Қытайдың салық жүйесі
I Қытайдың салық жүйесі
1.1 Қытайдың салық құрылымы
1.2 Қытайдың салық заңдары
1.3 Қытайдың салық принциптері және түрлері
II Қытайдың салық саясатындағы өзгерістер
2.1 Қытай экономикасының дамуындағы салық саясатының рөлі
2.2 Қытайдың сыртқы сауда саласындағы салық саясаты
2.3 Қытай сыртқы сауда саласындағы салық саясатының халықаралық қатынастардағы рөлі
1.1 Қытайдың салық құрылымы
1.2 Қытайдың салық заңдары
1.3 Қытайдың салық принциптері және түрлері
II Қытайдың салық саясатындағы өзгерістер
2.1 Қытай экономикасының дамуындағы салық саясатының рөлі
2.2 Қытайдың сыртқы сауда саласындағы салық саясаты
2.3 Қытай сыртқы сауда саласындағы салық саясатының халықаралық қатынастардағы рөлі
Салық - Қытай қазынасындағы кіріс негізінің маңызды қайнар көзі болып табылады. Бұл сонымен қатар мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық жағынан дамуын күшейту үшін қолданылатын экономикалық құрал. 1994 жылы болған салық саясатындағы реформалар әлемдегі бірінші болып, Қытайда «социализмнің нарықтық экономикасына» бейімделген және оны қолдана алатын салық жүйесі құрылды. Қазіргі кезде Қытайдың салық жүйесі Қытайдың сыртқы әлемге ашылуына бағытталған, ал бұл өз кезегінде ұлттық экономиканың қарқынды дамуына мүмкіндік туғызады [1,6б]. Қытайда салық құрылымы екі параллельді жүйеден құрылған: орталық салықпен басқару және жергілікті салықты жүргізу. Қытайда жергілікті салық салуды Басты салық Басқармасы атқарады. Орталық салықтар бойынша басқарулар табысы (орталық салықтар) орталық үкiметтiң ұйғарымына толық түсетiн немесе (бiрлескен салықтар) орталық және жергiлiктi үкiметтердiң арасындағы жiктелетiн салықтардың жиынын жүзеге асырады. Жергiлiктi салықтар бойынша басқарулар (жергiлiктi салықтар ) жергiлiктi үкiметтер қарамағында болатын салықтардың жиынын жүзеге асырады [2,11б]. Қазіргі кезде салық заңнамасын жасауда және салық саясатын анықтауда өкілетті мемлекеттік ұйымдар бар:
- Бүкілқытайлық Халық өкілдерінің жиналысы және оның тұрақты комитеті. Осы комитет арқылы салық заңдары өңделіп, құрылып, іске асырылады.
- Үкіметтік Кеңес, бұл өз кезегінде салықтағы заңдарды, нұсқауларды және әкімшілік істерді реттейді.
- Қаржы министрлігі, Мемлекеттік салық басқармасы(МСБ), Мемлекеттік Кеңестегі тарификациялар мен классификациялардың комитеті және Бас кеден басқармасы. Бұл органдар Қытай салық саясатында салықтың нормативті құжаттарды қабылдаумен айналысады.
Салық заңнамасын әзірлеу процесі төрт кезеңнен тұрады:
1. нормативті құжатты әзірлеу;
2. заңды қарастыру;
3.сайлау арқылы заңды қабылдау;
4. заңның мәтінін шығару арқылы жариялау [6].
Қытай Халық Республикасының үкіметтік салық басқармасы- бұл Қытайдың салық құрылымының бастысы болып келеді және тікелей Үкіметтік кеңеске бағынады. Бұл басқарманың атқаратын бірнеше қызметтері бар:
1. Салықтық Нормативті құжаттарды жобалау ( заңдар, нұсқаулар және т.б), салық саясатындағы барлық мерекелерді құру және оны іске асыру, Қаржы министрлігімен бірігіп, салыққа қатысты барлық ұсыныстарды Үкіметтік Кеңеске ұсыну;
2. Макроэкономикалық саясатты зерттеп, Орталық және Жергілікті үкіметтер арасында салық саласындағы өкілеттіктерді үйлестіру;
3. Салық заңдары мен процедураларды жобалау, іске асыру және мониторингтау;
4. Салық реформаларын дайындау мен өткізу;
5. Салықтың реттеу әдісін және макроэкономикалық қадағалауын құрастыру, салықты қамту саласындағы зерттеулер жүргізу;
6. Салық басқармасын қадағалау және салықты жинау;
7. Салық жүйесінің саяси және заңдылық мониторингін сақтау;
- Бүкілқытайлық Халық өкілдерінің жиналысы және оның тұрақты комитеті. Осы комитет арқылы салық заңдары өңделіп, құрылып, іске асырылады.
- Үкіметтік Кеңес, бұл өз кезегінде салықтағы заңдарды, нұсқауларды және әкімшілік істерді реттейді.
- Қаржы министрлігі, Мемлекеттік салық басқармасы(МСБ), Мемлекеттік Кеңестегі тарификациялар мен классификациялардың комитеті және Бас кеден басқармасы. Бұл органдар Қытай салық саясатында салықтың нормативті құжаттарды қабылдаумен айналысады.
Салық заңнамасын әзірлеу процесі төрт кезеңнен тұрады:
1. нормативті құжатты әзірлеу;
2. заңды қарастыру;
3.сайлау арқылы заңды қабылдау;
4. заңның мәтінін шығару арқылы жариялау [6].
Қытай Халық Республикасының үкіметтік салық басқармасы- бұл Қытайдың салық құрылымының бастысы болып келеді және тікелей Үкіметтік кеңеске бағынады. Бұл басқарманың атқаратын бірнеше қызметтері бар:
1. Салықтық Нормативті құжаттарды жобалау ( заңдар, нұсқаулар және т.б), салық саясатындағы барлық мерекелерді құру және оны іске асыру, Қаржы министрлігімен бірігіп, салыққа қатысты барлық ұсыныстарды Үкіметтік Кеңеске ұсыну;
2. Макроэкономикалық саясатты зерттеп, Орталық және Жергілікті үкіметтер арасында салық саласындағы өкілеттіктерді үйлестіру;
3. Салық заңдары мен процедураларды жобалау, іске асыру және мониторингтау;
4. Салық реформаларын дайындау мен өткізу;
5. Салықтың реттеу әдісін және макроэкономикалық қадағалауын құрастыру, салықты қамту саласындағы зерттеулер жүргізу;
6. Салық басқармасын қадағалау және салықты жинау;
7. Салық жүйесінің саяси және заңдылық мониторингін сақтау;
I Қытайдың салық жүйесі
1.1 Қытайдың салық құрылымы
Салық - Қытай қазынасындағы кіріс негізінің маңызды қайнар көзі
болып табылады. Бұл сонымен қатар мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық
жағынан дамуын күшейту үшін қолданылатын экономикалық құрал. 1994 жылы
болған салық саясатындағы реформалар әлемдегі бірінші болып, Қытайда
социализмнің нарықтық экономикасына бейімделген және оны қолдана алатын
салық жүйесі құрылды. Қазіргі кезде Қытайдың салық жүйесі Қытайдың сыртқы
әлемге ашылуына бағытталған, ал бұл өз кезегінде ұлттық экономиканың
қарқынды дамуына мүмкіндік туғызады [1,6б]. Қытайда салық құрылымы екі
параллельді жүйеден құрылған: орталық салықпен басқару және жергілікті
салықты жүргізу. Қытайда жергілікті салық салуды Басты салық Басқармасы
атқарады. Орталық салықтар бойынша басқарулар табысы (орталық салықтар)
орталық үкiметтiң ұйғарымына толық түсетiн немесе (бiрлескен салықтар)
орталық және жергiлiктi үкiметтердiң арасындағы жiктелетiн салықтардың
жиынын жүзеге асырады. Жергiлiктi салықтар бойынша басқарулар (жергiлiктi
салықтар ) жергiлiктi үкiметтер қарамағында болатын салықтардың жиынын
жүзеге асырады [2,11б]. Қазіргі кезде салық заңнамасын жасауда және салық
саясатын анықтауда өкілетті мемлекеттік ұйымдар бар:
- Бүкілқытайлық Халық өкілдерінің жиналысы және оның тұрақты комитеті.
Осы комитет арқылы салық заңдары өңделіп, құрылып, іске асырылады.
- Үкіметтік Кеңес, бұл өз кезегінде салықтағы заңдарды, нұсқауларды және
әкімшілік істерді реттейді.
- Қаржы министрлігі, Мемлекеттік салық басқармасы(МСБ), Мемлекеттік
Кеңестегі тарификациялар мен классификациялардың комитеті және Бас
кеден басқармасы. Бұл органдар Қытай салық саясатында салықтың
нормативті құжаттарды қабылдаумен айналысады.
Салық заңнамасын әзірлеу процесі төрт кезеңнен тұрады:
1. нормативті құжатты әзірлеу;
2. заңды қарастыру;
3.сайлау арқылы заңды қабылдау;
4. заңның мәтінін шығару арқылы жариялау [6].
Қытай Халық Республикасының үкіметтік салық басқармасы- бұл Қытайдың салық
құрылымының бастысы болып келеді және тікелей Үкіметтік кеңеске бағынады.
Бұл басқарманың атқаратын бірнеше қызметтері бар:
1. Салықтық Нормативті құжаттарды жобалау ( заңдар, нұсқаулар және т.б),
салық саясатындағы барлық мерекелерді құру және оны іске асыру, Қаржы
министрлігімен бірігіп, салыққа қатысты барлық ұсыныстарды Үкіметтік
Кеңеске ұсыну;
2. Макроэкономикалық саясатты зерттеп, Орталық және Жергілікті үкіметтер
арасында салық саласындағы өкілеттіктерді үйлестіру;
3. Салық заңдары мен процедураларды жобалау, іске асыру және
мониторингтау;
4. Салық реформаларын дайындау мен өткізу;
5. Салықтың реттеу әдісін және макроэкономикалық қадағалауын құрастыру,
салықты қамту саласындағы зерттеулер жүргізу;
6. Салық басқармасын қадағалау және салықты жинау;
7. Салық жүйесінің саяси және заңдылық мониторингін сақтау;
8. Табыс түсімдердің құрылымы мен жобасын ұсыну, салық заңнамасын
қолданар кезіндегі салық саясатындағы пайда болған мәселелерді шешу;
9. Орталық және біріктірілген салықтарды, сонымен қатар үкіметтік
қорларды және ауыл шаруашылық салығын ұйымдастыру;
10. Салық жеңілдіктерін беру;
11. Импорт және экспорт саласындағы тұтынушы салығын басқару, алымдарды
және қосымша бағаға салынған салықты (НДС) қайтару;
12. Ынтымақтастықты дамыту, халықаралық алмасуларды әзірлеу және оларға
қатысу;
13. Білім беру жүйесін басқару, ҚХР-дің салық қызметіндегі жұмысшыларды
дайындықтан өткізу;
14. Кадрлық және штаттық саясатқа (директорларды тағайындау,
МСБ-ның қызметшілерін тағайындау), еңбекті төлеуге, Қытайдағы МСБ-нің
барлық құрылымдық бөлімдерінің шығыс бөліктеріне басшылық ету;
15. Салық қызметіндегі агенттерінің жұмысын қадағалау;
16. Салық қызметіндегі қызмет стандарттарын ұсыну;
17. Салық саясатын жүргізу, зерттеулерді ұйымдастыру және насихаттау;
18. Салық бюро провинцияларына басшыларды тағайындауда немесе ығыстыруда
өзінің пікірін айту мүмкіндігіне ие болу [5];
МСБ-нің құрылымы: басшы, төрт орынбасар және мемлекеттік кеңеспен
тағайындалған бір бас экономист және бір бас есепші. МСБ-ның Орталық
аппаратының бөлімдері мыналардан тұрады[20,13б]:
1. Бас басқарма: хатшылық, кеңсе, қаржы бөлімі, тексеріс бөлімі, жалпы
зерттеулер бөлімі, баспасөз қызметі;
2. Саяси-құқықтық басқарма: жалпы бөлім, салық реформалар бөлімі,
шағымдану бөлімі;
3. Айналымнан түскен салық басқармасы (тұтынушы салық пен кәсіпкерлік
салық мәселелерін қарастырады): жалпы бөлім, қосымша бағаға салынған
салық (НДС) бөлімі, кәсіпкерлік салық бөлімі және тұтынушы салық
бөлімі;
4. Кірістен түскен салық басқармасы (кәсіпкерлердің көретін пайдаларына
салынатын салықты және жеке тұлғалардың табыс салық мәселелерін
қарастырады): жалпы бөлім, орталықтан бағындырылатын кәсіпкерліктің
табысына салынатын салық бөлімі, жергілікті кәсіпкерліктің табысына
салынатын салық бөлімі, жеке тұлғалардың табыс салық бөлімі;
5. Жергілікті салық басқамасы (табиғи ресурстардан, қалалық және аудандық
жерлерден, қалалық құрылыстардан, мүлікті бағалауға жіберуден, үй
иелерінен, реттік салықтың мүлікке құйылатын инвестициялардан,
автокөліктер мен кемелерден, гербтік алымдардан, малдарды ұстағаннан
және банкеттерден салық алады): жалпы бөлім, бірінші, екінші, үшінші
жергілікті салық бөлімі;
6. Ауылшаруашылық салық бюросы ( ауылшаруашылық салығын, мал шаруашылық
салығын, мүлікті сатқандағы салынатын баж салығын алады): жалпы бөлім,
бірінші және екінші ауылшаруашылық салық бөлімі;
7. Халықаралық салық салу басқармасы: салық саясатының жалпы бөлімі,
салық әкімшіліктендіру бөлімі, салық төлеуден жалтару мәселесімен
күресетін бөлім, халықаралық салық келісімдер бөлімі, халықаралық
қатынастар бөлімі, халықаралық ынтымақтастық бөлімі;
8. Импорт және экспорт салық басқармасы (импорт және экспортқа қатысты
тұтынушы салықтар салады): жалпы бөлім, импорттан алынатын салық
бөлімі, экспорттан алынатын салық бөлімі;
9. Әкімшілік ету және кассалық атқару басқармасы: жалпы бөлім, салықты
насихаттау бөлімі, шот-фактура жүйесін басқару бөлімі, ашық нарық
бөлімі;
10. Салықты тергеу басқармасы: жалпы бөлім, процессуалдық бөлім, бірінші
және екінші тергеу бөлімі;
11. Қаржы жұмыстар басқармасы: қаржыландыру бөлімі, инфрақұрылым бөлімі,
жабдықтар бөлімі;
12. Жобалық-статистикалық басқармасы: жалпы бөлім, жобалық бөлім,
статистикалық бөлім, макроэкономикалық анализ бөлімі;
13. Кадрлар басқармасы: жалпы бөлім, орталық аппараттың кадрлық бөлімі,
МСБ-ның бөлімше кадрларының бөлімі, жұмысқа орналастыру бөлімі;
14. Тексеру басқармасы (ҚХР-ың Мемлекеттік тексеріс басқармасының
өкілдігі): хатшылық, тәртіпті тексеру мен бақылау бөлімі, шағымдану
бөлімі.
Сонымен қатар, МСБ-да Білім беру Орталығы, Логистика қызмет көрсету
Орталығы, Салық агенттерінің жұмысын басқару Орталығы, Ақпараттық-
технология Орталығы, Салықты зерттеу Институты, Янчжоудағы біліктілікті
жоғарылату Орталығы, Чанчунь салық Институты, Чжунго шуйу журналы,
Чжунго шуйу бао газеті жұмыс жасайды [5].
