Қазақстан Республикасындағы туризм саласы

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
Туристік бизнестің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... .. 5
Туристік рекреациялық ресурстар ... ... ... ... ... ... ... 7
Туризм инфрақұрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫН ДАМЫТУҒА АРНАЛҒАН ШАРАЛАРЫ
2.1 Қазақстан Республикасындағы туризм
саласын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Қазақстанның шет елдермен туристік
қарым.қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.3 Қазақстандағы туризм дамуының
негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19

3 АСТАНА ҚАЛАСЫ . ТУРИСТІК ОРТАЛЫҚ РЕТІНДЕ
3.1 Бас қаланың құрылу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... .. 22
3.2 Астана қаласының туристік статистика басқармасы ... 25
3.3 Астана қаласының негізгі туристік обьектілеріне
жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 30

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42

"Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі дамуына айқынды бағдар берілгені мәлім. Осы орайда ел экономикасында өсіп-өркендеуіне айтарлықтай үлес қосатын бір сала туризм екеніне бүгінде көз жеткендей. Саяхатшылық-адамның танымдық көкжиегін қеңейтетін, қазіргі замандағы ғаламат мүмкіншілігі бар, пайдасы шаш етектен келетін, біз әлі толық игере алмаған саланың бірі екендігі баршамызға белгілі. Бүгінгі туризм, яғни саяхатшылық-бұл мемлекет пен қоғамның экономикалық әлеуметтік дамуының, тұлғаның жан-жақты қалыптасуының маңызды факторы. Сондықтан туристік қызмет көрсету рыногында мүдделі министірліктер мен ведомстволардың, уәкілетті органдардың, туристік компаниялардың, фирмалардың және жеке кәсіпкерлердің күш мүмкіншіліктерін жүмылдыруға, біріктіруге ықпал жасау - Қазақстан Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігі жұмысының күн тәртібінен берік орын алған. Туризм әлемдік экономикада басты рөлдің бірін атқарады. Дүниежүзілік Туристік Ұйымның ДТҰ деректері бойынша ол әлемдегі жалпы ұлттық өнімнің оннан бір бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 пайыздан астамын, әлемдік өндірістің әрбір 9-шы жұмыс орнын қамтамасыз етеді. Туризмнің қазіргі индустриясы табысы жоғары және серпінді дамып келе жатқан қызмет көрсетулердің халықаралық сауда сегменттерінің бірі болып табылады. 1999 жылы халықаралық туризмнің үлесі экспортқа шығарылатын дүниежүзілік табыстың 8 пайызын, қызмет көрсету секторы экспортының 37 пайызын құрады. Туризмнен түскен табыс мұнай, өнімдері және автомобиль экспорты табысынан кейін тұрақты 3-ші орында келеді мұндай оң үрдіс жаңа мың жылдықтың бас кезінде де ұсақталады деп күтілуде. Әлемдік туристік рыноктың дәстүрлі аудандары өзінің рекреациялық сыйымдылығының шегіне іс жүзінде жеткендіктен, туризмнің өсуі туристер баратын жаңа аумақтар есебіне басым дамитын болады. Осыған байланысты, Қазақстанның әлемдік туристік рынокта өзінің лайықты орнын табуға бірегей мүмкіндігі бар.
Курстың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы туризм саласын дамыту міндеттерін талдау. Міндеті - Қазақстан Республикасындағы туризм саласының қазіргі жағдайын, дамытуға арналған үкімет шараларын және мәселелері мен болашағын көрсету. Өзектілігі – туризмді дамытуды тежейтін факторларды шешу жорлдарын қарастыру.
Қазіргі туризм еңбекшілердің жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына шығуымен байланысты болды, мүның өзі адамның демалуға және бос уақытын өткізуге негізгі құқығын тану болып табылады. Ол жеке адамды, адамдар және халықтар арасындағы өзара түсіністікті дамытудың факторына айналды. Дүниежүзілік туристік ұйым ДТҰ сарапшыларының берген бағасына қарағанда, белсенді бет-бейнені айқындау саясатын жүргізу - жылына орта есеппен 2,5 процентке келу туризмін көбейтуге мүмкіндік береді. Бұл халықты жұмыспен қамтуға, бюджетті толықтыруға, шағын бизнесті дамытуға және туристік инфрақұрылымды құруға игі ықпал жасайды. Осындай үрдісті басшылыққа алып, көптеген мемелекеттер, оның ішінде жоғары дамыған туристік (индустриясы бар, сондай ақ ТМД-ға қатысушы елдердің бір қатары) бет бейне қалыптастыру саясатын жүргізуге қарқынмен кірісті. Мәселен, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан және Туркіменстан жыл сайын әлемнің жетекші туристік көрмелеріне қатысып келеді.

1. Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения: Учеб. Пособие.-М.: ИВЦ Маркетинг, 1996 ж.228-233 бет.
2. Байгісиев М. Халықаралық экономикалық қатынастар: Оқу құралы -Алматы: Санат, 1998 ж.-Б.192
3. Бабин Э.П. Основы внешнеэкономической политики.-Учеб. Пособие.-М: ОАО Экономика, АОЗТ МИКО, 1997 ж.12-55 бет.
4. www.ecotourism.kz
5. Буглай В.Б., Ливенцев Н.Н. Международные экономические отношения -Учеб. Пособие.-М: Финансы и статистика, 1996 ж. 25-40 бет.
6. Доғалова Г.Н. Халықаралық экономика : Оқу құралы - Алматы: Экономика, 2000 ж.- Б. 242
7. info@alinur.kz -сайт.
8. Друкер, Питер Ф. Нарық: топжарып, алға шығу: Практика мен принциптер. / Орыс тілінен аударғандар Р.Шаймерденов, Н. Бөлекбаев.-Алматы: Білім, 1994ж.–Б.320
9. Кекенова А.Т. Сыртқы қарыз мәселелері және дамушы елдерде сыртқы қарызды басқару бойынша ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертациялық авторефераты.
10. www.showarticle.kz -сайт.
11. Кешенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары: Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 2000 ж.-Б.328
12. Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы
13. Үкіметінің Актілер жинағы.-2000 ж.- №12.-38-396 бет.
14. Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы-журнал.
15. Үкіметінің Актілер жинағы,- 2001 ж.-№3.- 10-33
16. comm@unwto.org - http://www.unwto.org/index.php- сайт.
17. Нормативтік құқықтық актілер бюллетені 2000 ж, 2-бөлім.
18. www.parlam.kz -сайт.
19. Азар В.И.,Туманов С.Ю. Экономика туристского рынка. М.,1998 ж 66-74 бет.
20. Алрисаков М.Б.Введение в туризм 1999 ж.125-215
21. www.astanastat.kz
22. Азар В.И. «Экономика и организация туризма».,1972 ж.32-45 бет.
23. www.weekend.kz
24. “Егемен Қазақстан” Республикалық газеті ААҚ, 2006 ж.
25. Гуляев В.Г. «Туристские перевозки».,1998ж.12-225 бет.
26. Дурович А.П.,Копанев А.С Маркетинг в туризме: Учебное пособие Минск:1998ж.100-121 бет.
27. www.astanastat.kz “Астана қаласының статистика басқармасы ”
28. Долматов Г.М.ТТравовые основы туристского бизнеса:Учебное пособие М.;1997ж.87-124 бет.
29. Ердавлетов С.Р. Теография туризма:история,теория,практика А.;2000ж.12-214 бет.
30. http://www.astana.ru
31. www.zapoved.ru - сайт.
32. Исмаев Д.К. Основы стратегии и планирования маркетинга в иностранном туризме'-'Высшая школа по туризму и гостиночному хозяйству М.; 1994ж.35-79 бет.
33. www. SHEZHIRE.net
34. В Центральной Азии прошла выставка новинок гостиничного и ресторанного бизнесе –журнал.

