Ислам дінінің түсу мақсаты
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І . ТАРАУ. ИСЛАМ ДІНІНІҢ ТҮСУ МАҚСАТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Ислам сөзінің мағынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Ислам дінінің таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
ІІ .ТАРАУ. ИСЛАМ ЖӘНЕ БЕЙБІТШІЛІК ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1 Ислам қылыштың күшімен таралды ма? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Ислам қылыштың күшімен таралды дегендерге мәшһүр адамдардың қарсы жауаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
ІІІ . ТАРАУ. ИСЛАМ ДІНІ МЕН МӘДЕНИЕТІ ЛАҢКЕСТІК ПЕН ЭКСТРЕМИЗМГЕ ҚАРСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.1 Исламда жизийа не үшін төленеді? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.2 Исламның экстремизм мен тероризімге көз қарасы қандай? ... ... ... ... .27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
І . ТАРАУ. ИСЛАМ ДІНІНІҢ ТҮСУ МАҚСАТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Ислам сөзінің мағынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Ислам дінінің таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
ІІ .ТАРАУ. ИСЛАМ ЖӘНЕ БЕЙБІТШІЛІК ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1 Ислам қылыштың күшімен таралды ма? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Ислам қылыштың күшімен таралды дегендерге мәшһүр адамдардың қарсы жауаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
ІІІ . ТАРАУ. ИСЛАМ ДІНІ МЕН МӘДЕНИЕТІ ЛАҢКЕСТІК ПЕН ЭКСТРЕМИЗМГЕ ҚАРСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.1 Исламда жизийа не үшін төленеді? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.2 Исламның экстремизм мен тероризімге көз қарасы қандай? ... ... ... ... .27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
Зерттеу өзектілігі. Еліміз егемендік алғаннан бері халқымыз өзінің бұрынғы тарихына, дініне, әдет-ғұрпына қайтадан көңіл аудара бастады. Кеңестік тоталитарлық жүйенің құрсауында болған олар өздерінің дінінен, әдет-ғұрпынан, тілінен мүлде айырылуға шақ қалған еді. Кеңестік жүйе Коммунизм, атеизм, дарвинизм сияқты идеялармен адамдардың санасын улап, дінінен айыру үшін бар білгендерін істеп бақты. Соның салдарынан елімізде Кеңес үкіметіне дейінгі медреселер, діни оқу орындары жабылып, діни әдебиеттер жойылды.
Қазіргі таңда қазақ халқы тәуелсіздік алып, өзінің діни құндылықтарына қайтадан ден қойды. Елімізде мешіттер салынып, медреселер ашылып, діндар, намазхан адамдардың саны көбейе бастағанда, көралмаушылар осы Ислам дінін адамдарға жеккөрінішті етіп көрсетіп жүр.
Бұл күндері дін тақырыбына арналған жиындар көбейді. Көпшілігін америкалықтар, ағылшын тілділер, ең жоқ дегенде ресейліктер өткізеді. Бәрінің тақырыбы егіз қозыдай ұқсас: «Ислам және экстремизм» немесе «Ислам және терроризм» сияқты болып келеді. Мұның себебі неде? Шынында да сондай қауіп бар ма, әлде, мақсаттары-Исламды қорқынышты етіп көрсету ме?
Қараңызшы, қарапайым азаматтар теледидарды қосса бітті, көретіні «әл-қағида» ұйымының көсемі Үсәмә Ладин ұлы. Келесі арнаға ауыстырсаңыз Саддам Хұсайынның қатігездігі туралы хабар тартып жатады. Бірақ, өкінішке қарай, бұл хабарларда осы адамдар арқылы мұсылмандыққа да күйе жағуға, ең болмағанда Ислам дінін кінәлауға тырысатындарын байқау қыйын емес.
Американың бағзы басшылары әлемдік терроризм мен Ислам дінін қоса атауды үрдіске айналдырды.
Ислам не екенін толықтай түсіну үшін осы сөзбен түбірлес сөздердің мағыналарын әбден біліп алған жөн. Сонда, Исламның тек сенім мен ахлақи (этикалық) құндылықтардан ғана құралмағаны, Батыс ұғымындағы «религия» сөзінің Исламды түсіндіруде жеткіліксіз болатыны анық болмақ.
Исламның бірегей әлемдік дін болғанын көре алмаушы кейбір күншілдердің «Ислам әскермен келді», «Ислам қылышпен келді», «Басқа діндер бейбіт жолмен келген еді» деп айтушылар көбейді. Олардың көпшілігі бұлай емес екенін өздері де, көзі ашық адамдар да жақсы біледі. Қанша дегенмен тарих алдымызда, шындықтар әшкере тұрғанда олардың бұл хасатына кім сенбек? Хақ дін Исламның бейбіт таралғанын, мұсылмандардың бағынышты халықтарға әділетті болғанын Т. Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд және А. Тойнби (Arnold Toynbee, 1889-1975) секілді ынсабын жоғалтпаған батыс авторлары да мойындаған.
Шыншыл оқымыстылар Исламның дүние жүзіндегі татулықтың, бейбітшіліктің кепілі болғанын һәм екенін әр мұрсатта қайталап жүр. Бұрын солардың дауысын есту мүмкіндігі болмады. Бірақ, бұл күндері, Аллаһ Тағалаға сансыз шүкірлер болсын, еліміз тәуелсіз, дербес мемлекет болған кез; халықаралық байланыс жасауға жол ашық, жағдай бар. Интернет, э-почта, факс т.с. арқылы әлемнің кез келген нүктесіне шығуға болады; әлем оқымыстыларының еңбектерімен танысуға, олардың еліміздің тарихы туралы, хақ дін туралы жазған ойларын білуге болады ғой.
Қазіргі таңда қазақ халқы тәуелсіздік алып, өзінің діни құндылықтарына қайтадан ден қойды. Елімізде мешіттер салынып, медреселер ашылып, діндар, намазхан адамдардың саны көбейе бастағанда, көралмаушылар осы Ислам дінін адамдарға жеккөрінішті етіп көрсетіп жүр.
Бұл күндері дін тақырыбына арналған жиындар көбейді. Көпшілігін америкалықтар, ағылшын тілділер, ең жоқ дегенде ресейліктер өткізеді. Бәрінің тақырыбы егіз қозыдай ұқсас: «Ислам және экстремизм» немесе «Ислам және терроризм» сияқты болып келеді. Мұның себебі неде? Шынында да сондай қауіп бар ма, әлде, мақсаттары-Исламды қорқынышты етіп көрсету ме?
Қараңызшы, қарапайым азаматтар теледидарды қосса бітті, көретіні «әл-қағида» ұйымының көсемі Үсәмә Ладин ұлы. Келесі арнаға ауыстырсаңыз Саддам Хұсайынның қатігездігі туралы хабар тартып жатады. Бірақ, өкінішке қарай, бұл хабарларда осы адамдар арқылы мұсылмандыққа да күйе жағуға, ең болмағанда Ислам дінін кінәлауға тырысатындарын байқау қыйын емес.
Американың бағзы басшылары әлемдік терроризм мен Ислам дінін қоса атауды үрдіске айналдырды.
Ислам не екенін толықтай түсіну үшін осы сөзбен түбірлес сөздердің мағыналарын әбден біліп алған жөн. Сонда, Исламның тек сенім мен ахлақи (этикалық) құндылықтардан ғана құралмағаны, Батыс ұғымындағы «религия» сөзінің Исламды түсіндіруде жеткіліксіз болатыны анық болмақ.
Исламның бірегей әлемдік дін болғанын көре алмаушы кейбір күншілдердің «Ислам әскермен келді», «Ислам қылышпен келді», «Басқа діндер бейбіт жолмен келген еді» деп айтушылар көбейді. Олардың көпшілігі бұлай емес екенін өздері де, көзі ашық адамдар да жақсы біледі. Қанша дегенмен тарих алдымызда, шындықтар әшкере тұрғанда олардың бұл хасатына кім сенбек? Хақ дін Исламның бейбіт таралғанын, мұсылмандардың бағынышты халықтарға әділетті болғанын Т. Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд және А. Тойнби (Arnold Toynbee, 1889-1975) секілді ынсабын жоғалтпаған батыс авторлары да мойындаған.
Шыншыл оқымыстылар Исламның дүние жүзіндегі татулықтың, бейбітшіліктің кепілі болғанын һәм екенін әр мұрсатта қайталап жүр. Бұрын солардың дауысын есту мүмкіндігі болмады. Бірақ, бұл күндері, Аллаһ Тағалаға сансыз шүкірлер болсын, еліміз тәуелсіз, дербес мемлекет болған кез; халықаралық байланыс жасауға жол ашық, жағдай бар. Интернет, э-почта, факс т.с. арқылы әлемнің кез келген нүктесіне шығуға болады; әлем оқымыстыларының еңбектерімен танысуға, олардың еліміздің тарихы туралы, хақ дін туралы жазған ойларын білуге болады ғой.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І – тарау. Ислам дінінің түсу
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Ислам сөзінің
мағынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 5
1.2 Ислам дінінің
таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..6
ІІ –тарау. Ислам және
Бейбітшілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1 Ислам қылыштың күшімен таралды
ма? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Ислам қылыштың күшімен таралды дегендерге мәшһүр адамдардың қарсы
жауаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
ІІІ – тарау. Ислам діні мен мәдениеті лаңкестік пен экстремизмге қарсы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...25
3.1 Исламда жизийа не үшін
төленеді? ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
3.2 Исламның экстремизм мен тероризімге көз қарасы
қандай? ... ... ... ... .27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...38
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Еліміз егемендік алғаннан бері халқымыз өзінің
бұрынғы тарихына, дініне, әдет-ғұрпына қайтадан көңіл аудара бастады.
Кеңестік тоталитарлық жүйенің құрсауында болған олар өздерінің дінінен,
әдет-ғұрпынан, тілінен мүлде айырылуға шақ қалған еді. Кеңестік жүйе
Коммунизм, атеизм, дарвинизм сияқты идеялармен адамдардың санасын улап,
дінінен айыру үшін бар білгендерін істеп бақты. Соның салдарынан елімізде
Кеңес үкіметіне дейінгі медреселер, діни оқу орындары жабылып, діни
әдебиеттер жойылды.
Қазіргі таңда қазақ халқы тәуелсіздік алып, өзінің діни
құндылықтарына қайтадан ден қойды. Елімізде мешіттер салынып, медреселер
ашылып, діндар, намазхан адамдардың саны көбейе бастағанда, көралмаушылар
осы Ислам дінін адамдарға жеккөрінішті етіп көрсетіп жүр.
Бұл күндері дін тақырыбына арналған жиындар көбейді. Көпшілігін
америкалықтар, ағылшын тілділер, ең жоқ дегенде ресейліктер өткізеді.
Бәрінің тақырыбы егіз қозыдай ұқсас: Ислам және экстремизм немесе Ислам
және терроризм сияқты болып келеді. Мұның себебі неде? Шынында да сондай
қауіп бар ма, әлде, мақсаттары-Исламды қорқынышты етіп көрсету ме?
Қараңызшы, қарапайым азаматтар теледидарды қосса бітті, көретіні әл-
қағида ұйымының көсемі Үсәмә Ладин ұлы. Келесі арнаға ауыстырсаңыз Саддам
Хұсайынның қатігездігі туралы хабар тартып жатады. Бірақ, өкінішке қарай,
бұл хабарларда осы адамдар арқылы мұсылмандыққа да күйе жағуға, ең
болмағанда Ислам дінін кінәлауға тырысатындарын байқау қыйын емес.
Американың бағзы басшылары әлемдік терроризм мен Ислам дінін қоса
атауды үрдіске айналдырды.
Ислам не екенін толықтай түсіну үшін осы сөзбен түбірлес сөздердің
мағыналарын әбден біліп алған жөн. Сонда, Исламның тек сенім мен ахлақи
(этикалық) құндылықтардан ғана құралмағаны, Батыс ұғымындағы религия
сөзінің Исламды түсіндіруде жеткіліксіз болатыны анық болмақ.
Исламның бірегей әлемдік дін болғанын көре алмаушы кейбір
күншілдердің Ислам әскермен келді, Ислам қылышпен келді, Басқа діндер
бейбіт жолмен келген еді деп айтушылар көбейді. Олардың көпшілігі бұлай
емес екенін өздері де, көзі ашық адамдар да жақсы біледі. Қанша дегенмен
тарих алдымызда, шындықтар әшкере тұрғанда олардың бұл хасатына кім сенбек?
Хақ дін Исламның бейбіт таралғанын, мұсылмандардың бағынышты халықтарға
әділетті болғанын Т. Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд және А. Тойнби
(Arnold Toynbee, 1889-1975) секілді ынсабын жоғалтпаған батыс авторлары да
мойындаған.
Шыншыл оқымыстылар Исламның дүние жүзіндегі татулықтың,
бейбітшіліктің кепілі болғанын һәм екенін әр мұрсатта қайталап жүр. Бұрын
солардың дауысын есту мүмкіндігі болмады. Бірақ, бұл күндері, Аллаһ
Тағалаға сансыз шүкірлер болсын, еліміз тәуелсіз, дербес мемлекет болған
кез; халықаралық байланыс жасауға жол ашық, жағдай бар. Интернет, э-почта,
факс т.с. арқылы әлемнің кез келген нүктесіне шығуға болады; әлем
оқымыстыларының еңбектерімен танысуға, олардың еліміздің тарихы туралы, хақ
дін туралы жазған ойларын білуге болады ғой.
Бағзі бір мұсташриқтер мен олардың біздегі екінші баспа әріптестері
Ислам дінін жете зерттемей, рухын, қағидаларын жете түсінбей тұжырым жасап,
осы ұлы діннің жер-жиханға жайылуында күштеп инандыру маңызды рөл атқарды
дейді. Бұған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) кезінде және Одан кейін болған
соғыстарды мысалға келтіреді.
Шынында бұл қалай болды? Деген сұрақтың жауабын берейік:
Зерттеу нысанасы. Ислам дінінің таралуы және оған қатысты Құран мен
Сүннетттен дәлелдер.
Зерттеу мақсаты. Ислам дінінің бейбіт жолмен таралуына Құраннан және
Пайғамбарымыз (с.ғ.с) өмірбаянынан дәлелдер.
Зерттеу жаңалығы. Ислам дінінің бейбіт таралуы және оның
фанатизм мен терроризмге үндемейтіні туралы бұдан бұрын М. Бұлытай, Т.
Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд, А. Тойнби және Махмұд Хамди Зақзұқ
кітабтарында зерттеліп, мұсылман қауымға ұсынылды. Бірақ елімізде Ислам
дінінің дамуы, халықтың діни сауатының көтерілуі деңгейіне сәйкес бұл
тақырыпқа қайта-қайта оралып, әр ретте бұрынғыдан да тереңірек, ауқымдырақ,
зерттеулер жүргізу қажет болады.
Зерттеу материалдары. Біздің зерттеуіміздің негізгі материалдары
болып Ас-Сиратул Ан-Набауйя (Пайғамбар өмір баяны) кітаптары, Құран, Хадис
т.б. кітаптары саналады.
Зерттеу әдістері. Жұмыста салыстырмалы, сипаттама әдістері
қолданылады.
Жұмыстың теориялық құндылығы. Қазақ тілінде жарық көретін бұл
еңбегім таза да, пәк құрметті Пайғамбарымыз (с.ғ.с) Ислам дінін тек
бейбітшілікпен жайғанын және терроризмге қарсы екеніне көптеген дәлеледер
мен дәйектер қосып, халыққа жан-жақты түсіндіруге үлес қосады.
Жұмыстың практикалық мәні. Жұмыста айтылған материалдарды
медреселерде, діни дәрістерде, дағуат сабағында, Ислам дінінің таралуы
туралы сабақтарында пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен және
қорытындыдан тұрады. Жұмыстың соңында пайдаланған әдебиеттер тізімі
жазылыды.