Аудандық (Провинция) деңгейдегі және одан төмен деңгейдегі салық органдары
Жергілікті салық салу жұмысын басқару МСБ-ның бөлімшелері мен жергілікті
салық бюроларымен атқарылады. МСБ өзінің бөлімшелерінің жұмысын
ұйымдастыру, штат, қызметшілер, қаражат шеңберінде сатылы басқарады және
жергілікті үкіметтерге жергілікті салық бюросының жұмысын қосарлы
басқаруымен ықпал етеді.
А) МСБ бөлімшелеріне: басқару және уездтік, қалалық және провинциялық
деңгейдегі бөлімдер, сонымен қатар, салық станциялары (филиалдары) жатады.
Салық станциялары дегеніміз - экономикалық аймаққа, әкімшілік аймаққа
немесе кварталға негізделген уездтік бөлімдердің бөлімшелері. МСБ-ның
Орталық аппаратына тікелей бағынған басқару деңгейіндегі МСБ-ның
бөлімшелері аудандық деңгейде қызмет етеді. Осыған өзінің құзырет
шеңберіндегі салық жұмысына жауапты қызметтік орган жатады. Сонымен қатар,
олар жергілікті аймақтағы тиесілі салық заңдарының, ережелерінің және
нұсқаулардың іске асырылуына жауапты. Осы басқармалардың жетекшілері мен
олардың орынбасарлары өз кезегінде МСБ-нің орталығынан келген бұйрық
бойынша тағайындалады. Аудандық басқармасының бөлімдерінің саны 12-ден
аспау керек. Оған ереже бойынша кеңсе, айналымнан түсетін салық бөлімі,
кірістен түсетін салық бөлімі, жоспарлы-қаржылық бөлім, әкімшілік жұмыс
және кассалық атқару бөлімі, кадрлар бөлімі, тексеріс бөлімі және саяси-
құқықтық бөлім жатады. Сонымен қатар, аудандық деңгейдегі әрбір басқармада
салықтық зерттеу бөлімі және салық жинау бюросы, шетел инвистицияларға
салық салу бюросы немесе экспорт және импортқа салық салу бюросы
тағайындалады [4,38б].
ә) Жергілікті салық бюросы. Бұл салық бюросына аудандар, автономды аймақтар
және орталыққа бағынған қалалардың халықтық үкіметтері, уездтік деңгейдегі
жергілікті салық бюросы, сонымен қатар салықтық станциялар, филиалдар
жатады. Барлық жергілікті салық бюролары халықтық үкіметке және жоғары
тұрған салық бюросына сай қосарлы бағынған. Соның ішінде жоғары тұрған
салық бюросына бағыну көптеген артықшылықтарға ие: мысалы, уездтік
деңгейдегі жергілікті салық бюросының қаражатын тағайындауын
ұйымдастырумен, штатпен, басқарумен және шығын мәселелерімен - жоғары
тұрған салық бюросы айналысады. Жергілікті провинциялық деңгейдегі салық
бюросы дегеніміз - өз құзіретінің шеңберіндегі жергілікті салық салу
мәселелерімен айналысатын провинцияның халықтық үкіметінің қызметтік
бөлімшелері (автономдық аймақ, орталыққа бағынған қалалар). Ереже бойынша,
бұл МСБ-ның орталық аппаратына және жергілікті үкіметке қосарлы бағынған,
басқару дәрежесіндегі әкімшілік орган болып табылады, сонымен қатар,
провинциялық үкімет жағынан басқару артығырақ болып келеді. Әдетте,
аудандық деңгейдегі салық бюросының құрылымында кеңсе, айналымнан алынатын
салық бөлімі, кірістен алынатын салық бөлімі, жоспарлы-қаржы бөлімі,
әкімшілік жұмыс және кассалық атқару бөлімі, кадрлар бөлімі, тексеріс
бөлімі, заң бөлімі және шетел инвестицияларына салық салу бөлімі жұмыс
атқарады. МСБ-ның жағынан аудандық деңгейдегі жергілікті салық бюро
жұмысына жетекшілік ету ең алдымен жалпы салық саясатының бағытында және
үйлестіру шараларын жүзеге асыруда, жергілікті органдардың қадағалануындағы
салық заңнамасын сақтауда, сонымен қатар, жұмыс тәжірибесімен алмасуда
көрініс табады. Аудандық деңгейдегі жергілікті салық бюросының басшылары
МСБ-мен кеңесінен кейін, жергілікті халық үкіметімен тағайындалады [4,43б].
1999 жылдың басында Қытайда провинциалдық деңгейдегі 61 басқармада,
30 муниципалды басқармада (бюро), қалалық деңгейдегі 664 бөлімде (бюро),
уездтік деңгейдегі 4176 бөлімде және 55 мыңнан аса салық станцияларында 992
мың қызметші жұмыс жасады. Соның ішінде, МСБ-ның құрылымында 575 мың адам,
ал жергілікті салық бюросында 316 мың адам жұмыс атқарды [5].
Мемлекеттік және жергілікті деңгейдегі салық ұйымдары
Мемлекеттік және жергілікті деңгейдегі салық ұйымдары - мемлекеттік және
жергілікті салық бөлімшелері (инспекциялар) болып бөлінеді. Мемлекеттік
салық салу әкімшілігінің мемлекеттік бөлімшелері – департаменттер тікелей
әкімшіліктің басқармасына бағынышты. Олар өз құзіретіндегі салықтардың
алымдарына жауап беретін, қызметтік органдар болып табылады. Сонымен қатар,
олар жергілікті аймақтағы тиесілі салық заңдарының, ережелерінің және
нұсқаулардың іске асырылуына жауапты. Осы басқармалардың жетекшілері мен
олардың орынбасарлары өз кезегінде әкімшіліктің басшысының бұйрығы бойынша
тағайындалады. Мемлекеттік салық бөлімшелерінің бөлімдерінің саны 12-ден
аспау керек. Оған ереже бойынша жалпы бөлім, айналымнан түсетін салық
бөлімі, кірістен түсетін салық бөлімі, жоспарлы-қаржылық бөлім, салықты
басқару және жинау бөлімі, кадрлар бөлімі, бақылау бөлімі және салық
саясатының бөлімі мен салық заңнамасы бөлімі жатады. Сонымен қатар,
мемлекеттік салық бөлімшелері салықтық зерттеу және жинау бюросын, шетел
инвестицияларға салық салу бюросын немесе экспорт және импортқа салық салу
бюросын құрады [6].
Жергілікті салық инспекциялары - жергілікті атқарушы органдармен
сәйкестендіріліп және жоғары тұрған салық бөлімшелерімен бірігіп
енгізіледі. Соның ішінде жоғары тұрған салық бөлімшелері төменгі салық
бөлімшелерге сатылас билік жүргізеді, атап айтқанда, кадрлық,
ұйымдастырушылық мәселелерді шешеді, шығындардың негізгі көрсеткіштерін
анықтайды [2,7б].
1999 жылдың басында ҚХР-да салық қызметкерлерінің саны 992000 адам
болды. Осы жалпы көрсеткіштің 575000-ы Үкіметтік салық салу әкімшілігінде
жұмыс жасады, ал қалған 416000-ы территориялық және жергілікті салық
инспекцияларында жұмыс атқарды [6].
Салық салу саласындағы әкімшілік құзіреттердің бөлінуі
Қазіргі кезде салық салу және баж салығын алу саласындағы әкімшілік
құзіретке қаржы, салық және кеден ведомствалары ие.
1. Мемлекеттік салық басқармасының бөлімшелері салық салуды басқару және
салық түрлерін жинауды іске асырады. Оларға мыналар жатады: қосылған бағаға
салынатын салық, тұтынушы салық, кәсіпкерлік салық, табыс салығы және
қалалық құрылысты қолдауға салынатын салық; темір жолы, сақтандыру
компаниялары мен белгілі - бір банк мекемелерінің бас кеңселерімен
шоғырландырылып, төленетін салық; сақтандыру және қаржы компанияларымен
төленетін қосымша 3%-тік кәсіпкерлік салық; орталыққа бағынған
кәсіпорындардың тапқан пайдаларына салынатын салық; орталық және жергілікті
бағынған мекемелер мен кәсіпорындардың үлесіне негізделген капиталы бар
бірлескен акционерлік және шаруашылық кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық; жергілікті банктік және банктік емес қаржылық мекемелердің
көретін пайдасына салынатын салық; континентальды қайраңда орналасқан
аймақта мұнай шығару кәсіпорындарының көретін пайдасына салынатын салық;
шетел инвестициясымен және шетел кәсіпорындарымен жұмыс істейтін
кәсіпорындардың көретін пайдасына салынатын салық; құнды қағаздар
айналымынан алынатын салық (осы салық түрі енгенге дейін құнды қағаздармен
жасалған келісімнен гербті алым алынады); салық төлеуді кешіктіргенге
салынатын айыппұлдар және орталық салық бойынша айыппұлдар мен төлем
борыштары [5].
2. Жергілікті салық басқармасының бюросы - салық салуды басқару және салық
түрлерін жинауды іске асырады. Оларға мыналар жатады: кәсіпкерлік салық,
қалалық құрылысты қолдауға салынатын салық (МСБ-мен алынатын салық
түрлерінен басқа), жергілікті мемлекеттік, ұжымдық және жеке
кәсіпорындарының көретін пайдасына салынатын салық; жеке тұлғалардан
алынатын кіріс салығы, табиғи ресурстарды пайдалануға салынатын салық,
қалалық аймақтық және қалалық жерлерді пайдалануға салынатын салық; жерді
пайдаланғанға салынатын салық, қозғалмайтын мүлікке салынатын инвестицияның
реттеуші салығы, бағаланатын қозғалмайтын мүлікті беруге салынатын салық;
үй иегерлерінен алынатын салық; қалалық қозғалмайтын мүлікке салынатын
салық; автокөлік пен кеме қолданысына салынатын салық; көлік және кеме
құралдарының тіркелген нөмірлерін қолдануға салынатын салық; гербтік алым;
қозғалмайтын мүлікті сатудағы баж салығы; малды ұстаудағы салынатын салық;
банкеттерге салынатын салық; ауылшаруашылық салығы; мал асырауға және оған
қосымша жергілікті салынатын салықтар; мұрагерлікпен берілетін қозғалмайтын
мүлікке салынатын салық; жергілікті салықтарды кешігіп төлегені үшін
салынатын айыппұлдар, төлем борышы және айыппұл. Салық жұмысын және
салықтық басқармасының тиімділігін арттыру, әкімшілік шығындарды азайту,
қызметтерінің қайталануын болдырмау және салық төлеушінің салықты төлеу
тәртібін жеңілдету мақсатында, МСБ және жергілікті салық бюросы белгілі -
бір салық алудағы қызметтерін орындауда, бір-біріне өкілеттік бере алады
[9].
3.Қытайдың көптеген аймақтарында ауылшаруашылық салығы, мал асырау және
оған қосымша жергілікті салықтар, қозғалмайтын мүлікті сатудағы баж салығы
жергілікті үкіметтің қаржылық басқармасына төленеді, ал олар өз кезегінде
осы салық салу саласын басқарады. Басты кеден басқармасы - салық салуды
басқару және келесі төлемдерді алумен айналысады: кеден баж салығы; келген
жолаушылардың жүктерінен және жеке пошта жіберушілерден алынатын импорттық
баж салығы. Сонымен қатар, кеден МСБ-ның атынан Қосымша бағаға салынатын
салық (НДС) алымын және импорт пен экспорт сатысындағы тұтынушы салығын
жинауды іске асырады [11].
Орталық және жергілікті үкіметтердің арасындағы кіріс түсімдерінің бөлінуі.
Мемлекеттік кеңеспен бекітілген кіріс түсімдерінің ережелеріне сәйкес,
Қытайдың салықтық түсімдері орталық салық кірістері, жергілікті салық
кірістері және Орталық пен жергілікті үкіметтердің жалпы кірістері болып
бөлінеді [20,15б].
1) Орталық салық кірістері: тұтынушы салық; кеден баж салығы; кеденмен
алынатын тұтынушы салық және қосымша бағадан алынатын салық;
2) Жергілікті салық кірістері: жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
қалалық аймақтар мен қалалардағы жерлерді қолдануға салынатын салық;
қозғалмайтын мүлікке салынатын инвестицияның реттеуші салығы,
бағаланатын қозғалмайтын мүлікті беруге салынатын салық; үй
иегерлерінен алынатын салық; қалалық қозғалмайтын мүлікке салынатын
салық; автокөлік пен кеме қолданысына салынатын салық; егін егетін
жерлерді қолдануға салынатын салық, көлік және кеме құралдарының
тіркелген нөмірлерін қолдануға салынатын салық; гербтік алым;
қозғалмайтын мүлікті сатудағы баж салығы; малды ұстаудағы салынатын
салық; банкеттерге салынатын салық; ауылшаруашылық салығы; мал
асырауға және оған қосымша жергілікті салынатын салықтар;
мұрагерлікпен берілетін қозғалмайтын мүлікке салынатын салық;
жергілікті салықтарды кешігіп төлегені үшін салынатын айыппұлдар,
төлем борышы және айыппұл [20,17б].
3) Орталық және жергілікті үкіметтердің жалпы салық кірістері: а) Қосымша
бағаға салынатын салық (мемлекет ішінде): 75% Орталық үкіметтің
қаражатына, ал 25% жергілікті үкіметтің қаражатына түседі; ә)
Кәсіпкерлік салық: темір жолы, сақтандыру компаниялары мен белгілі -
бір банк мекемелерінің бас кеңселерімен шоғырландырылып, төленетін
салықтың сонымен қатар, сақтандыру және қаржы компанияларымен
төленетін қосымша 3%-тік кәсіпкерлік салықтың белгілі - бір бөлігі
Орталық үкімет қаражатына түседі, ал қалған бөлігі жергілікті
үкіметтер қаражатына тиесілі; б) Кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық: орталыққа бағынған кәсіпорындардың тапқан пайдаларына
салынатын салық, орталық және жергілікті бағынған мекемелер мен
кәсіпорындардың үлесіне негізделген, капиталы бар бірлескен
акционерлік және шаруашылық кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық, жергілікті банктік және банктік емес қаржылық
мекемелердің көретін пайдасына салынатын салық, сонымен қатар, темір
жолы, сақтандыру компаниялары мен белгілі бір банк мекемелерінің бас
кеңселерімен шоғырландырылып төленетін салықтарының белгілі бір
бөліктері Орталық үкімет қаражатына, ал қалған бөлігі жергілікті
үкіметтердің қаражатына тиесілі; в) Шетел инвестициясымен және шетел
кәсіпорындарымен жұмыс істейтін кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық: шетел инвестицияларында банктермен төленетін бір
бөлігі - Орталық үкімет қаражатына жатады, ал қалған бөлігі жергілікті
үкіметтер қаражатына тиесілі; г) Табиғи ресурстарды қолдануға
салынатын салық: континентальды қайраң аймақтарындағы мұнай алатын
кәсіпорындармен төленетін салықтар - Орталық үкімет қаражатына жатады,
ал қалған бөлігі жергілікті үкіметтер қаражатына тиесілі; ғ) Қалалық
құрылысты қолдауға салынатын салық: темір жолы, сақтандыру
компаниялары мен белгілі - бір банк мекемелерінің бас кеңселерімен
шоғырландырылып, төленетін салықтарының белгілі - бір бөліктері -
Орталық үкімет қаражатына, ал қалған бөлігі жергілікті үкіметтердің
қаражатына тиесілі; д) Гербтік алым: гербтік алымның 88%-і құнды
қағаздармен жасалған келісімдерден түскен салық - Орталық үкімет
қаражатына, ал қалған бөлігі жергілікті үкіметтердің қаражатына
тиесілі; е) Құнды қағаздар айналымынан түсетін салықтар
(кірістірілмеген) [20,18б].
