастырудағы Қазақстан өкіметінің рөлі.

5. Қазақстандағы халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың тәжірибелік бағыттарын сараптау.

6. Қазақстан мен халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың ынтымақтастық бағыттарын қарастыру.

Бітіру жұмысының деректік негіздері: Қазақстандағы Үкіметтік емес ұйымдардың аспектілеріне арналған тақырыптың деректік көздерін төмендегідей алты топқа бөлуге болады:

Зерттеу көздерінің бірінші тобын халықаралық және мемлекеттік құжаттар құрайды. Оларға: 23. 05. 1968 жылғы БҰҰ Бас Ассамблеясының Резолюциясы, 27. 02. 1950 жылғы ЭКОСОС резолюциясы, «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» 2001 жылғы 6 қаңтар № 142-11 Қазақстан Республикасының Заңы, «Қоғамдық бірлестіктер туралы» 1996 жылғы 31 мамыр №3-1 Қазақстан Республикасының Заңы, «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» №1128-12 1992 жылғы 15 қаңтар Қазақстан Республикасының Заңы, «Гранттарды беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдардың, шетелдік үкіметтік емес қоғамдық ұйымдардың және қорлардың Тізімін бекіту туралы» 2001 жылғы 28 желтоксан №1753 Қазақстан республикасы Үкіметінің Қаулысы жатады

Деректік көздерінің екінші тобына Қазақстан Президенті мен Ішкі саясат департаментінің баяндамалары, 2008 жылғы халыққа жолдауындағы айтылған сөздері, ірі үкіметтік емес ұйымдар өкілдерінің сөйлеген сөздері және әртүрлі ақпарат құралдарына берген сұхбаттары кіреді. Олар берілген жұмыстың теориялық-әдістемелік негізін құрайды.

Зерттеу жұмысында қолданылған деректердің үшінші тобын Қазақстанның үкіметтік емес ұйымдарды қолдауға қатысты бағдарламалары құрайды. Оларға 2003-2005 жылға арналған үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік қолдау бағдарламасы, Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы № 80 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы, коммерциялық ұйымдарды мемлекеттік қолдаудың 2006-2011 жылдарға арналған бағдарламасы жатады.

Ал деректердің төртінші тобын отандық және шетелдік мерзімді басылымдар. Ондай мәліметтер Қазақстанның «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Огни Алатау», «Комсомольская правда», «Панорама» газеттерінде және, «Саясат», «Спектр развития», «Центральная Азия и Кавказ», «Казахская цивилизация», «Прикаспийская коммуна», «Страна и мир», «Континент» журналдарында бар. Ал Ресейдің «Азия и Африка сегодня», «Известия», «Аргументы и факты», «Независимая газета» газеттері мен «Проблемы Дальнего Востока», «Мировая экономика и международные отношения», «Нефть и газ» журналдары пайдаланылды

Академиялық деректер , мемуарлык әдебиеттер және деректер ретінде Н. Назарбаевтың енбектері дерек ретінде пайдаланылды

Зерттеу жұмысында пайдаланылған деректердің бесінші тобын Қазақстан және АҚШ БАҚ мен басқада ақпарат агенттіктерінің хабарлары құрайды. Мұндай ақпарат агенттіктердің қатарында Қазақстанның «ИИР агентігі», «Интерфакс-Казахстан», Ресейдің «Новости», «ИТАР-ТАСС» агенттіктері бар. Ақпарат агенттіктерінің хабарлары, негізінен, интернет желісінен алынған.

Ғылыми жұмыстын деректік негізі тақырып жағынан топтастырылды.

Деректерді пайдалану жұмыстың алдына қойған мәселелерді мейлінше толық зерттеуге және жұмыстың мақсаттары міндеттерін ашуға мүмкіндік бергені сөзсіз.

Алтыншы топқа заңнамалық, нормативтік-құқықтық сипаттағы құжаттар құрады. Бұл топқа Қазақстан Республикасының Конституциясы кіреді. Стратегиялық құжат ретінде АҚШ-тың жылдық «Ұлттық қауіпсіздік жөніндегі стратегиясы» да қолданылды, мұнда үкіметтік емес ұйымдарды қолдау керектігі туралы айтылып кетеді.