І –Тарау. Ислам дінінің түсу мақсаты
1.1 Ислам сөзінің мағынасы
Жаратушы ұлық тәңір Аллаһ Тағалаға иманды және мойынсұнуды білдіретін
нағыз біртәңәрлі (монотеист) тәухид нанымы негізінде пайғамбарымыз Мұхаммед
Абдуллаһұлы (с.а.у. 569-632) тарапынан 609-632 жылдары аралығында адамзатқа
түсіндірілген әлемдік дін. Ислам барлық болмыс пен фәни адам өміріндегі ең
маңызды ұғымдардың бірі. Ислами ұғымда бұл дін абсолютті құдірет иесі
Жаратушы тарапынан ең алғашқы адамнан ең соңғы адамға дейінгі барлық
адамзатқа және заманға жіберілген дін. Ислам-ақыл иелері мен күллі
махлұқаттың (жаратылыстың) ұлық Жаратушының құдретіне тәсілім болуының,
мойынсұнуының және дүниедегі өмірді белгілі бір тәртіпке келтіретін құдайы
жүйенің, яғни пенде мен Аллаһтың арасындағы байланыстың аты. Ислам және
бейбітшілік сөздерінің арасында толық үйлесімдік бар. Себебі бұл екі сөз
бір түбірден тарайды. Ислам және бейбітшілік сөзінің түбірі арабшадағы
سلم сәлимә, سلم силм етістігі. Бұлар және осы түбірден жасалған
سلم сәлм, سلام сәләм, السلام әссләм, الإسلام Ислам сөздері
сөздікте бейбітшілік, тыныштық, амандық, татулық, келісім, мойынсұну,
тәсілім болу, берілу, сәлеметтілік, сенімділік дегенді білдіреді. Қысқаша
айтқанда, سلم сәлимә етістігі бейбітшілікті қалайтын бір биік күшке,
билікке бағынып, оны құрметпен қабылдай отырып, оған бас июді, тыныштық һәм
амандыққа берілуді және осы мәртебені жалғастыру үшін қажетті істерді
жүзеге асыруды білдіреді. Мұсылмандардың қасиетті Құран Кәрімде жаннат
туралы دار السلام дар әс-сәләм, яғни тыныштық өлкесі делінген.
وَاللّهُ يَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
Аллаһ есендік жұртына (жаннатқа) шақырады да, қалаған құлын тұп-тура
жолға салады [1]. Себебі, мұсылман ұғымындағы жәннат әр-түрлі қауіп
қатерден ада, толық бақытпен қуаныштың мекені. Құран Кәрімдегі Аллаһ
Тағаланың есімдерінің бірі السلام әл-Сәләм, яғни әр-түрлі
кемшіліктерден ада, толық бейбітшілікті ұсынушы һәм өзіне мойынсұнылатын
дегенді білдіреді.
Ислам не екенін толықтай түсіну үшін осы сөзбен түбірлес сөздердің
мағналарын әбден біліп алған жөн. Сонда, Исламның тек сенім мен ахлақи
(этикалық) құндылықтардан ғана құралмағаны, Батыс ұғымындағы религия
сөзінің Исламды түсіндіруде жеткіліксіз болатыны анық болмақ. Ислам сөзі
сеніммен ұжданды да қамти отырып, бұларға қоса бейбітшілік пен татулықты,
жүгіну мен тепетеңдікті, әсіл, тұтастай өмір сүру салтын білдіреді. Ислам
Құран Кәрімде есімдері аталған барлық пайғамбарға жіберілген иләһи
(тәңірлік, құдайы) діндердің ортақ аты. Себебі, тәңірлік уахидың
(Жаратушының сөздерінің елшіге жеткізілуі, откровение) бастаушысы һәм
әлемдердің жаратушысы бір Аллаһ ғана. Сондықтан Аллаһ Тағала тарапынан
الإسلام Ислам деп аталған бұл дін пайғамбарлар арқылы түрлі ғасырларда
түрлі қауымдарға баян етілген. Ең соңғы формасы Мұхаммед пайғамбарға
(с.ғ.с) білдірілген. Құранның білдіруінше, Аллаһ Тағаланың алдындағы
бірегей хақ дін Ислам ғана:
" إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا
جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَمَن يَكْفُرْ
" بِآيَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Аллаһтың қасында шынайы дін Ислам. Сондай Кітап берілгендер, өздеріне
мәлімет келгеннен кейін араларындағы күншілдіктен ғана талас-тартысқа
түсті. Кім Аллаһтың аяттарына қарсы келсе, күдіксіз Аллаһ тез есеп беруші
[2]. Және бұл дінге сенушілерге муслим (мұсылман,бағынған) есімін
Жаратушының өзі берген:
"وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ
أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيداً عَلَيْكُمْ
وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ
مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ"
Аллаһ жолында шынайы түрде күресіңдер. Сендерді ол таңдады. Сендерге
дінде қиындық қылған емес. Аталарың Ыбрайым (ғ.с) ның жолы. Аллаһ бұрын да
осы Құранда да пайғамбардың сендерге куә болуы, сендердің де адамдарға куә
болуларың үшін, Мұсылман деп атады. Енді намазды толық орындаңдар, зекет
беріңдер де Аллаһқа жабысыңдар. Иелерің сол; нендей жақсы ие. Нендей жақсы
жәрдемші! [3].
Мұсылмандардың السلام әс-сәләм деп сәлем берумен, амандық тілеуі
мұсылмандардың өмірдегі негізгі мақсатын бейнелейді, мұсылмандардың осыны
естен шығармауы жөн. Әр күнгі бес уақыт намазында да мұсылман оң жағындағы
жарты әлемге, сонан соң сол жағына қарап қалған жарты әлемге тыныштық
тілійді.
1.2 Ислам дінінің таралуы
Ислам пайғамбары Әз Мұхаммед (с.ғ.с) 569 жылы шамасында Мекке
қаласында дүниеге келген. Әкесі-Абдұллаһ Абдұлмұтталибұлы, шешесі-Әмина
Уәһбқызы. Әкесі туар алдында, ал шешесі кішкентай кезінде қайтыс
болғандықтан, немере ағасы Әбу Тәлиб Абдұлмұтталибұлының үйінде өскен.
Дәстүрлі деректер бойынша Мұхаммед (с.ғ.с) өзі өскен қоғамдағы жаман
әдеттерге ұрынбаған, пұттарға табынбаған. Оның адал және тура сөзді болғаны
соншалық, Меккеліктер оны Мұхаммед әл-Әмин, яғни Сенімді Мұхаммед деп
шақыратын.
Хазәретті Мұхаммед (с.ғ.с) қырық жасқа келгенде бойынан өзгешелік
байқала бастайды. Салмақты да, ойшыл оның басқаша бір рухани күйге енгені
белгілі еді. Өмір күйбеңінен безіп, ауаша тыныш өмірді ұната бастайды. Шу-
шұрқаннан ұзақ елсіз тыныштыққа барып терең ойға шоматын. Рамазан айында
Меккеге үш шақырым келетін елсіз, тыныш Хира тауындағы бір үңгірге, азағын
алып келіп, күнін ғибадатпен кешіретін. Азығы таусылғанда Меккедегі
Хадишаның жанына келіп, біраз күн қалып, қайтадан үңгіріне кететін де жан
тыныштығына берілетін. Әсілінде, бұл жерде оның рухында өзгерістер болатын.
Құдіретті Аллаһ оны ұлы міндетті атқаруға әзірлеп жатқан еді. Құлағына:
Сен Расұл Алласың деген ғайыптан аян келетін болған. Осының бәріде
адамдарды ұлы ақиқатқа шақыру үшін дайындалған, ол Хатмүл-Анбия (Соңғы
Пайғамбар) еді. Мұхаммедға (с.ғ.с) қырық жасында Хира үңгірінде Лайлатул
Қадір түнінде ен бірінші аят түсті. Сол күннен бастап Хазіретті Пайғамбар
Аллаһтың әмірлерін атқара бастады. Әуел баста ардақты әйелі Хазіретті
Хадиша сенімді күйеуін қостады, оның Пайғамбарлығына да алдымен сол сенген
еді. Осыдан кейін Хазіретті Әли, азат құлы Зайт, Жан күйер досы Әбубәкр
сияқты адамдар оған бірден иман етіп, Исламды қабылдайды. Күн өткен сайын
иман етушілердің саны көбейеді. Алғашқы мұсылман болғандар арасындағы
жалғыз-жарым, жоқ-жітіктер, сүенішсіздер, көп құдайшылардың қысымына
ұшыраған. Ашықтыру, ұру, ыстық құмға жатқызу әдеттегі іс саналатын.
Мұсылмандарға жасалған бұндай қорлық мәңгібақи тарихи масқаралық болмақ.
Құрайыш түрлі себептермен Исламмен жауласып, оның қарсысына шыққан соң,
барлық өшін қорғансыз, әлсіз мұсылмандардан алды. Өйткені Мұсылман
болғандар арасындағы мәртебелі, аты атақты, байлардың маңайына жолай
алмайтын, қорқатын.
Өйткені олардың қорғаушылары бар еді. Әбубәкірге, Әлиге, Хамза мен
Омарға кім соқтыға алсын. Меккеге құл, күң болып сырттан келгенге кім
қорған болсын. Құрайыштың осындай жоқ-жітікке көрсеткен зорлық зомбылығының
ауыр да аяныштылығы соншалық, бұндай жауыздық пен жабайылық дүни тарихында
да аз кездеседі. Басы байлы бишараларды қанағаты мен діни сенімі үшін
осынша қыйнау, қандай зұлымдық! Зәредей ұжданы бар адамның бұған қолы
бармас.
Хазіретті Пайғамбар Қағбада Аллаһтың бірлігін жариялап, Аллаһу Әкбәр
үнін көкте жаңғыртты. Көп құдайшылдар бұны пұттармен толтырған Қағбаға
қарсы әрекет санап, Расұлұллаһқа шабуыл дайындаған. Пайғамбарымызға тәуелді
болға Харис ибн Абихал бұны естіп, Пайғамбарды құтқаруға ұмтылған.
Құрайыштың қанды қылышының ұшында Пайғамбар үшін жан берген. Қасиетті
Қағбада қан төгу щектемесіне қарамай, осындай астамсыған әрекетті көріп
отырмыз. Осылайша қан қасиетті Мекенде төгілген тұңғыш мұсылман Харис
болған.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) өскелең қасиеті үгіттеу үшін жолданған, Құран
Кәрімде оның тамаша мінезге ие екені баяандалған:
"و إنك لعلى خلق عظيم"
Ақиқатында сен (Мұхаммед с.ғ.с) ұлы бір мінезге иесің.
Бұл өзгешелігін досы да, дұшпаны да таный білген. Шығыс танушы Сэр
Уиллиям Майр Мұхаммаедтің өмірі атты еңбегінде былай деген:
Хазіретті Мұхаммед жайындағы басылымыздың барлығы бір түйінге тоқталады,
бұл да, оның өскелең қасиетке, тамаша мінезге ие екендігі. Бұндай өзгеше
қасиет заманындағы Меккеліктерде сирек кездесетін.
Пайғамбардың алтыншы жылы еді. Хазіретті Пайғамбар Сафа Төбесінде
отырғанда, жанынан өтіп бара жатқан Әбужәһілдің, оған орынсыз тіл тигізеді.
Әдеп-ибаға жат мұндай көргенсіздіктен аулақ жүретін адамгершілікті
Пайғамбарымыз бұған жауап қайтаруды мүнәсіп көрмеді, делдалға үнсіз қалу
тіпті өнімді ғой. Әбужәһілдің Пайғамбарды балағаттағаны Хамзаға жетіп.
Хамза Әбужәһілдің басын садақпен жарып, кейін Ислам дінін қабылдайды. Хамза
Исламды қабылдағаннан кейін, 33 жасында Аллаһтың қалауымен Хаттабұлы Омар
Исламды қабылдайды. Омардың Исламды қабылдауы оларды қуанышқа шомдырды,
әсерлене шыққан Аллаһу Әкбәр үні сыңғырлап Меккенің көкжиегінен қалықтап,
Сафа тауынан асып, көк жүзіне жаңғырып жатты.
Омар:
- Қатарымыз қаншаға барды?-деп сұрақ қойды.
- Қырыққа толдық.
- Ендеше неғып отырмыз, Қағбаға тартайық!-деді.
Сол күннен бастап Ислам ашық жариялана бастады.
Құрайыштың басқысы мен шектемесіне қарамай, Ислам діні күн санап
нығайып, қатарын арттырып бара жатқан. Хазіретті Хамза мен Омардың Исламды
қабылдауымен мәртебесі артқан еді. Нәжжаши сияқты Христиан билеушісі
мұсылмандарға қамқоршы болып, Құрайыш елшісін құрқол қайтарған. Бұл
жағдайлар құрайышты қатты алаңдатты. Мұсылмандарға қатаң әрекет жасайтын
мезгіл жетті деп түйді. Соңында тапқан шаралары қатынасты кесіп, қысым
жасау болды. Бас қосып алған қарарлары: Хашім ұлдарымен түрлі қатнасты үзу,
құда болмау, сауда жасаспау, тіпті кездеспеу. Бұл антты Мансұр ибн Ікримге
жаздырып, Қағбаның қабырғаларына іліп қойды. Осылайша бұл ант қасиетті
саналды.
Құрайыштар осы саясатты қолданып, байланысты кесіп, аш қалдыру
жолдарын сынап көрмек болды, бұның жәбір-жападанда өтімді болатынын
түсінді.
Ислам тарихындағы өте аянышты, жүрек сыздатқан оқиғаның бірі Тайф
сапары болған. Хазіретті Пайғамбардың (с.ғ.с) дін тарату жолында нелерге
ұшырап, нелерге төтеп бергенін білеміз. Алайда бұл сапарда кезіккен жағдайы
тым аянышты болған екен.
Құрайыштан мезі болғаннан соң, Тайф жұртшылығына тура жол көрсетуді
ойлады. Сенімді құлы Зайдты жанына алып Тайф жолына шықты. Тайфта бірталай
ықпалды басшылар, абыройлы отбасылар бар болатын. Ұмейр Руы осындағы мықты
саналатын.
Бұл рудың үш басшысы бар: Әбді-Жәлал, Месұт, Хабиб ағайындылар.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) олармен кездесіп, Исламды танытты. Бұлардың
жауабы басқаларына ықпалды болар еді. Өкінішке орай бұлар теріс жауап
берді. Исламның қамтыған мағнасын түсіне алмады, жауаптарыда ақмақша болды.
Онымен қоймай, келген қонаққа адамгерсіздік істеп, боқтық жаудырды.
Содырларды айтақтап салды. Олар жолдың екі жағына жарылып тұрып Пайғамбарға
тас жаудырды. Жараланған аяғынан қан сорғалап жүре алмай отырғанда,
сүйрелеп тұрғызып тағы ұрған. Нұрға бөлеймін, тура жолға бастаймын деген
Хақ Пайғамбарына істеген Тайыфтықтардың әрекеті өте дөрекілік болды.
Меккеге қайтар жолда Аддас деген құл Ислам дінін қабылдап Тайыфтағы ең
бірінші мұсылман болады.
Тайыфтықтар Хазіретті Мұхаммедті (с.ғ.с) көңілді қарсы алмаған соң
Құрайыштың бейнесі тіпті нашарлады. Бірақ бұл Хазіретті Пайғамбарды Аллаһқа
сенімнен жаздыра алмас еді. Меккеге келген рулар мен кездесіп, базарларды
аралап кезіккендерді Исламға шақыратын. Ғұказ, Маженне, Зұлмежаз
базарларына барып Арабтармен жолығатын, оларға Құран оқып беріп, дінге
ұсыныс ететін. Хазіретті Пайғамбар дін тарату үшін Қажы мезгілінде Меккеге
келгендермен кездесумен, базарларға барумен тынбады. Рулардың тұрған жеріне
барып та кездесті.