1.2 Қытайдың салық заңдары
Қытайда 1949 жылдың 21 мен 30 қыркүйек арасында өткен Халықтық
саяси консультативті кеңесінің бірінші жалпы сессиясында Қытай Халық
Республикасы құрылған болатын. 29 қыркүйекте Қытайдың Халықтық саяси
консультативті кеңесінің жалпы бағдарламасы қабылданып, бұл өз кезегінде
уақытша конституцияның қызметін атқарды. Осы бағдарламада “мемлекеттің
салық саясаты - революциялық соғыстың мұқтаждықтарын, ұлттық құрылыс пен
өндірісті қайта жандандырудағы және оны дамытудағы мұқтаждықтарын
қанағаттандыру керек. Салық жүйесі жеңілдетіледі және салық салудың
әділетті жолмен бөлінуі енгізіледі” деп атап көрсеткен [23,31б]. Ұзамай,
мемлекеттік салық саясатын бірыңғайлау, жаңа салық жүйесін құру және салық
жұмысын жақсарту мақсатында, 1949 жылы Орталық халық үкіметімен Пекинде
салық жұмысының мәселелері туралы жалпы мемлекеттік конференция шақыртылды.
Конференция “Жалпы мемлекеттік салық саясатын өткізуге басты қағидалар”
әзірледі, бұл өз кезегінде 1950 жылы 27 қаңтарда ҚХР-ың Мемлекеттік
әкімшілік кеңесімен қабылданды. Негізінде, бұл мемлекеттің бірінші жаңа
салық нормасы болып табылады. Салық салудың заңдық реттелуін жетілдіруде
белсенді жұмыс жүргізілген кезеңдерде болған. Жекелеп айтқанда, ҚХР-ың
“Мемлекеттік салық органдарын ұйымдастыру туралы” 1950 жылы 27 сәуірде
уақытша ереже, ҚХР-ың Қаржы министрлігімен “Жеке өндірістік мекемелермен
сауда-өндірістік салықты және социалистік жаңартулар кезіндегі сауданы
енгізу туралы” 1956 жылы 3 тамызда уақытша қаулы қабылданды [25,16б]. 70-шы
жылдың аяғында, 1980-шы жылдың басында Қытайдың салық заңы қайта жаңданды,
экономикалық реформа орын алды. Салық мәселесіне ғана емес, сонымен қатар
заңдық регламенттеу(реттеу) мәселелеріне халық өз көзқарастарын өзгертті.
Салық салудың әр-түрлі аспектілерін регламенттеуге көптеген нормативті
құқықтық актілер қабылданды. Бұл жұмыс келесі жылдарда да жалғасын тапты.
Осы жұмыстарға ерекше пайдалы кез деп 90-шы жылдардың ортасын атап
көрсетуге болады, дәл осы уақытта кезекті экономикалық реформа басталған
болатын. Сонымен бірге, дәл сол кезде қабылданған актілер Қытай Халық
Республикасындағы қазіргі салық салудың құқықтық реттеу негізін құрайды.
Жарты ғасыр уақыттың ішінде салық салудың реттелуі, салықты табиғи
болмысымен төлеуден, мысалға, күрделі заңдық құрылыстарға, демпингтік
марждердің көлемінінің негізінде демпингке қарсы баж салығының
мөлшерлемесін анықтауға дейін өзгерді. Нормативті - құқықтық негізін
жақсарту жұмысы қазірде орын алуда. ҚХР-ың Бас мемлекеттік салық
басқармасының баяндамасында айтылып өткендей, 1994 жылы Қытайда басталған
салық реформасы салық заңнамасын жақсартуға, салық жүйесін стандарттауға,
салықты төлеуден босату және кішірейту саясатын қаталдандыруға,
бәсекелестікке тең жағдай жасауға, территорияның дамуындағы тұрақсыздықты
реттеуге және т.б бағытталған. Жұмыс екі негізгі бағытта жасалады. Бірінші,
салық саясатын реттеу және салық заңнамасын жақсарту (айналымнан түскен
салықтың нормативті негізін, жергілікті салық пен табыс салығын жақсарту).
Екінші, салық алу жүйесін жаңарту және басқаруды күшейту (салық
органдарының сатылас бағыну жүйесін құру, арнайы шоттарға бақылауды
күшейту, сыртқы сауда салығын қайтару мәселесімен айналысатын
министрліктер мен ведомствалардың жұмысын жақсарту, жеке тұлғалардан
алынатын табыс салығының алынуының басқаруын күшейту, салық төлеуден
жалтаруға қарсы күресті күшейту, жылдық жоспарларды орындау мен жаңа
салықтарды жүзеге асыру жұмыстарын ұйымдастыру). Басқа алға қойылған
мақсаттар деп, салық құжаттандыруды стандарттау, мерзімді бақылауға
арналған электронды құралдардың қолдануын кеңейту, салық актілерінің барлық
деңгейлерін халыққа жеткізу жүйесін құру, салық төлеушілерді
идентификациялау, салық органдарындағы қызметшілердің мамандық деңгейін
көтеру, ауыл - шаруашылыққа салық салудың тиімді механизмін жасау және т.б
айтуға болады [21,29б]. Қытайдың салық заңнамасын - салық нормаларынан
құрылған, әртүрлі деңгейдегі құқықтық актілер құрайды. Олардың рөлін ресми
түрдеғ, мемлекеттік атқарушы немесе өкілдік билік органдарымен
бекітілген, салық саласында пайда болған қатынастарды реттейтін жағдайлар
атқарады. Қытайдың салық заңнамалық жүйесін заңдар, шешімдер, уақытша
ережелер және ережелер (ахуалдар), нұсқаулар, хабарламалар,сонымен қатар
“әдіс” деп аталатын арнайы актілер, соның ішінде уақытша актілер құрайды.
Салық салудың құқықтық реттелуінің негізгі көзі ретінде - Қытайдың
конституциясы болып табылады. Бірінші конституциядан бастап - 1954 жылдың
20 қыркүйегіндегі ҚХР-ың Конституциясында салық нормалары - мемлекеттің
негізгі заңының міндетті элементі болып табылады. Мысалға, аталған
конституцияның 102 бабында Қытай Халық Республикасының азаматтары заңға
сәйкес салық төлеу керек деген жалпыға бірдей норма жазылған. Осындай норма
1982 жылдың 4 желтоқсанында қабылданған Қытайдың қазіргі кездегі
Конституциясының 56-шы бабында да көрініс тапқан. Бұл өз кезегінде Қытайдың
салық құқығының екі маңызды заңдық ережесін ашып көрсетеді: салық салудың
жалпыға бірдейлігі және салықты орнатудағы заңдылық. Қытайдың салықтық ғана
емес, басқа да құқықтық салаларының дамуы үшін негіз болатын осы басты
нормативті құқықтық актісінде салық заңымен байланысты және ең алдымен
заңдарды, соның ішінде салық заңдарын қабылдауға уәкілетті органдарға
бағытталған тағы да бірнеше баптар кірістірілген. Қытайдың салық
заңнамасындағы қайнар көздерінің жүйесіндегі келесі деңгейі ретінде - салық
заңдары болып табылады. Жоғарыда айтылып кеткендей, оларды ең көп заңдық
күші бар мемлекеттік биліктің жоғарғы өкілдік органының арнайы тәртіппен
қабылданған, салық саласындағы ең маңызды және қағидалы қоғамдық
қатынастарды реттейтін нормативті құқықтық актілер ретінде қарастыруға
болады [21,30б]. Осындай нормативті құқықтық актілердің жүйесінде басты
орынды 1992 жылдың 4 қыркүйегінде қабылданған Қытайдың “Салық алуды басқару
туралы” заңы алады. Бұл заң алты тарауға бөлінген, алпыс екі баптан тұрады:
1 тарау. Жалпы ережелер
2 тарау. Салық жұмыстарын басқару
3 тарау. Салық сомаларын жинау
4 тарау. Салық органдарын тексеру
5 тарау. Заңдық жауапкершілік
6 тарау. Қорытынды ережелер
Осы заңның тараулары мен бөлімдерінің атауларынан байқағанымыздай, бұл
Қытайдың салық салу жүйесінің негізгі ережелерін анықтайды. 59 бапта
көрсетілген ережелердің бірінде Қытай шетел мемлекеттерімен салық салу
туралы келісімдерге қол қояды және осындай ережелер заңға қатысты
артықшылықтары бар екенін көрсетеді [25,14б]. Келесі қарастыратын Қытайдың
салық заңдарының бірі - Кеден туралы ҚХР-ың заңы. 1987 жылдың 22
қарашасында Тұрақты комитетінің БХӨЖ-нің 19 сессиясының 6-шақыруында
қабылданды. Бұл заң 7 тараудан, 61 баптан тұрады.
1 тарау. Жалпы ережелер
2 тарау. Келетін және кететін көлік құралдары
3 тарау. Келетін және кететін тауарлар
4 тарау. Келетін және кететін заттар мен жүктер
5 тарау. Кеден баж салығы
6 тарау. Заңдық жауапкершілік
7 тарау. Қосымша ережелер. Бірінші тарауда: Бұл заң мемлекеттің мүддесін
және мемлекеттің егемендігін қорғау, кеден бақылауын күшейту, экономикалық,
сауда, ғылым, технология және мәдени салаларда басқа мемлекеттермен
қатынастарды орнату мақсатында жасалған. ҚХР-ың кедені мемлекетке келетін
және мемлекеттен кететін барлығына(адамдар мен заттар)жауап беретін,
мемлекеттік орган болып табылады. Кеден осы және басқа да осыған байланысты
заңдарға сәйкес мемлекетке келетін және мемлекеттен кететін көлік, тауар,
жүк, пошталық жіберулер мен басқа да заттарды бақылау және кеден санақтары
мен басқа да кеден іс-қимылдарын жүргізу, контрабандаларды болдырмау, кеден
баж салығы мен басқа да алымдарды жинау жұмыстарын атқарады. Мемлекеттік
кеңес - бүкіл мемлекет ішінде кеден мекемелерін бірігіп басқаратын Басты
кеден басқармасын құрады. Мемлекет басқа мемлекеттер мен аймақтарға ашық
порттарда және кедендік күшейтілген бақылау керек жерлерде кеден
мекемелерін құрайды. Бір кеден мекеменің келесі кеден мекемесіне бағынуы
әкімшілік округтармен шектелмеуі қажет. Кеден мекемелері заңға байланысты
Бас кеден басқармасының алдында өздерінің қызметтері мен құзіреттерін іске
асырып, өз істеріне жауапкершілік таныту қажет. Екінші тарауда: егер көлік
құралдары мемлекеттің территориясындағы кеден мекемесі орналасқан жерге
келіп немесе кетіп жатса, осы көлік құралына жауапты тұлға кеденге шынайы
декларациясын, тексеруге керек құжаттарды ұсынып, кеден бақылауы мен
тексерісін қабылдауы керек. Кеден мекемесі орналасқан жерге келіп немесе
кетіп жатқан көлік құралдары кедендік алдын-ала келісімінсіз кетпеуі қажет.
Кеденге декларацияны өткізбеген, территорияға келген көлік құралы немесе
территориядан әлі кетпеген, бірақ кеден тексеруінен өткен, кетуші көлік
құралы жетік байланыс органдарымен көрсетілген бағдармен жүруі қажет;
осындай органдар болмаған жағдайда, бағдарды кеден анықтайды. Келген немесе
шығарылатын, жүктелген немесе түсірілген тауарлар мен заттар, сонымен қатар
көлік құралдарымен келген немесе кететін жолаушылар кеден бақылауының
нысанасы болып табылады. Көлік құралына жауапты тұлға жүктеу немесе түсіру
аяқталғаннан кейін, кеденге жүктеу немесе түсірудің шынайы мәселесіне
байланысты құжаттар мен жазбаларды ұсынуға міндетті. Келіп жатқан немесе
кететін заттарды тасымалдаушы көлік құралдарының жүктеуі немесе түсірілуі
кеденге өткізілген декларацияда шынайы көрсетіледі және кеден бақылауының
нысанасы болып табылады. Үшінші тарауда: Барлық импорт тауарлары
мемлекеттің территориясына кіргізілгеннен бастап, кеден тексерісінен
өткенге дейін, сонымен қатар барлық экспорт тауарлары жарияланғаннан
бастап, территориядан шыққанға дейін кеден бақылауының нысанасы болып
табылады [18]. Импорттық тауарларды қабылдаушы және экспорттық тауарларды
жіберуші декларацияны мұқият толтыра отырып, кеден бақылауына импорт және
экспортқа лицензияларын және сәйкес құжаттарын ұсынуы керек. Мемлекеттің
бақылау құралы болып табылатын тауарлардың импорт және экспортқа
лицензиялары болмаған жағдайда, кеденнен шығарылмайды. Нақты шешімдер
Мемлекеттік кеңеспен анықталады. Импорттық тауарлардың жүк қабылдаушысы
көлік құралының келуі туралы өкініш берілгеннен кейін, кеденге он төрт күн
ішінде декларацияны табыстауы қажет; ал экспорттық тауарларды жіберушісі
кедендік арнайы рұқсаты болған жағдайдан басқа уақытта жүктелуге дейін
жиырма төрт сағат ішінде декларацияны өткізуі керек. Басты кеден басқармасы
өз бетінше немесе мемлекеттік кеңес бақылауындағы басқа да бөлімдермен
бірігіп, келуші немесе кетуші контейнерлер мен батып жатқан кемелерді
құтқару ережелері мен шараларын, шекаралық сауда шеңберіндегі келуші және
кетуші, онша маңызды емес, аз көлемдегі жүк көлемін сонымен қатар, бұл
заңда көрсетілмеген басқа да келуші немесе кетуші жүктерді бақылау
шараларын әзірлейді. Төртінші тарауда: Жеке тұлғалар тасымалдайтын
кіргізілген және шығарылатын жүктер, сонымен қатар пошта арқылы жіберілген
келуші және тасымалданушы заттар жеке қолданысқа негізделуі, ойға сыйымды
мөлшерде тасылмалдануы немесе жөнелтілуі керек және кеден бақылауының
объектісі болып табылуы керек. Барлық қабылданған және жөңелтілген
заттардың иегері оларды кеденде тиянақты декларациялауға міндетті. Барлық
көрсетілген заттар кеден бақылауының нысанасы болып табылады. Ешбір тұлға
арнайы рұқсатсыз кеден қойған мөрді бұзбауы және ашпауы керек. Бесінші
тарауда: Егер осы заң басқаны қарастырмаса, кеден баж салықтары импортқа
немесе экспортқа рұқсаты бар тауарларға және территорияға кіргізуге немесе
шығарылуға болатын заттардан импорттық-экспорттық тарифтерге сәйкес жиналуы
қажет. Импорттық тауарларды қабылдаушы, экспорттық тауарларды жіберуші және
келуші, шығарылатын тауарлардың иегері міндетті тәртіпте кедендік баж
салығын төлеуі қажет. Төменде көрсетілген импортталатын және экспортталатын
тауарларға, сонымен бірге келуші, шығарушы заттарға салынатын баж салығына
жеңілдіктер беріледі немесе кеден баж салығынан босатылады. 1. Коммерциялық
бағасы жоқ, жарнама заттары және саудалық нұсқалар. 2. Халықаралық
ұйымдармен және шетел үкіметтерімен тегін берілетін мағлұматтар. 3.