Бітіру жұмысының әдістемелік негізі. Зерттеу жұмысының теориялық негізін ресей және қазақстандық ғалымдардың ғылыми қорытындылары құрайды. Бітіру жұмысында ҮЕҰ-дың тарихи қалыптасуындағы оқиғаларға және сан-салалы мемлекетаралық құжаттарға жинақтау, талдау, жүйелеу әдістері қолданылды. Сонымен қатар кеңінен қолданылатын тарихи-салыстырмалы және жүйелеу әдістері де зерттеу жұмысына арқау болды. Бұл әдістер қақтығысты жүйелі түрде айқындауға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысын ғылыми негізде жүйелеп, оның нәтижесін шығару үшін, сол арқылы баяндау, талдау және болжау түрінде негізгі мақсаттарға қол жеткізу үшін ғалымдар әртүрлі әдістерді зерттеген. Тақырыпты ашуда батыс зерттеушілері, әсіресе қазақстандық тұлғадлардың еңбектері өз үлестерін қосты. Олар зерттеудің билікті-элиталық, плюралистік, ұйымдастырушылық-құрылымдық, рационалды, бюрократиялық-саяси модельдерін ұсынып, сыртқы саясат пен халықаралық қатынастарды зерттеу мен талдаудың көптеген әдістемелерін дамытқан.

Берілген зерттеу жұмысының тақырыбын ашуда негізгі әдістеме ретінде жаңа құрылымдық функционализм қолданылады. Саяси құбылыстар субъектілер арасындағы өзара әрекеттің байланысына және оның сипатына құрылым деңгейінде баға беруді талап етеді. Сондықтан халықаралық қатынастар мен мемлекеттің сыртқы саясатын зерттеудің едәуір қажетті әдістемесі дәстүрлі және рационалды әдістерді қамтитын жаңа геосаясат болып есептелінеді.

Бітіру жұмысының зерттелу деңгейі. Халықаралық қатынастардағы Қазақстандағы үкіметтік емес ұйымдардың ролін дұрыс анықтау үшін, Қазақстанда қазіргі кездегі қандай халықаралық үкіметтік емес ұйымдар бар екенін және олардың қандай қызмет атқаратыныны туралы еңбектерді бірінші атау қажет. Олардың ішінде Қазақстандық тарихнамадағы тұлғалардың еңбектерін жиі пайдаланылды: К. Ж. Нугманованың, Г. К. Жакупованың, Г. Лаумулиннің, Л. Ахметованың, С. Ахметовтың, Д. Шороховтың, А. Азбергеновтың мақалаларын, еңбектерін және Алматы қаласы әкімшілігінің ішкі саясат департаментінің әдістемелік құралын, олардың семинар өткізген материалдарын атауға болады.

Ресейлік ғалымдар Орта Азиядағы халықаралық әсіресе, АҚШ-тың үкіметтік емес ұйымдарына көңіл бөлген болса, мәселен, И. И Коволенко халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың сипатын, тарихын, А. Х Абашидзе, И. П Блишенко үкіметтік емес ұйымдарды жалпылама қарастырса, отандық авторлар көбінесе Қазақстандағы шетелдік және жергілікті үкіметтік емес ұйымдардың атқарып жатқан мақсаттарына, қызметтеріне, көзқарастарына, қандай салада жұмысты белсенді атқаратынына назар аударады.

Бітіру жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан тұрады.

Бірінші тарау «Қазіргі халықаралық қатынастар жүйесі және халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың рөлі» деп аталады Бұл тарауда автор төмендегідей мәселелерді қарастырады:

Жаңа әлемдік тәртіптің қалыптасу үрдістеріне үеұ-дың ықпалы
ХҮЕҰ құрылуы және БҰҰ жанындағы ЭКОСОС, ЮНИСЕФ

«Үкіметтік емес ұйымдардың Қазақстандағы қызметі» деп аталатын екінші тарауда біз келесі мәселелерді талдаймыз:

Қазақстандағы халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың әлеуметтік-экономикалық мәселердегі мониторингі

Алматы қаласындағы үкіметтік емес ұйымдар рөлі

Қорытынды бөлімде автор өз ұстанымдарын және жеке пікірлері мен ұсыныстарын тұжырымдайды. Бітіру жұмысы 60 беттен тұрады.

ҚАЗІРГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҮКІМЕТТІК ЕМЕС ҰЙЫМДАРДЫҢ РӨЛІ

1. 1 Жаңа әлемдік тәртіптің қалыптасу мәселелері

Қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы сол кездегі әлемдік тәртіптің аяқталуына әкелді. Әлемде сәл болса да қауіп азайды, ядролық қауіп төмендеді. Кеңес Одағының құлауында, жаңа тәуелсіз мемлекеттердегі Балқандағы және басқа жерлердегі этникалық қақтығыстарда жаһандық сипаттағы жалпы бағыттар пайда болды:

Қоғамға белгілі бір тұтастықты ұстауға мүмкіндік берген құнды бағыттардың құлдырауы мен тіпті жоғалуы. Бір жағынан идеологиялық жүйенің құлауы нәтижесі, бір жағынан бұрынғы этикалық сенімнің жойылуы, үшіншіден, саяси жүйе мен саясаттағы көңіл қалушылық.
Қазіргі бұқаралық ақпарат құралдарының енуімен экономикалықөсудегі және материалдық жабдықтанудағы бір бағыттылық.
Жаңа шарттар мен талаптарға жауап бере алмайтын мемлекеттік-саяси институттарда қалыптасқан дағдарыс.
Жекелеген мемлекеттердегі және олардың арасындағы шиеленістердің пайда болуы. Ресурстардың теңсіз бөлінуі және т. с. с.

Бұған дейін бұл тенденциялар екі әлемдік жүйелердің қайшы келуі жағдайында блоктық тәртіпті ұстанған. Бұл қарама-қайшылықтың тоқталуы мен бір ұлы державаның құлауы ұлтшылдық пен сепаратизмнің анық және жасырын күштерінің шығуын анықтады. Осы күнгі жергілікті жанжалдар мен соғыстардың өршуі кездейсоқ емес, жалпыәлемдік жағдайлардың айқындалуы болып табылады.

Халықаралық жүйе дағдарысы жаңартудың қарама-қайшы салдарынан ұлғайды. Модернизация барысындағы әртүрлі мәдениеттердің қақтығыстары әртүрлі қауымдар арасында шиеленіс тудыра бастады. Модернизация жалпы зорлық-зомбылықтармен бірге жүзеге асырылып келеді. Қырғи-қабақ соғыстың тоқтатылуы шиеленістердің пайда болуының азаюына емес, керісінше көбеюіне әкелді: 1995 жылдың ортасына қарай жер бетінде 43 соғыс болып өтті, ал қазіргі уақытқа дейін қаншама?!

Халықаралық жүйе дағдарысы экономика және экология тоғысындағы жаһандық мәселелерімен күшейе түсуде.

Бүгінгі күні біз жалпыәлемдік тарихы барысындағы ең қатты бетбұрыстарды бастан өткізіп жатырмыз. Экономика, мәдениет, саясат, адамның физикалық және тухани денсаулығына байланысты күйзелтуші үрдістер әлем бейнесін өзгертті. Өркениеттер дағдарысы барысындағы сақтау, аман қалу мәселесі бүкіл әлем халқының тікелей міндеті болып табылады. Әлем ғалымдары үрейді бұрыннан бері ескертіп келеді. Өз уақытында атақты болған іргелі жұмыстардың біріне жаһандық мәселелерді зерттеу бойынша халықаралық ассоциация «Рим Клубын» айтуға болады. Ол 1968 жылы италян фирмасы «Фиат» және германдық концерн «Фольксвагенверкпен» құрылған. Рим клубы қатысушылары болашақ жобасын жасауға, оның ішінде, жалпыадамдық құндылықтарды: бейбітшілікті, экономикалық әл-ауқаттылықты, әлеуметтік және саяси әділеттілікті, экологиялық тепе-теңдікті жүзеге асыруда өз күштерін жұмылдырды. Олардың жұмыстарына: «Өсудің шектері» \Д. Л. Медоуз және оның жұбайы\, Г. Канның «Алдағы 200 жылдық. Америка үшін және әлем үшін көрініс», «Әлемдік экономиканың болашағы» \жетекшісі В. Леонтьев\, А. Печчеидің «Адамдық қасиеттер», «байлық және әл-ауқаттылық туралы диалог» \жетекшісі О. Джиарини\ және т. б жатады. Бұл еңбектер үлкен резонансқа ие болды, бірақ батыста да, шығыста да ешқандай тәжірибе түрінде жүзеге асырылмады. Әлемдік тәртіп проблематикасын зерттеуді алғаш бастаған академик Сахаров болды: «Размышления о прогрессе, мироном существовании и интеллектуальной свободе» деген еңбегі батыста да, шығыста да атаққа ие болды және ЛУОМР бағдарламасы қатысушыларының көңілін аудартты. Ол екі негізгі тезистердің ашылуына байланысты болды:

