Тұрғын үй нарығы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Тұрғын үйлер халық байлығын құрайды, тұрғындарға қызмет көрсете отырып, басты қажеттіліктерін қанағаттандырады, сонымен қатар жылжымайтын мүлікке салық салу объектісі ретінде өз құнының белгілі пайызын бюджетке түсіреді және тұрғын үй операцияларының әр қайсысының алынған пайыз да бюджетке салық ретінде төленеді. Мұның өзі тұрғын үйдің әлеуметтік-экономикалық маңыздылығын анықтайды. Тұрғын үй саласы ел экономикасының мүддесіне бағдарланған, экономиканың көптеген басқа салаларының тиімді қызмет атқарушы әсері бар және әлеуметтік жағдайларға қатысты сала болып табылады. Қазіргі таңда қазақстандықтардың тұрғын үй жөніндегі талғамы өзгеріп, жоғарылап келеді, тұрғындар сапалы үйлерде тұруға ұмтылады, сонымен қатар халық санының артуымен тұрғын үй тапшылығы да басты мәселеге айналып отыр.

Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі қоғамның барлық салаларына өз әсерін тигізіп, жаңаша ұйымдастыру, қызмет ету бағыттары мен көптеген тұрмыстық мәселелерді туындатты, сонымен қатар тұрғын үй саласы мен шаруашылығы қызметтерді де көптеген өзгерістерге ұшырады, бұл Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының дамуына әкеліп, халықтың тұрмыс тіршілігін нарықтық бағытқа бұрды. Нарық инфрақұрылымының кеңеюі тұрғын үй құрылысының көлемі мен сапасына тікелей әсер етіп қоймай, тұрғындардың қолайлы жағдайда өмір сүруіне себепші болды. Сондықтан тұрғын үй нарығын дамыту бағыттарын анықтау және ұтымды ұйымдастыру қоғам үшін аса маңызды. Тұрғын үй ерекше тауар оның құны мен оған деген сұраныс пен ұсыныс арасында көптеген келеңсіздіктер соңғы кездері жиі кездесуде, мұны мемлекет тарапынан реттеу жағдайларын қарастыру аса маңызды мәселе болды және Қазақстанда Мемлекеттік тұрғын үй бағдарламалары қабылданып, жүзеге асырылуда. Тұрғын үй нарығын дамытуғы мемлекеттік, жергілікті органдар, банктік қаржы ұйымдары, ірі кәсіпорындар және т. б. мекемелер өз үлестерін қосуда, ал олардың қызметінің нарықта ұтымды жүргізілуі экономикалық дамуға оң әсер берді және экономиканың басқа да салаларына өз ықпалын тигізеді.

Тұрғын үй саласын дамыту мемлекеттің саяси маңызды міндеттерінің бірі және бұл Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясының басым бағыттарында көрініс тапқан. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған жыл сайынғы Жолдауларынада да тұрғындардың баспана жағдайы, оларды тұрғын үймен қамтамасыз ету басты міндеттердің бірі болып қарастырылады.

Елдегі мерзімдік бағдарламалардың қабылдануы да оңды нәтижелер беруде, ал 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының мемлекеттік бағдарламасы тұрғын үй құрылысын жүргізу және тұрғындарды қол жетімді үйлермен қамтамасыз етуді қарастырады.

Бағдарламаның мақсаты:

ұсыныс және сұраныс тарапынан толық қанды баланстанған нарықты дамыту;
тұрғын үй құрылысына жеке инвестицияларды тарту;
жеке тұрғын үй құрылысын дамытуды ынталандыру;
тұрғын үй құрылысы аудандарының инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамыту;
ипотекалық несиелендіру жүйесін жетілдіру мен несиелендіруді кепілдендіру, құрылыс жинақ жүйесін, жергілік нарық қызметін дамыту болып табылады.

Жоспарланған қаржы ресурстарының көлемі 300, 8 млрд. теңгені құрап, соның ішінде 2008 жылы - 10, 3 млрд. теңге, 2009 жылы - 102, 8 млрд. теңге 2010 жылы - 87, 7млрд. теңге болатындығы жобаланған және бюджет есебінен қаржыландру - 136, 8 млрд. теңгені құрайды. Бағдарламаны іске асыру барысында әр жыл сайын құрылыс көлемі артып үш жылда -26, 1 млн. шаршы метр үй тұрғызумен қатар 2, 1 млн. шаршы метр, 2009 жылы - 0, 73 млн. шаршы метр, 2010 жылы - 0, 54 млн. шаршы метр қарастырылады.

Қазіргі тұрғын үй нарығының инфрақұрылымы даму үстінде, нарықта көптеген институттар қызмет етеді, олардың қызмет ету жағдайларын талдау елдің әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуде қажетті болып таблады.

Тақырыптың ғылыми зерттеу дәрежесі. Тұрғын үй нарығы, мәселелері, тиімді қызмет етуі Дж. М. Кейнс, А. Смит, Ф. Энгельс, Э. Хансен, Р. Харрод және т. б экономист ғалымдардың еңбектерінде жан-жақты қарастырылған. Сонымен қатар шетелдік ғалым экономисттер еңбектерінде тұрғын үй нарығы зерттелген: Т. Г. Зайнуллин, Н. Г. Лукянова, В. Л. Ясько, О. Э. Бессонова, С. Глазунов, В. Самошин, В. В. Бузырев, В. С. Чекалин, М. А. Федотова, И. В. Довдиенко, И. А. Рахман, Г. М. Стерник, В. И. Ресин, А. В. Стулов, Ю. В. Пашкус және тағы басқа.

Н. Ә. Назарбаев, Н. К. Мамыров, М. К. Байгисиев, У. К. Шеденов, К. А. Сагадиев, С. Д. Абдыгаппарова, Р. А. Алшанов, Е. А. Туркебаев, Ұ. М. Искаков, Т. М. Утин, Ч. Н. Чан, Ө. Қ. Есқараев, Е. Б. Жатканбаев, У. КШалболова, Г. Б. Халелова, К. В. Онлабаев, Л. Б. Кулумбетова, С. А. Илашова, А. К. Кошанова, Г. В. Косолапов, Н. С. Шыныбеков, Т. Б. Баяхметов И. Ю. Бенке, А. К. Мусанова және тағы басқа ғалымдар мен басқа авторлардың ғылыми еңбектерінде нарық зерттеліп, қарастырылған.

Тұрғын үй нарығын басқару 1991 жылдан басталып, «Мемлекет меншігінен алу және купондық жекешелендіру», «Меншік туралы», «Жаңа Тұрғын үй саясаты туралы», «Тұрғын үй қатынастары туралы» және тағы басқа заңнамаларға негізделе отырып жүргізілуде.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттелудің мақсаты тұрғын үй нарығындағы субъектілер мен объектілердің қызмет етуіндегі: қиыншылықтар, кемшіліктердің анықталуы негізінде тұрғын үй нарығын әрі қарай жетілдіре отырып, дамытудың экономикалық механизмін әзірлеу. Қойылған мақсаттарға байланысты келесі міндеттерді зерттеу қарастырылған:

1. Нарық механизмін сараптау, тұрғын үй нарығын одан әрі дамытудың ғылыми аспектілерін зерттеу

2. Шетелдік тұрғын үй нарығының дамуындағы тәжірибелерді жинақтап, зерттеу

3. Отандық тұрғын үй нарығының даму үрдісін зерттеу және өзекті мәселелерін анықтау

4. Тұрғын үй нарығын дамытушы бағдарламаладың қызметін сараптау және одан әрі дамыту үшін ұсыныстар жасау

5. Тұрғын үй сферасын жетілдіру бойынша ұсыныстар енгізу.

Зерттеу нысаны- тұрғын үй нарығының қызмет ету процесіндегі пайда болған нарықтық экономикалық қатынастардың дамуы.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Тұрғын үй нарығын дамыту мәселелері бойынша жарияланған шетелдік және отандық экономист ғалымдардың ғылыми еңбектері; заңнамалар; нормативтік актілер; құжаттар; мемлекеттік және жергілікті органдардың мерзімдік бағдарламалары; статистикалық мекемелердің көрсеткіштері; тұрғын үй мекемелерінің есебі; бұқаралық ақпараттар; www-серверлер материалдары.

Зерттеу барысында мынадай әдістер қарастырылды: мәліметтерді талдау, салыстыру, динамикалық, сызбалық көрсеткіштер.

Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан, оның ішінде 8 сурет, 9 кестеден тұрады. Жалпы көлемі-63 бет.