Хазреж руынан Меккеге қажыға келгендер, әдет бойынша Хазіретті
Мұхаммедпен (с.ғ.с) кездесті. Сөз арасында Мұхаммед (с.ғ.с) Исламнан сөз
қозғады. Яһудилер Мединеліктермен өш болғандықтан оларға үнемі: Аллаһтың
жуықта бір пайғамбар жіберетіні, бұл Пайғамбардың өздерімен бір болып,
пұтқа табынушыларға қарсы келетінін; Арабтар Ад пен Ірем сияқты құритынын
айтатын. Пағамбар келетінін ақсақалдардан да еститін, осылайша бұл
жаңалықтан хабардар еді. Енді міне, Хазіретті Пайғамбар Исламға шақырып,
жаңа бір діннен сөз қозғағанда бір-біріне қарасты да:
Яһудилер аузынан тастамаған, ақсақалдарда айтып жүрген Пайғамбар осы
болар, оған ұйып, сенім білдірейік-десті де Исламды дереу қабылдады.
Хазіретті Пайғамбарға былай деді:
- Халқымыз ауыр күйде, бір-бірімен өш. Аллаһ Тағала бәлки сен арқылы
оларды бірлестірер, өйткені, сенен жақсысын таба алмас!
Осылайша, Мединеліктерден бір тобы Ислам дінін түңғыш рет қабылдады. Олар
Мединеге Исламды таратты, олар келген соң, әр отбасында Мұсылмандық
жәйілді. Мүшріктер Мұсылмандарға қысым жасауын қоймаған соң мұсылмандар
Мединеге көшті. Мұсылмандар еркіндік іздеуде: Діни сенім, ұждан еркіндігі.
Меккеде өмір сүру хұқығына сайып емес, Меккеліктер оларды қысым астында
тұншықтырғысы келеді. Оларға өмір, ұждан еркіндігін бермеді. Ал олар үшін
Иман мен діни сенім барлығынан қасиетті еді. Дін жолында бәрінен де уаз
кешті. Еркін көкжиекке бет алғанда, қолбасшысы иман нұры болғандықтан,
жүздерінде үміт нұры ойнап, қуанышпен аттанған еді.
Хазіретті Пайғамбар, Меккеден айрыларда мынадай сөздер сөйледі:
-Ей, Мекке, Дүниедегі ең ұнатқаным сенің топрақтарың! Бірақ, сенің
ұрпақтарың бұнда еркін жасауыма мүмкіндік бермеді.
Меккеліктер Пайғамбар көшкен уақыттада тыным бермей: Кім Мұхаммедті өлі-
тірі тауып келсе соған жүз түй береміз деді. Бұл үлкен сауға өзіне
сенгендер оның ізіне түсті. Палуан жігіт Сұрақа ибн Жошұм Пайғамбардың
соңына түсті. Оларды тынығып жатқан жерінде қуып жетіп, атына қамшыны баса
түсті, болдырған ат сүрініп кетті де Сұрақа аттан ұшып түсті. Атының аяғы
құмға кіріп, бата берді. Сұрақа, бір жасырын күштің тартып жатқанын
сезгендей болды. Сұрақа Пайғамбарды Біреу қорғап тұрғанын сезіп,
істегендеріне өкінді. Сонымен Пайғамбарға келіп: мен сізге Зарар
келтірмеймін деп, кешірім сұрап Ислам дінін қабылдайды.
Адамзатқа нұр мен иман әкелген ұлы Пайғамбар маңдайына жазылған
жолмен Мединаға тарта берді, күндіз-түн демеді.
Меккеден Мединеге кетерде мына аят түсті:
Саған Құранды жіберіп онымен міндетті қылған Аллаһ, сені Меккеге
сөзсіз қайтарады [4].
Мединеге келгенде жолдың екі жағы қарсы алуға шыққан халыққа толған. Туысы
Нажжар әулеті бастаған бүтін Медине халқы мереке қуанышына шомған. Ұлы
Пайғамбардың нұрлы жүзін көруге ынталанған халық шынайы сүйіспеншілікпен,
оны ат-атағына сай қарсы алу үшін, ешкімнің зорлығынсыз, ризалықтарымен,
сүйіспеншіліктерімен жолға шыққан. Мединеде бұрын-соңды мұндай әсерлі күн
өтпеген еді.
Ислам Мединеде тарала бастады. Хазіретті Пайғамбардың келуімен
қуаттана түсті. Мекке мүшріктері Пұттарынан безе алмағанда, Мединеліктер
пұттарды қолдарымен қиратты.
Ислам Мединеде таралғаннан кейін, Исламды жетілдіру, бүтін дүниеге
таратудың уақыты жеткен еді. Ол бүтін әлемге мейрім үшін жолданған. Ол осы
барыста Бизанс императорына, Иран билеушісіне, Мысыр билеушісіне, Набеш
императорлығына, Араб басшыларына хаттар жолдаған.
Сол дәуірдің ең мықты елдері:
Бизанс пен Иран болатын. Екі ел соғыссызда болмайтын. Иемен мен Ирақ
Иранға тәуелді, Мысыр мен Сирия Бизанс ықпалында болатын. Хижаз бен
Арабстан осы екі үлкен Императорлықпен көрші еді. Алайда Арабстанның
маңызды саяси ықпалы болмағандықтан, бұл елдермен арасындағы қатнасы
саудадан ілгері кетпеген. Сол себепті Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с) осы ірі
Императорлықтарға хат жолдап, Исламға шақыруына таңданғандар шығуы мүмкін.
Өйткені бұл хаттар асқан батылдықпен жазылған. Жалпақ әлемге рахым болып
жолданған Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с) бұл билеушілерді азаматтықпен әділ
дінге шақырды.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) Сахабаларымен кеңестен кейін
төмендегілерге кісі шаптырып, хат жолдады:
Бизанс Императоры Хіраклге Діхиетүл Қелбі; Иран билеушісі Хүсреу
Перуізге Абдұллаһ ибн Хұзайфаны; Хабаш императорына Әмір ибн Үммейені;
Мысыр билеушісіне Хатіп ибн Әбу Белтайды; Ұман билеушісіне Әмір ибн Асты;
Иемамен билеушісіне Сүлейт ибн Әмірді; Сирия шегарасында жасайтын Гассанға
Шужа ибн Уахабты; Бахрейн әкімиятына Ғала ибн Хадрамиді; Иемен билеушісіне
Мұхажір ибн Үммейені жіберді.
Сол замандағы билеушілер көпшілігі бұл хатқа жылы шырай көрсетті.
Өйткені, дүние нұрға мұқтаж еді. Көпшілігі оны күтіп жүр еді. Бұл дін
адамзатқа іздегенін әкелді. Адамзатты бірлік дініне шақырды. Бұл дін бір
ұмтылыс, бір ілгерлеу еді; Жасаған және жасатқан қуат еді. Аллаһтың
бастауынан қайнап шыққан құдірет еді. Осылайша Ислам бүкіл араб елдеріне
таралды.
Көштің сегізінші жылының қасиетті Қыркүйек айы болатын. Мединеден он
мың кісілік Ислам армиясы Меккені бағындыру үшін аттанды. Төңіректен
қосылғандар болып, қосын барған сайын ұлғая берді. Медине бұрын мұншалық
салтанатты армия дайындамаған еді. Темір сауыттар ішінде сахараны дүр
сілкіндірген әскерлер, алдына не шықса да басып-жаншып кететіндей,
айбатпен, шөлді жарып, жермен көкті ақ шаңдақтатып келе жатты. Армияның
басында Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с), әр кездегі ойшыл да салмақты бейнесімен
асқақ тұрды. Бұл әйгілі армия, Аллаһтың көмегінен басқа ештеңе күтпей,
Аллаһтың мекені пұттардан, тазартып, жамандықты түбімен отауға келе жатты.
Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с), аталарының, Хазіретті Ибраһимнің (ғ.с) құрған
бірлік дінін тірілту үшін жібірілген. Кіршіксіз бірлік дінінің айғағы
болған Қасиетті Қағбаны Мүшріктер пұттармен толтырған. Хазіретті Мұхаммед
(с.ғ.с) Пайғамбарлығының мақсаты пұтқа табынуды құрту. Байтуллаһты (Аллаһ
Үйін) пұттардан тазарту үшін. Аллаһтың уахи түсіре бастағанына 21 жыл
болды. Бұл мәртебелі міндетті орындауына мүшріктер есе бермеген, енді уақыт
келіп жетті. Осы қасиетті мақсатпен, бағындырушы армия Меккеге келді.
Хазіретті Мұхаммедтің (с.ғ.с) бүтін арман-тілегі Қасиетті Мешітке, Қағбаға
бір тамшы қан төкпей кіру. Ислам армиясы Зытуға келді. Алдынан ешкім
шықпады. Демек бүтін тілектері орындалды. Құрайыш, шындықты көріп, мына
армиямен айқасудың арам тер болатынын аңғарған. Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с)
армияны төрт бағытқа бөлді. Зубейр ибн Аууам Меккенің солтүстігінен, Халид
ибн Уәлид оңтүстіктен, Сад ибн ұбайда Мединеліктерді бастап батыстан, Әбу
Ұбайда ибн Жаррах Мұхажірлерді бастап Меккенің жоғарғы жағынан бір уақытта
қалаға кіруі керек. Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) армиясына:
-Әсте соғысқа кіріспеңдер, шабуылға ұшырап, мәжбүр болмайынша қан
төкпеңдер!-деп қатаң әмір берді.
Қасмиетті қалаға қан төкпей кіру басты арманы. Меккеге кіретін
қосынның бірінің басындағы Сад ибн Ұбайда : Бүгін соғыс күні-дегені үшін
оны дереу ауыстырып, орнына ұлы Қайсты қойып, туды соған берген.
Ислам армиясы берілген бұйрық бойынша, қару қолданбай, Меккеге кірді.
Меккеліктердің кейбіреуі үйден шықпай, кейбіріде Қағбаны паналап, тағы
біреулері Әбу Сұфиянның үйіне тығылған... Көшеде жан жоқ. Тау басына қашып
шыққандар, армияны ұзақтан тамашалап тұрды.
Меккенің аяқ жағынан Халид ибн Уалид кірген. Бұл бағытта отырғандар
Исламға өлердей өш, Хүдайбия келісімін бұзып, Бекір әулетімен бірге Хұзаға
шапқыншылық жасағандар осылар еді. Әбу Сұфиянның сөзін тыңдамай,
қарсыласуға қарар берген екен. Басшылары Әбу Жәһілдіңұлы Ікриме, Үмемейеұлы
Сафуан, Ғамыр ұлы Сухейл сияқты ұшқарылар, шабуыл үшін жасырын шеп құрған,
Халидтің әскері өтебергенде оқ боратты. Мұсылмандардан екі кісі өлді. Халид
еріксіз қорғануға мәжбүр қалды. Қайтарма шабуылға төзе алмаған бұзғыншы топ
он үш өлік тастап, таралды. Ойранды бастаған Ікриме, Сафуан, Сухелдер қашып
құтылған.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) осы кезде Мүһәжірлерді бастап төбеден
Меккеге беттеп келе жатқан. Меккеге бейбіт-тыныштықпен кіргеніне ерекше
разы болатын. Аяқ астынан төментінен шыққан қылыш жарқылын көріп, абыржып
қалды:
-Мен бұларға шайқаспаңдар демеп пе едім?. Қасиетті қалада бір тамшы
да қан төгуге разы емес еді. Алайда, шабуылдың Құрайыш жақтан келгенін,
Халид қарумен қорғануға мәжбүр қалғанын ұғынған соң:
-Бұл бір оқыс оқиға болған екен,-деді.
Бұдан тыс ешбір қақтығыс туылмады. Армия қару-жарақсыз қалаға кірді.
Хазіретті Пайғамбар осы жерде адамзаттың ең ұлы қолбасшысы, тарихтың
ең құрметті адами сипатымен, кеше ғана жанына қастандық істеген жауларына
былай деді:
فاذهبوا فانتم الطلقا
Бүгін сіздерді айыптамаймыз! Барыңыздар, барлығыңыз боссыздар!.
Бұл сөздер тарихта ерекше қайрандықпен жазылуы тиіс. Адамдақ хұқықпен
айналысқандар бұл түйінді жан-жақтылы ойласқаны жөн.
Шөл дала арабтары Меккедегі пұттарының күйрегенін, оның түкке
жарамайтынын көргенде, оның бос қиялдағы, арзан нәрселер екенін түсінді.
Әуел бастан бері Мұсылмандыққа қарсы тұрып келген
Меккеліктер Мұсылман болған соң, оларға тәуелді болған, шөл даладағылар да
Исламды қабылдау үшін, Хазіретті Пайғамбарға (с.ғ.с) елшілер жіберіп,
тілектерін білдіре бастады. Мекке бағындырылғанға дейін бірен-саран
келгендер, одан кейін аяқ суытпай келе бастады. Қара бұлттарды ыдыратып,
рухтарды нұрландырған Ислам сәулесі, Арабстан жарты аралын бүтін шуағымен
жарқыратты. Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) бір жағынан келген елшілерді
қабылдап, енді бір жақтан төңіректегі билеушілерге, Араб басшыларына хат
жазып, елшілер жолдап, Исламға шақырды. Төңірекке міндетті дін таратушылар
жолданғанда насихат берген кезде, діннің негіздері баяндалады. Әбу Мұса мен
Мұғазға берілген тәлімат Исламда дін таратушыларға берілген ғибрат сабағы.
Хазіретті Пайғамбар былай деген еді:
Жеңілдетіңдер, қиындастырмаңдар. Халыққа шүйінші беріп, қуантыңдар,
жирендірмеңдер, халыққа жәйлі мәміле жасаңдар, күш көрсетпеңдер. Өз алдына
бір дінге тәуелді болған адамдармен кездесуіңіз мүмкін. Оларды алдымен
бірлікке, Пайғамбардың жеткізгендерін қабылдауға шақырыңдар. Бұны қабыл
еткеннен кейін, күнде бес уақыт намаз оқуды түсіндіріңдер. Бұны да қабыл
көрсе, Зекет беруге ұсыныс етіңдер. Зекет олардың байларынан алынып,
кедейлеріне беріледі. Төрт Кітапқа сенгендермен кездескеніңізде, олар
сізден:
Жәннәттің кілті не? деп сұрайды.
Сіз оларға былай жауап беріңіз:
-Жәннәттің кілті Аллаһқа иман ету, шынайы ниетте болып, пайдалы және
игілікті істер істеу.
Сол дәуірде Иеменде Ислам өте оңай қанат жәйді. Исламды қылыштың
күшімен таралды деушілер, Иеменге ешбір қылыш апарылмастан, бұл діннің
қалай таралғанын ойламай ма?
Пайғамбарымыз (с.ғ.с) қоштасу құтпасында былай деген:
Ислам бұрынғы дәуірге тән Жаһилияттың ғұрып-әдеттерін аяқ асты
еттім.
Бір Арабтың басқа ұлттарға, басқалардың да Арабтарға үстемдігі
жүрмейді. Өйткені, бүтін адамзат Адам Атаның ұрпақтары, ал Адам Ата
топырақтан жаратылған....
Үстіміздегі ғасырда (ХХ ғ.) мұсылманшылық әлем бойынша ең көп, ең жылдам
таралған дін болды. Мәселен, дін зерттеуші авторлардың пікірінше ХХ-ғасырда
мұсылмандардың саны 7 есе көбейген!. АБД Президентінің зайыбы, бірінші
ханым Һиллари Родһам Клинтон (Hillary Rodham Clinton) бұл туралы былай
деген: Ислам Америкада ең жылдам өсіп келе жатқан дін. Ислам бек көп
азаматтарымыз үшін тұрақтылықтың діңгегі және жол көрсетуші [6].