Адамзат басының бірікпеуі оның апатқа тап болуына әкеп соғады. Өркениетке қауіп төндіреді: жаппай термоядролық соғыс; адамзаттың көпшілігі үшін ашаршылық; «көпшілік мәдениеттің» ақымақтыққа салынуы не ақылсыздық жасауы; жауыз демагогтардың билігіне ілескен бұқаралық мифтердің таралуы; планетадағы тіршілік жағдайлырының тез өзгеруі нәтижесіндегі құлдыраулар мен апаттар. Тек интелектуалды \парасатты не рухани\ еркіндік жағдайындағы жалпыәлемдік ынтымақтастық қана өркениеттің сақталу мүддесіне жауап береді.
Адамзат қоғамына интеллектуалды \рухани\ еркіндік керек - ақпаратты тарату және алу еркіндігі, кез келген қиын мәселелерді батылдықпен және көп жақты пікірмен талқылау еркіндігі, авторитет және соқыр нанымға қысым жасалудан еркіндік. Бұл - саясатқа, экономикаға, мәдениетке деген ғылыми-демократиялық тәсілдің жалғыз кепілі.

Мәселен, 1992 жылы Рио-де-Жанейродағы БҰҰ шеңберінде өткен қоршаған орта туралы әсер етерлік конференциядан кейін де ешқандай қам істеушілік байқалған жоқ. Ал конференцияның маңызды қорытындысы адамзат үшін маңызды: егер адам баласы жер бетінде өмір сүргісі келсе, ол тарихи жақын мерзімде өзінің құндылықтарын және қоғамдық-саяси және мемлекеттік құрылысын қайта құруға міндетті.

Өзіндік табиғаты бойынша, өркениеттің құлдырауы мәнді шекпен және қарама-қайшылықты антогонистикалық қоғамға байланысты, мәселен, иесіздендіру мен өзін иесіздендіруі, тұратын ортаға пайдакүнемдік қарым-қатынаста болуы, халықаралық қатынастарда күш принципін билеуі болып табылады. Адамзаттың өз іс-әрекеттері адамзат тіршілігіне зиян келтіруде. Бұл жағдайда ұлттық масштабта жиылған мәселелерді шешу мүмкін емес. Дегенмен, мемлекеттер мен халықтардың күшін біріктіруге әлі де тиімді механизмдер жасалған жоқ. Ол механизм әскери, экономикалық, саяси сипаттағы жаһандық апаттардың алдын алу құралы болуы керек.

Барлық мәселелерді шешу әлемдік саясаттың, қоғамдық сананың, қоғамдық стиль мен мазмұнының батыл және тиімді түрде жаңартылуын талап етеді.

Көпшілік жаңа әлемдік тәртіптің сараптамалық концепциялары мына түйінге сүйенеді:

әлемдік бірлестік функционалды түрде өзара байланысқан біртұтас жүйені білдіреді \оған жергілікті қауым, мемлекет-халықтар, аймақтық бірлестіктер, трансұлттық корпорациялар кіреді\.
ХХ ғасырда, әсіресе, ядролық дәуірдің басталуымен адамзат бірінші рет кез келген жеке мүдделерденден \ұлттық, әлеуметтік, конфессионалдық\ де жоғары ортақ мүддесі пайда болған жағдайда болып қалды.
ортақ мүдделер бейбітшілік, экономикалық амандық, әлеуметтік және саяси әділеттілік, экологиялық қауіпсіздік сияқты жалпы маңызға ие болған жаңа жүйеде моральдық санкцияларды алады.
Мүдделер мен құндылықтар жалпы мақсаттар сияқты анықталуы мүмкін.