Тұрғын үй нарығының құрылымы мен қызмет ету механизмінің теориялық мәселелері1. 1 Тұрғын үйдің әлеуметтік-экономикалық маңыздылығы туралы теориялар мен әдістемелерАдамзаттың өміршендігі үшін әл-ауқаттылық, соның ішінде баспана мәселесі өмір сүрудің негізгі қажеттіліктерінің бірі болып саналады. Эволюциялық даму барысында жұртшылықтың осы қажеттіліктердің мөлшері мен сапасына деген талап-талғамы күшейе түсетіні аксиомалық заңдылық. Тұрғын үйлер халық байлығын құрайды, тұрғындарға қызмет көрсете отырып, басты қажеттіліктерін қанағаттандырады, сонымен қатар жылжымайтын мүлікке салық салу объектісі ретінде төленеді. Мұның өзі тұрғын үйдің әлеуметтік-экономикалық маңыздылығын көрсетеді. Тұрғын үй саласы ел экономикасының мүддесіне бағытталған, экономиканың көптеген басқа салаларының тиімді қызмет етуіне әсері бар және әлеуметтік жағдайларды қарастыратын сала болып табылады.

Халықтың өмір сүру деңгейін және материалдық жағдайының белгісі оның тұрғын үйі болып табылады. Ф. Энгельс: «адамдардың тамақтануы, шөлін қандыруы, тұрғын үйінің болуы және киінуі, саясатпен, ғылыммен, өнермен, дінмен айналысуы үшін басты кезекте тұрады» деп қарастырған (3) . Бұл қажеттіліктердің ішінде тұрғын үйдің орны қазіргі қоғамда да ерекше, оған деген сұраныс пен сапалық талап, талғам қоғамның дамуымен күн санап артып келеді. Тұрғын үй-халықтың тұрмыс жағдайының өлшемі, елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайының белгісі. Қазіргі таңда халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайында тұрғын үй мәселесі ең бір өзекті, күрделі тұрмыстық мәселеге айналып отыр, сондықтан елдегі тұрғын үй нарығын дамыту мемлекеттің басты назарында болатын мәселе. Елімізде үй-жайы айтарлықтай тұрғындар да, баспанасы жоқ, тіпті оны жөндей алмай жүрген тұрғындар кездеседі. Тұрғын үй саласы ел экономикасының мүддесіне бағытталған, экономиканың көптеген саласының тиімді қызмет етуіне әсер ететін және экономикалық өркендеуді қамтамасыз ететін сала болып табылады. Тұрғын үй саласы шаруашылығының нарықтық жағдайы мен дамуын экономист ғалымдар өз еңбектерінде жан-жақты қарастырып келеді.

У. К. Шеденов еңбектерінде тұрғын үй шаруашылығының қызметі жоғары маңызға ие бола отырып, халықтың жоғары сапалы игіліктермен қамтамасыз етілуін қарастырады [2] .

Адамның тұрған үйге деген қажеттілігі мүмкіндіктеріне байланысты үнемі өзгеріп отырады, бұл тұрғын үйдің орналасуынан басталып, сапасы мен сол тұрғын үй-жайына байланысты көрсетілетін қызметтерге де тәуелді, ал қажеттіліктердің үнемі артып отыруы тұрғын үй нарығының дамуына әсер етеді.

С. А. Илашеваның «Тұрғын үй нарығының дамуы мен қалыптасуы» атты ғылыми зерттеу жұмысында тұрған үй нарығы - тұрғын үй қоры және тұрғын үй қызметінің нарығынан тұратындығы анықталып, олардың арасындағы қатынастар қарастырылады және тұрғын үй нарығының құрылымдық сызбасы ұсынылады [4] .

А. К. Мусанованың «Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын экономикалық-математикалық үлгілеу» атты еңбегінде тұрғын үй саласына, тұрғын үй коммуналдық шаруашылығына талдау жүргізіледі және инвестициялық ресурстардың тапшылығы жағдайында нарықтағы тұрғын үйлерді күрделі жөндеу мен жаңартудың инвестициялық бағдарламаларын оңтайландыру және сол бойынша шешім қабылдау барысы зерттеледі [5] .

Н. С. Шыныбековтың «Қазақстандағы тұрғын үйді несиелендіруді жетілдіру жолдары (Қазақстан материалдарында) » атты еңбегінде ҚР ипотекалық несиелендіру жүйесі, негізгі құрылымдық элементтері, несиелендіру обьектілері қарастырылып, шетелдік нарықтағы үлгілірге назар аударылып, оларды Қазақстандық тұрғын үй нарығын дамытуда қолданудың алғышарттары мен факторлары анықталады [6] . Автор несиеландірудің құрылысқа бағытталуы мен жетілдірілуін нарықта қажетті деп санайды және ҚР тұрғын үй құрылысын қаржыландыру көздері мен ипотекалық несиелендіру үлгісін, несиелік қарызды қайтару жолдарын жетілдіру бойынша әдістемелерін ұсынады.

Т. Б. Баяхметовтың «Қазақстан Республикасы құрылыс кешеніндегі шаруашылық қызметті реттеу механизмі және дамыту стратегиясы» атты еңбегінде автор 1991-1997 жылдар аралығында экономикалық жағдайға байланысты құрылысы тоқтап қалған объектілерді салып, аяқтау нарықта қаражаттың жедел қайтарымын беретіндігін және құрылыс саласында ғылыми-техникалық саясатты жүргізу арқылы стратегиялық мақсатқа жету жолдарын қш кезеңге бөліп қарастырады [7] . Бұл кезең аралығында құрылысы тоқтап қалған объектілердің көпшілігі тұрғын үйлер болды, ол төлем қабілеттіліктің төмендігі, бюджет тапшылығымен байланыстырылды, сондықтан автор тұрғын үй құрылысының жаңа технологиясын, жергілікті материалдармен құрылыс жүргізуді, аз қабатты үйлердің салынуын қажет деп санады.

Н. Я. Раскина еңбектерінде тұрғын үйдің тауар ретіндегі құндылығын қарастыра келе, оны екі бағытта жіктейді: біріншісі - айырбас құнының болуы, екіншісі - тұтыну құндылығына байланысты [8] .

Х. Ламперттің зерттеуінде тұрғын үй нарығында кәсіпкерлердің ерекше қасиеті қарастырылады, себебі олар нарықта шешім қабылдай отырып, бәсекелестікке түседі және соның негізінді техникалық прогресс дамып, арзан, жаңа технологиялар нарыққа әкелініп, жаңа талғамдағы тұрғын үйлер салынады [9] .

М. В. Вишневскаяның «Тұрғын үй нарығы: басқарудың теориясы мен тәжірибесі» атты еңбегінде тұрғын үй нарығы тұрғын үй қорлары мен тұрғын үй қызметі жүйесіне байланысты қалыптаса отырып, экономикалық қатынастар түрінде зерттеледі [10] .

А. А. Аксенов тұрғын үй нарығының басқа нарықтармен тығыз байланыста екендігін анықтай келе, әлеуметтік маңыздылығын және күрделілігін көрсете отырып, тұрғын үй нарығындағы экономикалық заңдылықтарға назар аударды [11] .

Т. М. Утиннің «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығы: қызмет ету спецификасы мен даму перспективасы» тақырыбындағы еңбегінде тұрғын үй нарығындағы сұраныс, бағаға сұраныстың әсері, тұрғын үйді отбасының таңдау жағдайлары мен оған табыстың әсері жан-жақты қарастырылып, Алматы қаласы бойынша тұрғын үйлер қорын бағалық аудандарға бөлу, функционалдық жүйелер мен тұрғын үй ипотекасы бойынша тауар және ақша ағымының үлгісі құрылады [12] . Т. М. Утиннің еңбектерінде трғын үй нарығы ұлттық нарықтық экономиканың секторы ретінде тұрғын үй қоры объектілерінен, экономикалық субъектілерден, нарықтың қызмет ету процесінен, яғни өндіріс процесінен (тұрғын үй салудан), тұтынудан (пайдаланудан) және тұрғын үй объектілері айырбасынан, нарықты басқару мен қызмет ету механизмдерінен (нарық инфрақұрылымынан) тұратындығы қарастырылады. Бұл еңбектерден мынадай тұжырым жасауға болады: тұрғын үй нарығы тұрғын үй қорынан және тұрғын үй қорымен жасалатын: сату, сатып алу, айырбастау, тұрғын үй құрылысы, инфрақұрылымы, тұрғын үйді жалға беру, кепілге қою, тұрғын үйге инвестициялау бойынша көрсетілетін қызметтердің жиынтығы мен нарықтағы субъектілер, басқа да қатысушылар арасында болатын нарықтағы экономикалық қатынастар ретінде сипатталады. Ал тұрғын үй нарығының дамуы осы байланыстардың қалыптасу бағытын көрсетеді.

Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі қоғамның барлық салаларына өз әсерін тигізіп, жаңаша ұйымдастыру, қызмет ету бағыттары мен көптеген тұрмыстық мәселелерді туындатты, сонымен қатар тұрғын үй саласы мен шаруашылығы қызметтері де көптеген өзгерістерге ұшырады, бұл Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының дамуына әкеліп, халықтың тұрмыс-тіршілігін нарықтық бағытқа бұрды. Нарық инфрақұрылымының кеңеюі тұрғын үй құрылысының көлемі мен сапасына тікелей әсерін тигізіп қана қоймай, тұрғындардың қолайлы жағдайда өмір сүруіне себепші болады. Сондықтан тұрғын үй нарығын дамыту бағыттарын анықтау және ұтымды ұйымдастыру қоғам үшін аса маңызды мәселе болып табылады.

1. 2 Тұрғын үй нарығын және оған қатысушылардың ерекшіліктері

Тұрғын үй саласы - бұл тұрғын үй нысандарына жеке меншік үстемдік ететін халық шаруашылығының ерекше тармағы. Тұрғын үй саласының нысандары жылжымайтын мүліктер рыногының негізін құрайды. Тұрғын үй құрылысының жағдайы елдің экономикалық даму деңгейі мен оның тұрғындарының өмір сүру дәрежесімен тікелей байланысты. Бүгінгі күні аталған рынок бизнестің табысты түріне айналды. Сондықтан да, Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүліктер рыногынң қарқынды дамуы осы салаға инвестиция салуға дайын мемлекеттің, көптеген бизнес-құрылымдардың назарын өзіне аудару үстінде.

Тұрғын үйдің тауар ретіндегі ерекшілігі. Тұрғын үйдің адам өмірі және адамның басты қажеттіліктерін қанағаттандырудағы орны ерекше, оған деген сұраныс пен сапалылық талап, талғам қоғам дауымен күн санап өзгерістерге ұшырап, артып отырған жайы бар. Бір уақытта тұрғызылған үй басқа тауарлар секілді нарыққа түседі, бірақ басқа тауарлардан ерекшілігі табыс деңгейі бойынша жоғары бағаланатындықтан, тез арада саудалану жағдайына ие болмауы мүмкін. Сондықтан нарық операцияларында агенттіктер, қаржы компониялары, делдалдар қызметтері қажет етіледі, дұрыс ұйымдастырылған нарық дереу сатып алыну мүмкіншілігін ұсынады. Нарықта ұзақ мерзімде өнім саны жоғарылап, баға тұрақталады, қысқа мерзімде баға өзгеріске бейім, бұл тауар нарығына кері жағдай. Тұрғын үй тауар ретінде ұзақ қолданылады, оны өндіру үшін уақыт пен үлкен көлемде капитал қажет етіледі, қалыпты экономикада тұрғындардың жинағын, инвестициялық ресурстарын қалыптастыруға экономикалық өсім әсер етеді [13] .

Тұрғын үйлердің әрқайсысы бір-бірінен құрылыс материалына, салыну жобасына, сыртқы пішініне қарай және өзге де белгілерінің болуымен байланысты ерекшеленеді. Тұрғын үйлердің көпшілігі салынған жеріне тәуелді және орнынан қозғалу немесе көшіруге мүмкіншіліктер көп жағдайда бола бермейді. Сонымен қатар тұрғын үйдің бағасы жоғары болғандықтан, оны сатып алуда мүмкіндіктің шектеулілігі, оның отбасына қарағанда жоғары бағаға ие болуынан туындайды. Тұрғын үйлер өз иесіне бірнеше жылдар қызмет етеді. Соңғы кездері банк жүйесі қызметтерінің дамуына байланысты тұрғын үйлер кепілдік объектісі ретінде қарастырылады. Тұрғын үй кез келген тауар сияқты әртүрлі болуына байланысты және дәстүрлі тауарларға қарағанда біртекті еместігіне, біртұтастығына, ұзақ мерзімге қызмет ететіндігіне, жоғары бағалануына байланысты ерекшеленеді. Тұрғын үй қорына жүргізілген зерттеулер нәтижесінде тұрғын үйдің ерекше белгілеріне анықтай отырып, төмендегі суретті ұсынуға болады (сурет 1) .