ІІ – Тарау. Ислам және Бейбітшілік
2.1 Ислам қылыштың күшімен таралды ма?
Бағзібір мұсташриқтер мен олардың біздегі екінші баспа әріптестері
Ислам дінін жете зерттемей, рухын, қағидаларын жете түсінбей тұжырым жасап,
осы ұлы діннің жер-жиханға жайылуында күштеп иландыру маңызды рөл атқарды
дейді. Бұған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) кезінде және Одан кейін болған
соғыстарды мысалға келтіреді. Шынында бұл қалай болды? Деген сұрақтың
жауабын берейік:
Меккеде Ислам
Пайғамбарымыз (с.ғ.с) 610-622 ж aралығында, 12 жыл бойы хақ дінді өзінің
туған жері Меккеде уағыздап насихаттады. Оның Меккедегі дағуатын 3 сатыға
бөлуге болады:
Фәрди дағуат: жекелеген адамдарды Исламға шақыру. Осы қадамда
Расұлұллаһтың зайыбы Хадиша, немере ағасы Әбу Тәліптің ұлы Әли, қызметкері
Зәйд мұсылман болды. Бұлардан басқа Әбу Бәкір Әбу Кұһафаұлы, Осман
Ғаффанұлы, Зұбайыр Аууамұлы, Сағд Әби Уаққасұлы, Абдұррахман Ғауфұлы,
Талха Ұбайдұллаһұлы және Әбу Ұбайда әл-Жәррахұлы (Аллаһ олардан разы
болсын) сықылды Меккенің атқамінерлері, дәулетті де абыройлы адамдары
Исламды қабылдады. Бұлардың қайсысы Исламды қылыштың зорымен, Пайғамбардың
бопсалауымен, қыспақтаумен қабылдаған екен?! Бір дінде зорлық-зомбылық бар
деп айту үшін алдымен сол діннің негізіне қарау керек. Жоғарыдағы алғашқы
мұсылмандардың қандай ахуалда иман еткені белгілі. Фәрди дағуат әшкере
болмады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) дағуатын 3 жыл бойына әрбір адамға жеке-жеке
түсіндірді. Осы кезеңде иман еткендер Исламды өз қалауымен қабылдағандар.
Жақын туыстарды дағуат:
Бұл Пайғамбарымыздың дағуатының екінші сатысы.
" وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ "
(Алдымен) ен жақын туыстарыңа ескерт! [7] аяты түскен соң,
Расұлұллаһ атасы Абдулмұтталибтен тарайтын ең жақын туыстарының басын
қосып, оларды Исламға шақырды. Кейбірі иман келтірді, бірақ, немере ағасы
Әбу Ләһәб пен әйелі иман етпеді, олар керсінше хақ Елшіге ауызға алынбайтын
сөздерді айтып, жаманшылық атаулыдан қолдан келгеннің бәрін жасап бақты.
Олар туралы Құран Кәрімдегі Тәббат сүресі нәзіл болды.
Әшкере дағуат:
" فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ "
Ей Елші! Саған берілген бұйрықты ашық ұқтыр да шерік қатушылардан
бет бұр [8] аяты нәзіл болған соң Хз Мұхаммед (с.ғ.с) бай-кедей, ие-құл,
еркек-әйел демей, барша адамдарға дінді насихаттай бастады.
Бірқыдыру адамдар мұсылмандықты қабылдап, һидаятқа жетті. Алайда, Мекке
дәуірінде Нәбиіміз бен иман еткен мұсылмандар көп қыйыншылық көрді. Оларға
жасалған азаптаулар, жаншу сықылды адам төзбес қорлау тәсілдері тарих
кітаптарының барлығында да келтірілген. Мүшріктер Аммар, Біләл, Йасир, Әбу
Бәкір сықылды сахабаларды азаптап, Пайғамбарымызды да қатты жәбірледі.
Йасир мен түркі нәсілді әйелі Сұмеййе мүшриктер тарапынан аса аянышты
жағдайда өлтірілді. Олар Ислам тарихындағы тұңғыш шаһидтер болды. Сонда да
бір мұсылман мүшриктерге қол көтеріп көрген жоқ! Көз алдында тек мұсылман
болған үшін кінәланып, қорланған һәм жапа шеккен мүминдер Соғысайық! деп
келген сайын, Расұлұллаһ оларды маған соғыс бұйырылған жоқ! деп,
сабырлыққа шақырып, қайтарушы еді.
Меккеде мұсылмандар алғашқы шәһидтерін берді. Сәлім ақылмен ойлап
көретін болсақ, Мекке сықылды шағын қалада иман еткен бірнеше жүз мұсылман
оңайлықпен көтеріліс бастап, анархия жасауы әбден мүмкін еді! Егер олардың
мұндай ойы және ниеті болғанда, мұны істеу қиын емес-ті. Арабтардың көшпелі
өмірі мен рулық-тайпалық құрылымы анархия шығаруға өте ыңғайлы болатұғын.
Бірақ, Пайғамбарымыздың ондай мақсаты жоқ еді. Ол, бейбітшілік елшісі еді.
Сондықтан мұсылмандар 12 жыл бойы ең ауыр азаптарға шыдап, сабырлылық
жағынан ғаламат қиын сыннан өтті, олар Мәдинеге көшкенде психология жағынан
болсын, тәрбие жағынан болсын нәпсіні бекем ұстауға, болмашы нәрсеге
ашуланбауға, пышақ ала жүгірмеуге үйреніп, пысқан еді. Демек, Расұлұллаһтың
22 жылдық Пайғамбарлығының 12 жылы өткен Меккеде мұсылмандар жағынан
жасалған ешқандай шабуылшылық, көтеріліс, қарсылық атаулы болмаған.
Мәдина дәуірі.
Меккедегі қйынның-қиын жылдан соң Хз Мұхаммед (с.ғ.с) Мәдинеліктің
шақыруымен осы қалаға көшіп барды (622ж). Мұсылмандарды Мәдинеге
аттандырып, ақырында өзіде көшті. Мәдинеде Оның алдында 2 маңызды мәселе
бар еді; біріншіден, Мәдине мұсылман қоғамын қалыптастыру, оны көркейту,
Исламды түсіндіру; екіншіден, Мәдинедегі Ислам қоғамын жан-жақтан төну
мүмкін қауіп-қатерлерден қорғау. Хақ Елші Мәдинеге көшкенде мына аят түсті:
" أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ " الَّذِينَ
أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ
بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً
وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ"
Шынында шабуыл жасалып, зұлымдыққа ұшырағандарға, соғысу үшін рұқсат
берілді. Күдіксіз Аллаһтың, оларға жәрдем етуге, күші толық жетеді. Олар,
сондай жазықсыз: Раббымыз Аллаһ дегендіктерінен ғана жұрттарынан
шығарылғандар. Егер Аллаһ; адамдарды, бірін-бірі арқылы қорғамаса,
Манастырлар, Шіркеулер, Яһудилердің құлшылық орындары және ішінде Аллаһтың
аты көбірек зікір етілетін Мешіттер құлатылар еді. Кім Аллаһ жолына жәрдем
етсе, Аллаһ оған жәрдем етеді. Шәксіз Аллаһ, аса көруші, тым үстем [9].
Бұдан кейін мына аят нәзіл болды:
" وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبِّ
الْمُعْتَدِينَ "
Өздеріңмен соғысқандармен Аллаһ жолында соғысыңдар да шектен
шықпаңдар. Негізінен Аллаһ Тағала шектен шығушыларды жақсы көрмейді [10].
Иә, мәзкүр аяттар мұсылмандарға өздерін қорғау мақсатымен соғысқа
аттануға рұқсат еткен алғашқы аяттар. Мағналарынан көрініп тұрғандай, мұнда
өзін қорғау мен арды сақтау шарты қойылған. Бұл Исламның соғысты
ұнатпайтынын һәм тек қорғаныс үшін ижазат беретініне меңзейді.
Меккелік мүшріктердің оларды ешқашанда тыныш қоймайтұғынын білген
Пайғамбарымыз (с.ғ.с), міне, осы мәселелерді ойлаушы еді. Оның Мәдинедегі
10 жылдық пәк және ләтиф өмірінде Меккелік мүшриктер мен йаһудилердің
Исламды құрту мақсатымен жасаған шабуылдары көп болды. Мұсылмандар бұларға
тойтарыс беру (сандарының тым аздығына қарамастан) үшін соғысуға рұқсат
күтті. Ақырында, Аллаһ Тағала оларға біреу шабуыл жасаса, өздерін қорғамақ
үшін соғысуларына рұқсат етті. Бұл соғыстар (негізінен ғазуа деп аталатын
шайқастар түрінде болды) мыналар еді: Бәдір (13 Наурыз 624), Ұхұд (шәууал
айы 625), Ахзаб (23 Ақпан 627), Бәни Мұсталақ (шағбан айы 627), Хайбар,
Мұте (Қыркүйек 629), Хұнайын (630), Тайф (630) және Тебұк (630) ғазуалары.
Мекке 630 ж. Қаңтар айында азат етілді. Ибн Һишам мен Ибн Исхақтың (704-
767) еңбектерінде аталмыш ғазуаларда шәһид болған мұсылмандар мен өлген
Мұсылман дұшпандарының аты-жөні һәм саны туралы егжей-тегжейлі мәліметтер
келтірілген. Тек, Хайбар, Хұнайн және Тайф жорықтарында өлген ғайри
мұслимдердің нақты саны белгісіз. Тебүк жорығында екі жақтан да ешкім
өлмеген. Пайғамбарымыздың өмірі бойынша болған соғыстардың барлығында
мұсылмандар жағынан 139 адам, мүшриктер жағынан болса 112 адам, барлығы 251
адам өлген екен [11].
Исламның қылыштың күшімен таралғаны осы ма? Папа II Ұрбанның шармық
жорығы кезінде Құдыс қаласын жаулап алған шармықшылар Құдыс пен Омар
мешіттерінде аман тілеген (ғибадат- ханаға кірген адамдарға қылыш жұмсауға
болмайды деген оймен) 70 мың мұсылманды түгелдей қырып, йаһудилерді
синагогаларға жинап, өртеп өлтіргенін ойлағанда, Расұлұллаһтың барлық
ғазауаттарында өлгендердің саны, тіпті, салыстыруға да жатпайды.
Отарлаушылар Индонезияда, Үндістанда, Африкада, Оңтүстік және Солтүстік
Америкалар мен басқа да ірілі-ұсақты аралдарда өлтірген милиондаған
адамдарды айтып керегі жоқ. Пайғамбарымыздың ғазуаларының барлығының да
тарихын оқып, себептерін екшеп көргенде, олардың бәрінің Мәдинеде өсіп келе
жатқан Ислам қоғамын құрытпақ мақсаттағыларға қарсы өзін қорғаудан
туындаған қорғаныс тәдбірі [12] болғанын көреміз. Әсіресе 630 ж. Меккені
азат еткен Хақ Нәбидің жасаған кешірімі, адам тарихында әрқашанда
мейірімшіліктің, мархаматтылықтың үлгісі болмақ. Өзін туған жерінде
тоқтатпаған, имандалармен көп жылдар бойы соғысқан, әр-түрлі қайлы-
шайырғыны жасаған мүшриктерді кешіргені өз алдына бір төбе әңгіме, ағайын.
Жә, Пайғамбарлар тарихына қарағанда, басқа Пайғамбарлардың да
соғысқанын байқаймыз; мәселен, Мұсы Пайғамбар (ғ.с) Амалика елімен соғыспақ
болады, бірақ, Исраил ұрпақтары соғыстан қашқалақтайды. Олар Мұсаның (ғ.с)
қарғысына ұшырайды да, Тих шөлінде 40 жыл бойы қаңғырып жүреді. Осы арада
жаңа ұрпақ бой көтереді, Мұса оларды Лұт көлінің оң жағына апарады. Сонан
соң, Мұса Пайғамбар Амалик елінің басшысы Ауж Ұнқұлына қарсы соғыс ашады да
Шәрия өзенінің шығыс жағалауындағы кейбір елдерді жаулап алады [13]. Исрайл
ұрпақтарына жіберілген көп ескертушінің бірі Йұша Пайғамбар Кенен (Ханнан)
елі мен Шам шаһарын жаулап алған. Со сықылды, Дәуіт Пайғамбар да соғысқан;
ол, Құдыс қаласын жаулап алып, мемлекетінің орталығы еткен. Дәуіт Пайғамбар
бұдан басқа Халаб, Нұсайбин, Әрмәния елдерін жаулап алып, 40 жыл бойы
салтанат сүрген [14].
Ал Құран Кәрімде мына аяттар дінде зорлаудың жоқтығы нақты дәлелдейді:
" لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ "
дінде зорлық жоқ [15] -деген ақиқи сөз бар (Бақара сүресі 256
аят). Сондықтан да Ислам иман келтіру не келтірмеу ісін әр адамның өз қалау
еркі мен жек сенімімен байланыстырады:
" فَمَن شَاء فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْيَكْفُرْ "
Қалаған адам иманға келсін, қалағаны кәпір бола берсін [16].
Құран Кәрім Пайғамбарға оның (с.ғ.с) негізгі міндеті тек адамдарды Исламға
үндеу екенін, бірақ дінге үндеу күштеу еместігін түсіндірді.
" أَفَأَنتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُواْ مُؤْمِنِينَ "
Мұхаммед (с.ғ.с.) Сен адамдарды мұсылман болуға күштеп көндіремін
деп ойлайсың ба? [17].
" فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ " لَّسْتَ عَلَيْهِم بِمُصَيْطِرٍ "
(Мұхаммед (ғ.с) ал енді насихат ет; негізінен сен бір насихатшысың.
Сен (с.ғ.с.) оларды зорлаушы емессің [18].
Осы айтылғаннан Құран Кәрімнің Ислам дініне зорлықпен кіргізуге қарсы
екені айқын көрініп тұр.
Ислам мұсылмандарға дінге шақыру мен оның жолын белгілеп берген.
Құран Кәрімде көрсетілген бұл жол Исламға даналық және жылы сөзбен
үгіттеуді әрі басқа діндегілермен пікірталасты оңды тәсілмен жүргізуді
қолдай отырып, Нахыл сүресінің 125 аятында:
" ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ
هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ "
Адамдарды Раббыңның жолына даналық және көркем үгіт арқылы шақыр.
Әрі олармен көркем түрде күрес. Күдіксіз, Раббың Ол, жолынан адасқан кісіні
де жақсы біледі. Әрі Ол, тура жол тапқандарды да жақсы біледі [19] -десе,
Бақара сүресінің 83 аятында:
" وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً "
Адамдарға көркем сөз сөйлеңдер [20] -деген.
Құран Кәрімдегі жүз жирмадан астам аятта Исламға үндеуді сендіру,
қарапайым түрде үйрету, түсіндіру арқылы жүзеге асыру керектігін, одан
кейін оны қабылдау немесе қабылдамау адамның өз еркінде дегенге меңзейді.
Құран Кәрімде хүкімдер тайға таңба салғандай айқын бола тұра, енді
кейбіреулер күш жұмсап, мұны дін үшін жасадым деп діннің атын жамылған
болса, оған Ислам кінәлі емес, сол екі жүзді күнәһәрдің өзі күнәлі болады.