Негативті бағыттар мен қауіптер өсіп келуде, бұл бақылау жүргізудің бытыраңқылығын білдіреді. Халықаралық және жаһандық бақылау дегенде тіршілік ортасының дамуын тұрақтандыру және жалпыәлемдік қауіпсіздік үшін қолайлы жағдайлары қамтамасыз етуде бақылау жасайтын әдістер мен институттар деп қарастырылады.

Жаһандық бақылау элементтері бар, олардың негізгілері:

Мемлекеттер мен халықаралық жүйенің басқа қатысушыларының тәртіп ережелерін және қағидаларын анықтайтын халықаралық құқық;
Егеменді мемлекеттердің өкілеттік беруі негізінде құрылған және қызмет атқаратын үкіметаралық ұйымдар: олар әлемдік бірлестіктің жалпы мақсаттарын тұжырымдайды және оларды әлемдік саясатқа кіргізуге икемді;
Халықаралық құқықтың нормативтік талаптарын бақылауда үкіметаралық ұйымдар тарапынан бақылау жатады және оған осы талаптарды бұзатын мемлекеттерге қатысты ұжымдасып жасайтын ұйымдар да кіреді.
Үкіметаралық ұйымдармен жүзеге асырылатын және үйлестірілетін шаралар бейбітшілікті сақтауға, халықаралық қауіпсіздікті жүзеге асыруға, қару-жарақты бақылау мен қарусыздандыруға, стихиялық жағдайларға және ірі апаттарға қатысты гуманитарлық көмек көрсетуге
Ұлы державалардың көшбасшылығы әлемдік қауымдастық алдындағы мәселелерді шешудегі үкіметаралық ұйымдардың маңызды тірегі болып табылады
Халықаралық үкіметтік емес ұйымдар, бұл ұйымдар да маңызды рөл атқарады.

Қазіргі таңда ХІХ және ХХ ғасырдағы державалардың концертінен ерекшеленетін полицентризм бастауымен жаңа әлемдік тәртіп құрылуда. Бұл үрдістің негізгі бағыттары мыналар:

Бүкілпланетарлық масштабтағы полиценристік
Қырғи-қабақ соғысы барысындағы геосаяси күштердің иерархиялық құрылыстарының жаңа түрге өтуі байқалады.

Оның маңызы неде? ХІХ ғасыр аяғында АҚШ мемлекеттік хатшысы былай тұжырымдаған: « Жерорта теңізі - өткен кездегі. Атлант мұхиты - қазіргі кездегі. Тынық мұхиты - болашақтағы мұхит ». Қазір азиат-тынық мұхит аймағы қуатты әлемдік күшке айналып бара жатыр. Қазіргі жағдайда әскери күш емес, кономикалық күш маңызды күш болып табылады. Биполярлы тәртіптің құлдырауы соғыстан кейінгі маңызды қағидаларының бұзылуына әкеп соқты - шекаралар мызғымастығын мойындау, оның ішінде, Германияның бірігуі, Югославия, Чехословакия, КСРО-ның құлдырауы. Бүгін халықаралық қатынастар жүйесінің басты міндеті - жанжалдарды шешу жолдарын қарастыру болып табылады. Ол жаңа әлемдік тәртіпті қайта орнатуға мүмкіндік береді [2] .

Көпшілік отандық және шетелдік сарапшы мамандардың мақұлдауы бойынша 2001 жылғы 11- ші қыркүйектегі және Ауғанстандағы антитеррорлық әрекеттер әлемдік саясаттың биік шыңы және ескі тәртіптің құлауы мен жаңа тәртіптің орнауындағы қуатты катализаторы болып табылды. Дегенмен, қыркүйек оқиғасын жаңа әлемдік тәртіптің орнауы деп асыра айтудың қажеті жоқ. Қазіргі күндері лаңкестік акттен кейін біраз жылда өтті, содан кейінгі екі жағдайды атап өткен жөн: біріншіден, қазіргі кризис, екіншіден, құрылып жатқан халықаралық қатынастардың негізі мен қағидаларының толық алдын ала айтылмағандығы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.