Нарықта тұрғын үйлердің тез арада тұрғызып сатудың қиыншылықтары бар, сондықтан тұрғын үйлердің басқа тауарлардан ерекшілігі - уақытқа тәуелділігінде болса керек.

Сонымен қатар басқа тауарлармен салыстырғанда тұрғын үйдің басты ерекшілігі - тұрған орнына тәуелділігі, соған байланысты оның өзіне ғана тән бірнеше жағдайларды қарастырамыз, олар:

- тұрғын үй бойынша көрсетілетін коммуналдық қызметтердің болуы;

- сыртқы орта мен орналасқан ауданының беделділігі;

- тұруға ыңғайлылығы мен қолайлығының қамтамасыз етілуі;

аймақтағы салық салу жағдайы мен оның деңгейі;
үйдің алудағы қол жетімділік көрсеткіштері, бағасы және т. б.

Тұрғын үйдің басқа тауарларға қарағанда ерекше белгілері: Тұрғын үйдің басқа тауарларға қарағанда ерекше белгілері

Тұрғын үйдің басқа тауарларға қарағанда ерекше белгілері: Ұзақ мерзімді қолданылуы мен сақталуы

Әр қайсысының бір-біріне ұқсамауы: Әр қайсысының бір-біріне ұқсамауы

Кепілдік объектісі ретінде қарастырылуы: Кепілдік объектісі ретінде қарастырылуы

Кепілдік объектісі ретінде қарастырылуы: Орнынан қозғау немесе көшіруге мүмкіншіліктің жоқ болуы

Отбасы табысына қарағанда жоғары бағаға ие болуы: Отбасы табысына қарағанда жоғары бағаға ие болуы

Отбасы табысына қарағанда жоғары бағаға ие болуы:

Уақыт факторына тәуелділігі

(тез арада тұрғызылудың төмендігі)

Сурет 1. Тауар ретіндегі тұрғын үйдің ерекше белгілері [14, 57б]

Тұрғын үйлер адамзат өмірінің материалдық қажеттіліктерінің басты объектісі болып табылады. Оның түрлері мен сапасының деңгейі өндіріс, өндіргіш күштердің, құрылыстың, қоғамның әлеуметтік дамуымен, қоршаған географиялық ортамен және т. б. анықталады.

Нарықтағы тұрғын үй қоры және олармен болатын операциялардың бағытына, тұрғын үйлердің бастапқы, қайталама нарығының қызметін негізге ала отырып тұрғын үй нарығының жалпы жіктемесін мына суреттерден көруге болады [сурет 2 және 3]

Тұрғын үй нарығына зерттеулер жүргізу үшін дипломдық жұмыста нарық категориялары-нарықтағы сұраныс, ұсыныс, баға, инвестиция, табыс, және олардың арасындағы тәуелділіктер қарастырылды.

Тұрғын үй нарғындағы сұраныс. Экономикалық ғылыми зерттеулерде нарықтағы сұраныс тұтынушылар тарапынан анықталады [15] . Біз де, осы тұжырымдарға сүйене отырып, тұрғын үй нарығында сұраныс тұрғындар, инвесторлар тарапынан болады деп қарастырамыз. Тұрғындардың қажеттілігіне, инвесторлар мүддесіне қарай үйге деген сұраныс пайда болып, тұрғын үйдің ерекше белгілері мен тұрғындардың қаржылық жағдайына байланысты қажеттіліктері қанағаттандырылады.

Тұрғын үй нарығындағы сұраныс өзгерісі. Төлем қабілеті бар, бекітілген бағадағы және белгілі бір уақыттағы тұрғын үйге қажеттілік сатып алушының жеке мүддесіне және әр аймақтың әлеуметтік, экономикалық, табиғи, демографиялық жағдайларына тәуелді. Тұрғын үйге деген сұраныс отбасы табысы мен бағаға тәуелді болғандықтан, отбасының ұзақ уақыт аралығындағы жоспарлы табысы тұрғын үйге деген сұранысқа тікелей әсер етеді. Тұрғын үй нарығындағы сұраныс икемділігінің сипатты көрсеткіші табысқа, бағаға байланысты болады.

Тұрғын үй экономикасын екі түрлі бағытта жіктеуге болады:

Сурет 2. Тұрғын үй экономикасы Ескертпе: автордың құрастыруы

Сурет 3. Тұрғын үй нарығын құраушылар

(Ескерту ҚР статистика агенттігінң материалдары негізінде автор құрастырған)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.