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3

.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

1. Туристік бизнестің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... .. 5
2. Туристік рекреациялық ресурстар ... ... ... ... ... ... ... 7
3. Туризм инфрақұрылымы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
11

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫН ДАМЫТУҒА АРНАЛҒАН
ШАРАЛАРЫ
2.1 Қазақстан Республикасындағы туризм
саласын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Қазақстанның шет елдермен туристік
қарым-
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.3 Қазақстандағы туризм дамуының
негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 19

2. АСТАНА ҚАЛАСЫ – ТУРИСТІК ОРТАЛЫҚ РЕТІНДЕ
1. Бас қаланың құрылу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... .. 22
3.2 Астана қаласының туристік статистика басқармасы ... 25

3.3 Астана қаласының негізгі туристік обьектілеріне

жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
30

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40

ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 42

КІРІСПЕ

"Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі
дамуына айқынды бағдар берілгені мәлім. Осы орайда ел экономикасында өсіп-
өркендеуіне айтарлықтай үлес қосатын бір сала туризм екеніне бүгінде көз
жеткендей. Саяхатшылық-адамның танымдық көкжиегін қеңейтетін, қазіргі
замандағы ғаламат мүмкіншілігі бар, пайдасы шаш етектен келетін, біз әлі
толық игере алмаған саланың бірі екендігі баршамызға белгілі. Бүгінгі
туризм, яғни саяхатшылық-бұл мемлекет пен қоғамның экономикалық әлеуметтік
дамуының, тұлғаның жан-жақты қалыптасуының маңызды факторы. Сондықтан
туристік қызмет көрсету рыногында мүдделі министірліктер мен
ведомстволардың, уәкілетті органдардың, туристік компаниялардың,
фирмалардың және жеке кәсіпкерлердің күш мүмкіншіліктерін жүмылдыруға,
біріктіруге ықпал жасау - Қазақстан Республикасының Туризм және спорт
жөніндегі агенттігі жұмысының күн тәртібінен берік орын алған. Туризм
әлемдік экономикада басты рөлдің бірін атқарады. Дүниежүзілік Туристік
Ұйымның ДТҰ деректері бойынша ол әлемдегі жалпы ұлттық өнімнің оннан бір
бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 пайыздан астамын, әлемдік өндірістің
әрбір 9-шы жұмыс орнын қамтамасыз етеді. Туризмнің қазіргі индустриясы
табысы жоғары және серпінді дамып келе жатқан қызмет көрсетулердің
халықаралық сауда сегменттерінің бірі болып табылады. 1999 жылы халықаралық
туризмнің үлесі экспортқа шығарылатын дүниежүзілік табыстың 8 пайызын,
қызмет көрсету секторы экспортының 37 пайызын құрады. Туризмнен түскен
табыс мұнай, өнімдері және автомобиль экспорты табысынан кейін тұрақты 3-ші
орында келеді мұндай оң үрдіс жаңа мың жылдықтың бас кезінде де ұсақталады
деп күтілуде. Әлемдік туристік рыноктың дәстүрлі аудандары өзінің
рекреациялық сыйымдылығының шегіне іс жүзінде жеткендіктен, туризмнің өсуі
туристер баратын жаңа аумақтар есебіне басым дамитын болады. Осыған
байланысты, Қазақстанның әлемдік туристік рынокта өзінің лайықты орнын
табуға бірегей мүмкіндігі бар.
Курстың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы туризм саласын дамыту
міндеттерін талдау. Міндеті - Қазақстан Республикасындағы туризм саласының
қазіргі жағдайын, дамытуға арналған үкімет шараларын және мәселелері мен
болашағын көрсету. Өзектілігі – туризмді дамытуды тежейтін факторларды шешу
жорлдарын қарастыру.
Қазіргі туризм еңбекшілердің жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына
шығуымен байланысты болды, мүның өзі адамның демалуға және бос уақытын
өткізуге негізгі құқығын тану болып табылады. Ол жеке адамды, адамдар және
халықтар арасындағы өзара түсіністікті дамытудың факторына айналды.
Дүниежүзілік туристік ұйым ДТҰ сарапшыларының берген бағасына қарағанда,
белсенді бет-бейнені айқындау саясатын жүргізу - жылына орта есеппен 2,5
процентке келу туризмін көбейтуге мүмкіндік береді. Бұл халықты жұмыспен
қамтуға, бюджетті толықтыруға, шағын бизнесті дамытуға және туристік
инфрақұрылымды құруға игі ықпал жасайды. Осындай үрдісті басшылыққа алып,
көптеген мемелекеттер, оның ішінде жоғары дамыған туристік (индустриясы
бар, сондай ақ ТМД-ға қатысушы елдердің бір қатары) бет бейне қалыптастыру
саясатын жүргізуге қарқынмен кірісті. Мәселен, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан
және Туркіменстан жыл сайын әлемнің жетекші туристік көрмелеріне қатысып
келеді.
Қазіргі туризм - бұл әлемдік экономиканың қүлдырауды білмейтін саласы.
Мамандардың есебі бойынша, орташа есеппен, бір шетелдік туристің беретін
табысын алу үшін оған бара бар, шамамен 9 тонна тас көмір немесе 15 тонна
мұнай немесе 2 тонна жоғары сортты бидайды әлемдік рынокқа шығару керек.
Бұл ретте, шикізат сату елдің энергия көздерін азайтады, ал туристік
өндіріс таусылмайтын ресурстармен жұмыс істейді. Шетелдік экономистердің
есебі бойынша, 100 мың турист қалада орташа есеппен екі сағат болған кезде
кемінде 350 мың доллар немесе адам басына бір сағатта 17,5 доллар жұмсайды.
Сөйтіп, шикізат сату өзіндік экономикалық тығырыққа тірелу болса, ал
туризмді дамыту — ұзақ мерзімді, экономикалық тиімді болашақ.
Туризмді дамытудың мақсаты Астана қаласының тартымды туристік бет-
бейнесін, елорданың бәсекеге қабілетті туристік-рекреациялық саласын
қалыптастыру болып табылады. 2000 жылдан 2005 жылдар кезеңінде Астана
қаласына келу туризмінің көрсеткіштері 14,1-ден 31,9 мың адамға дейін, шығу
туризмі – 6,9-дан 31,8 мың адамға дейін, ішкі туризм – 71,2-ден 187,7 мың
адамға өсті. Туристік фирмалардың саны 2000 – 2005 жылдар бойы – 7-ден 54-
ке дейін ұлғайды. Сонымен бірге басқа өңірлерден туристік фирмалардың 9
филиалы мен өкілдігі жұмыс істейді. Ұсынылған жұмыстар мен туристік
қызметтердің көлемі 2000 жылы 1,9 млрд. теңгеден 2005 жылы 4,5 млрд.
теңгеге ұлғайды. 2005 жылы туристік ұйымдардың қызметінен алынған кірістер
1,7 млрд. теңгені құрады. Астананың гүлденуі – Қазақстанның гүлденуі атты
мемлекеттік бағдарламаның қолданыстағы кезеңінде қонақүйлер саны 28-ден 63-
ке дейін ұлғайды. Олардың 80%-дан астамын қосымша демалыс орындары мен
сервис және тамақтандыру объектілері (мейрамханалар, дәмханалар) қамтиды.
Астананың қонақүй кешенінің бір мезгілде 2,5 мың адамға дейін қабылдауға
мүмкіндігі бар. Астана қаласында бос уақыт өткізетін, демалатын және
туристер баратын объектілердің желісі кеңеюде.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫНЫ
ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

1. Туристік бизнестің жалпы сипаты

Қазақстанның тартымды туристік имиджін қалыптастыру Министрлік
Қазақстанның әлемдік туристік нарықтағы тартымды туристік имиджін
қалыптастыру мақсатында Қазақстанның туристік әлеуетін ілгерілетуге
бағытталған бағдарлама әзірледі.
Бағдарлама халықаралық туристік форумдарға қатысуды, көрмелер,
жәрмеңкелер өткізуді, CNN, BBC және EuroNews сияқты әлемнің жетекші
телеарналарында жарнамалық бейнероликтер көрсетуді, сондай-ақ шетелдік БАҚ
өкілдері үшін ақпараттық турлар өткізуді және жарнамалық-ақпараттық өнім
шығаруды көздейді. Мемлекеттің имиджін арттыруда Қазақстанды 2007 жылы
Дүниежүзілік Туристік Ұйымның (ДТҰ) Атқарушылық Кеңесіне шығару және 2009
жылы ДТҰ-ның кезекті Бас Ассамблеясын Астана қаласында өткізу маңызды рөл
атқарады.
Өткен жылдардағы туризм саласындағы негізгі көрсеткіштер:
- Сырттан келушілер туризмі 8%-ға өсіп, 4 млн. 706 мың адамды құрады;
- Ішкі туризм 7 %-ға өсіп, 3 млн. 495 мың адамды құрады;
- Шығу туризмі 23%-ға өсіп, 3 млн. 687 мың адамды құрады.
Жұмыс істеп тұрған туристік фирмалардың ең көбі Алматы қаласында
(553), Қарағанды облысында (56), Астана қаласында (48) және Шығыс Қазақстан
облысында (42) орналасқан. Бұл облыстардың кәсіпорындары барлық туристер
мен экскурсанттардың 86 пайызына қызмет көрсетті.
Ірі кәсіпорындар санының үлесі артқанымен де, олардың қызмет көрсеткен
туристер саны азайып келеді.
Ірі фирмалардың есептік жылдағы негізгі атқарған қызметі- алыс және
таяу шетелдерге шығу визасын дайындау болды.
Қазақстан Республикасының туристік фирмалар мен агенттіктер қызметінен
түскен табысы 2000 жылы 1340,3 млн.теңгені және 277000 АҚШ долларын құрады,
бұл өткен жылдың сәйкес кезеңі мен салыстырғанда сәйкесінше 1,4 және 2,9
есеге аз.
Қазақстандағы туристік фирмалардың өндірілге өнім көлемі 2006 жылы
5330,4 млн теңгеі құрады. Ал, түске табыс көлемі 7097,5 млн теңге, шығы
5327,3 млн теңге. 2004 жылмен салыстыратын болсақ табыс көзі екі еседей
артқан [Кесте 1].
Туристік фирмалар қызметкерлерінің орташа айлық атаулы жалақысы 2004
ж - 17533 млн. теңге; 2005 ж – 22418 млн. теңге; 2006 ж – 27649 млн.
теңге.
Туристік фирмалардағы қызметкерлер саны 2004 ж- 3 мың; 2005 ж –3,1
мың; 2006 ж – 3,3 мың.

Кесте 1.-Туристік фирмалардың өндірістік – қаржы қызметі ( млн.теңге) [3].

2004 ж 2005 ж 2006 ж
Өндірілген өнім көлемі 3204 5028 5330,4
Өнімді өткізуден түскен табыс 4427,8 6307,9 7097,5
Шығыстар: 4159,1 5999,9 5327,3
Салықтар мен басқа да төлемдер 170,4 656,4 823,6

Қазіргі таңда жақсы қарқынмен жұмыс істейтін туристік фирмалар сипаты:
“Гулнар тур” – 1997 ж ашылған. Бірінші күндері фирма шоп-туризммен
айналысты. Ал, қазіргі таңда Турция, Кипр, Египет, БАЭ, Таиланд, Малайзия
мемлекеттеріне чартерлік рейстті ұйымдастырады. Компания арқылы тез арада
қонақ үйлердегі нөмерлерді, билеттерді брондауға болады.
“Дафне тур” – 29.03.2004 ж ашылды, 206 ж IATA және KITF
көрмелеріне қосылды. Танымдық, тарихи, білім бері, көңіл көтері,
экскурсиялық және т.б. мақсаттағы турларды ұйымдастырады. Сонымен
қатар,“NUKA TRAVEL” туристік фирмасы “COMPLETE SERVICE” халықаралық
туристік компаниясы, “Робинзон” туристік агентствосы, “SILK ROAD KAZAKHSTAN
+” туристік агентствосы , “Саят” туристік фирмасы
“SKY EAGLE” жалпы туристік серіктестік фирмасы және т.б. жұмыс істейді.
Қазақстандағы туризмнің дамуының ұйымдылығы:
1. Географиялық жағынан оңтайлы орналасқан (Азияның негізгі
рыноктарына басқалардан гөрі жақындығы)
2. Жерінің кеңдігі және ландшафтардың алуан түрлігі
3. Мәдени – тарихи мұраға байлығы, оған Ұлы Жібек жолын да қосу керек
4. дәстүрлердің біршама сақталғандығы
5. Жарқын қонақжайлылық
6. Ас – ауқаттық түрлігі
7. Базалық инфрақұрылым
8. Еңбек ресурстарының салыстырмалы түрде арзандығы.
Орындалуға тиіс міндеттер:
1. Туризмнің басымдығын мойындау
2. Ведомство оралық үйлестіру
3. Қауіпсіздікті тоқтату
4. Инфрақұрылым мен транспорттың байланыстарын дамыту
5. Қағазбастылықты азайту
6. Имидж бен маркетинг
7. Әлемдік рынокқа қажетті өнімдер мен қызметтер
8. Жаңа технология, оның ішінде интернетте
9. Бәсекелемтерден үйрену керек.

1.2 Туристік рекреациялық ресурстар

Оңтүстік Қазақстан облысы
Көлсай көлдері – Алматы облысы, Райымбек ауданы, Күнгей алатауында
жатыр.Құрметі және саты асуларынан бастау алатын кішігірім өзен суынан
пайда болған үш көл. Жоғары Көлсай теңіз деңгейінен 3000 м, орта Көлсай
(Қайыңды) 2600м, Төменгі Көлсай 2130 м биіктікте орналасқан. Төменгі
Көлсайдың су айдыны басқаларынан үлкен. Табиғаты әсем тау шатқалында
орналасқан. Көлдердің төңірегін шырша, қарағай, қайың т.б. тау ағаштары
өоршап жатыр.
Әнші құм - Үлкен Қалқан және Кіші Қалқан тауларының етегінда жатыр.
Құмды төбе. Биіктігі 150 м, ұзындығы 8 км, ені 3 км. Қалқан тауларынан
соғатын жел үнемі бағытын өзгертіп тұратындықтан құм түйіршіктері
електеніп, бірегей құм қоспасынан тұратын төбеге айналды. Құм суынып, жел
әсерінен қозғалысқа келген кезде одан кәдімгі сырнайдан шыққан таза ән
ырғағына ұқсас үн естуге болады. Қатты жел кезінде ұшақ дыбысын естуге
болады. Алтын емел ұлттық саябағының құрамында
Тамшыбұлақ - Алматы облысы, Ақсу ауданы, Қапал аулында орналасқан.
Шипалы су көзі. Бұлақ туралы алғашқы деректерді Ш.Уәлиханов 1859-65 жылдары
жазған. Бұлақ суы көне заманнан бері көз, асқазан, сүйек, сүйек, буын,
жүйке және т.б. ауруларға ем. Жылдың төрт мезгілінде бұлақ көзінен су
тамшылап тұрады.
Айша Бибі кесенесі - Жамбыл облысы, Байзақ ауданы, Тараз қалсында
жатыр. Қарахан ханның жары Айша бибіге арналып салынған кесене. Пішіні
шаршыланып біткен, ауданы 7,6-7,6 м, бұрыштары баған тіреу арқылы
көтерілген. Кесене ортасында құлпытас орналасқан. Батыс қабырғасы оюлы
ұсақ плиткалармен қапталған, қаьырға ортасында сүйір аркалы текше жасалған.
Текше беттерінің қабырғаға ұласар тұсы шағын бағаналармен сәнделген. Ұсақ
плиткалардың шырмауық өрнегіне алпыс түрлі әшекей қолданылған.
Арыстан Баб кесенесі - Һижра бойынша 1327 жылы, XX ғасыр басында
реконструкцияланды. Қожа Ахмет Яссауидің он екі ғасырда өмір сүрген діндар
ұстазы Арыстан Бабаға арналып Әмір Темір салдырған мазары. Дәлізхана,
мешіт, құжырахана, азан шақыратын мұнара сияқты бөлмелерден тұрады. Ауданы
35*12 м, биіктігі 12 м. Бұрын Меккеге қараған есігі Түркістанға, Әзірет
Сұлтанға бағытталып, солтүстік жағы мешіт есебінде қайта жөнделді. Дәліз
қақпа маңдайшасында мәрмәр тақта қаланып, бетіне соғ,ы құрылыс жүрген уақыт
жазылған. Мемлекет қоғауындағы мемлекет.
Алтынемел ұлттық табиғи саябағы - Алматы облысы, Кербұлақ ауданы, Іле
өзенінің солтүстігінде орналасқан. 1996 жыл ауданы 460 мыңга.
Арxеологиялық ескерткіштер мен ежелгі таңбаларға, суреттерге бай.
Ш.Уәлиханов мемориалдық мұражайы бар. Өсімдіктің 1800 , құстардың 15түрі
бар. Шолақ, Дегерес, Матай, Алтынемел, Үлкен және Кіші Қалқан, Ақтау
таулары, Әншә құм бар.
Ақсу Жабағылы қорығы – 1926 жылы ОҚО мен Жамбыл облысы шекарасында
ашылды. Ауданы 3072 га. Өсімдіктің 520 түрі, сүтқоректінің 42 түрі,
құстардығ 238түрі, баурымен жорғалаушылардың 9 түрі кездеседі. 1952 Жылы
бірнеше марал түрін шығарды. ЮНЕСКО қорғауындағы қорық.

Шығыс Қазақстан экономикалық аудан

Рахман қайнары- Қатонқарағай ауданында, Оңтүстік Алтай, Арасан көлі
жағасында орналасқан. Шипалы жылы су көзі. Теңіз деңгейінен 1750 м
биіктікте орналасқан. Су граниттегі терең тектоникалық жарықтан шығады.
Температурасы 35-42. 1925-36 жылдары курорт болған, 1960 жылы қайта
ашылды. Бұлақ көмір қышқылын, родон молдығында. Суы тұщы, минералды
200мгл, құрамында гидрокарбонаттар, натрий, кальций т.б. элементтер бар.
Суы асқазан, ревматизм, гинеколог, жүйке жүйесі, тыныс жолдары және т.б.
әртүрлі улану мен жараларға емдейді.
Батыс Алтай қорығы - 1992 ж Батыс Алтай тау жотасында ашылды. Б.
Алтайдың таулы орманды, альпі, субальпілік шалғындардың табиғат байлықтарын
қорғау мақсатында құрылған. Ауданы 56 мың га. Ақ Оба, Қара Оба, Үлкен
Тұрғысын өзендері ағып өтеді. Өсімдіктің 288 түрі бар, оның ішінде алын
тамыр, марал тамыр сынды дәрілік шөптер бар. Балықтан таймен өсіріледі.
Құстың 127 түрі, сүтқоректілердің 52 түрі бар. Жануарлары Қызыл Кітапқа
енгізілген.
Алакөл мемлекеттік ұлттық табиғи қорығы - 21041998 ШҚО мен Алматы
облысы шекарасында ашылды. Ауданы 20700 га. Екі аймақтан тұрады: Тентек
өзені және Алакөл.
Балтабек қажы кесенесі - XX ғасыр басы. Таскескен аулынан оңтүстік
батыста 33 км қашықтықта Ай өзенінің оң жағалауында Балтабек қажы елге
белгілі бай адам болған. Кеңес Үкіметі органдарымен 1920 жылы атылған.
Кесене шикі кірпіштен салынған. Диаметрі 9,30 м, биіктігі 16,1 м, бір
бөлмелі, күмбезі алты қатар ағаш таяқшалармен өрілген.
Алтайдың алтын адамы - Б.з.б. 5-4 ғасыр. Сақ дәуірінің ескерткіші
1997 жылы Алтай өңірінің Локоть ауданының территориясынан Ресей ҒА
қызметкері П.Шульга тапты деген дерек бар. Есіктен табылған алтын адамға
ұқсас, киімі алтын тоғаларға толы. Алтын әшекей бұйымдар саны 1800 астам,
салмағы 1 кг.
Батыс Қазақстан экономикалық аудан
Жем - Сағыз ескерткіші - Ерғали кесенесі 1874 ж БҚО алты бұрышты, ай
күмбезі конус тәріздес. Кіре берісі оңтүстікке бағытталған, Арқа пішімінде
салынған. Айқын геометриялық формалары, дәо түзелер.
Бейсенбай қорымы - 19 ғ аяғы Маңғыстау обл, форт-Шевченко қаласынан 25
км жерде орналасқан. Қазақстан қалпына келтіру және жобалау мекемесінің
экспедициясы зерттеген. Ірі құрылыстар мен шағын белгітастардан тұрады.
Бұрыштары биіктеліп қаланған, ақ түсті өрнектермен безендірілген.
Бекет - Ата ескерткіштері - 19 ғ Маңғыстау облысы Маңғыстау,
Жем,Үстірт бойларындағы Бекет ата есімімен байланысты жер асты
ғимараттарының ортақ атауы. Эверсман және Дюгамель ғалымдар мәліметтерді
жинаған. Бұндай ескерткіштер 4 жерде салынған.
Алып ана қорымы - 19 ғ 2 жарт Ақтөбе және Атырау шекарасы Бұл жәерде
алып батыр әйел жерленген. Сәулет өнер ескерткіші. Сәулет күйдірілген
кірпіштен тұрғызылған және әртүлі қалыптағы құлпытастар кездеседі. Онда
әйелдің бұйымдары мен киімдері бейнелеген.
Үстірт қорығы - 1984 ж 12 маусым Батыс қ-да,Маңғыстау обл, Ералиев
ауданы Мемлекеттік қорық. Абсолюттік биіктігі 50-300м. Ескерткіштер саны
көп, өсімдіктің 600 түрі бар. Гепарт, бауырмен жорғалаушы, құстар және т.б.
қызыл кітапқа енгізілген. Кирасанов мемлекеттік қорықша Жайық өзенінің
аңғарында. Мемлекеттік қорықша, ағаштары- ақ терек, емен. 160-
сүтқоректілер, 60-құс, 5- қосмекенділер, 6- бауырмен жорғалаушылар.
Қонақүйлер - “Виктория” отелі - Ақтау қаласында орналасқан. Жағажайға
жақын орналасқан. 5 қабатты үй, 17 орыны бар. Бағасы 60-100 дол құрайды.
Жыл бойы жұмыс істейді. 1-3 орындық бөлмелерден тұрады. Теледидар, телефон
, балкон және т.б. бар. “Рахат “ қонақ үйі Ақтау қаласында “манила” деп
аталатын жағажай маңына жақын орналасқан. “Скорпион” деген спорттық кешені
бар. 3 қабатты ғимарат. 30-орны бар, 3-ші қабатында мейрамхана орналасқан.
Жыл бойы жұмыс істейді.Бағасы 40-80 дол. “Марко-Поло” қонақ үйі Орал
қаласы. 4 жұлдызды қү. Бағасы 90-160 дол. Қала орталығында орналасқан.
Континентальдық тамақтандыру қызметі жүргізіледі. “Ақ-Жайық” қонақ үйі
Атырау қаласы. 3-жұлдызды. Бағасы 30-80 евроға дейін. Қала орталығында
орналасқан. Казино, сауна, бильярд орындары бар. “Альбион” қонақ үйі
Ақтөбе қаласы. Қала оралығынан 5 км , аэропорттан 7 км алыс жатыр.
Спорттық алаң, казино, фитнес, сауна мейрамхана және т.б. бар. Бағасы 180-
270 евро. Жыл бойы жұмыс істейді.
Солтүстік Қазақстан экономикалық аудан
Наурызым мемлекеттік қорығы - Қостанай облысы Көлемі 88 мың га.
Ақсуат, Шошқалы,Сарымойын т.б. көлдері бар. Көлдері аса терең емес,
жағалауларында қуалап қамыс өскен. Суы ащы, кейде тұщы соған байланысты
жануарлар мен өсімдіктер түрлері кейде көп, кейде аз болады. Өсімдіктің
700 түрі бар. Жануарлары, қасқыр, түлкі, қарсақ; құстары дуадақ, бозторғай.
Өзен мен көлде аққу, үйрек, қарашақаз қаптап жүреді. Наурызым арнайы
жасалған табиғи музей деседе болады.
Қорғалжын қорығы - 1958 ж Ақмола облысы. Қорықты дала зонасы
ландшафты табиғи күйінде сақтаған. Көлемі 237 мың га. Ақмола, Қарағанды
облыстарының аумағына кіреді. Қорықта ағаш жоқ. Теңіз көлінде қоқиқаз
мекендейді. Суы тұщы, жағалауында қалын қамыс өскен. Қорықтың қорында
өсімдіктін 240 түрі бар. Қорықты су құстары өте көп. Аққу, қара ала қаз,
сара ала қаз, қоңыр үйрек. Құстардың 12 түрі “Қызыл кітабқа” енгізілген.
ЮНЕСКО-ның тізіміне кірген қорық.
Баянауыл ұлттық табиғи саябағы - 1985 ж Павлодар обл Баянауыл
ауданында Тұңғыш ұлттық саябағы. Аумағы 50 мың га. 1994 ж “Қызылтау”
зоологиялық қорықшасы қосылды. Тау етегінде көптеген бұлақтар мен су
көздері бар. 20-дан астам археологиялық ескерткіштер, қорғандар, тастағы
жазулар мен бейнелер, үңгірлер бар. Өсімдіктің 400 түрі “қарағай, қайың,
қандыағаш); сүтқоректілердің 40-тан астамы (арқар, қасқыр, түлкі, елік т.б.
)
“Түркістан” қонақ үйі - Астана қаласы қонақ үй категориясы 3
жұлдызды. Әр түрлі категориядағы номерлер түрі бар: стандартты бөлме,
стандартты люкс, екі бөлмелі люкс, люкс. Бір күндік нөмір бағасы 80-160
дол. Қонақ үй құрамында мейрамхана, кафе-бар, спорттық кешен, сауна, көңіл
көтеру орталығы және т.б. бар. Әр бөлмеде міндетті түрде, теледидар,
телефон, душ, минихолодильник және т.б.
Астана-Бәйтерек - 2003 ж Астана қаласы. Архитекторы Т.Рүстембеков.
Монумент мұнарасы – ағаштың үстінде Қыран құс ұясының ішінде болашақ ұрпақ
бейнесін береді. Ол қазақ елінің тәуелсіздігін бейнелейді.
Орталық Қазақстан экономикалық аудан
Сарыарқа - Көп бөлігі орталық қазақстан облысына кіреді. Сарыарқа
солтүстігінде Батыс Сібір жазығынан басталып, оңтүстікке Балқаш көліне
дейінгі аралықты алып жатыр. Теңіз деңгейінен биіктіг 250-400 м.
Солтүстіктен оңтүстікке батысында 900 км, шығысында 400 м. Жер бедері
алуан түрлі. “Қазақстанның ұсақ шоқысы” деп атайды(Ұлытау, Құмтас,
Баянауыл, Қарқаралы, Шыңғыстау, Көкшетау). Үлкен-кішілі көптеген үңгірлер
бар. Климаты қатаң континентті. Өсімдіктері-бетеге, селеу, қайын ағашы.
Жануарлары- бөкен, сарышұнақ, қасқыр, түлкі, бқғы, елік.
Бектауата үңгірі - Бектауата тауының оңт-батысында Жалпы ұзындығы 45
–48 м. Үңгірдің ауызы тау етегінен 80-100 м биіктікте орналасқан. Кірер
беріс жерінің ұзындығы 3 м, ені 1,5 м. Суы мөлдір, өте салқын, түбі лай.
Ауруы бар адамдар, бала көтермейтін әйелдер емделуге осында келіп, түнеген.
Қазіргі таңда туристер үшін қызықты аймақ болып саналады.
Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі - “Қарқаралы” деп аталу
себебі, қыздың бас киімі қарқары болған. Ең биік шыңы “Комсомол”-1400м.
Бұл жер өзінің тамаша табиғатымен, өсімдіктер түрлілігімен, жануарлар
әлемімен туристерді қызықтырады.
Ақбауыр үңгірі - Ақбауыр тауының етегінде 1970-90 ж зерттелген. Үңгір
қабырғаларында қызыл күрең охрамен суреттер салынған. Төбесі қуыс, іші
конус тәріздес. Кіре беріс жеріндегі суреттерге адамдар табынатын болған,
киелі орын деп таныған. Наурыз ай ссайын құрбандылық шалып, рәсімдер
өткізілген.
Ақсу-Аюлы қорымы - 1952 ж Қарағанды облысы. 40-тан астам қоршау мен
қоршаулы оба сақталынған. Марғұлан археологы экспедиция жүргізген. Қазбалар
ішінен 3 бүтін, 11 сынық саздан жасалынған ыдыстар табылған. Қабірлердің
бәрі өрнектелген, тек балалар қабірі әшекейленбеген.
Қонақүйлер - “Достар-Әлем” қонақ үйі - Қарағанды облысындағы қонақ үй
4 жұлдызды, 40 нөмірден тұрады. Құрамында, мейрамхана, фитнес клуб,
шаштараз, спорттық кешен, көңіл көтеру орындары,интернет және т.б. бар.
Нөмерлерде, балкон, теледидар, телефон, душ, мини бар т.б. бар.
“Созвездие”-люкс отель - 2000 ж, қараша айы Қарағанды қаласында ашылған.
Қонақ үй люкс, вип бөлмелерден тұрады. Қонақ үй “созвездие” бильярд
кешенімен, Аквалендпен, Этнопаркпен бірге орналасқан. Аэропорттан және
темір жолдан алыс емес.2003 ж жаз мезгілінде 3 жұлдызды қонақ үй болды. Ірі
туристік мекемелермен байланыста [7].

1.3 Туризм инфрақұрылымы

2006 жылғы 29 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығымен Туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы қабылданды. Аталған Бағдарлама бес жыл ішінде шығу және
сырттан келушілер туризмі көлемінің ұлғаюы есебінен халықтың еңбекпен
қамтылуын, ел кірісінің тұрақты түрде өсуін қамтамасыз ету үшін бәсекеге
қабілетті туристік индустрия құруды, сондай-ақ Қазақстанды 2011 жылы
Орталық Азия өңіріндегі туризм орталығына айналдыруды көздейді.
Бағдарламаны іске асыруға республикалық бюджеттен 59 млрд. теңгеден астам
қаржы бөлу жоспарланып отыр.
Баяндама барысында бүгінгі күні мемлекеттік және жеке сектордың өзара
іс-қимылының кластерлік үлгісі өзін-өзі ақтағаны атап өтілді. Бұл ретте,
Туризм кластерін құрудың пилоттық жобасын іске асыру айқындаушы фактор
болды. Кластерлік бастамалар шеңберінде туризм инфрақұрылымын дамыту үшін
инвестициялар тарту ерекше маңызды болып табылады:
- Ұлы Жібек Жолы бойында және басқа да маңызды туристік бағдарларда қонақ
үйлер мен керуен-сарайлар желісін салу үшін жағдайлар жасалды;
- Инвестициялық жобалар бойынша енгізілген ұсыныстар негізінде
өңірлерде база қалыптастырылды. Бастапқы кезеңде 90 инвестициялық жоба
жинақталып, талданды.
- Оның ішінен жалпы құны 386 млн. АҚШ доллары тұратын 11 неғұрлым
өзекті жоба іріктеліп алынды, олар мемлекеттік қолдау көрсету
үшін Қазына тұрақты даму Қорына жіберілді;
- Алматы, Ақмола және Маңғыстау облыстарында әлемдік деңгейдегі
заманауи көпфункциялы туристік орталықтар салу тұжырымдамасы
әзірленді, аталған тұжырымдама Мемлекет басшысы мен ел Үкіметі
тарапынан қолдау тапты.
Бұл жобалар бойынша инвестициялар тартудың жоспарланып отырған сомасы
30 млрд. АҚШ долларын құрайды. Қазақстанның - халықаралық тау шаңғысы
туризмінің ірі орталығының біріне айналу мүмкіндігі Алматы және Шығыс
Қазақстан облыстарында тау шаңғысы базасын салу. Алматы облысында – 5,
Шығыс Қазақстан облысында – 2. Алматы облысы Талғар ауданының Солдат
шатқалында әлемдік стандарттарға сай Ақ бұлақ тау шаңғысы базасының
құрылысы салынды.
Туризм инфрақұрылымын дамыту көлік инфрақұрылымы желісін құрумен
байланысты. Ішкі және сырттан келушілер туризмін дамыту үшін қажетті
маңызды шарт әуе, темір жол, авто және су көлігінің барлық туристер үшін
қол жетімді болуы.
ҚР ТСМ депутаттардың және барлық мүдделі мемлекеттік органдардың мына
мәселелерде қолдау көрсетуіне сенім артады:
– Тартымды ескерткіштері және табиғат объектілері бар өңірлерде жолдарды
жөндеу, сонымен қатар, жолдарға ISO талаптары мен халықаралық
стандарттарға сәйкес ақпараттық-хабарламалық белгілер орнату;
– Туристерді тасымалдау үшін ыңғайлы әрі, жоғары сапалы деңгейдегі
вагондар сатып алу. Поездарда туристік бағдарларды ұйымдастыру бойынша
базалық, бәсекеге қабілетті тарифтерді белгілеу;
– Жолаушылардың ұшу сапарларының географиясын кеңейту және әуе
тасымалдарына икемді баға саясатын қолдану;
– Туристік объектілерді аралау үшін бағаның ыңғайлы болуын қалыптастыру;
– Жолаушылардың теңіз кемесін сатып алу немесе салу.
Эйр-Казахстан-ның акциясы мемлекеттік меншікке өтуі болашақта ұлттық
авиатасымалдаудың маңызы артады деген үміт бар.
Ал автомобиль транспортының ролі шекаралық тасымалдау мен саяхат жасау
маршруттарында қолданады. Оның дамуы көлік құралдарына және жолдарының
қызмет ету сапасына байланысты. Қазіргі кезде Сайран автовокзалы үлкен
қызмет көрсетуде. Жалпы автобус парктері өте төмен деңгейде, қазіргі
сұранысқа сай автокөліктер өте аз.
Теміржол көлігі Қазақстан Теміржолы 14 бағытта жұмыс істейді.
Олардың қызмет көрсету сапасы халықаралық стандартқа сәйкес келмейді.
Алматы-Астана маршруты ғана стандартқа сай, ал оңтүстік маршруттары
ешқандай сын көтермейді [10].

2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ САЛАСЫН ДАМЫТУҒА АРНАЛҒАН ҮКІМЕТ ШАРАЛАРЫ

Туризмдегі мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру туристік қызметті
жүзеге асырудың өзгерген әлеуметтік—экономикалық жағдайларға толықжауап
беретін мақсаттарына, қағидаттарына және міндеттеріне сай жаңа
көзқарастарды талап етеді. Бүгінгі таңда атқарушы билік органдарымен туризм
саласында әрекет ететін ұйымдардың арасындағы өзара іс-қимылды реттеудегі
мемлекеттің ролін арттыру қажет. Саланы орталықтандырып басқару Қазақстан
Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігіне жүктеледі.
1. Туризмді кешенді дамытудың табысты іске асырылуын қамтамасыз ету
саланы мемлекеттік басқару әдістерін дұрыс таңдауға тікелей
байланысты. Қазіргі уақытта, саланы мемлекеттік реттеу мынадай
шараларды жүзеге асыруға бағытталуға тиіс:
2. Республикалық және аймақтық деңгейлерде туризмді дамыту саясаты мен
жоспарлауды үйлестіру;
3. Туристік индустрия саласындағы қарым-қатынасты ретке келтірумен
жетілдіруге бағытталған заңнамалық және нормативтік құқықтық базаны
қамтамасыз ету;
4. Сапалы туристік өнімнің ажырамас бөлігі ретінде туристерді қорғауды
және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
5. Статистиканы және зерттеу қызметін жетілдіру;
6. Білім және оқу стандарттарын қоса алғанда, туризмге арналған кадрларды
кәсіптік даярлау;
7. Туризм саласында мүдделі министрліктер мен ведомстволар, сондай-ақ
мемлекеттік және жеке секторлар арасында жоғары деңгейдегі үйлестіруді
қамтамасыз ету;
8. Туризмді дамытудың нақты аудандарында жерді пайдалануды және құрылыс
салу нормаларын қолдануды бақылау;
9. Тарифтерді, туристік ұйымдардың, тасымалдау-шылардың қызметін
лицензиялауды, туристік обьектлердің сапасын және қызмет көрсетудің
стандарттарын бақылау;
10. Ел беделін қалыптастыру, қазақстандық туристік өнімнің маркетинг және
жылжытылуы жөніндегі басым шараларды белгілеу, оның ішінде туристік
көрмелерді және басқа іс-шараларды ұйымдастыру;
11. Халық арасында туризм құндылықтарын және қоршаған ортаны қорғауды
насихаттау;
12. Халықтың түрлі әлеуметтік-демографиялық санаттарымен топтары арасында
әлеуметтік туризмді дамыту үшін қолайлы жағдай жасау;
13. Визалық және кедендік рәсімдерді барынша оңайлату:
14. Мемлекеттің туристік көрнекті орындарын құру және қорғау;
15. Туризм инфрақұрылымының маңызды компоненттерін жасау.
Халықаралық ынтымақтастық департаменті бойынша “Халықаралық туризм және
спорт” ұйымдарымен жұмыс бөлімінің бастығына функционалдық міндеттері:
Бөлімнің жұмысына басшылық жасау; халықаралық ұйымдармен, соның ішінде
Дүниежүзілік туристік ұйыммен және Халықаралық олимпиадалық комитетпен
өзара іс-қимыл жөніндегі жұмысты үйлестіру; Қазақстан Республикасының
шетелдік мемлекеттермен жасайтын халықаралық шарттарының жобаларын
әзірлеу, талдау және сараптау; туризм саласындағы ынтымақтастықты
жақсарту және кеңейту мәселесі бойынша, сондай-ақ туризм және спорт
саласына шетелдік инвестициялар тарту мәселесі бойынша нақты ұсыныстар
әзірлеу; департаменттің құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша
халықаралық шарттар әзірлеу және оларды қарау.
Министр Т.Досмұхамбетовтың Дүниежүзілік Туристік ұйымының Бас хатшысы
Ф.Франжиалимен кездесуі барысында аталған ұйыммен ынтымақтастықты одан
әрі дамыту жөніндегі идеяларды іске асыруға байланысты өзекті мәселелер
талқыланды. Атап айқанда Қазақстанның Дүниежүзілік Туристік ұйымының
Атқару кеңесіне кіру туралы бастамасын ілгерілету және осы ұйымның Бас
Ассамблеясын Астанада өткізу мәселелері қаралды. Бас хатшы осы
мәселелерге қатысты қолға алынып жатқан іс-шаралар туралы және
Қазақстандағы туристік әлеуетті дамыту жөнінде Үкіметтің қабылдаған
тиісті бағдарламалары мен осы салада бар жобалар мен тартылып жатқан
инвестициялар жөнінде хабардар етілді. Ф.Франжиалидің пікірі бойынша,
Қазақстан бір қатар факторлар бойынша, саяси тұрақтылық пен жоғары
экономикалық даму қарқыны, халықаралық сахнадағы белсенділігі арқасында,
аталған күрделі міндеттерді табысты шеше алады.

2.1 Қазақстан Республикасындағы туризм саласын талдау

Саяхатшылар жалпы саны 1999 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 1.6
есеге қысқарды, соның ішінде жекелеген турист категориялары бойынша қысқару
мөлшері әртүрлі болды: бізге келген туристердің саны 2,1 есеге шетке шыққан
туристер саны 1,6 есеге, ел ішінде демалғандар саны 1,3 есеге қысқарды.
Төменде туризм түрлері бойынша қызмет көрсетілген туристердің саны туралы
диаграмма келтірілген.
1 -123047 Ұлттықтуризм 2000жыл.
2- 178166 Ұлтық туризм 1999 жыл.
3- 91228 Халықаралық туризм 2000 жыл.
4- 156232 Халықаралық туризм 1999 жыл.
5- 55687 Ішкі туризм 2000 жыл. 6-72088 Ішкі туризм 1999 жыл.
Жұмыс істеп тұрған туристік фирмалардың ең көбі Алматы қаласында
(553), Қарағанды облысында (56), Астана қаласында (48) және Шығыс Қазақстан
облысында (42) орналасқан. Бұл облыстардың кәсіпорындары барлық туристер
мен экскурсанттардың 86 пайызына қызмет көрсетті.
2000-шы жылы туристердің көп бөлігіне жұмыс істейтіндер саны 50
адамнан төмен фирмалар қызмет көрсетті. Олардың жалпы кәсіпорындар
санындағы үлесі 92,6 пайызды құрады, бұл 1999 жылдың сәйкес кезеңі мен
салыстырғанда 4,1 пайызға аз.
Ірі фирмалардың есептік жылдағы негізгі атқарған қызметі- алыс және
таяу шетелдерге шығу визасын дайындау болды.
Қазақстан Республикасының туристік фирмалар мен агенттіктер қызметінен
түскен табысы 2000 жылы 1340,3 млн.теңгені және 277000 АҚШ долларын құрады,
бұл өткен жылдың сәйкес кезеңі мен салыстырғанда сәйкесінше 1,4 және 2,9
есеге аз. Ал, 2007 ж - 7097,5 млн теңге, 2006 ж салыстырғанда 790 млн
теңгеге артты.
Бей резидент туристердің көпшілігі сапарға шығу кезінде әуе
транспортын пайдаланады, оның үлесі 85,4 пайыз, темір жол транспорты мен
туристердің 7,2 пайызы, халықаралық автобустарымен- 3,3 пайыз және тағы
басқалары құрлық транспорт құралдарымен-4,1-і сапар шеккен.
2003-2005 жылдар аралығында шетелге шыққан резиденттер саны шамамен
600 мыңға артқан. Келушілер саны 2 млн-ға артты.Жылдар өткен сайын туристік
қатынастар саны артуда, себебі сұраныс көбейді [Кесте 2].
Келген туристердің республикада саяхатта болуының орташа ұзақтығы 16
күнді құрады( ТМД-дан келгендер үшін-3-4 күн, ал ТМД-дан тыс елдерден
келгендер үшін - 17 күнге дейін). Бұл негізінен іскерлік мақсатпен-89,9
пайыз , дем алу үшін -4,8 пайыз, таныстарымен туыстарын көру үшін-1,4 пайыз
және тағы басқа мақсаттармен-3,9 келген адамдар.
Республикаға келген туристердің (23868 адам) ТМД-дан тыс елдерден
келгендер саны 86,3 пайызды, бұл 1999 жылдың (88,4 пайыз) сәйкес кезеңімен
салыстырғанда 2,1 пайызға төмен. Есептік жыл ішінде 67360 адам туристік
жолдама алды. Олардың 8027-сі ТМД елдеріне сапар шекті, бұл өткен жылғымен
салыстырғанда 2 есе артық шама.

Кесте 2. – Қазақстан Республикасындағы резидент және резидент емес
туристік халықаралық қатынастар көрсеткіші [3].

Адам 2003 ж 2004 ж 2005 ж
Шетелге шыққан Қазақстан Республикасы 2374021 3945517 2974869
резидент келермендердің саны.
Қазақстан Республикасына келген резидент 3236788 5880939 5990691
емес келермендердің саны.

Қазақстандық туристердің ТМД елдерінде сапарда болу ұзақтығы орта
есеппен 4-5 күнді құрайды. Біздің жерлестеріміз көбінесе Қырғызстанға-4950
адам (61,7пайыз), Ресейге-3039 адам (37,9 пайыз) жол жүрген. 2000-шы жылы
ТМД-дан басқа елдерге шыққан Қазақстандық туристердің жалпы саны 59333
адамды құрады, олардың саны өткен жылға қарағанда (102174 адам) 1,7 есе
азайды. 2000 жылы ТМД-дан тыс елдерде болу ұзақтығы 5-6 күнге созылды.
Туристердің неғұрлым көп бөлігі Туркияға - 20462 адам (30,4 пайыз), Қытайға-
12913 адам (19,2 пайыз), Германияға - 13110 адам (19,5 пайыз) және Біріккен
Араб Эмираттарына - 4595 адам (6,8 пайыз) жол жүрген. Қалған елдердің
алатын үлесі елеусіз. Есеп берген 159 мейманхананың 13 бөлігінен астамы
облыс орталықтарында орналасқан. Олардың ең көп бөлігі Алматы және Астана
қалаларында, Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Алматы және Оңтүстік Қазақстан
облыстарында шоғырланған. Есеп берген мейманханалардың көпшілігі -138(87
пайыз) жекеменшік формасында. Мемлекеттік меншікте мейманханалардың 14-і (9
пайыз). Туристерге қызмет көрсету бойынша қонақ- үйлер мен басқа да
орналастыру орындарымен айналысатын кәсіпорындардағы қосымша қызмет пен
эксплуатациядан түскен табыстар көрсеткіші көруге болады. Онда орналастыру
объектілеріндегі резидент және резидент емес туристерден түскен табыс
көрсетілген [Кесте 3].
Қонақүйлердің 2\3 бөлігі кәсіпорындар болып табылады, жұмысшылардың
саны 0-50 ге дейін, олардың үштен бір бөлігінде 50-ден 250 ге дейін
жұмысшылар қызмет етеді, тек 5 пайызында ғана 250 ден жоғары жұмысшылар
бар.

Кесте 3. – Эксплуатациядан және қосымша қызметтен түскен табыс [11].

Эксплуатациядан түскен табысҚосымша қызмет табысы
млн.теңге млн.теңге
Барлығы Бейрези- Барлығы Бейр-
млн.теңге денттерден млн.теңге езидент-те
түскен табыс р-ден
түскен
табыс
Барлығы : 6976,5 3991,1 1474,4 885,1
Мейманхана-лары бар 6532 3950,3 1377,6 884,3
қонақүй
Мейманханасы жоқ 378,1 33,9 96 0,8
қонақүйлер
Жатақхана және 19,8 0 0 0
таулардағы
турбазалар
Кемпингтер 6,9 6,9 0,6 0
Басқа да тұратын 39,7 0 0,2 0
орындар

Республика бойынша қонақүйлік кешендегі эксплуатациядан түскен табыс
6976,5 млн. теңге. негізінен мына облыстардағы кешендерден табыс алынған:
Ақтөбе, Атырау, Қарағанды, Маңғыстау, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және
Оңтүстік Қазақстан. Ең көп кері сальдо мына облыстарда қалыптасты: Алматы,
Астана, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қызылорда.

2. Қазақстанның шет елдермен туристік қарым - қатынасы

Қазақстан Республикасы осы кезенде туризм бойынша шет елдермен
төмендегідей келісімдер жасады:
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Пакистан, Ислам Республикасы үкіметі
арасындағы мәдениет, спорт және туризм саласындағы ынтымақтастық туралы
келісім. Исламабад, 1992 жылдың 24 ақпаны.
– Қазақстан Республикаыс мен Иран, Ислам Республикасы арасындағы туризм
саласындағы ынтымақтастық туралы келісім. Тегеран, 1993 жылдың 22 маусым.
– Қазақстан Республикасы туризм, спорт және жастар ісі жөніндегі
министірлік пен Венгер Республикасы өнеркәсәп және сауда министірлігі
арасындағы туризм саласында ынтымақтастық туралы келісім. Алматы, 1994
жылдың 30 наурызы.
– Қазақстан Республикасы туризм, спорт және жастар ісі жөніндегі
министірлік пен Египеттін туризм министірлігі арасындағы туризм саласында
ынтымақтастық туралы келісім. Кайр, 1995 жылдың 25 мамыры.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Израйль үкіметі арасындағы туризм
саласында ынтымақтастық туралы келісім. Алматы,1995 жылдың 30 тамызы.
– Қазақстан Республикасы денсаулық, мәдениет және білім министірлігі мен
ҚХР-сының туризм ісі жөніндегі басқарма арасындағы туризм саласында
ынтымақтастық туралы келісім. Пекин,1998 жылдың 7 мамыры.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Түрік Республикасының Үкіметі
арасындағы туризм саласында ынтымақтастық туралы келісім. Анкара, 1998
жылдың 15 маусымы.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Болгария республикасының арасындағы
келісімшарт. 1999 жылдың 15 қыркүйек.
– Қазақстан Республикасы туризм, спорт және дене тәрбиесі министірлігі
мен Молдава Республикасы туризм, спорт және жастар министрлігінің
арасындағы келісім. Алматы, 1992 жылдын 4 қарашасы.
– ТМД елдері мен туризм саласындағы ынтымақтастық туралы келісім. 1994
жылдың 23 желтоқсаны.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Өзбекстан Республикасы үкіметі
арасындағы мәдениет, денсаулық, білім мен ғылым, туризм мен спорт
салаларындағы ынтымақтастық туралы келісім. Ташкент, 1994 жылдың 10
қаңтары.
– Қазақстан Республикасы туризм, спорт және жастар ісі министрлігі мен
Қырғызстан Республикасының туризм және спорт жөніндегі мемлекеттік
комитеті аралығындағы келісім. Алматы, 1994 жылдың 18 қарашасы.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Грузия үкіметі арасындағы туризм
саласындағы меморандум. Тблиси,1996 жылдың 17 қыркүйегі.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Түркіменстан үкіметі арасындағы
туризм саласындағы ынтымақтастық туралы келісім. Алматы,1997 жылдың 27
ақпан.
– Қазақстан Республикасы білім және мәдениет министрлігі мен Қырғызстан
Республикасы туризм және спорт жөніндегі мемлекеттік агенттігі арасындағы
туризм, спорт және дене тәрбиесі саласындағы ынтымақтастық туралы келісім.
Алматы, 1997 жылдың 8 желтоқсан.
– Қазақстан Республикасы денсаулық, білім және спорт министрлігімен
Қырғызстан Республикасының туризм және спорт жөніндегі мемлекеттік
агенттілігі арасындағы ынтымақтастық туралы мәжіліс хат. Бишкек, 1999
жылдың 19 наурыз.
– Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Литва Республикасы үкімет арасындағы
туризм саласында ынтымақтастық туралы келісім. Астана, 2000 жылдың 11
мамыр.
– Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан үкіметтері арсындағы
санаториялық – курорттық, сауықтыру және туристік мекемелер мен ұйымдарды
дамыту саласындағы ынтымақтастық келісім. Астана, 2000 жылдың 8 маусымы
[18].
1998 жылы Қазақстанның 146 мың азаматы жақын және алыс шет елдерге
туристік жолдама алған. Осы кезенде қазақстандық туристердің ТМД елдеріне
шығуы азайған, ал Литваға –2,3 есе, Өбекстанға-3,8 есе артқан. Қазақстан
адамдарының ең көп баратын ТМД елдері – Ресей мен Қырғазстан, барлық
туристің 63 пайызы солар. Ал, қазақстандық туристердің әлемнің басқа
елдеріне 1998 жылы барғандары 140 мың адам. (1997 жылмен салыстырғанда 14
пайызға кем). Қазақстаннан барған 83 пайыз адам Қытайға, Германияға,
Туркияға және Біріккен Араб Әмірліктеріне тиесілі. 1997 жылмен
салыстырғанда Қазақстан азаматтарының Австрияға, белгияға, Финляндияға,
Веннгрияға, Кореяға, Малайзияға, Мальдивоға, Нидерландыға, Швецарияға баруы
көбейсе олардың бізге келуі өте аз мөлшерде. Қазір коммерциялық сапарлар
кең өрістеді. 1997 –2000 жылдар аралығында Қазақстан Республикасының
өкілетті ұйымдарыкөлемі 1240 млн дол. болатын 171 инвестициялық контрактіге
қол қойды. Оның ішінде туризм аясына қатыстысы – 12,21 млн долларық
инвестиция.
Қазақстан Республикасы шет елдік инвесторлар үшін төмендегідей басты
негіздерге қызғылықты болып отыр: табыс коэффиценті жоғары; рыноктың
потенциалы мол; табиғат ресурсына рұқсат етілген; келешекте Шығыс пен
Батысты жалғайтын халықаралық транспорт маршрутының преспективасы бар.
Экономиялық туризмнің республикады негізгі 3 бағыты бар -Қазақстан
азаматтарының шет елдерге коммерциялық (шоп) сапарлары; Азаматтардың
рекреациялық – танымдық мақсатағы шет елдік сапарлары.Шет елдік
азаматтардың Қазақстан және шекаралас мемлекеттермен саяхаттын белсенді
(немесе аралас) тәсілімен турлар жасауы.
Біздің экономикалық туризмде істеген он жылдық тәжірибеміз Қазақстанға
келген әр бір шет елдік топта Ыстық кол, Бұқара, Самарқандты икөргісі
келетіндерін бар екенің байқадық. Бір сүйсінерлігі мұндай тілекті Франция,
Англия, Германия, Голандия және т.б. елдерден келген ірі тур фирмалардың
өкілдері білдіріп отырады.
Біздің елдің туристік - рекреациялық ресурстарына Батыс Европа,
Америка және онтүстік-шығыс Азияның кейбір елдерінің тұрғындарына тұтынушы
болуға тілегі бар.
Каспий- ынтымақтастық пен дастық теңізі. Каспий инвестициялық форумы
елімізде алғаш рет Ақтауда 2006 жылы қараша айында өтті. Басқосу
тақырыбында дәл бүгінгідей кеңге құлаш сермемей, “Маңғыстау облысының
инвестициялық ахуалы мен мүмкіндіктері” аталды. Алғашқы адым, айтулы оқиға
алыс-жақын шетелдік инвесторлардың қазыналы түбекке деген қызығушылығын
туғызды. Соңғы бір жарым жыл ішінде облыс экономикасына 4 миллиардтан астам
АҚШ доллары көлемінде тікелей инвестиция салыныпты. Ол жан басына шаққанда
4,2 мың АҚШ долларын құрайды екен. Ал бұл реттегі республикалық көрсеткіш
1,7 мың АҚШ доллары мөлшерінде көрінеді [19].

3. Қазақстандағы туризм саласының негізгі бағыттары

Мақсаттарымен міндеттерге сәйкес туристік саланы дамытудың мынадай
негізгі бағыттары белгіленеді:
Маркетинг стратегиясын әзірлеу. Ұлттық туристік өнім және оны
дамытудың әлеуметіне сәйкес маркетинг стратегиясын әзірлеу қажеттілігі бар.
Маркетинг стратегиясын іске асыру мақсатында мемлекет мынадай міндеттер
белгілеп отыр:
Сапалы туристік қызмет көрсетуді ұсынатын туристік орталық ретінде
Қазақстан туралы туристер жіберілетін негізгі елдерде жағымды пікір
қалыптастыру;
Қазақстанды ерекшелейтін сипаттамаларға және артықшылықтарға
негізделген маркетингтік іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асыру;
Қосымша мүмкіндіктер бере отырып, төлем қабілеті жоғары деңгейдегі
туристерді тарту; Рыноктың жаңа сегментерін айқындауға бағытталған
зерттеулер жүргізу; Ел аумағында орналасқан көрнекті туристік орындар мен
обьектілердің бүкіл ауқымын әлемдік рынокқа жылжыту; Ғылыми негізделген
өткізу элеуетін ескере отырып, республика аумақтарына туристік ағынның
теңдестіре бөлінуін қамтамасыз ету; Жыл ішінде туристік инфрақұрылымның
бірқалыпты жүктемесін камтамасыз етуге бағытталған маркетингтік және
базалық тэсілдерді қолдану арқылы туризмнің маусымдық жылжытылуын күшейту;
Ұлттық, туристік өнімді жылжытудың жаңа ақпараттык технологияларын
пайдалану.
Туризмді дамытудың тұрақты сипатын насихаттау қажет. Қазақстанның
туристік бейнесін қалыптастыру. Жерлері Ұлы Жібек жолының учаскесінде сан
алуан тарихи оқиғалардың ғасырлар бойғы куәгері ретінде Қытай мен Еуропаны
жалғастырып жатқандығына қарамастан, Қазақстан әлі де болса, туристік бағыт
ретінде әлемге танымал бола қойған жоқ. Қазақстанның тартымды туристік
беделін құру тиісті кең ауқымды шаралар кешенін әзірлеуді талап етеді.
Беделді көтерудің негізгі іс-шаралары Қазақстанның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.