Исламның атын жамылып ешкім ешкімге зұлымдық жасай алмайды. Ислам дінінің
қылыштың күшімен таралмағанын ғайри мұслим авторлары да мойындайды. Олардың
бірі, белгілі Исламтанушы Томас Арнолд (Thomas Arnold) былай деп жазған:
Мұхаммедтің дағуаты, сонау Исламның алғашқы дәуірлерінде, яғни шармық
жорықтары дәуірінің өзінде дағы [21] шармықшылардың көбін өзіне тартты,
баулады. Бұл тек қарапайым хрестиандар туралы айтылған сөз емес. Керсінше,
кейбір басшылар мен қолбасылары, жеңіс хрестиандардікі болайын деп тұрған
мезетте де мұсылмандарға қосылған. Ол, сөзін жалғастыра келе
мұсылмандардың әміршісі Салахаддин әл-Аййұби (1137-1193) туралы былай
дейді:
Шынтуайттап айтатұғын болсақ, Салахаддин ахлағы (көркем мінезі) мен
қаһармандыққа толған өмірі, сол ғасырдағы христиандардың зианында сиқырлы
бір тәсір қалыптастырған. Ол тәсірдің күштілігі соншалық, христиандардан
бір атты әскер Салахаддиннің өзіне тарту күшіне беріліп, бұрыннан ұстанған
діні мен ұлтын тастап мұсылмандарға қосылған. Мысалы, Сайнт Элбанстың
Роберті (Robert of Saint Elbans) атындағы бір ағылшын атты әскер,
христиандықты тастап, Исламға қосылған. Кейініріек ол Салахаддиннің
немерелерінен біреуімен үйленген.
Демек, мұсылман елдерін шауып, халқын қырып, мешіттерін құлатып
келген шармықшылардың (1095-1396) өзі сарымайдай еріп, мұсылмандыққа
қосылған. Мұнда, керісінше, қолында қылыш ұстап келгендердің иман
келтіргені байқалады.
Африкадағы Габон мемлекетінің президенті Пиер Бернард Бонгу 1973ж.
Ислам діндегі керемет низам мен хошкөрушілікті көрген соң, мұсылмандықты
қабылдап, ресми түрде мәлімдеді. Сонда, бір елдің президенті де Исламды
қылыштың күшімен қабылдағаны ма? Қәзіргі кезде Еуропада, Америкада,
Жапонияда, Кореяда хақ дінмен қауышып жатқан ғұламалар, ойшылдар,
саясаткерлер ненің күшімен мұсылмандыққа қосылуда? Деп амалсыз сұрағымыз
келеді.
Ендігі айтылатұғын бір мәселе, қылыштың күшімен жасалған
мойындатпалар жылдам болады да әсері жылдам өшеді. Мұның тарихтағы
мысалдары жетерлік. Кеңестің қылышымен бағынған халықтардың бүгінде
еркіндікке қол жеткізіп, өз рухани және мағнауи байлықтарына қайтадан
оралуы соның нақты дәлелі. Орыс патшаларының шоқындыру қылышынан кейін неге
мұсылмандар жаппай христиан болып кеткен жоқ?
Егер мұсылмандық қылыштың күшімен таралған болса, сеніңіз құрметті
байырлар, Моғолдың ғасырлар бойы билігінде болған Үндістан құрлығында өзге
дінде бір адам да қалмас еді, Осман билігінде 5 ғасыр болған Балқан
елдерінде өзге дінде бір адам қалмас еді. Бұған әлемді билеген мұсылман
мемлекеттерінің күші жетер еді.
Тағы да, Бұлғарлар, Оғыздар мен Қарахандықтардың Исламды ерікті түрде
қабылдағанын ұлы діннің үлкен жеңісі деп бағалайды әйгілі ғалым [22].
Л.С.Васильевтің пікірінше Ислам мемлекеттілігі, мықты құрылымдық сапасы
және қарапайымдылығымен дараланады [23].
Исламның бірегей әлемдік дін болғанын көре алмаушы кейбір
күншілдердің Ислам әскермен келді, Ислам қылышпен келді, басқа діндер
бейбіт жолмен келген еді дейтіні. Олардың өздері айтқанға өздері
сенбейтінін әбден білеміз. Қанша дегенмен тарих алдымызда, шындықтар әшкере
тұрғанда олардың бұл хасатына кім сенбек? Хақ дін Исламның бейбіт
таралғанын, мұсылмандардың бағынышты халықтарға әділетті болғанын Т.
Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд және А. Тойнби (Arnold Toynbee, 1889-
1975) секілді ынсабын жоғалтпаған батыс авторлары да мойындаған.
Шыншыл оқымыстылар Исламның дүние жүзіндегі татулықтың,
бейбітшіліктің кепілі болғанын һәм екенін әр мұрсатта қайталап жүр. Бұрын
солардың дауысын есту мүмкіндігі болмады. Бірақ, бұл күндері, Аллаһ
Тағалаға сансыз шүкірлер болсын, еліміз тәуелсіз, дербес мемлекет болған
кез; халықаралық байланыс жасауға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І – тарау. Ислам дінінің түсу
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Ислам сөзінің
мағынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 5
1.2 Ислам дінінің
таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..6
ІІ –тарау. Ислам және
Бейбітшілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1 Ислам қылыштың күшімен таралды
ма? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Ислам қылыштың күшімен таралды дегендерге мәшһүр адамдардың қарсы
жауаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
ІІІ – тарау. Ислам діні мен мәдениеті лаңкестік пен экстремизмге қарсы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...25
3.1 Исламда жизийа не үшін
төленеді? ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
3.2 Исламның экстремизм мен тероризімге көз қарасы
қандай? ... ... ... ... .27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...38
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Еліміз егемендік алғаннан бері халқымыз өзінің
бұрынғы тарихына, дініне, әдет-ғұрпына қайтадан көңіл аудара бастады.
Кеңестік тоталитарлық жүйенің құрсауында болған олар өздерінің дінінен,
әдет-ғұрпынан, тілінен мүлде айырылуға шақ қалған еді. Кеңестік жүйе
Коммунизм, атеизм, дарвинизм сияқты идеялармен адамдардың санасын улап,
дінінен айыру үшін бар білгендерін істеп бақты. Соның салдарынан елімізде
Кеңес үкіметіне дейінгі медреселер, діни оқу орындары жабылып, діни
әдебиеттер жойылды.
Қазіргі таңда қазақ халқы тәуелсіздік алып, өзінің діни
құндылықтарына қайтадан ден қойды. Елімізде мешіттер салынып, медреселер
ашылып, діндар, намазхан адамдардың саны көбейе бастағанда, көралмаушылар
осы Ислам дінін адамдарға жеккөрінішті етіп көрсетіп жүр.
Бұл күндері дін тақырыбына арналған жиындар көбейді. Көпшілігін
америкалықтар, ағылшын тілділер, ең жоқ дегенде ресейліктер өткізеді.
Бәрінің тақырыбы егіз қозыдай ұқсас: Ислам және экстремизм немесе Ислам
және терроризм сияқты болып келеді. Мұның себебі неде? Шынында да сондай
қауіп бар ма, әлде, мақсаттары-Исламды қорқынышты етіп көрсету ме?
Қараңызшы, қарапайым азаматтар теледидарды қосса бітті, көретіні әл-
қағида ұйымының көсемі Үсәмә Ладин ұлы. Келесі арнаға ауыстырсаңыз Саддам
Хұсайынның қатігездігі туралы хабар тартып жатады. Бірақ, өкінішке қарай,
бұл хабарларда осы адамдар арқылы мұсылмандыққа да күйе жағуға, ең
болмағанда Ислам дінін кінәлауға тырысатындарын байқау қыйын емес.
Американың бағзы басшылары әлемдік терроризм мен Ислам дінін қоса
атауды үрдіске айналдырды.
Ислам не екенін толықтай түсіну үшін осы сөзбен түбірлес сөздердің
мағыналарын әбден біліп алған жөн. Сонда, Исламның тек сенім мен ахлақи
(этикалық) құндылықтардан ғана құралмағаны, Батыс ұғымындағы религия
сөзінің Исламды түсіндіруде жеткіліксіз болатыны анық болмақ.
Исламның бірегей әлемдік дін болғанын көре алмаушы кейбір
күншілдердің Ислам әскермен келді, Ислам қылышпен келді, Басқа діндер
бейбіт жолмен келген еді деп айтушылар көбейді. Олардың көпшілігі бұлай
емес екенін өздері де, көзі ашық адамдар да жақсы біледі. Қанша дегенмен
тарих алдымызда, шындықтар әшкере тұрғанда олардың бұл хасатына кім сенбек?
Хақ дін Исламның бейбіт таралғанын, мұсылмандардың бағынышты халықтарға
әділетті болғанын Т. Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд және А. Тойнби
(Arnold Toynbee, 1889-1975) секілді ынсабын жоғалтпаған батыс авторлары да
мойындаған.
Шыншыл оқымыстылар Исламның дүние жүзіндегі татулықтың,
бейбітшіліктің кепілі болғанын һәм екенін әр мұрсатта қайталап жүр. Бұрын
солардың дауысын есту мүмкіндігі болмады. Бірақ, бұл күндері, Аллаһ
Тағалаға сансыз шүкірлер болсын, еліміз тәуелсіз, дербес мемлекет болған
кез; халықаралық байланыс жасауға жол ашық, жағдай бар. Интернет, э-почта,
факс т.с. арқылы әлемнің кез келген нүктесіне шығуға болады; әлем
оқымыстыларының еңбектерімен танысуға, олардың еліміздің тарихы туралы, хақ
дін туралы жазған ойларын білуге болады ғой.
Бағзі бір мұсташриқтер мен олардың біздегі екінші баспа әріптестері
Ислам дінін жете зерттемей, рухын, қағидаларын жете түсінбей тұжырым жасап,
осы ұлы діннің жер-жиханға жайылуында күштеп инандыру маңызды рөл атқарды
дейді. Бұған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) кезінде және Одан кейін болған
соғыстарды мысалға келтіреді.
Шынында бұл қалай болды? Деген сұрақтың жауабын берейік:
Зерттеу нысанасы. Ислам дінінің таралуы және оған қатысты Құран мен
Сүннетттен дәлелдер.
Зерттеу мақсаты. Ислам дінінің бейбіт жолмен таралуына Құраннан және
Пайғамбарымыз (с.ғ.с) өмірбаянынан дәлелдер.
Зерттеу жаңалығы. Ислам дінінің бейбіт таралуы және оның
фанатизм мен терроризмге үндемейтіні туралы бұдан бұрын М. Бұлытай, Т.
Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд, А. Тойнби және Махмұд Хамди Зақзұқ
кітабтарында зерттеліп, мұсылман қауымға ұсынылды. Бірақ елімізде Ислам
дінінің дамуы, халықтың діни сауатының көтерілуі деңгейіне сәйкес бұл
тақырыпқа қайта-қайта оралып, әр ретте бұрынғыдан да тереңірек, ауқымдырақ,
зерттеулер жүргізу қажет болады.
Зерттеу материалдары. Біздің зерттеуіміздің негізгі материалдары
болып Ас-Сиратул Ан-Набауйя (Пайғамбар өмір баяны) кітаптары, Құран, Хадис
т.б. кітаптары саналады.
Зерттеу әдістері. Жұмыста салыстырмалы, сипаттама әдістері
қолданылады.
Жұмыстың теориялық құндылығы. Қазақ тілінде жарық көретін бұл
еңбегім таза да, пәк құрметті Пайғамбарымыз (с.ғ.с) Ислам дінін тек
бейбітшілікпен жайғанын және терроризмге қарсы екеніне көптеген дәлеледер
мен дәйектер қосып, халыққа жан-жақты түсіндіруге үлес қосады.
Жұмыстың практикалық мәні. Жұмыста айтылған материалдарды
медреселерде, діни дәрістерде, дағуат сабағында, Ислам дінінің таралуы
туралы сабақтарында пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен және
қорытындыдан тұрады. Жұмыстың соңында пайдаланған әдебиеттер тізімі
жазылыды.
І –Тарау. Ислам дінінің түсу мақсаты
1.1 Ислам сөзінің мағынасы
Жаратушы ұлық тәңір Аллаһ Тағалаға иманды және мойынсұнуды білдіретін
нағыз біртәңәрлі (монотеист) тәухид нанымы негізінде пайғамбарымыз Мұхаммед
Абдуллаһұлы (с.а.у. 569-632) тарапынан 609-632 жылдары аралығында адамзатқа
түсіндірілген әлемдік дін. Ислам барлық болмыс пен фәни адам өміріндегі ең
маңызды ұғымдардың бірі. Ислами ұғымда бұл дін абсолютті құдірет иесі
Жаратушы тарапынан ең алғашқы адамнан ең соңғы адамға дейінгі барлық
адамзатқа және заманға жіберілген дін. Ислам-ақыл иелері мен күллі
махлұқаттың (жаратылыстың) ұлық Жаратушының құдретіне тәсілім болуының,
мойынсұнуының және дүниедегі өмірді белгілі бір тәртіпке келтіретін құдайы
жүйенің, яғни пенде мен Аллаһтың арасындағы байланыстың аты. Ислам және
бейбітшілік сөздерінің арасында толық үйлесімдік бар. Себебі бұл екі сөз
бір түбірден тарайды. Ислам және бейбітшілік сөзінің түбірі арабшадағы
سلم сәлимә, سلم силм етістігі. Бұлар және осы түбірден жасалған
سلم сәлм, سلام сәләм, السلام әссләм, الإسلام Ислам сөздері
сөздікте бейбітшілік, тыныштық, амандық, татулық, келісім, мойынсұну,
тәсілім болу, берілу, сәлеметтілік, сенімділік дегенді білдіреді. Қысқаша
айтқанда, سلم сәлимә етістігі бейбітшілікті қалайтын бір биік күшке,
билікке бағынып, оны құрметпен қабылдай отырып, оған бас июді, тыныштық һәм
амандыққа берілуді және осы мәртебені жалғастыру үшін қажетті істерді
жүзеге асыруды білдіреді. Мұсылмандардың қасиетті Құран Кәрімде жаннат
туралы دار السلام дар әс-сәләм, яғни тыныштық өлкесі делінген.
وَاللّهُ يَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
Аллаһ есендік жұртына (жаннатқа) шақырады да, қалаған құлын тұп-тура
жолға салады [1]. Себебі, мұсылман ұғымындағы жәннат әр-түрлі қауіп
қатерден ада, толық бақытпен қуаныштың мекені. Құран Кәрімдегі Аллаһ
Тағаланың есімдерінің бірі السلام әл-Сәләм, яғни әр-түрлі
кемшіліктерден ада, толық бейбітшілікті ұсынушы һәм өзіне мойынсұнылатын
дегенді білдіреді.
Ислам не екенін толықтай түсіну үшін осы сөзбен түбірлес сөздердің
мағналарын әбден біліп алған жөн. Сонда, Исламның тек сенім мен ахлақи
(этикалық) құндылықтардан ғана құралмағаны, Батыс ұғымындағы религия
сөзінің Исламды түсіндіруде жеткіліксіз болатыны анық болмақ. Ислам сөзі
сеніммен ұжданды да қамти отырып, бұларға қоса бейбітшілік пен татулықты,
жүгіну мен тепетеңдікті, әсіл, тұтастай өмір сүру салтын білдіреді. Ислам
Құран Кәрімде есімдері аталған барлық пайғамбарға жіберілген иләһи
(тәңірлік, құдайы) діндердің ортақ аты. Себебі, тәңірлік уахидың
(Жаратушының сөздерінің елшіге жеткізілуі, откровение) бастаушысы һәм
әлемдердің жаратушысы бір Аллаһ ғана. Сондықтан Аллаһ Тағала тарапынан
الإسلام Ислам деп аталған бұл дін пайғамбарлар арқылы түрлі ғасырларда
түрлі қауымдарға баян етілген. Ең соңғы формасы Мұхаммед пайғамбарға
(с.ғ.с) білдірілген. Құранның білдіруінше, Аллаһ Тағаланың алдындағы
бірегей хақ дін Ислам ғана:
" إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا
جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَمَن يَكْفُرْ
" بِآيَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Аллаһтың қасында шынайы дін Ислам. Сондай Кітап берілгендер, өздеріне
мәлімет келгеннен кейін араларындағы күншілдіктен ғана талас-тартысқа
түсті. Кім Аллаһтың аяттарына қарсы келсе, күдіксіз Аллаһ тез есеп беруші
[2]. Және бұл дінге сенушілерге муслим (мұсылман,бағынған) есімін
Жаратушының өзі берген:
"وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ
أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيداً عَلَيْكُمْ
وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ
مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ"
Аллаһ жолында шынайы түрде күресіңдер. Сендерді ол таңдады. Сендерге
дінде қиындық қылған емес. Аталарың Ыбрайым (ғ.с) ның жолы. Аллаһ бұрын да
осы Құранда да пайғамбардың сендерге куә болуы, сендердің де адамдарға куә
болуларың үшін, Мұсылман деп атады. Енді намазды толық орындаңдар, зекет
беріңдер де Аллаһқа жабысыңдар. Иелерің сол; нендей жақсы ие. Нендей жақсы
жәрдемші! [3].
Мұсылмандардың السلام әс-сәләм деп сәлем берумен, амандық тілеуі
мұсылмандардың өмірдегі негізгі мақсатын бейнелейді, мұсылмандардың осыны
естен шығармауы жөн. Әр күнгі бес уақыт намазында да мұсылман оң жағындағы
жарты әлемге, сонан соң сол жағына қарап қалған жарты әлемге тыныштық
тілійді.
1.2 Ислам дінінің таралуы
Ислам пайғамбары Әз Мұхаммед (с.ғ.с) 569 жылы шамасында Мекке
қаласында дүниеге келген. Әкесі-Абдұллаһ Абдұлмұтталибұлы, шешесі-Әмина
Уәһбқызы. Әкесі туар алдында, ал шешесі кішкентай кезінде қайтыс
болғандықтан, немере ағасы Әбу Тәлиб Абдұлмұтталибұлының үйінде өскен.
Дәстүрлі деректер бойынша Мұхаммед (с.ғ.с) өзі өскен қоғамдағы жаман
әдеттерге ұрынбаған, пұттарға табынбаған. Оның адал және тура сөзді болғаны
соншалық, Меккеліктер оны Мұхаммед әл-Әмин, яғни Сенімді Мұхаммед деп
шақыратын.
Хазәретті Мұхаммед (с.ғ.с) қырық жасқа келгенде бойынан өзгешелік
байқала бастайды. Салмақты да, ойшыл оның басқаша бір рухани күйге енгені
белгілі еді. Өмір күйбеңінен безіп, ауаша тыныш өмірді ұната бастайды. Шу-
шұрқаннан ұзақ елсіз тыныштыққа барып терең ойға шоматын. Рамазан айында
Меккеге үш шақырым келетін елсіз, тыныш Хира тауындағы бір үңгірге, азағын
алып келіп, күнін ғибадатпен кешіретін. Азығы таусылғанда Меккедегі
Хадишаның жанына келіп, біраз күн қалып, қайтадан үңгіріне кететін де жан
тыныштығына берілетін. Әсілінде, бұл жерде оның рухында өзгерістер болатын.
Құдіретті Аллаһ оны ұлы міндетті атқаруға әзірлеп жатқан еді. Құлағына:
Сен Расұл Алласың деген ғайыптан аян келетін болған. Осының бәріде
адамдарды ұлы ақиқатқа шақыру үшін дайындалған, ол Хатмүл-Анбия (Соңғы
Пайғамбар) еді. Мұхаммедға (с.ғ.с) қырық жасында Хира үңгірінде Лайлатул
Қадір түнінде ен бірінші аят түсті. Сол күннен бастап Хазіретті Пайғамбар
Аллаһтың әмірлерін атқара бастады. Әуел баста ардақты әйелі Хазіретті
Хадиша сенімді күйеуін қостады, оның Пайғамбарлығына да алдымен сол сенген
еді. Осыдан кейін Хазіретті Әли, азат құлы Зайт, Жан күйер досы Әбубәкр
сияқты адамдар оған бірден иман етіп, Исламды қабылдайды. Күн өткен сайын
иман етушілердің саны көбейеді. Алғашқы мұсылман болғандар арасындағы
жалғыз-жарым, жоқ-жітіктер, сүенішсіздер, көп құдайшылардың қысымына
ұшыраған. Ашықтыру, ұру, ыстық құмға жатқызу әдеттегі іс саналатын.
Мұсылмандарға жасалған бұндай қорлық мәңгібақи тарихи масқаралық болмақ.
Құрайыш түрлі себептермен Исламмен жауласып, оның қарсысына шыққан соң,
барлық өшін қорғансыз, әлсіз мұсылмандардан алды. Өйткені Мұсылман
болғандар арасындағы мәртебелі, аты атақты, байлардың маңайына жолай
алмайтын, қорқатын.
Өйткені олардың қорғаушылары бар еді. Әбубәкірге, Әлиге, Хамза мен
Омарға кім соқтыға алсын. Меккеге құл, күң болып сырттан келгенге кім
қорған болсын. Құрайыштың осындай жоқ-жітікке көрсеткен зорлық зомбылығының
ауыр да аяныштылығы соншалық, бұндай жауыздық пен жабайылық дүни тарихында
да аз кездеседі. Басы байлы бишараларды қанағаты мен діни сенімі үшін
осынша қыйнау, қандай зұлымдық! Зәредей ұжданы бар адамның бұған қолы
бармас.
Хазіретті Пайғамбар Қағбада Аллаһтың бірлігін жариялап, Аллаһу Әкбәр
үнін көкте жаңғыртты. Көп құдайшылдар бұны пұттармен толтырған Қағбаға
қарсы әрекет санап, Расұлұллаһқа шабуыл дайындаған. Пайғамбарымызға тәуелді
болға Харис ибн Абихал бұны естіп, Пайғамбарды құтқаруға ұмтылған.
Құрайыштың қанды қылышының ұшында Пайғамбар үшін жан берген. Қасиетті
Қағбада қан төгу щектемесіне қарамай, осындай астамсыған әрекетті көріп
отырмыз. Осылайша қан қасиетті Мекенде төгілген тұңғыш мұсылман Харис
болған.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) өскелең қасиеті үгіттеу үшін жолданған, Құран
Кәрімде оның тамаша мінезге ие екені баяандалған:
"و إنك لعلى خلق عظيم"
Ақиқатында сен (Мұхаммед с.ғ.с) ұлы бір мінезге иесің.
Бұл өзгешелігін досы да, дұшпаны да таный білген. Шығыс танушы Сэр
Уиллиям Майр Мұхаммаедтің өмірі атты еңбегінде былай деген:
Хазіретті Мұхаммед жайындағы басылымыздың барлығы бір түйінге тоқталады,
бұл да, оның өскелең қасиетке, тамаша мінезге ие екендігі. Бұндай өзгеше
қасиет заманындағы Меккеліктерде сирек кездесетін.
Пайғамбардың алтыншы жылы еді. Хазіретті Пайғамбар Сафа Төбесінде
отырғанда, жанынан өтіп бара жатқан Әбужәһілдің, оған орынсыз тіл тигізеді.
Әдеп-ибаға жат мұндай көргенсіздіктен аулақ жүретін адамгершілікті
Пайғамбарымыз бұған жауап қайтаруды мүнәсіп көрмеді, делдалға үнсіз қалу
тіпті өнімді ғой. Әбужәһілдің Пайғамбарды балағаттағаны Хамзаға жетіп.
Хамза Әбужәһілдің басын садақпен жарып, кейін Ислам дінін қабылдайды. Хамза
Исламды қабылдағаннан кейін, 33 жасында Аллаһтың қалауымен Хаттабұлы Омар
Исламды қабылдайды. Омардың Исламды қабылдауы оларды қуанышқа шомдырды,
әсерлене шыққан Аллаһу Әкбәр үні сыңғырлап Меккенің көкжиегінен қалықтап,
Сафа тауынан асып, көк жүзіне жаңғырып жатты.
Омар:
- Қатарымыз қаншаға барды?-деп сұрақ қойды.
- Қырыққа толдық.
- Ендеше неғып отырмыз, Қағбаға тартайық!-деді.
Сол күннен бастап Ислам ашық жариялана бастады.
Құрайыштың басқысы мен шектемесіне қарамай, Ислам діні күн санап
нығайып, қатарын арттырып бара жатқан. Хазіретті Хамза мен Омардың Исламды
қабылдауымен мәртебесі артқан еді. Нәжжаши сияқты Христиан билеушісі
мұсылмандарға қамқоршы болып, Құрайыш елшісін құрқол қайтарған. Бұл
жағдайлар құрайышты қатты алаңдатты. Мұсылмандарға қатаң әрекет жасайтын
мезгіл жетті деп түйді. Соңында тапқан шаралары қатынасты кесіп, қысым
жасау болды. Бас қосып алған қарарлары: Хашім ұлдарымен түрлі қатнасты үзу,
құда болмау, сауда жасаспау, тіпті кездеспеу. Бұл антты Мансұр ибн Ікримге
жаздырып, Қағбаның қабырғаларына іліп қойды. Осылайша бұл ант қасиетті
саналды.
Құрайыштар осы саясатты қолданып, байланысты кесіп, аш қалдыру
жолдарын сынап көрмек болды, бұның жәбір-жападанда өтімді болатынын
түсінді.
Ислам тарихындағы өте аянышты, жүрек сыздатқан оқиғаның бірі Тайф
сапары болған. Хазіретті Пайғамбардың (с.ғ.с) дін тарату жолында нелерге
ұшырап, нелерге төтеп бергенін білеміз. Алайда бұл сапарда кезіккен жағдайы
тым аянышты болған екен.
Құрайыштан мезі болғаннан соң, Тайф жұртшылығына тура жол көрсетуді
ойлады. Сенімді құлы Зайдты жанына алып Тайф жолына шықты. Тайфта бірталай
ықпалды басшылар, абыройлы отбасылар бар болатын. Ұмейр Руы осындағы мықты
саналатын.
Бұл рудың үш басшысы бар: Әбді-Жәлал, Месұт, Хабиб ағайындылар.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) олармен кездесіп, Исламды танытты. Бұлардың
жауабы басқаларына ықпалды болар еді. Өкінішке орай бұлар теріс жауап
берді. Исламның қамтыған мағнасын түсіне алмады, жауаптарыда ақмақша болды.
Онымен қоймай, келген қонаққа адамгерсіздік істеп, боқтық жаудырды.
Содырларды айтақтап салды. Олар жолдың екі жағына жарылып тұрып Пайғамбарға
тас жаудырды. Жараланған аяғынан қан сорғалап жүре алмай отырғанда,
сүйрелеп тұрғызып тағы ұрған. Нұрға бөлеймін, тура жолға бастаймын деген
Хақ Пайғамбарына істеген Тайыфтықтардың әрекеті өте дөрекілік болды.
Меккеге қайтар жолда Аддас деген құл Ислам дінін қабылдап Тайыфтағы ең
бірінші мұсылман болады.
Тайыфтықтар Хазіретті Мұхаммедті (с.ғ.с) көңілді қарсы алмаған соң
Құрайыштың бейнесі тіпті нашарлады. Бірақ бұл Хазіретті Пайғамбарды Аллаһқа
сенімнен жаздыра алмас еді. Меккеге келген рулар мен кездесіп, базарларды
аралап кезіккендерді Исламға шақыратын. Ғұказ, Маженне, Зұлмежаз
базарларына барып Арабтармен жолығатын, оларға Құран оқып беріп, дінге
ұсыныс ететін. Хазіретті Пайғамбар дін тарату үшін Қажы мезгілінде Меккеге
келгендермен кездесумен, базарларға барумен тынбады. Рулардың тұрған жеріне
барып та кездесті.
Хазреж руынан Меккеге қажыға келгендер, әдет бойынша Хазіретті
Мұхаммедпен (с.ғ.с) кездесті. Сөз арасында Мұхаммед (с.ғ.с) Исламнан сөз
қозғады. Яһудилер Мединеліктермен өш болғандықтан оларға үнемі: Аллаһтың
жуықта бір пайғамбар жіберетіні, бұл Пайғамбардың өздерімен бір болып,
пұтқа табынушыларға қарсы келетінін; Арабтар Ад пен Ірем сияқты құритынын
айтатын. Пағамбар келетінін ақсақалдардан да еститін, осылайша бұл
жаңалықтан хабардар еді. Енді міне, Хазіретті Пайғамбар Исламға шақырып,
жаңа бір діннен сөз қозғағанда бір-біріне қарасты да:
Яһудилер аузынан тастамаған, ақсақалдарда айтып жүрген Пайғамбар осы
болар, оған ұйып, сенім білдірейік-десті де Исламды дереу қабылдады.
Хазіретті Пайғамбарға былай деді:
- Халқымыз ауыр күйде, бір-бірімен өш. Аллаһ Тағала бәлки сен арқылы
оларды бірлестірер, өйткені, сенен жақсысын таба алмас!
Осылайша, Мединеліктерден бір тобы Ислам дінін түңғыш рет қабылдады. Олар
Мединеге Исламды таратты, олар келген соң, әр отбасында Мұсылмандық
жәйілді. Мүшріктер Мұсылмандарға қысым жасауын қоймаған соң мұсылмандар
Мединеге көшті. Мұсылмандар еркіндік іздеуде: Діни сенім, ұждан еркіндігі.
Меккеде өмір сүру хұқығына сайып емес, Меккеліктер оларды қысым астында
тұншықтырғысы келеді. Оларға өмір, ұждан еркіндігін бермеді. Ал олар үшін
Иман мен діни сенім барлығынан қасиетті еді. Дін жолында бәрінен де уаз
кешті. Еркін көкжиекке бет алғанда, қолбасшысы иман нұры болғандықтан,
жүздерінде үміт нұры ойнап, қуанышпен аттанған еді.
Хазіретті Пайғамбар, Меккеден айрыларда мынадай сөздер сөйледі:
-Ей, Мекке, Дүниедегі ең ұнатқаным сенің топрақтарың! Бірақ, сенің
ұрпақтарың бұнда еркін жасауыма мүмкіндік бермеді.
Меккеліктер Пайғамбар көшкен уақыттада тыным бермей: Кім Мұхаммедті өлі-
тірі тауып келсе соған жүз түй береміз деді. Бұл үлкен сауға өзіне
сенгендер оның ізіне түсті. Палуан жігіт Сұрақа ибн Жошұм Пайғамбардың
соңына түсті. Оларды тынығып жатқан жерінде қуып жетіп, атына қамшыны баса
түсті, болдырған ат сүрініп кетті де Сұрақа аттан ұшып түсті. Атының аяғы
құмға кіріп, бата берді. Сұрақа, бір жасырын күштің тартып жатқанын
сезгендей болды. Сұрақа Пайғамбарды Біреу қорғап тұрғанын сезіп,
істегендеріне өкінді. Сонымен Пайғамбарға келіп: мен сізге Зарар
келтірмеймін деп, кешірім сұрап Ислам дінін қабылдайды.
Адамзатқа нұр мен иман әкелген ұлы Пайғамбар маңдайына жазылған
жолмен Мединаға тарта берді, күндіз-түн демеді.
Меккеден Мединеге кетерде мына аят түсті:
Саған Құранды жіберіп онымен міндетті қылған Аллаһ, сені Меккеге
сөзсіз қайтарады [4].
Мединеге келгенде жолдың екі жағы қарсы алуға шыққан халыққа толған. Туысы
Нажжар әулеті бастаған бүтін Медине халқы мереке қуанышына шомған. Ұлы
Пайғамбардың нұрлы жүзін көруге ынталанған халық шынайы сүйіспеншілікпен,
оны ат-атағына сай қарсы алу үшін, ешкімнің зорлығынсыз, ризалықтарымен,
сүйіспеншіліктерімен жолға шыққан. Мединеде бұрын-соңды мұндай әсерлі күн
өтпеген еді.
Ислам Мединеде тарала бастады. Хазіретті Пайғамбардың келуімен
қуаттана түсті. Мекке мүшріктері Пұттарынан безе алмағанда, Мединеліктер
пұттарды қолдарымен қиратты.
Ислам Мединеде таралғаннан кейін, Исламды жетілдіру, бүтін дүниеге
таратудың уақыты жеткен еді. Ол бүтін әлемге мейрім үшін жолданған. Ол осы
барыста Бизанс императорына, Иран билеушісіне, Мысыр билеушісіне, Набеш
императорлығына, Араб басшыларына хаттар жолдаған.
Сол дәуірдің ең мықты елдері:
Бизанс пен Иран болатын. Екі ел соғыссызда болмайтын. Иемен мен Ирақ
Иранға тәуелді, Мысыр мен Сирия Бизанс ықпалында болатын. Хижаз бен
Арабстан осы екі үлкен Императорлықпен көрші еді. Алайда Арабстанның
маңызды саяси ықпалы болмағандықтан, бұл елдермен арасындағы қатнасы
саудадан ілгері кетпеген. Сол себепті Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с) осы ірі
Императорлықтарға хат жолдап, Исламға шақыруына таңданғандар шығуы мүмкін.
Өйткені бұл хаттар асқан батылдықпен жазылған. Жалпақ әлемге рахым болып
жолданған Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с) бұл билеушілерді азаматтықпен әділ
дінге шақырды.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) Сахабаларымен кеңестен кейін
төмендегілерге кісі шаптырып, хат жолдады:
Бизанс Императоры Хіраклге Діхиетүл Қелбі; Иран билеушісі Хүсреу
Перуізге Абдұллаһ ибн Хұзайфаны; Хабаш императорына Әмір ибн Үммейені;
Мысыр билеушісіне Хатіп ибн Әбу Белтайды; Ұман билеушісіне Әмір ибн Асты;
Иемамен билеушісіне Сүлейт ибн Әмірді; Сирия шегарасында жасайтын Гассанға
Шужа ибн Уахабты; Бахрейн әкімиятына Ғала ибн Хадрамиді; Иемен билеушісіне
Мұхажір ибн Үммейені жіберді.
Сол замандағы билеушілер көпшілігі бұл хатқа жылы шырай көрсетті.
Өйткені, дүние нұрға мұқтаж еді. Көпшілігі оны күтіп жүр еді. Бұл дін
адамзатқа іздегенін әкелді. Адамзатты бірлік дініне шақырды. Бұл дін бір
ұмтылыс, бір ілгерлеу еді; Жасаған және жасатқан қуат еді. Аллаһтың
бастауынан қайнап шыққан құдірет еді. Осылайша Ислам бүкіл араб елдеріне
таралды.
Көштің сегізінші жылының қасиетті Қыркүйек айы болатын. Мединеден он
мың кісілік Ислам армиясы Меккені бағындыру үшін аттанды. Төңіректен
қосылғандар болып, қосын барған сайын ұлғая берді. Медине бұрын мұншалық
салтанатты армия дайындамаған еді. Темір сауыттар ішінде сахараны дүр
сілкіндірген әскерлер, алдына не шықса да басып-жаншып кететіндей,
айбатпен, шөлді жарып, жермен көкті ақ шаңдақтатып келе жатты. Армияның
басында Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с), әр кездегі ойшыл да салмақты бейнесімен
асқақ тұрды. Бұл әйгілі армия, Аллаһтың көмегінен басқа ештеңе күтпей,
Аллаһтың мекені пұттардан, тазартып, жамандықты түбімен отауға келе жатты.
Хазіретті Мұхаммед (с.ғ.с), аталарының, Хазіретті Ибраһимнің (ғ.с) құрған
бірлік дінін тірілту үшін жібірілген. Кіршіксіз бірлік дінінің айғағы
болған Қасиетті Қағбаны Мүшріктер пұттармен толтырған. Хазіретті Мұхаммед
(с.ғ.с) Пайғамбарлығының мақсаты пұтқа табынуды құрту. Байтуллаһты (Аллаһ
Үйін) пұттардан тазарту үшін. Аллаһтың уахи түсіре бастағанына 21 жыл
болды. Бұл мәртебелі міндетті орындауына мүшріктер есе бермеген, енді уақыт
келіп жетті. Осы қасиетті мақсатпен, бағындырушы армия Меккеге келді.
Хазіретті Мұхаммедтің (с.ғ.с) бүтін арман-тілегі Қасиетті Мешітке, Қағбаға
бір тамшы қан төкпей кіру. Ислам армиясы Зытуға келді. Алдынан ешкім
шықпады. Демек бүтін тілектері орындалды. Құрайыш, шындықты көріп, мына
армиямен айқасудың арам тер болатынын аңғарған. Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с)
армияны төрт бағытқа бөлді. Зубейр ибн Аууам Меккенің солтүстігінен, Халид
ибн Уәлид оңтүстіктен, Сад ибн ұбайда Мединеліктерді бастап батыстан, Әбу
Ұбайда ибн Жаррах Мұхажірлерді бастап Меккенің жоғарғы жағынан бір уақытта
қалаға кіруі керек. Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) армиясына:
-Әсте соғысқа кіріспеңдер, шабуылға ұшырап, мәжбүр болмайынша қан
төкпеңдер!-деп қатаң әмір берді.
Қасмиетті қалаға қан төкпей кіру басты арманы. Меккеге кіретін
қосынның бірінің басындағы Сад ибн Ұбайда : Бүгін соғыс күні-дегені үшін
оны дереу ауыстырып, орнына ұлы Қайсты қойып, туды соған берген.
Ислам армиясы берілген бұйрық бойынша, қару қолданбай, Меккеге кірді.
Меккеліктердің кейбіреуі үйден шықпай, кейбіріде Қағбаны паналап, тағы
біреулері Әбу Сұфиянның үйіне тығылған... Көшеде жан жоқ. Тау басына қашып
шыққандар, армияны ұзақтан тамашалап тұрды.
Меккенің аяқ жағынан Халид ибн Уалид кірген. Бұл бағытта отырғандар
Исламға өлердей өш, Хүдайбия келісімін бұзып, Бекір әулетімен бірге Хұзаға
шапқыншылық жасағандар осылар еді. Әбу Сұфиянның сөзін тыңдамай,
қарсыласуға қарар берген екен. Басшылары Әбу Жәһілдіңұлы Ікриме, Үмемейеұлы
Сафуан, Ғамыр ұлы Сухейл сияқты ұшқарылар, шабуыл үшін жасырын шеп құрған,
Халидтің әскері өтебергенде оқ боратты. Мұсылмандардан екі кісі өлді. Халид
еріксіз қорғануға мәжбүр қалды. Қайтарма шабуылға төзе алмаған бұзғыншы топ
он үш өлік тастап, таралды. Ойранды бастаған Ікриме, Сафуан, Сухелдер қашып
құтылған.
Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) осы кезде Мүһәжірлерді бастап төбеден
Меккеге беттеп келе жатқан. Меккеге бейбіт-тыныштықпен кіргеніне ерекше
разы болатын. Аяқ астынан төментінен шыққан қылыш жарқылын көріп, абыржып
қалды:
-Мен бұларға шайқаспаңдар демеп пе едім?. Қасиетті қалада бір тамшы
да қан төгуге разы емес еді. Алайда, шабуылдың Құрайыш жақтан келгенін,
Халид қарумен қорғануға мәжбүр қалғанын ұғынған соң:
-Бұл бір оқыс оқиға болған екен,-деді.
Бұдан тыс ешбір қақтығыс туылмады. Армия қару-жарақсыз қалаға кірді.
Хазіретті Пайғамбар осы жерде адамзаттың ең ұлы қолбасшысы, тарихтың
ең құрметті адами сипатымен, кеше ғана жанына қастандық істеген жауларына
былай деді:
فاذهبوا فانتم الطلقا
Бүгін сіздерді айыптамаймыз! Барыңыздар, барлығыңыз боссыздар!.
Бұл сөздер тарихта ерекше қайрандықпен жазылуы тиіс. Адамдақ хұқықпен
айналысқандар бұл түйінді жан-жақтылы ойласқаны жөн.
Шөл дала арабтары Меккедегі пұттарының күйрегенін, оның түкке
жарамайтынын көргенде, оның бос қиялдағы, арзан нәрселер екенін түсінді.
Әуел бастан бері Мұсылмандыққа қарсы тұрып келген
Меккеліктер Мұсылман болған соң, оларға тәуелді болған, шөл даладағылар да
Исламды қабылдау үшін, Хазіретті Пайғамбарға (с.ғ.с) елшілер жіберіп,
тілектерін білдіре бастады. Мекке бағындырылғанға дейін бірен-саран
келгендер, одан кейін аяқ суытпай келе бастады. Қара бұлттарды ыдыратып,
рухтарды нұрландырған Ислам сәулесі, Арабстан жарты аралын бүтін шуағымен
жарқыратты. Хазіретті Пайғамбар (с.ғ.с) бір жағынан келген елшілерді
қабылдап, енді бір жақтан төңіректегі билеушілерге, Араб басшыларына хат
жазып, елшілер жолдап, Исламға шақырды. Төңірекке міндетті дін таратушылар
жолданғанда насихат берген кезде, діннің негіздері баяндалады. Әбу Мұса мен
Мұғазға берілген тәлімат Исламда дін таратушыларға берілген ғибрат сабағы.
Хазіретті Пайғамбар былай деген еді:
Жеңілдетіңдер, қиындастырмаңдар. Халыққа шүйінші беріп, қуантыңдар,
жирендірмеңдер, халыққа жәйлі мәміле жасаңдар, күш көрсетпеңдер. Өз алдына
бір дінге тәуелді болған адамдармен кездесуіңіз мүмкін. Оларды алдымен
бірлікке, Пайғамбардың жеткізгендерін қабылдауға шақырыңдар. Бұны қабыл
еткеннен кейін, күнде бес уақыт намаз оқуды түсіндіріңдер. Бұны да қабыл
көрсе, Зекет беруге ұсыныс етіңдер. Зекет олардың байларынан алынып,
кедейлеріне беріледі. Төрт Кітапқа сенгендермен кездескеніңізде, олар
сізден:
Жәннәттің кілті не? деп сұрайды.
Сіз оларға былай жауап беріңіз:
-Жәннәттің кілті Аллаһқа иман ету, шынайы ниетте болып, пайдалы және
игілікті істер істеу.
Сол дәуірде Иеменде Ислам өте оңай қанат жәйді. Исламды қылыштың
күшімен таралды деушілер, Иеменге ешбір қылыш апарылмастан, бұл діннің
қалай таралғанын ойламай ма?
Пайғамбарымыз (с.ғ.с) қоштасу құтпасында былай деген:
Ислам бұрынғы дәуірге тән Жаһилияттың ғұрып-әдеттерін аяқ асты
еттім.
Бір Арабтың басқа ұлттарға, басқалардың да Арабтарға үстемдігі
жүрмейді. Өйткені, бүтін адамзат Адам Атаның ұрпақтары, ал Адам Ата
топырақтан жаратылған....
Үстіміздегі ғасырда (ХХ ғ.) мұсылманшылық әлем бойынша ең көп, ең жылдам
таралған дін болды. Мәселен, дін зерттеуші авторлардың пікірінше ХХ-ғасырда
мұсылмандардың саны 7 есе көбейген!. АБД Президентінің зайыбы, бірінші
ханым Һиллари Родһам Клинтон (Hillary Rodham Clinton) бұл туралы былай
деген: Ислам Америкада ең жылдам өсіп келе жатқан дін. Ислам бек көп
азаматтарымыз үшін тұрақтылықтың діңгегі және жол көрсетуші [6].
ІІ – Тарау. Ислам және Бейбітшілік
2.1 Ислам қылыштың күшімен таралды ма?
Бағзібір мұсташриқтер мен олардың біздегі екінші баспа әріптестері
Ислам дінін жете зерттемей, рухын, қағидаларын жете түсінбей тұжырым жасап,
осы ұлы діннің жер-жиханға жайылуында күштеп иландыру маңызды рөл атқарды
дейді. Бұған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) кезінде және Одан кейін болған
соғыстарды мысалға келтіреді. Шынында бұл қалай болды? Деген сұрақтың
жауабын берейік:
Меккеде Ислам
Пайғамбарымыз (с.ғ.с) 610-622 ж aралығында, 12 жыл бойы хақ дінді өзінің
туған жері Меккеде уағыздап насихаттады. Оның Меккедегі дағуатын 3 сатыға
бөлуге болады:
Фәрди дағуат: жекелеген адамдарды Исламға шақыру. Осы қадамда
Расұлұллаһтың зайыбы Хадиша, немере ағасы Әбу Тәліптің ұлы Әли, қызметкері
Зәйд мұсылман болды. Бұлардан басқа Әбу Бәкір Әбу Кұһафаұлы, Осман
Ғаффанұлы, Зұбайыр Аууамұлы, Сағд Әби Уаққасұлы, Абдұррахман Ғауфұлы,
Талха Ұбайдұллаһұлы және Әбу Ұбайда әл-Жәррахұлы (Аллаһ олардан разы
болсын) сықылды Меккенің атқамінерлері, дәулетті де абыройлы адамдары
Исламды қабылдады. Бұлардың қайсысы Исламды қылыштың зорымен, Пайғамбардың
бопсалауымен, қыспақтаумен қабылдаған екен?! Бір дінде зорлық-зомбылық бар
деп айту үшін алдымен сол діннің негізіне қарау керек. Жоғарыдағы алғашқы
мұсылмандардың қандай ахуалда иман еткені белгілі. Фәрди дағуат әшкере
болмады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) дағуатын 3 жыл бойына әрбір адамға жеке-жеке
түсіндірді. Осы кезеңде иман еткендер Исламды өз қалауымен қабылдағандар.
Жақын туыстарды дағуат:
Бұл Пайғамбарымыздың дағуатының екінші сатысы.
" وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ "
(Алдымен) ен жақын туыстарыңа ескерт! [7] аяты түскен соң,
Расұлұллаһ атасы Абдулмұтталибтен тарайтын ең жақын туыстарының басын
қосып, оларды Исламға шақырды. Кейбірі иман келтірді, бірақ, немере ағасы
Әбу Ләһәб пен әйелі иман етпеді, олар керсінше хақ Елшіге ауызға алынбайтын
сөздерді айтып, жаманшылық атаулыдан қолдан келгеннің бәрін жасап бақты.
Олар туралы Құран Кәрімдегі Тәббат сүресі нәзіл болды.
Әшкере дағуат:
" فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ "
Ей Елші! Саған берілген бұйрықты ашық ұқтыр да шерік қатушылардан
бет бұр [8] аяты нәзіл болған соң Хз Мұхаммед (с.ғ.с) бай-кедей, ие-құл,
еркек-әйел демей, барша адамдарға дінді насихаттай бастады.
Бірқыдыру адамдар мұсылмандықты қабылдап, һидаятқа жетті. Алайда, Мекке
дәуірінде Нәбиіміз бен иман еткен мұсылмандар көп қыйыншылық көрді. Оларға
жасалған азаптаулар, жаншу сықылды адам төзбес қорлау тәсілдері тарих
кітаптарының барлығында да келтірілген. Мүшріктер Аммар, Біләл, Йасир, Әбу
Бәкір сықылды сахабаларды азаптап, Пайғамбарымызды да қатты жәбірледі.
Йасир мен түркі нәсілді әйелі Сұмеййе мүшриктер тарапынан аса аянышты
жағдайда өлтірілді. Олар Ислам тарихындағы тұңғыш шаһидтер болды. Сонда да
бір мұсылман мүшриктерге қол көтеріп көрген жоқ! Көз алдында тек мұсылман
болған үшін кінәланып, қорланған һәм жапа шеккен мүминдер Соғысайық! деп
келген сайын, Расұлұллаһ оларды маған соғыс бұйырылған жоқ! деп,
сабырлыққа шақырып, қайтарушы еді.
Меккеде мұсылмандар алғашқы шәһидтерін берді. Сәлім ақылмен ойлап
көретін болсақ, Мекке сықылды шағын қалада иман еткен бірнеше жүз мұсылман
оңайлықпен көтеріліс бастап, анархия жасауы әбден мүмкін еді! Егер олардың
мұндай ойы және ниеті болғанда, мұны істеу қиын емес-ті. Арабтардың көшпелі
өмірі мен рулық-тайпалық құрылымы анархия шығаруға өте ыңғайлы болатұғын.
Бірақ, Пайғамбарымыздың ондай мақсаты жоқ еді. Ол, бейбітшілік елшісі еді.
Сондықтан мұсылмандар 12 жыл бойы ең ауыр азаптарға шыдап, сабырлылық
жағынан ғаламат қиын сыннан өтті, олар Мәдинеге көшкенде психология жағынан
болсын, тәрбие жағынан болсын нәпсіні бекем ұстауға, болмашы нәрсеге
ашуланбауға, пышақ ала жүгірмеуге үйреніп, пысқан еді. Демек, Расұлұллаһтың
22 жылдық Пайғамбарлығының 12 жылы өткен Меккеде мұсылмандар жағынан
жасалған ешқандай шабуылшылық, көтеріліс, қарсылық атаулы болмаған.
Мәдина дәуірі.
Меккедегі қйынның-қиын жылдан соң Хз Мұхаммед (с.ғ.с) Мәдинеліктің
шақыруымен осы қалаға көшіп барды (622ж). Мұсылмандарды Мәдинеге
аттандырып, ақырында өзіде көшті. Мәдинеде Оның алдында 2 маңызды мәселе
бар еді; біріншіден, Мәдине мұсылман қоғамын қалыптастыру, оны көркейту,
Исламды түсіндіру; екіншіден, Мәдинедегі Ислам қоғамын жан-жақтан төну
мүмкін қауіп-қатерлерден қорғау. Хақ Елші Мәдинеге көшкенде мына аят түсті:
" أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ " الَّذِينَ
أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ
بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً
وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ"
Шынында шабуыл жасалып, зұлымдыққа ұшырағандарға, соғысу үшін рұқсат
берілді. Күдіксіз Аллаһтың, оларға жәрдем етуге, күші толық жетеді. Олар,
сондай жазықсыз: Раббымыз Аллаһ дегендіктерінен ғана жұрттарынан
шығарылғандар. Егер Аллаһ; адамдарды, бірін-бірі арқылы қорғамаса,
Манастырлар, Шіркеулер, Яһудилердің құлшылық орындары және ішінде Аллаһтың
аты көбірек зікір етілетін Мешіттер құлатылар еді. Кім Аллаһ жолына жәрдем
етсе, Аллаһ оған жәрдем етеді. Шәксіз Аллаһ, аса көруші, тым үстем [9].
Бұдан кейін мына аят нәзіл болды:
" وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبِّ
الْمُعْتَدِينَ "
Өздеріңмен соғысқандармен Аллаһ жолында соғысыңдар да шектен
шықпаңдар. Негізінен Аллаһ Тағала шектен шығушыларды жақсы көрмейді [10].
Иә, мәзкүр аяттар мұсылмандарға өздерін қорғау мақсатымен соғысқа
аттануға рұқсат еткен алғашқы аяттар. Мағналарынан көрініп тұрғандай, мұнда
өзін қорғау мен арды сақтау шарты қойылған. Бұл Исламның соғысты
ұнатпайтынын һәм тек қорғаныс үшін ижазат беретініне меңзейді.
Меккелік мүшріктердің оларды ешқашанда тыныш қоймайтұғынын білген
Пайғамбарымыз (с.ғ.с), міне, осы мәселелерді ойлаушы еді. Оның Мәдинедегі
10 жылдық пәк және ләтиф өмірінде Меккелік мүшриктер мен йаһудилердің
Исламды құрту мақсатымен жасаған шабуылдары көп болды. Мұсылмандар бұларға
тойтарыс беру (сандарының тым аздығына қарамастан) үшін соғысуға рұқсат
күтті. Ақырында, Аллаһ Тағала оларға біреу шабуыл жасаса, өздерін қорғамақ
үшін соғысуларына рұқсат етті. Бұл соғыстар (негізінен ғазуа деп аталатын
шайқастар түрінде болды) мыналар еді: Бәдір (13 Наурыз 624), Ұхұд (шәууал
айы 625), Ахзаб (23 Ақпан 627), Бәни Мұсталақ (шағбан айы 627), Хайбар,
Мұте (Қыркүйек 629), Хұнайын (630), Тайф (630) және Тебұк (630) ғазуалары.
Мекке 630 ж. Қаңтар айында азат етілді. Ибн Һишам мен Ибн Исхақтың (704-
767) еңбектерінде аталмыш ғазуаларда шәһид болған мұсылмандар мен өлген
Мұсылман дұшпандарының аты-жөні һәм саны туралы егжей-тегжейлі мәліметтер
келтірілген. Тек, Хайбар, Хұнайн және Тайф жорықтарында өлген ғайри
мұслимдердің нақты саны белгісіз. Тебүк жорығында екі жақтан да ешкім
өлмеген. Пайғамбарымыздың өмірі бойынша болған соғыстардың барлығында
мұсылмандар жағынан 139 адам, мүшриктер жағынан болса 112 адам, барлығы 251
адам өлген екен [11].
Исламның қылыштың күшімен таралғаны осы ма? Папа II Ұрбанның шармық
жорығы кезінде Құдыс қаласын жаулап алған шармықшылар Құдыс пен Омар
мешіттерінде аман тілеген (ғибадат- ханаға кірген адамдарға қылыш жұмсауға
болмайды деген оймен) 70 мың мұсылманды түгелдей қырып, йаһудилерді
синагогаларға жинап, өртеп өлтіргенін ойлағанда, Расұлұллаһтың барлық
ғазауаттарында өлгендердің саны, тіпті, салыстыруға да жатпайды.
Отарлаушылар Индонезияда, Үндістанда, Африкада, Оңтүстік және Солтүстік
Америкалар мен басқа да ірілі-ұсақты аралдарда өлтірген милиондаған
адамдарды айтып керегі жоқ. Пайғамбарымыздың ғазуаларының барлығының да
тарихын оқып, себептерін екшеп көргенде, олардың бәрінің Мәдинеде өсіп келе
жатқан Ислам қоғамын құрытпақ мақсаттағыларға қарсы өзін қорғаудан
туындаған қорғаныс тәдбірі [12] болғанын көреміз. Әсіресе 630 ж. Меккені
азат еткен Хақ Нәбидің жасаған кешірімі, адам тарихында әрқашанда
мейірімшіліктің, мархаматтылықтың үлгісі болмақ. Өзін туған жерінде
тоқтатпаған, имандалармен көп жылдар бойы соғысқан, әр-түрлі қайлы-
шайырғыны жасаған мүшриктерді кешіргені өз алдына бір төбе әңгіме, ағайын.
Жә, Пайғамбарлар тарихына қарағанда, басқа Пайғамбарлардың да
соғысқанын байқаймыз; мәселен, Мұсы Пайғамбар (ғ.с) Амалика елімен соғыспақ
болады, бірақ, Исраил ұрпақтары соғыстан қашқалақтайды. Олар Мұсаның (ғ.с)
қарғысына ұшырайды да, Тих шөлінде 40 жыл бойы қаңғырып жүреді. Осы арада
жаңа ұрпақ бой көтереді, Мұса оларды Лұт көлінің оң жағына апарады. Сонан
соң, Мұса Пайғамбар Амалик елінің басшысы Ауж Ұнқұлына қарсы соғыс ашады да
Шәрия өзенінің шығыс жағалауындағы кейбір елдерді жаулап алады [13]. Исрайл
ұрпақтарына жіберілген көп ескертушінің бірі Йұша Пайғамбар Кенен (Ханнан)
елі мен Шам шаһарын жаулап алған. Со сықылды, Дәуіт Пайғамбар да соғысқан;
ол, Құдыс қаласын жаулап алып, мемлекетінің орталығы еткен. Дәуіт Пайғамбар
бұдан басқа Халаб, Нұсайбин, Әрмәния елдерін жаулап алып, 40 жыл бойы
салтанат сүрген [14].
Ал Құран Кәрімде мына аяттар дінде зорлаудың жоқтығы нақты дәлелдейді:
" لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ "
дінде зорлық жоқ [15] -деген ақиқи сөз бар (Бақара сүресі 256
аят). Сондықтан да Ислам иман келтіру не келтірмеу ісін әр адамның өз қалау
еркі мен жек сенімімен байланыстырады:
" فَمَن شَاء فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْيَكْفُرْ "
Қалаған адам иманға келсін, қалағаны кәпір бола берсін [16].
Құран Кәрім Пайғамбарға оның (с.ғ.с) негізгі міндеті тек адамдарды Исламға
үндеу екенін, бірақ дінге үндеу күштеу еместігін түсіндірді.
" أَفَأَنتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُواْ مُؤْمِنِينَ "
Мұхаммед (с.ғ.с.) Сен адамдарды мұсылман болуға күштеп көндіремін
деп ойлайсың ба? [17].
" فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ " لَّسْتَ عَلَيْهِم بِمُصَيْطِرٍ "
(Мұхаммед (ғ.с) ал енді насихат ет; негізінен сен бір насихатшысың.
Сен (с.ғ.с.) оларды зорлаушы емессің [18].
Осы айтылғаннан Құран Кәрімнің Ислам дініне зорлықпен кіргізуге қарсы
екені айқын көрініп тұр.
Ислам мұсылмандарға дінге шақыру мен оның жолын белгілеп берген.
Құран Кәрімде көрсетілген бұл жол Исламға даналық және жылы сөзбен
үгіттеуді әрі басқа діндегілермен пікірталасты оңды тәсілмен жүргізуді
қолдай отырып, Нахыл сүресінің 125 аятында:
" ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ
هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ "
Адамдарды Раббыңның жолына даналық және көркем үгіт арқылы шақыр.
Әрі олармен көркем түрде күрес. Күдіксіз, Раббың Ол, жолынан адасқан кісіні
де жақсы біледі. Әрі Ол, тура жол тапқандарды да жақсы біледі [19] -десе,
Бақара сүресінің 83 аятында:
" وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً "
Адамдарға көркем сөз сөйлеңдер [20] -деген.
Құран Кәрімдегі жүз жирмадан астам аятта Исламға үндеуді сендіру,
қарапайым түрде үйрету, түсіндіру арқылы жүзеге асыру керектігін, одан
кейін оны қабылдау немесе қабылдамау адамның өз еркінде дегенге меңзейді.
Құран Кәрімде хүкімдер тайға таңба салғандай айқын бола тұра, енді
кейбіреулер күш жұмсап, мұны дін үшін жасадым деп діннің атын жамылған
болса, оған Ислам кінәлі емес, сол екі жүзді күнәһәрдің өзі күнәлі болады.
Исламның атын жамылып ешкім ешкімге зұлымдық жасай алмайды. Ислам дінінің
қылыштың күшімен таралмағанын ғайри мұслим авторлары да мойындайды. Олардың
бірі, белгілі Исламтанушы Томас Арнолд (Thomas Arnold) былай деп жазған:
Мұхаммедтің дағуаты, сонау Исламның алғашқы дәуірлерінде, яғни шармық
жорықтары дәуірінің өзінде дағы [21] шармықшылардың көбін өзіне тартты,
баулады. Бұл тек қарапайым хрестиандар туралы айтылған сөз емес. Керсінше,
кейбір басшылар мен қолбасылары, жеңіс хрестиандардікі болайын деп тұрған
мезетте де мұсылмандарға қосылған. Ол, сөзін жалғастыра келе
мұсылмандардың әміршісі Салахаддин әл-Аййұби (1137-1193) туралы былай
дейді:
Шынтуайттап айтатұғын болсақ, Салахаддин ахлағы (көркем мінезі) мен
қаһармандыққа толған өмірі, сол ғасырдағы христиандардың зианында сиқырлы
бір тәсір қалыптастырған. Ол тәсірдің күштілігі соншалық, христиандардан
бір атты әскер Салахаддиннің өзіне тарту күшіне беріліп, бұрыннан ұстанған
діні мен ұлтын тастап мұсылмандарға қосылған. Мысалы, Сайнт Элбанстың
Роберті (Robert of Saint Elbans) атындағы бір ағылшын атты әскер,
христиандықты тастап, Исламға қосылған. Кейініріек ол Салахаддиннің
немерелерінен біреуімен үйленген.
Демек, мұсылман елдерін шауып, халқын қырып, мешіттерін құлатып
келген шармықшылардың (1095-1396) өзі сарымайдай еріп, мұсылмандыққа
қосылған. Мұнда, керісінше, қолында қылыш ұстап келгендердің иман
келтіргені байқалады.
Африкадағы Габон мемлекетінің президенті Пиер Бернард Бонгу 1973ж.
Ислам діндегі керемет низам мен хошкөрушілікті көрген соң, мұсылмандықты
қабылдап, ресми түрде мәлімдеді. Сонда, бір елдің президенті де Исламды
қылыштың күшімен қабылдағаны ма? Қәзіргі кезде Еуропада, Америкада,
Жапонияда, Кореяда хақ дінмен қауышып жатқан ғұламалар, ойшылдар,
саясаткерлер ненің күшімен мұсылмандыққа қосылуда? Деп амалсыз сұрағымыз
келеді.
Ендігі айтылатұғын бір мәселе, қылыштың күшімен жасалған
мойындатпалар жылдам болады да әсері жылдам өшеді. Мұның тарихтағы
мысалдары жетерлік. Кеңестің қылышымен бағынған халықтардың бүгінде
еркіндікке қол жеткізіп, өз рухани және мағнауи байлықтарына қайтадан
оралуы соның нақты дәлелі. Орыс патшаларының шоқындыру қылышынан кейін неге
мұсылмандар жаппай христиан болып кеткен жоқ?
Егер мұсылмандық қылыштың күшімен таралған болса, сеніңіз құрметті
байырлар, Моғолдың ғасырлар бойы билігінде болған Үндістан құрлығында өзге
дінде бір адам да қалмас еді, Осман билігінде 5 ғасыр болған Балқан
елдерінде өзге дінде бір адам қалмас еді. Бұған әлемді билеген мұсылман
мемлекеттерінің күші жетер еді.
Тағы да, Бұлғарлар, Оғыздар мен Қарахандықтардың Исламды ерікті түрде
қабылдағанын ұлы діннің үлкен жеңісі деп бағалайды әйгілі ғалым [22].
Л.С.Васильевтің пікірінше Ислам мемлекеттілігі, мықты құрылымдық сапасы
және қарапайымдылығымен дараланады [23].
Исламның бірегей әлемдік дін болғанын көре алмаушы кейбір
күншілдердің Ислам әскермен келді, Ислам қылышпен келді, басқа діндер
бейбіт жолмен келген еді дейтіні. Олардың өздері айтқанға өздері
сенбейтінін әбден білеміз. Қанша дегенмен тарих алдымызда, шындықтар әшкере
тұрғанда олардың бұл хасатына кім сенбек? Хақ дін Исламның бейбіт
таралғанын, мұсылмандардың бағынышты халықтарға әділетті болғанын Т.
Карлайл, Гұстав ле Бон, Томас Арнолд және А. Тойнби (Arnold Toynbee, 1889-
1975) секілді ынсабын жоғалтпаған батыс авторлары да мойындаған.
Шыншыл оқымыстылар Исламның дүние жүзіндегі татулықтың,
бейбітшіліктің кепілі болғанын һәм екенін әр мұрсатта қайталап жүр. Бұрын
солардың дауысын есту мүмкіндігі болмады. Бірақ, бұл күндері, Аллаһ
Тағалаға сансыз шүкірлер болсын, еліміз тәуелсіз, дербес мемлекет болған
кез; халықаралық байланыс жасауға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz