Әлемдік экологиялық проблемалар



1. Климаттық өзгерістер (парникті эффект)
2. Қышқыл жаңбырлар.
3. Шөлдену.
4. Биологиялық әртурлілік
5. Генофондтың өзгеруі.
Әлемді тұтас қамтитын табиғи-антропогенді, немесс антропогендік әсерден ірі көлемде табиғи процестерді өзгертетін проблемалар әлемдік экологиялық проблемалар деп аталады. Оған төменгілер жатады: климаттық өзгерістер, озон қабатының жұқаруы, қышқыл жаңбырлар, шөлдену, биологиялық өртүрліліктің азаюы, радиактивтік ластану, әлеуметтік-экологиялық ироблемалар.
Климаттық өзгерістер (парникті эффект) атмосферада әр түрлі газ тәрізді заттардың мөлшерінің ұлғаюы, әсіресе газ тәрізді қоспалардың, инфрасәулелердің шағылуы жөне Жер бетінен кетірілуі жағдайларын (жылылық таралу) нашарлатты. Жылулық сәулелердің ғарыш кеңістігіне кері кетуіне әсер етсді. Олар оте шшай жиналады да ауаның температурасын артуына (парниктік эффект) әкеледі. Мәліметтер бойынша соцғы жүз жылдықта Жер бетінде температура 0,3-0,6 градусқа жылынды. Ауа райынын әрі қарай жылуы терістіктегі мұздықтарды ерітіп Әлем Мұхитының деңгейін көтереді. Оның әсерінен Мұхит жағалауындағы ойпаң жерлерді су басып, көптеген елді мскендерге зиян келтіреді. Сонымен қатар жазуы жауын-шашын 15-20 пайыз ксміп, шөлдену процесі ұлғаяды.
Мұндай қауіптер 1990 жылы климаттық өзгерістер бойынша баяндамада Халықаралық Пленумда айтылған. Оны 125 мемлекеттің 170 беделді мамандары дайындаған. Мамандардың болжамы бойынша 2035 жылға дейін климаттың әлемдік жылуы орта есеппен 2,5 градусқа котеріледі, ал мұхиттың деңгейінің көтерілуі 29 см, 2100 жылы - 65 см болады. Климаттық өзгерістердің қатерлі салдарын азайту үшін шығарылатын көмірқышқыл газының, азот оксидтер, хлор фтор кеміртектердің көлемін 60 пайызға төмендету, метанды - 20 пайызға төмендету ұсынылады.
Егерде адамзат бұрын суықпен күрессе, енді жылумен күресуді бастады.
1990 жылы парникті газдардың шығарылған қосындысы әр мемлекет бойынша төмендегі корсеткіштерге жеткен: АҚШ - 35, Ресей - 17, Жапон - 8, Алмания - 7, Великөбритания 4 пайыз. Евроодақ жалпы - 24 пайыз.
1992 жылы климаттың өзгеруі туралы Конвенция қабылданған. 1997 жылы осы Конвенция шешуін жақтаушылар Конфсренциясында дамыған елдер үшін 2008-2012 жж. парникті газдардың шығару көлемі анықталған. Бұл мемлекеттер 1990 жылмен салыстырғанда шығарылатын газдар кө-лемін 5 пайыз төмендетуге міндеттелді. Батыс Еуропа елдері (Евроодақ) ездерінің шығаратын газдарын 8, Жапон 6, АҚШ - 7 пайызға азайтады.
Ал, Ресей, Жаңа Зеландия және Украина шығындыларды тұрақты деңгейде үстауы міндеттелді. Щығындыларды азайту жолдарының бірі - энергоресуретарды тиімді пайдалану, энергетикалық кешендерді техникалық қайта жабдықтау, экологиялық таза отындарды пайдалану. Киота протоколына сәйкес дамыған елдер шығындылардың квотасын сатуларына рұқсат етеді. Бұл схема бойынша қатысушы елдер, шығындылары келіскен минималды деңгейден аз елдерден құқықтарын сатып алуына болады.

Әлемдік экологиялық проблемалар

Әлемді тұтас қамтитын табиғи-антропогенді, немесс антропогендік
әсерден ірі көлемде табиғи процестерді өзгертетін проблемалар әлемдік
экологиялық проблемалар деп аталады. Оған төменгілер жатады: климаттық
өзгерістер, озон қабатының жұқаруы, қышқыл жаңбырлар, шөлдену, биологиялық
өртүрліліктің азаюы, радиактивтік ластану, әлеуметтік-экологиялық
ироблемалар.
Климаттық өзгерістер (парникті эффект) атмосферада әр түрлі газ
тәрізді заттардың мөлшерінің ұлғаюы, әсіресе газ тәрізді қоспалардың,
инфрасәулелердің шағылуы жөне Жер бетінен кетірілуі жағдайларын (жылылық
таралу) нашарлатты. Жылулық сәулелердің ғарыш кеңістігіне кері кетуіне әсер
етсді. Олар оте шшай жиналады да ауаның температурасын артуына (парниктік
эффект) әкеледі. Мәліметтер бойынша соцғы жүз жылдықта Жер бетінде
температура 0,3-0,6 градусқа жылынды. Ауа райынын әрі қарай жылуы
терістіктегі мұздықтарды ерітіп Әлем Мұхитының деңгейін көтереді. Оның
әсерінен Мұхит жағалауындағы ойпаң жерлерді су басып, көптеген елді
мскендерге зиян келтіреді. Сонымен қатар жазуы жауын-шашын 15-20 пайыз
ксміп, шөлдену процесі ұлғаяды.
Мұндай қауіптер 1990 жылы климаттық өзгерістер бойынша баяндамада
Халықаралық Пленумда айтылған. Оны 125 мемлекеттің 170 беделді мамандары
дайындаған. Мамандардың болжамы бойынша 2035 жылға дейін климаттың әлемдік
жылуы орта есеппен 2,5 градусқа котеріледі, ал мұхиттың деңгейінің
көтерілуі 29 см, 2100 жылы - 65 см болады. Климаттық өзгерістердің қатерлі
салдарын азайту үшін шығарылатын көмірқышқыл газының, азот оксидтер, хлор
фтор кеміртектердің көлемін 60 пайызға төмендету, метанды - 20 пайызға
төмендету ұсынылады.
Егерде адамзат бұрын суықпен күрессе, енді жылумен күресуді
бастады.
1990 жылы парникті газдардың шығарылған қосындысы әр мемлекет бойынша
төмендегі корсеткіштерге жеткен: АҚШ - 35, Ресей - 17, Жапон - 8, Алмания -
7, Великөбритания 4 пайыз. Евроодақ жалпы - 24 пайыз.
1992 жылы климаттың өзгеруі туралы Конвенция қабылданған. 1997 жылы
осы Конвенция шешуін жақтаушылар Конфсренциясында дамыған елдер
үшін 2008-2012 жж. парникті газдардың шығару көлемі анықталған. Бұл
мемлекеттер 1990 жылмен салыстырғанда шығарылатын газдар кө-лемін 5 пайыз
төмендетуге міндеттелді. Батыс Еуропа елдері (Евроодақ) ездерінің шығаратын
газдарын 8, Жапон 6, АҚШ - 7 пайызға азайтады.
Ал, Ресей, Жаңа Зеландия және Украина шығындыларды тұрақты
деңгейде үстауы міндеттелді. Щығындыларды азайту жолдарының бірі -
энергоресуретарды тиімді пайдалану, энергетикалық кешендерді
техникалық қайта жабдықтау, экологиялық таза отындарды пайдалану. Киота
протоколына сәйкес дамыған елдер шығындылардың квотасын сатуларына
рұқсат етеді. Бұл схема бойынша қатысушы елдер, шығындылары
келіскен минималды деңгейден аз елдерден құқықтарын сатып алуына болады.
Бірақта бұл механизм тек осы Протоколды бекіткей елдергс
ғана мұмкін. 2005 жылдың басында олардың саны 141-ге жетті, соның ішінде
Еуропаодақтың барлық мүше елдері Жапон, Канада, Жаңа Зеландия, Норвегия
жәие Қштай, Үндістан, Бразилия, Украина, Россия. АҚШ 2001 жылы келісімді
бекітуден бас тартты. Оны жономикалық, өсу мүмкіншілігін шектеумен
дәлелдеді. Бірақта климаттың олемдік жылуының салдары қайсы бір елдің
экономикалық дамуыньш шсктслуімен салыстырғанда анағүрлым қатерлі зиян
сжследі.
Озон қабатының жұқаруы. Үш атомды оттегі (Оз) - озон, атомосферада
аз мөлшсрде болса да, оның атмосфералық процестер мен құбылыстағы
ролі оте маңызды. Ал, атмосфералық озон мөлшері коп болатын қабаты 20-25 км
биіктікте орналасқан, ол - озоносфера. Мұнда озонның концентрадиясы Жер
бетіне қарағанда 10 есе коп болады. Ол барлық тірі организмдергс
әсер ететін ғарыштық сәулеленудің (оиың ішінде ультракүлгін
радиациясы да бар) сдоуір мөлшерін тұтып қалады. Соңгы кездері озон
қабатының жұқаруы биосферада слеулі өзгерістер туғызуы мүмкін. Жердің
озон қабатыпың бұзылуы жер бетіне ультракүлгін сәулелер ағынынын мол
түсуіне алып келеді. Ол әрине планетадағы барлық тіршіліккс қауіп тудырады.
Сондықтанда атмосфералық озонды зерттеулер жүргізілуде. 1980 жылы
Антарктидадағы ғылыми станцияларда жүргізілген зерттеулерден
атмосферадағы озон құрамының төмендегені байқалған.
Осы құбылыс озон тесігі деп аталды. 1987ж көктемде Антарктида
үстіндегі озон тесігінің үлксйгені анықталды. Осындай құбылыс 1992
жылы қайталанған. Ғаламшардың озон қабатында бұзылу
процесінін басталу ссбсптері аитропогендік факторлардың саддарынан
атмосфераға суытқыштар (фреондар) мен азот оксиді (космостық аппараттар
және үшақтардың органикалық отынының толық жанбаған өнімі) шығарындыларының
көп бөлінуі.
1974 жылы Калифорния университетініц ғалымдары Ш.Роулснд жоне М.Молино
хлорфторкөміртектерді озон қабатын бұзатынын көрестті. Осы зат тектердің
ыдырау кезінде 1 хлор молекуласы ультракүлгін сәулелердің әсерінен 100000
озоп молекуласын бұзады.
1985 жылы Вема қаласында (Австрия) озон қабатын қорғау туралы
Коывенция қабылданған. 120 мемлекет жопс Еуропалық экономикалық қауымдастық
қатысты. Мақсаттары адамдардың денеаулығы мен қоршаған ортаның озон
қабатындағы өзгерістермен байланысты жағымсыз әсерлерден сақтау және
қорғау.
1987 ж. озон қабатын бұзатын заттектер жөніндегі Монрсаль хаттамасына
қол қойылды.
Озон қабатындағы өзгерістерге әсер стетіп заттектер мен процестерді
зерттеуде, озон қабатында қолайсыз субстрат болатын әрекетті бақылайтындай
шараларды белгілеу мен қолдану саласында жұмыстар кешенді
зерттеулерді талап етеді.

Қышқыл жаңбырлар. Антропогендік факторлардың әсерінен ауаға көптеген
зиянды агенттер мен заттектер енеді. Соның ішінде кең тараған ластағыштар
күкірггі газ, азот оксидтері, көміртек оксидтері күи соулесінің әсерінен
жаңа қосылыстар - күкірт, азот қышқылдарын түзеді, олар жауын-шашынмен жер
бетіне түседі (қышқыл жаңбырлар). Өсімдіктер мен гидробионттар өлімінін
басты себебінің бірі - осы қышқыл жаңбырлар.
Бұл проблема алғаш рет Батыс Еуропада және Солтүспк Америкада 50-ші
жылдардың соңында пайда болды. Соңғы жылдары бұл проблема әлемдік
проблемалардың біріне айналды. Себебі соңғы жылдары күкірт, азот
оксидтерінің, соньшен қатар аммиак жоне басқа ұшатын органикалық қосылыстар
шыгандьшары көбейсді. Қышқыл жаңбырлар аумақты аралыққа жылжиды, мысалы АҚШ-
тан Канадаға, Англиядан - Алманияға - Скандинав елдеріне. Қышқыл
жаңбырлардың зиянды әсерін сезінген алғашқы экологиялық қатер - балық
қорларын жоғалту: Скандинавия және Британия аралдарының жүздеген көлдері
балықсыз қалды. 1979 ж. Ныо-Иорк штатында 264 кол зерттеліп, ондағы
балықтардың оліи қалғаны анықталды. Қышқыл жаңбырлар топырақ, өсімдіктер
жамылғыларына зиянды әсерін тигізсді.

Шөлдену. Шөлдену процесі - адамның шаруашылық әрекетінің ықпалымен
өсімдік жамылғысы сирек шөлге ұқсас ландшафттардың пайда болуы. Шөлдену
кезінде биологиялық енім мен түрлер молдығы азайып, топырақтардың қүнарлығы
кемиді. Шөлдену процесіне барлық континенттер шалдыққан, осіресс Африка
елдерінде қауірт жүруде. Судан-Сахель зонасында 1968-1973 жж. болған
құрғақшылық мындаған адам өмірін алып кетті, миллиондаған жабайы және үй
жануарлары құрыды. 1983-1988 жж. болып көрмеген құргақшылыққа 150 млн халқы
бар 34 Африка елдері шалдықты. Шөлдің онімді жерлерді басуы жылына 60 мың
шаршы км қарқынмен жүреді.
Шөлдену себебі тек құрғақшылық емсс, ол ормандардың
жойылуы, ағаш өсімдіктердің деградациясына әкеледі, жайылымдарды артык
пайдаланудан шопті жамылғылар да жойылды. Қазіргі кезде жер бетінің оиімді
жерлерінің 7 пайызы құнарсызданды.
Биологиялық әртүрліліктің азаюы. Жер планетасының өсімдіктер мсіі
жануарлар олемі алуан түрлі. Биологиялық ортүрлілік жер бетінде
миллиондаган жылдарда қалыптасқаи. Бірақта соңғы жүзжыддықта коптеген
өсімдіктер мен жануарлар түрлері жойылып кетті. Өкінішке орай, ол түрлерді
қашшна келтіру мұмкін емес.
Бұл жағдай әлемдегі биологиялық тепе-теңдікті бұзып, коптеген
экологиялық кері жағдайларға әкелуі мүмкін. Осыған орай бүкіл әлем
қауымдастығы аландауда. 1992 ж. Рио-де-Жанейро қаласында БҰҰ-ның "Қоршаған
орта және даму" конференциясында биологиялық әр түрлілік туралы Әлемдік
Конвенция қабылданды. Мақсаты - биологиялық оралу айдылықты сақтау,
биологиялық оралуандылық құрамдастарын тұрақты пайдалану т.б.
Биологиялық әртурлілік - түрлердің белгілі бір аумақта, экожуйеде
немесе тіпті планета бетіндегі ортурлілігі. Қазіргі кезде олемде 2,5 млн-
дай түр белгілі, оның 74 пайызы тропиктік белдеуде, 24 пайызы қоңыржай
аймақта болса, тек 2 пайызы полярлық белдеуде тараған.
Биологиялық ортүрлілік тіршілікті қамтамасыз етіп әрі қарай
жалгастырады. Бұл биосфераны жөие оның құрамындағы экожүйелерді сақтау үшін
қажетті. Биоценоздағы бір звеноның түсіп қалуы барлық экожүйенің
функционалдық құрылымын өзгертеді.
Адам қоғамының дамуы Жердің эволюциялық процестеріне- өзгерістер
әкеледі. Мәдениеттілік дамудың алғашқы кезендерінде жерді егіншілікке
пайдалану үшін ормандарды кесу, ортеу, малды жаю, жабайы жануарларды аулау,
соғыстар коптеген аумақтарды құртты. Өсімдік қауымдастықтары, кейбір
жануарлар турлері жойылды. Оркениеттік дамыған сайын адамзат күннен күнге
өсіп жатқан өз мұқтаждығын қамтамасыз сту үшін тірі және тірі емес табиги
қорларды пайдаланудың жаңа жолдарын игсре бастады.
Халықтың санының өсуі жоне ауыл шаруашылықтың, құрылыстың,
транепорттың қарқындап дамуы Еуропа және Солтүстік Америка ормандарын
жаппай жоюш сжелді. Жайылымдарды шектсн тыс пайдалану нәтижесінде
өсімдіктер сиреп, топырақтар эрозияға үшырады (Орта
Азия,Солтүетік Америка, Еуропа оңтүстігі). Еуропа, Америка, Африка, Азия,
Австршшя елдеріне жануарлардың жүздеген түрлері жойылды. Ғалымдардың
болжамы бойынша көне дәуірдегі орталық-американдық Майя мемлекетінід
аумағында өсімдіктерді түбірімен кесіп өртеу, егіншілік түрін қолдану
нәтижесінде топырақтардың тозғаны осы жоғары дамыған мәдени мемлекетті жоқ
қылды.
Біздің планетамыздағы организмдердің орасан зор әртүрлілігі -
биосфераның калыпты тіршілік етіп, тұрақты болуының манызды щарты.
Жануарлардың түрлері өсімдіктермен салыстырғанда едоуір алуан түрлі жәыс
бай болады. Құрлықтағы жануарлардың саны, оның жер бетіндегі санының 93
пайызын құрайды, ал судағы жануарлар - небары 7 пайыз. Өсімдіктер арасында
гүлді өсімдіктер (жабық тұқымдар) - 50 пайыз, оның ішінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Әлемдік экологиялық проблемалар жайлы
Семей ядролық полигонының экологиялық проблемалары
Мұхитты экологиялық қорғау жолдары
Ғаламдық экологиялық проблемалар түрлері
Әлемдік мұхит проблемалары
Ғаламдық экологиялық проблемалар
Экологиялық проблемалар туралы
Экологиялық кризистер және экологиялық катастрофалар
Экологиялық мектептердің қалыптасуы
Әлемдік мәселелердің экономикалық жақтары
Пәндер