Кеденнен шыққанға дейін жоғалған немесе бұзылған тауарлар. 4. Белгіленген
лимит шегіндегі бағадағы немесе көлемдегі заттар. 5. Заңға сәйкес,
кедендік баж салығынан босатылған немесе кедендік баж салығына жеңілдіктері
бар басқа да заттар мен тауарлар. 6. Халықаралық екі жақты немесе көп жақты
келісімдерге сәйкес кедендік баж салығынан босатылатын құқығы бар заттар
санына жататын тауарлар және заттар. Алтыншы тарауда: Кеден бақылауынан
жалтарынатын келесідей әрекеттерді қылмыс контрабанда ретінде қарастырады.
1. мемлекетпен кіргізуге және шығаруға тыйым салынған нашақорлық заттарды,
қару-жарақтар немесе жалған валютаны мемлекеттің территориясына немесе
мемлекеттің территориясынан тыс жерлерге пошта арқылы кіргізуге,
тасымалдауға тыйым салынады; 2. Мемлекетпен тыйым салынған немесе көлемі
жағынан шектелген заттарды үлкен мөлшерде импорттауға немесе экспорттауға
тыйым салынады; 3. мемлекетке ерекше келісіммен кіргізілген немесе
жеңілдіктері бар тауарлар кеден келісімінсіз сатыла алмайды. Жетінші
тарауда: осы заңды бұзған қылмыскерлерді мағлұмат пен көмек бере отырып
ұстауға және анықтауға көмектескен тұлғаларды кеден марапаттайды. Мемлекет
кеңесі еркін экономикалық зоналар арасында және басқа белгіленген
аумақтарда, мемлекеттің басқа да территориясының бөліктерінде бақылауды
іске асыру үшін ережелерді орнату қажет. Осы 1951 жылдың 18 сәуірінде ҚХР-
ың Халық үкіметімен жарияланған ҚХР-ың Уақытша заңы өз күшін жоғалтты
[39].
ҚХР-ың Салық алымын басқару туралы заңы. 1992 жылдың 4 қыркүйегінде
Тұрақты комитетінің БХӨЖ-нің 27 сессиясының 7-шақыруында қабылданды. 1995
жылдың 28 ақпанында БХӨЖ-нің 12 сессиясының 8-шақыруында қабылданған ҚХР-ың
салық алымын басқару туралы заңына өзгерістер енгізу туралы шешімге
байланысты өзгертулер енгізілді. Бұл заң 6 тараудан және 62 баптан тұрады.
1 тарау. Жалпы қағидалар
2 тарау. Салық салуды басқару
3 тарау. Салық алымы
4 тарау. Салық тексерісі
5 тарау. Заңдық жауапкершілік
6 тарау. Қосымша ережелер. Бірінші тарауда: Бұл заң - салық алымын
басқаруды жақсартуға, мемлекеттің кіріс баптарын қауіпсіздендіруге және
салық төлеушінің заңды мүдделерін қорғауға жасалған. Осы заң салық
органдарымен жиналатын барлық салық түрлерінің алымын басқаруға қолдана
алады. Ешбір үкіметтік ұйым, мекеме немесе жеке тұлға салық салудың
аяқталуы немесе басталуы туралы, төлеу мерзімі өтіп кеткен салықты төлеу,
салықтан босату және жеңілдіктер алу туралы заңсыз шешімдер қабылдауға,
заңдар мен әкімшілік ережелерді бұзуға құқығы жоқ. Салық төлеушілер деп-
әкімшілік ережелер мен заңға байланысты салық төлеуге міндетті ұйымдар мен
жеке тұлғаларды айтамыз. Салық алымшылар деп- әкімшілік ережелер мен заңға
байланысты салықты ұстап қалуға және алуға міндетті ұйымдар мен жеке
тұлғаларды айтамыз. Әртүрлі деңгейдегі жергілікті билік органдары өздерінің
құқықтық өкілеттіктеріне байланысты салық алымын басқару жұмысында жетекші
рөлдерін нығайтып, салық органдарының салық алымындағы жұмыстарын және
қызметтік міндеттерін орындауға көмектесуі қажет. Барлық тиісті бөлімдер
мен мекемелер салық органдарының қызметтік міндеттерін орындауға көмектесуі
қажет. Салық органдарынның қызметкерлері өз жұмыстарын жақсы атқарып, салық
алу кезінде өздерінің өкілеттіктерін асыра пайдаланбай, пара алмай және
басқа да заң бұзатын іс-әрекеттерді қолданбай өз жұмыстарын адал атқару
қажет. Кез-келген ұйым немесе жеке тұлға әкімшілік ережелерді және заңдарды
бұзуға әкелген іс-қимылдар туралы хабар беру қажет. Салық органдары
хабаршылардың аттарын құпияда сақтап, оларды марапаттауға ұсынады. Екінші
тарауда: қызметін жүргізуге лицензия алғаннан кейін отыз күннің ішінде
мекемелер, еншілес кәсіпорындар, басқа жерде орналасқан мекемелермен
құрылған өндіріс және жұмысшы учаскелер, өндіріс немесе басқа да қызметпен
айналысқан жеке кәсіпшілер мен мекемелер сәйкес құжаттарды ұсынғаннан
кейін, салық салуды тіркеу үшін салық органына бару қажет. Тексерістен
кейін салық органдары салық регистрациясы туралы сертификатты табыс етеді.
Салық төлеушілер Мемлекеттік кеңесінің қарамағында жұмыс жасайтын салық
органдарының өкімімен салықты тіркеу туралы сертификатты қолдану қажет.
Бұндай сертификаттарды уақытша біреуге қолдануға беруге, құртуға немесе
жалған сертификат жасауға болмайды. Мемлекеттік кеңесінің қарамағында жұмыс
жасайтын мемлекеттік қаржы және салық органдарының өкімі бойынша өндіріс
пен басқа да жұмыспен айналысатын салық төлеушілер немесе салық алымшылар
заңдық күші бар құжаттарға сәйкес шоттарды тексеріп, сақтау қажет. Егер де
бір себептерге байланысты кәсіпкер есеп кітапшасын ұстай алмаса, онда салық
органдарының келісімімен ол есеп кітапшасын ұстамайды. Үшінші тарау: заңдық
және әкімшілік ережелерге сәйкес, салық органдары салықты жинау кезінде
заңды және әкімшілік ережелерді бұзбау қажет. Заңға сәйкес, бір мекеме
немесе жеке тұлға салық төлеуден босатылған жағдайда, салық органдары одан
салық алуға құқықтары жоқ. Салық алымшылардың салықты жинау кезіндегі
жұмысына бірде-бір салық төлеуші жұмысына кедергі жасауға құқығы жоқ. Егер
салық төлеуші салық алымшыларға салықты төлеуге келіспей тұрған жағдайда,
салық алымшылар бұл жағдай туралы салық органдарына жеткізуі керек. Әрбір
салық төлеуші заңға және әкімшілік ережелерге сәйкес, салық органдарына
салықтың көлемін азайту немесе тіптен салықтан босату туралы өтініш жазуға
құқылы. Салық органдары салық алу кезінде және салық алымшылар салықты
ұстап қалу немесе жинау кезінде салықтың төленгені туралы сертификат
береді. Салық өкіметі салық салуға жататын соманы тексеруге және анықтауға
тек мынадай кездерде ғана құқылы: Салық төлеуші заңға сәйкес есеп
кітапшасын жүргізуден босатылған болса; Салық төлеуші заңға сәйкес есеп
кітапшасын жүргізуге міндетті болып, бірақ оны жасамаса; Есеп кітапшасы
толықтай толтырылмаса және есепшіге бұл құжаттарды тексеруге қиын соққан
жағдайда; Салық төлеуші салық міндеттерін орындауға уақыты келген мерзімде,
салық декларациясын тапсырмаса. Төртінші тарау: Салық органдары келесідей
салық инспекцияларын жүргізуге құқылы: Салық төлеушінің есеп кітапшасын,
есеп құжаттарын, есеп беру және осыған байланысты материалдарды, салықты
жинау және ұстап қалу туралы есеп кітапшасын инспектциялау және осыған
байланысты барлық материалдарды тексеруге; Салық төлеушінің өндіріс және
жұмысшы учаскелерін және қоймаларына кіріп салық салынатын тауарларын
инспекциялауға және салықты жинауға, ұстап қалуға байланысты салық
алымшының жұмысын инспекциялауға; Салық жинауға және ұстап қалуға
байланысты барлық материалдарды, құжаттарды салық төлеушіден немесе салық
жинаушыдан талап етуге [40];
Бұндай тексерістер салық бюросының басшысының немесе уезден жоғары тұрған
деңгейдің келісімімен жүргізіледі. Бесінші тарау: Егер салық төлеуші
келесідей іс-қимылдар жасайтын болса, онда салық органдары оған сол қатесін
жөндеуге белгілі бір уақыт береді, сол уақыт кезінде қатесін жөндемеген
жағдайда, 2000 юаньға жуық өтемақы салынады. Қылмыс ауыр болған жағдайда
оған 2000-10000 юаньға дейін өтемақы салынады. Бұндай қылмыстарға мыналар
жатады:
- берілген уақыт кезінде салықтық есеп-қисабына, тіркелудің өзгеруіне
немесе жойылуына байланысты салық декларацияларын ұсынбау;
- есеп кітапшалары мен есеп-қисап құжаттарды және басқа да материалдарды
ұстамау және толтырмау;
- салық органдарына тіркеуге қаржыны және есеп-қисапты жүргізудегі жүйесін
және тәсілдерін бермеу. Егер салық төлеуші есеп кітапшасын және есеп
құжаттарын ешкімнің келісімінсіз жойса, әдейілеп жоғалтса немесе болмаған
шығындарды жазса, салық төлеуден құтылып кету мақсатында түгелімен немесе
жартылай салық декларациясын қате толтырған жағдайда, осы іс-әрекеттердің
барлығы салық төлеуден жалтарыну деген атқа ие болады. Егер салық алымшы
салықты жинау және ұстап қалу туралы кітап ұстамаса немесе салықты ұстап
қалу және жинау туралы материалдарды, құжаттарды, есеп құжаттаррын
жүргізбесе онда салық органдары оған белгілі бір мерзім ішінде өзінің
қатесін жөндеуге мүмкіндік береді. Ол мүмкіндікті қолданбаған жағдайда 2000
юаньға жуық айыппұл салынады. Алтыншы тарауда: Салық төлеушілер мен салық
алымшылар салыққа байланысты жұмыстарды салық агенттеріне тапсыра алады.
Тариф алымдарын және кеден қызметтерімен ұстап қалынатын салықтарды басқару
заңдар мен әкімшілік ережелерге сәйкес жүргізіледі. Бұл заңның күшіне ену
процедурасы - Мемлекеттік кеңеспен жасалады. Осы заң 1993 жылдың 1
қаңтарында күшіне енді. Осыған сәйкес ҚХР-ың Мемлекеттік кеңесімен 1986
жылдың 21 ақпанында жарияланған Салық алымын басқару туралы аралық ереже
күшін жоғалтты [39].
ҚХР-ың Шетел кәсіпорындары мен капиталдардың қатысуымен кәсіпорындарына
салынатын табыс салығы туралы Заңы. Бұл заң 30 баптан тұрады. Қысқаша
айтып кететін болсақ: Осы заңға сәйкес Қытай Халық Республикасының
территориясында шетел капиталымен қатыстырылған өндіріс, сауда және басқа
да қызметтерден алынған табыс -табыс салығымен салынады [53]. Осы заңға
байланысты шетел капиталын қатыстырған кәсіпорындар мағынасында - ҚХР-ың
территориясында орналасқан, түгелімен шетел капиталымен негізделген
мекемелер, қытай-шетел біріккен кәсіпорындар, қытай-шетел біріккен
кооперациялық кәсіпорындар және кәсіпорындар қолданылады. Осы заңда
айтылған шетел кәсіпорын өндірістік немесе сауда қызметінде жасайтын және
Қытайда табысы бар шетел компаниялар, кәсіпорындар және басқа да
экономикалық ұйымдар мағынасында қолданылады. Қытайда өздерінің мекемелері
бар, шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындар ҚХР-ің ішінде немесе
сыртында алынатын, өз табыстарына салынатын белгіленген кіріс салығын
төлейді. Шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындар, олардың Қытайда
құрған өндіріс және сауда қызметіндегі ұйымдары мен мекемелерінің
кірістеріне салынатын табыс салығы сол салық жылындағы кәсіпорындардың
тауарларының өзіндік құнының, қосымша қаржыларының, сонымен қатар
шығындарының жиынтық табысының шегерілуінен құрылады. Шетел капиталымен
жұмыс жасайтын кәсіпорындардан алынатын табыс салығы және шетел
кәсіпорындарынан алынатын табыс салығы, сонымен қатар олардың Қытайда
құрған өндіріс және сауда қызметінен алынатын табыс салығы мөлшерлеме
бойынша 30% көлемінде алынады, ал жергілікті салық мөлшерлеме бойынша табыс
салығынан алынған кірістің 3% көлемінде алынады. Мемлекет
индустриализациялау саясатына сәйкес шетел инвестицияларын көтермелейді
және алдыңғы технологиялар мен құрал-жабдықтарды қолданатын, өз өнімдерінің
барлық немесе басты бөлігін экспорттай алатын кәсіпорындарды құруға негіз
бола алады. Арнайы экономикалық аймақтарда құрылған, шетел капиталымен
жұмыс жасайтын кәсіпорындардан алынатын табыс салығы, өндіріс және сауда
саласында қызмет атқаратын арнайы экономикалық аймақтардағы мекемелер мен
ұйымдары бар шетел кәсіпорындарынан алынатын табыс салығы, техникалық-
экономикалық даму аймағындағы өндіріс сипатындағы шетел капиталымен жұмыс
жасайтын кәсіпорындарынан алынатын табыс салығы 15%-тік төмендетілген
мөлшерлемеде төленеді [51,23б]. Жағажайда орналасқан арнайы экономикалық
зоналарда және арнайы экономикалық аймақтары мен техникалық-экономикалық
даму аймақтары орналасқан ескі қалалық аймақтардың бірінде құрылған өндіріс
сипатындағы шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындарынан алынатын
табыс салығы 24%-тік төмендетілген мөлшерлемеде төленеді. Жағажайлық арнайы
экономикалық зоналарда және арнайы экономикалық аймақтары мен техникалық-
экономикалық даму аймақтары орналасқан ескі қалалық аймақтардың бірінде
құрылған өндіріс сипатындағы шетел капиталымен жұмыс жасайтын
кәсіпорындарынан немесе энергетика, көлік, кемежай шаруашылығы, верфтер
және басқа да мемлекет көтермелейтін салаларда қызмет ететін ҚХР-дің
Мемлекеттік Кеңесі тағайындаған аймақтарында алынатын табыс салығы 15%-тік
төмендетілген мөлшерлемеде төленеді. Бұл саладағы арнайы ережелерді ҚХР-дің
Мемлекеттік Кеңесі тағайындайды. Он жыл бойы қызмет етіп келе жатқан
өндірістік сипаттағы капиталмен жұмыс жасайтын кәсіпорындардың берілген
және салық органдарымен мақұлданған өтініштері қарастырылғаннан кейін,
бірінші және екінші жылдарда алынған табыстарына салынатын салықтан
босатылады, ал үшінші жылдан бастап, бесінші жылға дейін салынатын салық
мөлшерлемесі 50%-ке дейін азайтылады. Сонымен қатар, мұнай, табиғи газ,
сирек кездесетін металдар, асыл тастар сияқты табиғи ресурстарды игерумен
шоғырланатын, шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындарға салынатын
салықтар ҚХР-дің Мемлекеттік Кеңесімен жеке реттеледі. Іс жүзінде, он
жылдан аз емес уақыт бойы қызмет етіп келе жатқан шетел капиталымен жұмыс
жасайтын кәсіпорындар төмендетілген және салық төлеуден босатылған жалпы
сомасына тең салық сомасын төлеуге міндетті. Шынайы Заң күшіне енгенге
дейін ҚХР-дің Мемлекеттік Кеңесімен қабылданған энергетика, көлік, порттық,
верфтік және тағы да басқа салаларда қызмет ететін кәсіпорындардың салықтан
босатылуын және салықтарының төмендетілуін қарастыратын жеңілдіктері туралы
әрекет етуші ережелері өндірістік емес саладағы негізгі жобаларда шынайы
Заң күшіне енгеннен кейін де өзгеріссіз қызмет ете беруін тоқтатпайды [5].
Экономикалық нашар дамыған аймақтарда құрылған ауыл, орман шаруашылығымен
және мал шаруашылығымен айналысатын шетел капиталымен жұмыс жасайтын
кәсіпорындар және басқа да шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындар
жоғарыда айтылған қысқартылған мөлшерлемедегі салық төлеу немесе салықтан
босатылу мерзімі біткен кезде берген өтініштерін ҚХР-дің Мемлекеттік
Кеңесінің құзіретті салық органдары мойындаса, келесі 10 жыл мерзіміне 15-
30%-тік жеңілдік ала алады. Шынайы Заң күшіне енген кезде ҚХР-дің
Мемлекеттік Кеңесімен құрылған шынайы бапта көрсетілген кәсіпорындардың
салығын жеңілдету немесе босату туралы ережелердің кез-келген өзгеруін БХӨЖ
іске асырады. Өндірісте немесе мемлекеттік мәндегі объекттерде әрекет
ететін, шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындардан алынатын
жергілікті салыққа қатысты жеңілдетілу немесе босатылу дербес аймақтар
немесе қалалар, провинциялардың үкіметтері шешімдерімен қолданылып жүрген
міндеттемелеріне негіз етіле отырып, іске асырылады. Шетел капиталымен
жұмыс жасайтын кәсіпорындардың шетел салымшысы кәсіпорында жарғылық
капиталының көбеюінен немесе бес жылдан аз емес уақыт қызмет атқарған шетел
капиталымен жұмыс жасайтын басқа да кәсіпорындарды құру үшін күрделі қаржы
жұмсалымы ретінде қолданылатын өз кірісінің бөлігін қайта инвестициялауда
салық органдары оның берілген өтінішін бекіткеннен кейін, ертеректе
төленген салығының қайта инвестициялау сомасымен 40%-ын қайтарып ала алады.
ҚХР-дің Мемлекеттік Кеңесі басқа да жеңілдіктерді қабылдай алады. Егер
көрсетілген инвестициялар осындай кәсіпорындардың қызмет етуі мерзімінің
бес жылы өткеніне дейін алынса, табыс салығының қайтарылған сомасы қайтадан
төленуі қажет. Шынайы заң 1991 жылдың 1 шілдесінде күшіне енеді. ҚХР-дің
қытай-шетелдік бірлескен кәсіпорындарына салынатын табыс салығы және шетел
кәсіпорындарына салынатын табыс салығы туралы заңы көрсетілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.1 Қытайдың салық құрылымы
Салық - Қытай қазынасындағы кіріс негізінің маңызды қайнар көзі
болып табылады. Бұл сонымен қатар мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық
жағынан дамуын күшейту үшін қолданылатын экономикалық құрал. 1994 жылы
болған салық саясатындағы реформалар әлемдегі бірінші болып, Қытайда
социализмнің нарықтық экономикасына бейімделген және оны қолдана алатын
салық жүйесі құрылды. Қазіргі кезде Қытайдың салық жүйесі Қытайдың сыртқы
әлемге ашылуына бағытталған, ал бұл өз кезегінде ұлттық экономиканың
қарқынды дамуына мүмкіндік туғызады [1,6б]. Қытайда салық құрылымы екі
параллельді жүйеден құрылған: орталық салықпен басқару және жергілікті
салықты жүргізу. Қытайда жергілікті салық салуды Басты салық Басқармасы
атқарады. Орталық салықтар бойынша басқарулар табысы (орталық салықтар)
орталық үкiметтiң ұйғарымына толық түсетiн немесе (бiрлескен салықтар)
орталық және жергiлiктi үкiметтердiң арасындағы жiктелетiн салықтардың
жиынын жүзеге асырады. Жергiлiктi салықтар бойынша басқарулар (жергiлiктi
салықтар ) жергiлiктi үкiметтер қарамағында болатын салықтардың жиынын
жүзеге асырады [2,11б]. Қазіргі кезде салық заңнамасын жасауда және салық
саясатын анықтауда өкілетті мемлекеттік ұйымдар бар:
- Бүкілқытайлық Халық өкілдерінің жиналысы және оның тұрақты комитеті.
Осы комитет арқылы салық заңдары өңделіп, құрылып, іске асырылады.
- Үкіметтік Кеңес, бұл өз кезегінде салықтағы заңдарды, нұсқауларды және
әкімшілік істерді реттейді.
- Қаржы министрлігі, Мемлекеттік салық басқармасы(МСБ), Мемлекеттік
Кеңестегі тарификациялар мен классификациялардың комитеті және Бас
кеден басқармасы. Бұл органдар Қытай салық саясатында салықтың
нормативті құжаттарды қабылдаумен айналысады.
Салық заңнамасын әзірлеу процесі төрт кезеңнен тұрады:
1. нормативті құжатты әзірлеу;
2. заңды қарастыру;
3.сайлау арқылы заңды қабылдау;
4. заңның мәтінін шығару арқылы жариялау [6].
Қытай Халық Республикасының үкіметтік салық басқармасы- бұл Қытайдың салық
құрылымының бастысы болып келеді және тікелей Үкіметтік кеңеске бағынады.
Бұл басқарманың атқаратын бірнеше қызметтері бар:
1. Салықтық Нормативті құжаттарды жобалау ( заңдар, нұсқаулар және т.б),
салық саясатындағы барлық мерекелерді құру және оны іске асыру, Қаржы
министрлігімен бірігіп, салыққа қатысты барлық ұсыныстарды Үкіметтік
Кеңеске ұсыну;
2. Макроэкономикалық саясатты зерттеп, Орталық және Жергілікті үкіметтер
арасында салық саласындағы өкілеттіктерді үйлестіру;
3. Салық заңдары мен процедураларды жобалау, іске асыру және
мониторингтау;
4. Салық реформаларын дайындау мен өткізу;
5. Салықтың реттеу әдісін және макроэкономикалық қадағалауын құрастыру,
салықты қамту саласындағы зерттеулер жүргізу;
6. Салық басқармасын қадағалау және салықты жинау;
7. Салық жүйесінің саяси және заңдылық мониторингін сақтау;
8. Табыс түсімдердің құрылымы мен жобасын ұсыну, салық заңнамасын
қолданар кезіндегі салық саясатындағы пайда болған мәселелерді шешу;
9. Орталық және біріктірілген салықтарды, сонымен қатар үкіметтік
қорларды және ауыл шаруашылық салығын ұйымдастыру;
10. Салық жеңілдіктерін беру;
11. Импорт және экспорт саласындағы тұтынушы салығын басқару, алымдарды
және қосымша бағаға салынған салықты (НДС) қайтару;
12. Ынтымақтастықты дамыту, халықаралық алмасуларды әзірлеу және оларға
қатысу;
13. Білім беру жүйесін басқару, ҚХР-дің салық қызметіндегі жұмысшыларды
дайындықтан өткізу;
14. Кадрлық және штаттық саясатқа (директорларды тағайындау,
МСБ-ның қызметшілерін тағайындау), еңбекті төлеуге, Қытайдағы МСБ-нің
барлық құрылымдық бөлімдерінің шығыс бөліктеріне басшылық ету;
15. Салық қызметіндегі агенттерінің жұмысын қадағалау;
16. Салық қызметіндегі қызмет стандарттарын ұсыну;
17. Салық саясатын жүргізу, зерттеулерді ұйымдастыру және насихаттау;
18. Салық бюро провинцияларына басшыларды тағайындауда немесе ығыстыруда
өзінің пікірін айту мүмкіндігіне ие болу [5];
МСБ-нің құрылымы: басшы, төрт орынбасар және мемлекеттік кеңеспен
тағайындалған бір бас экономист және бір бас есепші. МСБ-ның Орталық
аппаратының бөлімдері мыналардан тұрады[20,13б]:
1. Бас басқарма: хатшылық, кеңсе, қаржы бөлімі, тексеріс бөлімі, жалпы
зерттеулер бөлімі, баспасөз қызметі;
2. Саяси-құқықтық басқарма: жалпы бөлім, салық реформалар бөлімі,
шағымдану бөлімі;
3. Айналымнан түскен салық басқармасы (тұтынушы салық пен кәсіпкерлік
салық мәселелерін қарастырады): жалпы бөлім, қосымша бағаға салынған
салық (НДС) бөлімі, кәсіпкерлік салық бөлімі және тұтынушы салық
бөлімі;
4. Кірістен түскен салық басқармасы (кәсіпкерлердің көретін пайдаларына
салынатын салықты және жеке тұлғалардың табыс салық мәселелерін
қарастырады): жалпы бөлім, орталықтан бағындырылатын кәсіпкерліктің
табысына салынатын салық бөлімі, жергілікті кәсіпкерліктің табысына
салынатын салық бөлімі, жеке тұлғалардың табыс салық бөлімі;
5. Жергілікті салық басқамасы (табиғи ресурстардан, қалалық және аудандық
жерлерден, қалалық құрылыстардан, мүлікті бағалауға жіберуден, үй
иелерінен, реттік салықтың мүлікке құйылатын инвестициялардан,
автокөліктер мен кемелерден, гербтік алымдардан, малдарды ұстағаннан
және банкеттерден салық алады): жалпы бөлім, бірінші, екінші, үшінші
жергілікті салық бөлімі;
6. Ауылшаруашылық салық бюросы ( ауылшаруашылық салығын, мал шаруашылық
салығын, мүлікті сатқандағы салынатын баж салығын алады): жалпы бөлім,
бірінші және екінші ауылшаруашылық салық бөлімі;
7. Халықаралық салық салу басқармасы: салық саясатының жалпы бөлімі,
салық әкімшіліктендіру бөлімі, салық төлеуден жалтару мәселесімен
күресетін бөлім, халықаралық салық келісімдер бөлімі, халықаралық
қатынастар бөлімі, халықаралық ынтымақтастық бөлімі;
8. Импорт және экспорт салық басқармасы (импорт және экспортқа қатысты
тұтынушы салықтар салады): жалпы бөлім, импорттан алынатын салық
бөлімі, экспорттан алынатын салық бөлімі;
9. Әкімшілік ету және кассалық атқару басқармасы: жалпы бөлім, салықты
насихаттау бөлімі, шот-фактура жүйесін басқару бөлімі, ашық нарық
бөлімі;
10. Салықты тергеу басқармасы: жалпы бөлім, процессуалдық бөлім, бірінші
және екінші тергеу бөлімі;
11. Қаржы жұмыстар басқармасы: қаржыландыру бөлімі, инфрақұрылым бөлімі,
жабдықтар бөлімі;
12. Жобалық-статистикалық басқармасы: жалпы бөлім, жобалық бөлім,
статистикалық бөлім, макроэкономикалық анализ бөлімі;
13. Кадрлар басқармасы: жалпы бөлім, орталық аппараттың кадрлық бөлімі,
МСБ-ның бөлімше кадрларының бөлімі, жұмысқа орналастыру бөлімі;
14. Тексеру басқармасы (ҚХР-ың Мемлекеттік тексеріс басқармасының
өкілдігі): хатшылық, тәртіпті тексеру мен бақылау бөлімі, шағымдану
бөлімі.
Сонымен қатар, МСБ-да Білім беру Орталығы, Логистика қызмет көрсету
Орталығы, Салық агенттерінің жұмысын басқару Орталығы, Ақпараттық-
технология Орталығы, Салықты зерттеу Институты, Янчжоудағы біліктілікті
жоғарылату Орталығы, Чанчунь салық Институты, Чжунго шуйу журналы,
Чжунго шуйу бао газеті жұмыс жасайды [5].
Аудандық (Провинция) деңгейдегі және одан төмен деңгейдегі салық органдары
Жергілікті салық салу жұмысын басқару МСБ-ның бөлімшелері мен жергілікті
салық бюроларымен атқарылады. МСБ өзінің бөлімшелерінің жұмысын
ұйымдастыру, штат, қызметшілер, қаражат шеңберінде сатылы басқарады және
жергілікті үкіметтерге жергілікті салық бюросының жұмысын қосарлы
басқаруымен ықпал етеді.
А) МСБ бөлімшелеріне: басқару және уездтік, қалалық және провинциялық
деңгейдегі бөлімдер, сонымен қатар, салық станциялары (филиалдары) жатады.
Салық станциялары дегеніміз - экономикалық аймаққа, әкімшілік аймаққа
немесе кварталға негізделген уездтік бөлімдердің бөлімшелері. МСБ-ның
Орталық аппаратына тікелей бағынған басқару деңгейіндегі МСБ-ның
бөлімшелері аудандық деңгейде қызмет етеді. Осыған өзінің құзырет
шеңберіндегі салық жұмысына жауапты қызметтік орган жатады. Сонымен қатар,
олар жергілікті аймақтағы тиесілі салық заңдарының, ережелерінің және
нұсқаулардың іске асырылуына жауапты. Осы басқармалардың жетекшілері мен
олардың орынбасарлары өз кезегінде МСБ-нің орталығынан келген бұйрық
бойынша тағайындалады. Аудандық басқармасының бөлімдерінің саны 12-ден
аспау керек. Оған ереже бойынша кеңсе, айналымнан түсетін салық бөлімі,
кірістен түсетін салық бөлімі, жоспарлы-қаржылық бөлім, әкімшілік жұмыс
және кассалық атқару бөлімі, кадрлар бөлімі, тексеріс бөлімі және саяси-
құқықтық бөлім жатады. Сонымен қатар, аудандық деңгейдегі әрбір басқармада
салықтық зерттеу бөлімі және салық жинау бюросы, шетел инвистицияларға
салық салу бюросы немесе экспорт және импортқа салық салу бюросы
тағайындалады [4,38б].
ә) Жергілікті салық бюросы. Бұл салық бюросына аудандар, автономды аймақтар
және орталыққа бағынған қалалардың халықтық үкіметтері, уездтік деңгейдегі
жергілікті салық бюросы, сонымен қатар салықтық станциялар, филиалдар
жатады. Барлық жергілікті салық бюролары халықтық үкіметке және жоғары
тұрған салық бюросына сай қосарлы бағынған. Соның ішінде жоғары тұрған
салық бюросына бағыну көптеген артықшылықтарға ие: мысалы, уездтік
деңгейдегі жергілікті салық бюросының қаражатын тағайындауын
ұйымдастырумен, штатпен, басқарумен және шығын мәселелерімен - жоғары
тұрған салық бюросы айналысады. Жергілікті провинциялық деңгейдегі салық
бюросы дегеніміз - өз құзіретінің шеңберіндегі жергілікті салық салу
мәселелерімен айналысатын провинцияның халықтық үкіметінің қызметтік
бөлімшелері (автономдық аймақ, орталыққа бағынған қалалар). Ереже бойынша,
бұл МСБ-ның орталық аппаратына және жергілікті үкіметке қосарлы бағынған,
басқару дәрежесіндегі әкімшілік орган болып табылады, сонымен қатар,
провинциялық үкімет жағынан басқару артығырақ болып келеді. Әдетте,
аудандық деңгейдегі салық бюросының құрылымында кеңсе, айналымнан алынатын
салық бөлімі, кірістен алынатын салық бөлімі, жоспарлы-қаржы бөлімі,
әкімшілік жұмыс және кассалық атқару бөлімі, кадрлар бөлімі, тексеріс
бөлімі, заң бөлімі және шетел инвестицияларына салық салу бөлімі жұмыс
атқарады. МСБ-ның жағынан аудандық деңгейдегі жергілікті салық бюро
жұмысына жетекшілік ету ең алдымен жалпы салық саясатының бағытында және
үйлестіру шараларын жүзеге асыруда, жергілікті органдардың қадағалануындағы
салық заңнамасын сақтауда, сонымен қатар, жұмыс тәжірибесімен алмасуда
көрініс табады. Аудандық деңгейдегі жергілікті салық бюросының басшылары
МСБ-мен кеңесінен кейін, жергілікті халық үкіметімен тағайындалады [4,43б].
1999 жылдың басында Қытайда провинциалдық деңгейдегі 61 басқармада,
30 муниципалды басқармада (бюро), қалалық деңгейдегі 664 бөлімде (бюро),
уездтік деңгейдегі 4176 бөлімде және 55 мыңнан аса салық станцияларында 992
мың қызметші жұмыс жасады. Соның ішінде, МСБ-ның құрылымында 575 мың адам,
ал жергілікті салық бюросында 316 мың адам жұмыс атқарды [5].
Мемлекеттік және жергілікті деңгейдегі салық ұйымдары
Мемлекеттік және жергілікті деңгейдегі салық ұйымдары - мемлекеттік және
жергілікті салық бөлімшелері (инспекциялар) болып бөлінеді. Мемлекеттік
салық салу әкімшілігінің мемлекеттік бөлімшелері – департаменттер тікелей
әкімшіліктің басқармасына бағынышты. Олар өз құзіретіндегі салықтардың
алымдарына жауап беретін, қызметтік органдар болып табылады. Сонымен қатар,
олар жергілікті аймақтағы тиесілі салық заңдарының, ережелерінің және
нұсқаулардың іске асырылуына жауапты. Осы басқармалардың жетекшілері мен
олардың орынбасарлары өз кезегінде әкімшіліктің басшысының бұйрығы бойынша
тағайындалады. Мемлекеттік салық бөлімшелерінің бөлімдерінің саны 12-ден
аспау керек. Оған ереже бойынша жалпы бөлім, айналымнан түсетін салық
бөлімі, кірістен түсетін салық бөлімі, жоспарлы-қаржылық бөлім, салықты
басқару және жинау бөлімі, кадрлар бөлімі, бақылау бөлімі және салық
саясатының бөлімі мен салық заңнамасы бөлімі жатады. Сонымен қатар,
мемлекеттік салық бөлімшелері салықтық зерттеу және жинау бюросын, шетел
инвестицияларға салық салу бюросын немесе экспорт және импортқа салық салу
бюросын құрады [6].
Жергілікті салық инспекциялары - жергілікті атқарушы органдармен
сәйкестендіріліп және жоғары тұрған салық бөлімшелерімен бірігіп
енгізіледі. Соның ішінде жоғары тұрған салық бөлімшелері төменгі салық
бөлімшелерге сатылас билік жүргізеді, атап айтқанда, кадрлық,
ұйымдастырушылық мәселелерді шешеді, шығындардың негізгі көрсеткіштерін
анықтайды [2,7б].
1999 жылдың басында ҚХР-да салық қызметкерлерінің саны 992000 адам
болды. Осы жалпы көрсеткіштің 575000-ы Үкіметтік салық салу әкімшілігінде
жұмыс жасады, ал қалған 416000-ы территориялық және жергілікті салық
инспекцияларында жұмыс атқарды [6].
Салық салу саласындағы әкімшілік құзіреттердің бөлінуі
Қазіргі кезде салық салу және баж салығын алу саласындағы әкімшілік
құзіретке қаржы, салық және кеден ведомствалары ие.
1. Мемлекеттік салық басқармасының бөлімшелері салық салуды басқару және
салық түрлерін жинауды іске асырады. Оларға мыналар жатады: қосылған бағаға
салынатын салық, тұтынушы салық, кәсіпкерлік салық, табыс салығы және
қалалық құрылысты қолдауға салынатын салық; темір жолы, сақтандыру
компаниялары мен белгілі - бір банк мекемелерінің бас кеңселерімен
шоғырландырылып, төленетін салық; сақтандыру және қаржы компанияларымен
төленетін қосымша 3%-тік кәсіпкерлік салық; орталыққа бағынған
кәсіпорындардың тапқан пайдаларына салынатын салық; орталық және жергілікті
бағынған мекемелер мен кәсіпорындардың үлесіне негізделген капиталы бар
бірлескен акционерлік және шаруашылық кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық; жергілікті банктік және банктік емес қаржылық мекемелердің
көретін пайдасына салынатын салық; континентальды қайраңда орналасқан
аймақта мұнай шығару кәсіпорындарының көретін пайдасына салынатын салық;
шетел инвестициясымен және шетел кәсіпорындарымен жұмыс істейтін
кәсіпорындардың көретін пайдасына салынатын салық; құнды қағаздар
айналымынан алынатын салық (осы салық түрі енгенге дейін құнды қағаздармен
жасалған келісімнен гербті алым алынады); салық төлеуді кешіктіргенге
салынатын айыппұлдар және орталық салық бойынша айыппұлдар мен төлем
борыштары [5].
2. Жергілікті салық басқармасының бюросы - салық салуды басқару және салық
түрлерін жинауды іске асырады. Оларға мыналар жатады: кәсіпкерлік салық,
қалалық құрылысты қолдауға салынатын салық (МСБ-мен алынатын салық
түрлерінен басқа), жергілікті мемлекеттік, ұжымдық және жеке
кәсіпорындарының көретін пайдасына салынатын салық; жеке тұлғалардан
алынатын кіріс салығы, табиғи ресурстарды пайдалануға салынатын салық,
қалалық аймақтық және қалалық жерлерді пайдалануға салынатын салық; жерді
пайдаланғанға салынатын салық, қозғалмайтын мүлікке салынатын инвестицияның
реттеуші салығы, бағаланатын қозғалмайтын мүлікті беруге салынатын салық;
үй иегерлерінен алынатын салық; қалалық қозғалмайтын мүлікке салынатын
салық; автокөлік пен кеме қолданысына салынатын салық; көлік және кеме
құралдарының тіркелген нөмірлерін қолдануға салынатын салық; гербтік алым;
қозғалмайтын мүлікті сатудағы баж салығы; малды ұстаудағы салынатын салық;
банкеттерге салынатын салық; ауылшаруашылық салығы; мал асырауға және оған
қосымша жергілікті салынатын салықтар; мұрагерлікпен берілетін қозғалмайтын
мүлікке салынатын салық; жергілікті салықтарды кешігіп төлегені үшін
салынатын айыппұлдар, төлем борышы және айыппұл. Салық жұмысын және
салықтық басқармасының тиімділігін арттыру, әкімшілік шығындарды азайту,
қызметтерінің қайталануын болдырмау және салық төлеушінің салықты төлеу
тәртібін жеңілдету мақсатында, МСБ және жергілікті салық бюросы белгілі -
бір салық алудағы қызметтерін орындауда, бір-біріне өкілеттік бере алады
[9].
3.Қытайдың көптеген аймақтарында ауылшаруашылық салығы, мал асырау және
оған қосымша жергілікті салықтар, қозғалмайтын мүлікті сатудағы баж салығы
жергілікті үкіметтің қаржылық басқармасына төленеді, ал олар өз кезегінде
осы салық салу саласын басқарады. Басты кеден басқармасы - салық салуды
басқару және келесі төлемдерді алумен айналысады: кеден баж салығы; келген
жолаушылардың жүктерінен және жеке пошта жіберушілерден алынатын импорттық
баж салығы. Сонымен қатар, кеден МСБ-ның атынан Қосымша бағаға салынатын
салық (НДС) алымын және импорт пен экспорт сатысындағы тұтынушы салығын
жинауды іске асырады [11].
Орталық және жергілікті үкіметтердің арасындағы кіріс түсімдерінің бөлінуі.
Мемлекеттік кеңеспен бекітілген кіріс түсімдерінің ережелеріне сәйкес,
Қытайдың салықтық түсімдері орталық салық кірістері, жергілікті салық
кірістері және Орталық пен жергілікті үкіметтердің жалпы кірістері болып
бөлінеді [20,15б].
1) Орталық салық кірістері: тұтынушы салық; кеден баж салығы; кеденмен
алынатын тұтынушы салық және қосымша бағадан алынатын салық;
2) Жергілікті салық кірістері: жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
қалалық аймақтар мен қалалардағы жерлерді қолдануға салынатын салық;
қозғалмайтын мүлікке салынатын инвестицияның реттеуші салығы,
бағаланатын қозғалмайтын мүлікті беруге салынатын салық; үй
иегерлерінен алынатын салық; қалалық қозғалмайтын мүлікке салынатын
салық; автокөлік пен кеме қолданысына салынатын салық; егін егетін
жерлерді қолдануға салынатын салық, көлік және кеме құралдарының
тіркелген нөмірлерін қолдануға салынатын салық; гербтік алым;
қозғалмайтын мүлікті сатудағы баж салығы; малды ұстаудағы салынатын
салық; банкеттерге салынатын салық; ауылшаруашылық салығы; мал
асырауға және оған қосымша жергілікті салынатын салықтар;
мұрагерлікпен берілетін қозғалмайтын мүлікке салынатын салық;
жергілікті салықтарды кешігіп төлегені үшін салынатын айыппұлдар,
төлем борышы және айыппұл [20,17б].
3) Орталық және жергілікті үкіметтердің жалпы салық кірістері: а) Қосымша
бағаға салынатын салық (мемлекет ішінде): 75% Орталық үкіметтің
қаражатына, ал 25% жергілікті үкіметтің қаражатына түседі; ә)
Кәсіпкерлік салық: темір жолы, сақтандыру компаниялары мен белгілі -
бір банк мекемелерінің бас кеңселерімен шоғырландырылып, төленетін
салықтың сонымен қатар, сақтандыру және қаржы компанияларымен
төленетін қосымша 3%-тік кәсіпкерлік салықтың белгілі - бір бөлігі
Орталық үкімет қаражатына түседі, ал қалған бөлігі жергілікті
үкіметтер қаражатына тиесілі; б) Кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық: орталыққа бағынған кәсіпорындардың тапқан пайдаларына
салынатын салық, орталық және жергілікті бағынған мекемелер мен
кәсіпорындардың үлесіне негізделген, капиталы бар бірлескен
акционерлік және шаруашылық кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық, жергілікті банктік және банктік емес қаржылық
мекемелердің көретін пайдасына салынатын салық, сонымен қатар, темір
жолы, сақтандыру компаниялары мен белгілі бір банк мекемелерінің бас
кеңселерімен шоғырландырылып төленетін салықтарының белгілі бір
бөліктері Орталық үкімет қаражатына, ал қалған бөлігі жергілікті
үкіметтердің қаражатына тиесілі; в) Шетел инвестициясымен және шетел
кәсіпорындарымен жұмыс істейтін кәсіпорындардың көретін пайдасына
салынатын салық: шетел инвестицияларында банктермен төленетін бір
бөлігі - Орталық үкімет қаражатына жатады, ал қалған бөлігі жергілікті
үкіметтер қаражатына тиесілі; г) Табиғи ресурстарды қолдануға
салынатын салық: континентальды қайраң аймақтарындағы мұнай алатын
кәсіпорындармен төленетін салықтар - Орталық үкімет қаражатына жатады,
ал қалған бөлігі жергілікті үкіметтер қаражатына тиесілі; ғ) Қалалық
құрылысты қолдауға салынатын салық: темір жолы, сақтандыру
компаниялары мен белгілі - бір банк мекемелерінің бас кеңселерімен
шоғырландырылып, төленетін салықтарының белгілі - бір бөліктері -
Орталық үкімет қаражатына, ал қалған бөлігі жергілікті үкіметтердің
қаражатына тиесілі; д) Гербтік алым: гербтік алымның 88%-і құнды
қағаздармен жасалған келісімдерден түскен салық - Орталық үкімет
қаражатына, ал қалған бөлігі жергілікті үкіметтердің қаражатына
тиесілі; е) Құнды қағаздар айналымынан түсетін салықтар
(кірістірілмеген) [20,18б].
1.2 Қытайдың салық заңдары
Қытайда 1949 жылдың 21 мен 30 қыркүйек арасында өткен Халықтық
саяси консультативті кеңесінің бірінші жалпы сессиясында Қытай Халық
Республикасы құрылған болатын. 29 қыркүйекте Қытайдың Халықтық саяси
консультативті кеңесінің жалпы бағдарламасы қабылданып, бұл өз кезегінде
уақытша конституцияның қызметін атқарды. Осы бағдарламада “мемлекеттің
салық саясаты - революциялық соғыстың мұқтаждықтарын, ұлттық құрылыс пен
өндірісті қайта жандандырудағы және оны дамытудағы мұқтаждықтарын
қанағаттандыру керек. Салық жүйесі жеңілдетіледі және салық салудың
әділетті жолмен бөлінуі енгізіледі” деп атап көрсеткен [23,31б]. Ұзамай,
мемлекеттік салық саясатын бірыңғайлау, жаңа салық жүйесін құру және салық
жұмысын жақсарту мақсатында, 1949 жылы Орталық халық үкіметімен Пекинде
салық жұмысының мәселелері туралы жалпы мемлекеттік конференция шақыртылды.
Конференция “Жалпы мемлекеттік салық саясатын өткізуге басты қағидалар”
әзірледі, бұл өз кезегінде 1950 жылы 27 қаңтарда ҚХР-ың Мемлекеттік
әкімшілік кеңесімен қабылданды. Негізінде, бұл мемлекеттің бірінші жаңа
салық нормасы болып табылады. Салық салудың заңдық реттелуін жетілдіруде
белсенді жұмыс жүргізілген кезеңдерде болған. Жекелеп айтқанда, ҚХР-ың
“Мемлекеттік салық органдарын ұйымдастыру туралы” 1950 жылы 27 сәуірде
уақытша ереже, ҚХР-ың Қаржы министрлігімен “Жеке өндірістік мекемелермен
сауда-өндірістік салықты және социалистік жаңартулар кезіндегі сауданы
енгізу туралы” 1956 жылы 3 тамызда уақытша қаулы қабылданды [25,16б]. 70-шы
жылдың аяғында, 1980-шы жылдың басында Қытайдың салық заңы қайта жаңданды,
экономикалық реформа орын алды. Салық мәселесіне ғана емес, сонымен қатар
заңдық регламенттеу(реттеу) мәселелеріне халық өз көзқарастарын өзгертті.
Салық салудың әр-түрлі аспектілерін регламенттеуге көптеген нормативті
құқықтық актілер қабылданды. Бұл жұмыс келесі жылдарда да жалғасын тапты.
Осы жұмыстарға ерекше пайдалы кез деп 90-шы жылдардың ортасын атап
көрсетуге болады, дәл осы уақытта кезекті экономикалық реформа басталған
болатын. Сонымен бірге, дәл сол кезде қабылданған актілер Қытай Халық
Республикасындағы қазіргі салық салудың құқықтық реттеу негізін құрайды.
Жарты ғасыр уақыттың ішінде салық салудың реттелуі, салықты табиғи
болмысымен төлеуден, мысалға, күрделі заңдық құрылыстарға, демпингтік
марждердің көлемінінің негізінде демпингке қарсы баж салығының
мөлшерлемесін анықтауға дейін өзгерді. Нормативті - құқықтық негізін
жақсарту жұмысы қазірде орын алуда. ҚХР-ың Бас мемлекеттік салық
басқармасының баяндамасында айтылып өткендей, 1994 жылы Қытайда басталған
салық реформасы салық заңнамасын жақсартуға, салық жүйесін стандарттауға,
салықты төлеуден босату және кішірейту саясатын қаталдандыруға,
бәсекелестікке тең жағдай жасауға, территорияның дамуындағы тұрақсыздықты
реттеуге және т.б бағытталған. Жұмыс екі негізгі бағытта жасалады. Бірінші,
салық саясатын реттеу және салық заңнамасын жақсарту (айналымнан түскен
салықтың нормативті негізін, жергілікті салық пен табыс салығын жақсарту).
Екінші, салық алу жүйесін жаңарту және басқаруды күшейту (салық
органдарының сатылас бағыну жүйесін құру, арнайы шоттарға бақылауды
күшейту, сыртқы сауда салығын қайтару мәселесімен айналысатын
министрліктер мен ведомствалардың жұмысын жақсарту, жеке тұлғалардан
алынатын табыс салығының алынуының басқаруын күшейту, салық төлеуден
жалтаруға қарсы күресті күшейту, жылдық жоспарларды орындау мен жаңа
салықтарды жүзеге асыру жұмыстарын ұйымдастыру). Басқа алға қойылған
мақсаттар деп, салық құжаттандыруды стандарттау, мерзімді бақылауға
арналған электронды құралдардың қолдануын кеңейту, салық актілерінің барлық
деңгейлерін халыққа жеткізу жүйесін құру, салық төлеушілерді
идентификациялау, салық органдарындағы қызметшілердің мамандық деңгейін
көтеру, ауыл - шаруашылыққа салық салудың тиімді механизмін жасау және т.б
айтуға болады [21,29б]. Қытайдың салық заңнамасын - салық нормаларынан
құрылған, әртүрлі деңгейдегі құқықтық актілер құрайды. Олардың рөлін ресми
түрдеғ, мемлекеттік атқарушы немесе өкілдік билік органдарымен
бекітілген, салық саласында пайда болған қатынастарды реттейтін жағдайлар
атқарады. Қытайдың салық заңнамалық жүйесін заңдар, шешімдер, уақытша
ережелер және ережелер (ахуалдар), нұсқаулар, хабарламалар,сонымен қатар
“әдіс” деп аталатын арнайы актілер, соның ішінде уақытша актілер құрайды.
Салық салудың құқықтық реттелуінің негізгі көзі ретінде - Қытайдың
конституциясы болып табылады. Бірінші конституциядан бастап - 1954 жылдың
20 қыркүйегіндегі ҚХР-ың Конституциясында салық нормалары - мемлекеттің
негізгі заңының міндетті элементі болып табылады. Мысалға, аталған
конституцияның 102 бабында Қытай Халық Республикасының азаматтары заңға
сәйкес салық төлеу керек деген жалпыға бірдей норма жазылған. Осындай норма
1982 жылдың 4 желтоқсанында қабылданған Қытайдың қазіргі кездегі
Конституциясының 56-шы бабында да көрініс тапқан. Бұл өз кезегінде Қытайдың
салық құқығының екі маңызды заңдық ережесін ашып көрсетеді: салық салудың
жалпыға бірдейлігі және салықты орнатудағы заңдылық. Қытайдың салықтық ғана
емес, басқа да құқықтық салаларының дамуы үшін негіз болатын осы басты
нормативті құқықтық актісінде салық заңымен байланысты және ең алдымен
заңдарды, соның ішінде салық заңдарын қабылдауға уәкілетті органдарға
бағытталған тағы да бірнеше баптар кірістірілген. Қытайдың салық
заңнамасындағы қайнар көздерінің жүйесіндегі келесі деңгейі ретінде - салық
заңдары болып табылады. Жоғарыда айтылып кеткендей, оларды ең көп заңдық
күші бар мемлекеттік биліктің жоғарғы өкілдік органының арнайы тәртіппен
қабылданған, салық саласындағы ең маңызды және қағидалы қоғамдық
қатынастарды реттейтін нормативті құқықтық актілер ретінде қарастыруға
болады [21,30б]. Осындай нормативті құқықтық актілердің жүйесінде басты
орынды 1992 жылдың 4 қыркүйегінде қабылданған Қытайдың “Салық алуды басқару
туралы” заңы алады. Бұл заң алты тарауға бөлінген, алпыс екі баптан тұрады:
1 тарау. Жалпы ережелер
2 тарау. Салық жұмыстарын басқару
3 тарау. Салық сомаларын жинау
4 тарау. Салық органдарын тексеру
5 тарау. Заңдық жауапкершілік
6 тарау. Қорытынды ережелер
Осы заңның тараулары мен бөлімдерінің атауларынан байқағанымыздай, бұл
Қытайдың салық салу жүйесінің негізгі ережелерін анықтайды. 59 бапта
көрсетілген ережелердің бірінде Қытай шетел мемлекеттерімен салық салу
туралы келісімдерге қол қояды және осындай ережелер заңға қатысты
артықшылықтары бар екенін көрсетеді [25,14б]. Келесі қарастыратын Қытайдың
салық заңдарының бірі - Кеден туралы ҚХР-ың заңы. 1987 жылдың 22
қарашасында Тұрақты комитетінің БХӨЖ-нің 19 сессиясының 6-шақыруында
қабылданды. Бұл заң 7 тараудан, 61 баптан тұрады.
1 тарау. Жалпы ережелер
2 тарау. Келетін және кететін көлік құралдары
3 тарау. Келетін және кететін тауарлар
4 тарау. Келетін және кететін заттар мен жүктер
5 тарау. Кеден баж салығы
6 тарау. Заңдық жауапкершілік
7 тарау. Қосымша ережелер. Бірінші тарауда: Бұл заң мемлекеттің мүддесін
және мемлекеттің егемендігін қорғау, кеден бақылауын күшейту, экономикалық,
сауда, ғылым, технология және мәдени салаларда басқа мемлекеттермен
қатынастарды орнату мақсатында жасалған. ҚХР-ың кедені мемлекетке келетін
және мемлекеттен кететін барлығына(адамдар мен заттар)жауап беретін,
мемлекеттік орган болып табылады. Кеден осы және басқа да осыған байланысты
заңдарға сәйкес мемлекетке келетін және мемлекеттен кететін көлік, тауар,
жүк, пошталық жіберулер мен басқа да заттарды бақылау және кеден санақтары
мен басқа да кеден іс-қимылдарын жүргізу, контрабандаларды болдырмау, кеден
баж салығы мен басқа да алымдарды жинау жұмыстарын атқарады. Мемлекеттік
кеңес - бүкіл мемлекет ішінде кеден мекемелерін бірігіп басқаратын Басты
кеден басқармасын құрады. Мемлекет басқа мемлекеттер мен аймақтарға ашық
порттарда және кедендік күшейтілген бақылау керек жерлерде кеден
мекемелерін құрайды. Бір кеден мекеменің келесі кеден мекемесіне бағынуы
әкімшілік округтармен шектелмеуі қажет. Кеден мекемелері заңға байланысты
Бас кеден басқармасының алдында өздерінің қызметтері мен құзіреттерін іске
асырып, өз істеріне жауапкершілік таныту қажет. Екінші тарауда: егер көлік
құралдары мемлекеттің территориясындағы кеден мекемесі орналасқан жерге
келіп немесе кетіп жатса, осы көлік құралына жауапты тұлға кеденге шынайы
декларациясын, тексеруге керек құжаттарды ұсынып, кеден бақылауы мен
тексерісін қабылдауы керек. Кеден мекемесі орналасқан жерге келіп немесе
кетіп жатқан көлік құралдары кедендік алдын-ала келісімінсіз кетпеуі қажет.
Кеденге декларацияны өткізбеген, территорияға келген көлік құралы немесе
территориядан әлі кетпеген, бірақ кеден тексеруінен өткен, кетуші көлік
құралы жетік байланыс органдарымен көрсетілген бағдармен жүруі қажет;
осындай органдар болмаған жағдайда, бағдарды кеден анықтайды. Келген немесе
шығарылатын, жүктелген немесе түсірілген тауарлар мен заттар, сонымен қатар
көлік құралдарымен келген немесе кететін жолаушылар кеден бақылауының
нысанасы болып табылады. Көлік құралына жауапты тұлға жүктеу немесе түсіру
аяқталғаннан кейін, кеденге жүктеу немесе түсірудің шынайы мәселесіне
байланысты құжаттар мен жазбаларды ұсынуға міндетті. Келіп жатқан немесе
кететін заттарды тасымалдаушы көлік құралдарының жүктеуі немесе түсірілуі
кеденге өткізілген декларацияда шынайы көрсетіледі және кеден бақылауының
нысанасы болып табылады. Үшінші тарауда: Барлық импорт тауарлары
мемлекеттің территориясына кіргізілгеннен бастап, кеден тексерісінен
өткенге дейін, сонымен қатар барлық экспорт тауарлары жарияланғаннан
бастап, территориядан шыққанға дейін кеден бақылауының нысанасы болып
табылады [18]. Импорттық тауарларды қабылдаушы және экспорттық тауарларды
жіберуші декларацияны мұқият толтыра отырып, кеден бақылауына импорт және
экспортқа лицензияларын және сәйкес құжаттарын ұсынуы керек. Мемлекеттің
бақылау құралы болып табылатын тауарлардың импорт және экспортқа
лицензиялары болмаған жағдайда, кеденнен шығарылмайды. Нақты шешімдер
Мемлекеттік кеңеспен анықталады. Импорттық тауарлардың жүк қабылдаушысы
көлік құралының келуі туралы өкініш берілгеннен кейін, кеденге он төрт күн
ішінде декларацияны табыстауы қажет; ал экспорттық тауарларды жіберушісі
кедендік арнайы рұқсаты болған жағдайдан басқа уақытта жүктелуге дейін
жиырма төрт сағат ішінде декларацияны өткізуі керек. Басты кеден басқармасы
өз бетінше немесе мемлекеттік кеңес бақылауындағы басқа да бөлімдермен
бірігіп, келуші немесе кетуші контейнерлер мен батып жатқан кемелерді
құтқару ережелері мен шараларын, шекаралық сауда шеңберіндегі келуші және
кетуші, онша маңызды емес, аз көлемдегі жүк көлемін сонымен қатар, бұл
заңда көрсетілмеген басқа да келуші немесе кетуші жүктерді бақылау
шараларын әзірлейді. Төртінші тарауда: Жеке тұлғалар тасымалдайтын
кіргізілген және шығарылатын жүктер, сонымен қатар пошта арқылы жіберілген
келуші және тасымалданушы заттар жеке қолданысқа негізделуі, ойға сыйымды
мөлшерде тасылмалдануы немесе жөнелтілуі керек және кеден бақылауының
объектісі болып табылуы керек. Барлық қабылданған және жөңелтілген
заттардың иегері оларды кеденде тиянақты декларациялауға міндетті. Барлық
көрсетілген заттар кеден бақылауының нысанасы болып табылады. Ешбір тұлға
арнайы рұқсатсыз кеден қойған мөрді бұзбауы және ашпауы керек. Бесінші
тарауда: Егер осы заң басқаны қарастырмаса, кеден баж салықтары импортқа
немесе экспортқа рұқсаты бар тауарларға және территорияға кіргізуге немесе
шығарылуға болатын заттардан импорттық-экспорттық тарифтерге сәйкес жиналуы
қажет. Импорттық тауарларды қабылдаушы, экспорттық тауарларды жіберуші және
келуші, шығарылатын тауарлардың иегері міндетті тәртіпте кедендік баж
салығын төлеуі қажет. Төменде көрсетілген импортталатын және экспортталатын
тауарларға, сонымен бірге келуші, шығарушы заттарға салынатын баж салығына
жеңілдіктер беріледі немесе кеден баж салығынан босатылады. 1. Коммерциялық
бағасы жоқ, жарнама заттары және саудалық нұсқалар. 2. Халықаралық
ұйымдармен және шетел үкіметтерімен тегін берілетін мағлұматтар. 3.
Кеденнен шыққанға дейін жоғалған немесе бұзылған тауарлар. 4. Белгіленген
лимит шегіндегі бағадағы немесе көлемдегі заттар. 5. Заңға сәйкес,
кедендік баж салығынан босатылған немесе кедендік баж салығына жеңілдіктері
бар басқа да заттар мен тауарлар. 6. Халықаралық екі жақты немесе көп жақты
келісімдерге сәйкес кедендік баж салығынан босатылатын құқығы бар заттар
санына жататын тауарлар және заттар. Алтыншы тарауда: Кеден бақылауынан
жалтарынатын келесідей әрекеттерді қылмыс контрабанда ретінде қарастырады.
1. мемлекетпен кіргізуге және шығаруға тыйым салынған нашақорлық заттарды,
қару-жарақтар немесе жалған валютаны мемлекеттің территориясына немесе
мемлекеттің территориясынан тыс жерлерге пошта арқылы кіргізуге,
тасымалдауға тыйым салынады; 2. Мемлекетпен тыйым салынған немесе көлемі
жағынан шектелген заттарды үлкен мөлшерде импорттауға немесе экспорттауға
тыйым салынады; 3. мемлекетке ерекше келісіммен кіргізілген немесе
жеңілдіктері бар тауарлар кеден келісімінсіз сатыла алмайды. Жетінші
тарауда: осы заңды бұзған қылмыскерлерді мағлұмат пен көмек бере отырып
ұстауға және анықтауға көмектескен тұлғаларды кеден марапаттайды. Мемлекет
кеңесі еркін экономикалық зоналар арасында және басқа белгіленген
аумақтарда, мемлекеттің басқа да территориясының бөліктерінде бақылауды
іске асыру үшін ережелерді орнату қажет. Осы 1951 жылдың 18 сәуірінде ҚХР-
ың Халық үкіметімен жарияланған ҚХР-ың Уақытша заңы өз күшін жоғалтты
[39].
ҚХР-ың Салық алымын басқару туралы заңы. 1992 жылдың 4 қыркүйегінде
Тұрақты комитетінің БХӨЖ-нің 27 сессиясының 7-шақыруында қабылданды. 1995
жылдың 28 ақпанында БХӨЖ-нің 12 сессиясының 8-шақыруында қабылданған ҚХР-ың
салық алымын басқару туралы заңына өзгерістер енгізу туралы шешімге
байланысты өзгертулер енгізілді. Бұл заң 6 тараудан және 62 баптан тұрады.
1 тарау. Жалпы қағидалар
2 тарау. Салық салуды басқару
3 тарау. Салық алымы
4 тарау. Салық тексерісі
5 тарау. Заңдық жауапкершілік
6 тарау. Қосымша ережелер. Бірінші тарауда: Бұл заң - салық алымын
басқаруды жақсартуға, мемлекеттің кіріс баптарын қауіпсіздендіруге және
салық төлеушінің заңды мүдделерін қорғауға жасалған. Осы заң салық
органдарымен жиналатын барлық салық түрлерінің алымын басқаруға қолдана
алады. Ешбір үкіметтік ұйым, мекеме немесе жеке тұлға салық салудың
аяқталуы немесе басталуы туралы, төлеу мерзімі өтіп кеткен салықты төлеу,
салықтан босату және жеңілдіктер алу туралы заңсыз шешімдер қабылдауға,
заңдар мен әкімшілік ережелерді бұзуға құқығы жоқ. Салық төлеушілер деп-
әкімшілік ережелер мен заңға байланысты салық төлеуге міндетті ұйымдар мен
жеке тұлғаларды айтамыз. Салық алымшылар деп- әкімшілік ережелер мен заңға
байланысты салықты ұстап қалуға және алуға міндетті ұйымдар мен жеке
тұлғаларды айтамыз. Әртүрлі деңгейдегі жергілікті билік органдары өздерінің
құқықтық өкілеттіктеріне байланысты салық алымын басқару жұмысында жетекші
рөлдерін нығайтып, салық органдарының салық алымындағы жұмыстарын және
қызметтік міндеттерін орындауға көмектесуі қажет. Барлық тиісті бөлімдер
мен мекемелер салық органдарының қызметтік міндеттерін орындауға көмектесуі
қажет. Салық органдарынның қызметкерлері өз жұмыстарын жақсы атқарып, салық
алу кезінде өздерінің өкілеттіктерін асыра пайдаланбай, пара алмай және
басқа да заң бұзатын іс-әрекеттерді қолданбай өз жұмыстарын адал атқару
қажет. Кез-келген ұйым немесе жеке тұлға әкімшілік ережелерді және заңдарды
бұзуға әкелген іс-қимылдар туралы хабар беру қажет. Салық органдары
хабаршылардың аттарын құпияда сақтап, оларды марапаттауға ұсынады. Екінші
тарауда: қызметін жүргізуге лицензия алғаннан кейін отыз күннің ішінде
мекемелер, еншілес кәсіпорындар, басқа жерде орналасқан мекемелермен
құрылған өндіріс және жұмысшы учаскелер, өндіріс немесе басқа да қызметпен
айналысқан жеке кәсіпшілер мен мекемелер сәйкес құжаттарды ұсынғаннан
кейін, салық салуды тіркеу үшін салық органына бару қажет. Тексерістен
кейін салық органдары салық регистрациясы туралы сертификатты табыс етеді.
Салық төлеушілер Мемлекеттік кеңесінің қарамағында жұмыс жасайтын салық
органдарының өкімімен салықты тіркеу туралы сертификатты қолдану қажет.
Бұндай сертификаттарды уақытша біреуге қолдануға беруге, құртуға немесе
жалған сертификат жасауға болмайды. Мемлекеттік кеңесінің қарамағында жұмыс
жасайтын мемлекеттік қаржы және салық органдарының өкімі бойынша өндіріс
пен басқа да жұмыспен айналысатын салық төлеушілер немесе салық алымшылар
заңдық күші бар құжаттарға сәйкес шоттарды тексеріп, сақтау қажет. Егер де
бір себептерге байланысты кәсіпкер есеп кітапшасын ұстай алмаса, онда салық
органдарының келісімімен ол есеп кітапшасын ұстамайды. Үшінші тарау: заңдық
және әкімшілік ережелерге сәйкес, салық органдары салықты жинау кезінде
заңды және әкімшілік ережелерді бұзбау қажет. Заңға сәйкес, бір мекеме
немесе жеке тұлға салық төлеуден босатылған жағдайда, салық органдары одан
салық алуға құқықтары жоқ. Салық алымшылардың салықты жинау кезіндегі
жұмысына бірде-бір салық төлеуші жұмысына кедергі жасауға құқығы жоқ. Егер
салық төлеуші салық алымшыларға салықты төлеуге келіспей тұрған жағдайда,
салық алымшылар бұл жағдай туралы салық органдарына жеткізуі керек. Әрбір
салық төлеуші заңға және әкімшілік ережелерге сәйкес, салық органдарына
салықтың көлемін азайту немесе тіптен салықтан босату туралы өтініш жазуға
құқылы. Салық органдары салық алу кезінде және салық алымшылар салықты
ұстап қалу немесе жинау кезінде салықтың төленгені туралы сертификат
береді. Салық өкіметі салық салуға жататын соманы тексеруге және анықтауға
тек мынадай кездерде ғана құқылы: Салық төлеуші заңға сәйкес есеп
кітапшасын жүргізуден босатылған болса; Салық төлеуші заңға сәйкес есеп
кітапшасын жүргізуге міндетті болып, бірақ оны жасамаса; Есеп кітапшасы
толықтай толтырылмаса және есепшіге бұл құжаттарды тексеруге қиын соққан
жағдайда; Салық төлеуші салық міндеттерін орындауға уақыты келген мерзімде,
салық декларациясын тапсырмаса. Төртінші тарау: Салық органдары келесідей
салық инспекцияларын жүргізуге құқылы: Салық төлеушінің есеп кітапшасын,
есеп құжаттарын, есеп беру және осыған байланысты материалдарды, салықты
жинау және ұстап қалу туралы есеп кітапшасын инспектциялау және осыған
байланысты барлық материалдарды тексеруге; Салық төлеушінің өндіріс және
жұмысшы учаскелерін және қоймаларына кіріп салық салынатын тауарларын
инспекциялауға және салықты жинауға, ұстап қалуға байланысты салық
алымшының жұмысын инспекциялауға; Салық жинауға және ұстап қалуға
байланысты барлық материалдарды, құжаттарды салық төлеушіден немесе салық
жинаушыдан талап етуге [40];
Бұндай тексерістер салық бюросының басшысының немесе уезден жоғары тұрған
деңгейдің келісімімен жүргізіледі. Бесінші тарау: Егер салық төлеуші
келесідей іс-қимылдар жасайтын болса, онда салық органдары оған сол қатесін
жөндеуге белгілі бір уақыт береді, сол уақыт кезінде қатесін жөндемеген
жағдайда, 2000 юаньға жуық өтемақы салынады. Қылмыс ауыр болған жағдайда
оған 2000-10000 юаньға дейін өтемақы салынады. Бұндай қылмыстарға мыналар
жатады:
- берілген уақыт кезінде салықтық есеп-қисабына, тіркелудің өзгеруіне
немесе жойылуына байланысты салық декларацияларын ұсынбау;
- есеп кітапшалары мен есеп-қисап құжаттарды және басқа да материалдарды
ұстамау және толтырмау;
- салық органдарына тіркеуге қаржыны және есеп-қисапты жүргізудегі жүйесін
және тәсілдерін бермеу. Егер салық төлеуші есеп кітапшасын және есеп
құжаттарын ешкімнің келісімінсіз жойса, әдейілеп жоғалтса немесе болмаған
шығындарды жазса, салық төлеуден құтылып кету мақсатында түгелімен немесе
жартылай салық декларациясын қате толтырған жағдайда, осы іс-әрекеттердің
барлығы салық төлеуден жалтарыну деген атқа ие болады. Егер салық алымшы
салықты жинау және ұстап қалу туралы кітап ұстамаса немесе салықты ұстап
қалу және жинау туралы материалдарды, құжаттарды, есеп құжаттаррын
жүргізбесе онда салық органдары оған белгілі бір мерзім ішінде өзінің
қатесін жөндеуге мүмкіндік береді. Ол мүмкіндікті қолданбаған жағдайда 2000
юаньға жуық айыппұл салынады. Алтыншы тарауда: Салық төлеушілер мен салық
алымшылар салыққа байланысты жұмыстарды салық агенттеріне тапсыра алады.
Тариф алымдарын және кеден қызметтерімен ұстап қалынатын салықтарды басқару
заңдар мен әкімшілік ережелерге сәйкес жүргізіледі. Бұл заңның күшіне ену
процедурасы - Мемлекеттік кеңеспен жасалады. Осы заң 1993 жылдың 1
қаңтарында күшіне енді. Осыған сәйкес ҚХР-ың Мемлекеттік кеңесімен 1986
жылдың 21 ақпанында жарияланған Салық алымын басқару туралы аралық ереже
күшін жоғалтты [39].
ҚХР-ың Шетел кәсіпорындары мен капиталдардың қатысуымен кәсіпорындарына
салынатын табыс салығы туралы Заңы. Бұл заң 30 баптан тұрады. Қысқаша
айтып кететін болсақ: Осы заңға сәйкес Қытай Халық Республикасының
территориясында шетел капиталымен қатыстырылған өндіріс, сауда және басқа
да қызметтерден алынған табыс -табыс салығымен салынады [53]. Осы заңға
байланысты шетел капиталын қатыстырған кәсіпорындар мағынасында - ҚХР-ың
территориясында орналасқан, түгелімен шетел капиталымен негізделген
мекемелер, қытай-шетел біріккен кәсіпорындар, қытай-шетел біріккен
кооперациялық кәсіпорындар және кәсіпорындар қолданылады. Осы заңда
айтылған шетел кәсіпорын өндірістік немесе сауда қызметінде жасайтын және
Қытайда табысы бар шетел компаниялар, кәсіпорындар және басқа да
экономикалық ұйымдар мағынасында қолданылады. Қытайда өздерінің мекемелері
бар, шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындар ҚХР-ің ішінде немесе
сыртында алынатын, өз табыстарына салынатын белгіленген кіріс салығын
төлейді. Шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындар, олардың Қытайда
құрған өндіріс және сауда қызметіндегі ұйымдары мен мекемелерінің
кірістеріне салынатын табыс салығы сол салық жылындағы кәсіпорындардың
тауарларының өзіндік құнының, қосымша қаржыларының, сонымен қатар
шығындарының жиынтық табысының шегерілуінен құрылады. Шетел капиталымен
жұмыс жасайтын кәсіпорындардан алынатын табыс салығы және шетел
кәсіпорындарынан алынатын табыс салығы, сонымен қатар олардың Қытайда
құрған өндіріс және сауда қызметінен алынатын табыс салығы мөлшерлеме
бойынша 30% көлемінде алынады, ал жергілікті салық мөлшерлеме бойынша табыс
салығынан алынған кірістің 3% көлемінде алынады. Мемлекет
индустриализациялау саясатына сәйкес шетел инвестицияларын көтермелейді
және алдыңғы технологиялар мен құрал-жабдықтарды қолданатын, өз өнімдерінің
барлық немесе басты бөлігін экспорттай алатын кәсіпорындарды құруға негіз
бола алады. Арнайы экономикалық аймақтарда құрылған, шетел капиталымен
жұмыс жасайтын кәсіпорындардан алынатын табыс салығы, өндіріс және сауда
саласында қызмет атқаратын арнайы экономикалық аймақтардағы мекемелер мен
ұйымдары бар шетел кәсіпорындарынан алынатын табыс салығы, техникалық-
экономикалық даму аймағындағы өндіріс сипатындағы шетел капиталымен жұмыс
жасайтын кәсіпорындарынан алынатын табыс салығы 15%-тік төмендетілген
мөлшерлемеде төленеді [51,23б]. Жағажайда орналасқан арнайы экономикалық
зоналарда және арнайы экономикалық аймақтары мен техникалық-экономикалық
даму аймақтары орналасқан ескі қалалық аймақтардың бірінде құрылған өндіріс
сипатындағы шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындарынан алынатын
табыс салығы 24%-тік төмендетілген мөлшерлемеде төленеді. Жағажайлық арнайы
экономикалық зоналарда және арнайы экономикалық аймақтары мен техникалық-
экономикалық даму аймақтары орналасқан ескі қалалық аймақтардың бірінде
құрылған өндіріс сипатындағы шетел капиталымен жұмыс жасайтын
кәсіпорындарынан немесе энергетика, көлік, кемежай шаруашылығы, верфтер
және басқа да мемлекет көтермелейтін салаларда қызмет ететін ҚХР-дің
Мемлекеттік Кеңесі тағайындаған аймақтарында алынатын табыс салығы 15%-тік
төмендетілген мөлшерлемеде төленеді. Бұл саладағы арнайы ережелерді ҚХР-дің
Мемлекеттік Кеңесі тағайындайды. Он жыл бойы қызмет етіп келе жатқан
өндірістік сипаттағы капиталмен жұмыс жасайтын кәсіпорындардың берілген
және салық органдарымен мақұлданған өтініштері қарастырылғаннан кейін,
бірінші және екінші жылдарда алынған табыстарына салынатын салықтан
босатылады, ал үшінші жылдан бастап, бесінші жылға дейін салынатын салық
мөлшерлемесі 50%-ке дейін азайтылады. Сонымен қатар, мұнай, табиғи газ,
сирек кездесетін металдар, асыл тастар сияқты табиғи ресурстарды игерумен
шоғырланатын, шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындарға салынатын
салықтар ҚХР-дің Мемлекеттік Кеңесімен жеке реттеледі. Іс жүзінде, он
жылдан аз емес уақыт бойы қызмет етіп келе жатқан шетел капиталымен жұмыс
жасайтын кәсіпорындар төмендетілген және салық төлеуден босатылған жалпы
сомасына тең салық сомасын төлеуге міндетті. Шынайы Заң күшіне енгенге
дейін ҚХР-дің Мемлекеттік Кеңесімен қабылданған энергетика, көлік, порттық,
верфтік және тағы да басқа салаларда қызмет ететін кәсіпорындардың салықтан
босатылуын және салықтарының төмендетілуін қарастыратын жеңілдіктері туралы
әрекет етуші ережелері өндірістік емес саладағы негізгі жобаларда шынайы
Заң күшіне енгеннен кейін де өзгеріссіз қызмет ете беруін тоқтатпайды [5].
Экономикалық нашар дамыған аймақтарда құрылған ауыл, орман шаруашылығымен
және мал шаруашылығымен айналысатын шетел капиталымен жұмыс жасайтын
кәсіпорындар және басқа да шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындар
жоғарыда айтылған қысқартылған мөлшерлемедегі салық төлеу немесе салықтан
босатылу мерзімі біткен кезде берген өтініштерін ҚХР-дің Мемлекеттік
Кеңесінің құзіретті салық органдары мойындаса, келесі 10 жыл мерзіміне 15-
30%-тік жеңілдік ала алады. Шынайы Заң күшіне енген кезде ҚХР-дің
Мемлекеттік Кеңесімен құрылған шынайы бапта көрсетілген кәсіпорындардың
салығын жеңілдету немесе босату туралы ережелердің кез-келген өзгеруін БХӨЖ
іске асырады. Өндірісте немесе мемлекеттік мәндегі объекттерде әрекет
ететін, шетел капиталымен жұмыс жасайтын кәсіпорындардан алынатын
жергілікті салыққа қатысты жеңілдетілу немесе босатылу дербес аймақтар
немесе қалалар, провинциялардың үкіметтері шешімдерімен қолданылып жүрген
міндеттемелеріне негіз етіле отырып, іске асырылады. Шетел капиталымен
жұмыс жасайтын кәсіпорындардың шетел салымшысы кәсіпорында жарғылық
капиталының көбеюінен немесе бес жылдан аз емес уақыт қызмет атқарған шетел
капиталымен жұмыс жасайтын басқа да кәсіпорындарды құру үшін күрделі қаржы
жұмсалымы ретінде қолданылатын өз кірісінің бөлігін қайта инвестициялауда
салық органдары оның берілген өтінішін бекіткеннен кейін, ертеректе
төленген салығының қайта инвестициялау сомасымен 40%-ын қайтарып ала алады.
ҚХР-дің Мемлекеттік Кеңесі басқа да жеңілдіктерді қабылдай алады. Егер
көрсетілген инвестициялар осындай кәсіпорындардың қызмет етуі мерзімінің
бес жылы өткеніне дейін алынса, табыс салығының қайтарылған сомасы қайтадан
төленуі қажет. Шынайы заң 1991 жылдың 1 шілдесінде күшіне енеді. ҚХР-дің
қытай-шетелдік бірлескен кәсіпорындарына салынатын табыс салығы және шетел
кәсіпорындарына салынатын табыс салығы туралы заңы көрсетілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz