Еңбекақының төлемін тексеру аудиты
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
. Тарау Еңбек ақыны есептеу аудитінің жалпы ережелері
1.1.Еңбек ақы бойынша қызметкерлермен есепайырысудың аудиты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4.6
1.2. Еңбек ақыны есептеудегі аудиттің мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ..7.11
.Тарау Еңбекақының төлемін тексеру аудиты
2.1. Қызметкерлердің еңбек ақы төлемінің аудиты ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12.19
2.2. Еңбекақыны есептеу бойынша аудитордың беретін тест сұрақ. тары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20.28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
. Тарау Еңбек ақыны есептеу аудитінің жалпы ережелері
1.1.Еңбек ақы бойынша қызметкерлермен есепайырысудың аудиты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4.6
1.2. Еңбек ақыны есептеудегі аудиттің мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ..7.11
.Тарау Еңбекақының төлемін тексеру аудиты
2.1. Қызметкерлердің еңбек ақы төлемінің аудиты ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12.19
2.2. Еңбекақыны есептеу бойынша аудитордың беретін тест сұрақ. тары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20.28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Кіріспе
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі бөлігі болып табылады. Сондықтан оны көтеру адамдардың қалыпты тұрмыс деңгейін қамтамасыз ету үшін аса маңызды. Нарықтық экономикаға бағдарландырылған жалақыны мемлекетік нормалаудың жаңа жүйесі еңбек ресурстарын тиімді пайдалану мақсатында және қызметкерлердің еңбек белсенділігін арттыру мен материалдық ынталандырудың механизімін әзірлеудің бастапқы базасы болып табылады.
Нарықтық қатынастар жағдайында еңбекке ақы төлеуде республика азаматтарын әлеуметтік қорғаудың құқықтық негіздері ағымдағы заңдармен нақты айқындалады. Мемлекет тарапынан көзделген ең негізгі кепілдік – ол қызметкерлердің заңдарда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен кем емес еңбегіне ақы алуға құқылы. Бұл кепілдік ұйымдық- құқықтық, меншік нысанына және ведомствалық бағыныштылығына қарамастан барлық кәсіпорындар мен ұйымдара жұмыс істейтін қызметкерлерге таратылады.
Еңбекақы – бұл iстеген еңбегi үшiн берiлген төлем, ол еңбек келiсiм-шартында және қызмет нысқауында белгiленген көлемiне сай еңбеккерлер орындаған жұмысы үшiн алады. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын орындаған қызметкердің айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Еңбекақыны төлеу өнiмнiң өзiндiк құнының элементтерiнiң бiрi болып табылады.
Жұмыс берушi еңбек тиiмдiлiгiн арттырудың әртүрлi ынталандыру жолдарымен жүргiзедi, атап айтқанда сыйлық, үстеме, кепiлдiк төлемдерi. Жұмыс берушi нақты жағдайын ескере отырып “еңбек ақы төлеу туралы” ережесiн дербес әзiрлейдi, сондай-ақ онда еңбеккерлердiң категориясын, жұмыс уақытының тәртiбiн, “қызметкер туралы” ережелердi белгiлейдi.
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі бөлігі болып табылады. Сондықтан оны көтеру адамдардың қалыпты тұрмыс деңгейін қамтамасыз ету үшін аса маңызды. Нарықтық экономикаға бағдарландырылған жалақыны мемлекетік нормалаудың жаңа жүйесі еңбек ресурстарын тиімді пайдалану мақсатында және қызметкерлердің еңбек белсенділігін арттыру мен материалдық ынталандырудың механизімін әзірлеудің бастапқы базасы болып табылады.
Нарықтық қатынастар жағдайында еңбекке ақы төлеуде республика азаматтарын әлеуметтік қорғаудың құқықтық негіздері ағымдағы заңдармен нақты айқындалады. Мемлекет тарапынан көзделген ең негізгі кепілдік – ол қызметкерлердің заңдарда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен кем емес еңбегіне ақы алуға құқылы. Бұл кепілдік ұйымдық- құқықтық, меншік нысанына және ведомствалық бағыныштылығына қарамастан барлық кәсіпорындар мен ұйымдара жұмыс істейтін қызметкерлерге таратылады.
Еңбекақы – бұл iстеген еңбегi үшiн берiлген төлем, ол еңбек келiсiм-шартында және қызмет нысқауында белгiленген көлемiне сай еңбеккерлер орындаған жұмысы үшiн алады. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын орындаған қызметкердің айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Еңбекақыны төлеу өнiмнiң өзiндiк құнының элементтерiнiң бiрi болып табылады.
Жұмыс берушi еңбек тиiмдiлiгiн арттырудың әртүрлi ынталандыру жолдарымен жүргiзедi, атап айтқанда сыйлық, үстеме, кепiлдiк төлемдерi. Жұмыс берушi нақты жағдайын ескере отырып “еңбек ақы төлеу туралы” ережесiн дербес әзiрлейдi, сондай-ақ онда еңбеккерлердiң категориясын, жұмыс уақытының тәртiбiн, “қызметкер туралы” ережелердi белгiлейдi.
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Г.В.Савицкая “Анализ хозяйственной деятельности предприятия”. Учебное пособие.- 4. изд., перераб. доп. – Мн.: Новое знание 2000.-688с.
2. Баканов М.И. Шеремет А.Д. “Теория экономического анализа”: Учебник. – з-е издание. , перераб. – М.: Финансы и статистика. 1995.-288с.
3. В.К. Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт. “Кәсiпорындардағы бухгалтерлiк есеп”. // Алматы 2003.
4. Путеводитель бухгалтера, Спецвыпуск “Файла бухгалтера”, 2003 г. №44-45. “Анализ заработной платы”.
5. А.Умбеталиев, Ғ.Керiмбек. “Кәсiпорындар экономикасы және кәсiпкерлiк”. // Алматы 2002.
6. Р.А. Алборов «Аудит в организациях прмышлености, торговли и АПК»
// учебное пособие издание 2-ое, Москва «Дело исервис» 2000г.
7. С.Ж. Жакипбеков « Учет и аудит оплаты труда»
// учебное пособие, г.Шымкент, 2002 г.
8. //Бухгалтер Бюлетені, № 33, тамыз 2004 ж.
9. Сәтмұрзаев А.А. Укашев Б.Е. « Аудит теориясы» //Алматы 2000ж.
10. Рвдостовец В.К. « Финансовой и управленческой учет нампредприятии» Алматы, НАК «центраудит» ,2002ж.
11. Закон Республики Казахстан от 15 марта 2003 года « О труде в Республике Кахахстан», //Алматы ЮРИСТ ,2003
12. Указ президента РК , имеющию силу закона , « О бухгалтерском учете» от 26 декабря 1995 г. № 2732
13. Васильева Л. Заработная плата : формы и системы оплаты труда. // Бухгалтер и налоги. – 2004. -№7. –с.30
14. Асташковичер Е.Т. Петров В.И. Анализ хозяйственной деятельности машиностроительного предприятия. – Издание 2-ое. – Москва. : Машиностроение
1. Г.В.Савицкая “Анализ хозяйственной деятельности предприятия”. Учебное пособие.- 4. изд., перераб. доп. – Мн.: Новое знание 2000.-688с.
2. Баканов М.И. Шеремет А.Д. “Теория экономического анализа”: Учебник. – з-е издание. , перераб. – М.: Финансы и статистика. 1995.-288с.
3. В.К. Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт. “Кәсiпорындардағы бухгалтерлiк есеп”. // Алматы 2003.
4. Путеводитель бухгалтера, Спецвыпуск “Файла бухгалтера”, 2003 г. №44-45. “Анализ заработной платы”.
5. А.Умбеталиев, Ғ.Керiмбек. “Кәсiпорындар экономикасы және кәсiпкерлiк”. // Алматы 2002.
6. Р.А. Алборов «Аудит в организациях прмышлености, торговли и АПК»
// учебное пособие издание 2-ое, Москва «Дело исервис» 2000г.
7. С.Ж. Жакипбеков « Учет и аудит оплаты труда»
// учебное пособие, г.Шымкент, 2002 г.
8. //Бухгалтер Бюлетені, № 33, тамыз 2004 ж.
9. Сәтмұрзаев А.А. Укашев Б.Е. « Аудит теориясы» //Алматы 2000ж.
10. Рвдостовец В.К. « Финансовой и управленческой учет нампредприятии» Алматы, НАК «центраудит» ,2002ж.
11. Закон Республики Казахстан от 15 марта 2003 года « О труде в Республике Кахахстан», //Алматы ЮРИСТ ,2003
12. Указ президента РК , имеющию силу закона , « О бухгалтерском учете» от 26 декабря 1995 г. № 2732
13. Васильева Л. Заработная плата : формы и системы оплаты труда. // Бухгалтер и налоги. – 2004. -№7. –с.30
14. Асташковичер Е.Т. Петров В.И. Анализ хозяйственной деятельности машиностроительного предприятия. – Издание 2-ое. – Москва. : Машиностроение
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Ι- Тарау Еңбек ақыны есептеу аудитінің жалпы ережелері
1.1.Еңбек ақы бойынша қызметкерлермен есепайырысудың
аудиты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4-6
1.2. Еңбек ақыны есептеудегі аудиттің мақсаты мен
міндеттері ... ... ... ... ..7-11
ΙΙ-Тарау Еңбекақының төлемін тексеру аудиты
2.1. Қызметкерлердің еңбек ақы төлемінің
аудиты ... ... ... ... ... ... ... . ... ...12-19
2.2. Еңбекақыны есептеу бойынша аудитордың беретін тест сұрақ-
тары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20-28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
Қолданылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Кіріспе
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі
бөлігі болып табылады. Сондықтан оны көтеру адамдардың қалыпты тұрмыс
деңгейін қамтамасыз ету үшін аса маңызды. Нарықтық экономикаға
бағдарландырылған жалақыны мемлекетік нормалаудың жаңа жүйесі еңбек
ресурстарын тиімді пайдалану мақсатында және қызметкерлердің еңбек
белсенділігін арттыру мен материалдық ынталандырудың механизімін әзірлеудің
бастапқы базасы болып табылады.
Нарықтық қатынастар жағдайында еңбекке ақы төлеуде республика
азаматтарын әлеуметтік қорғаудың құқықтық негіздері ағымдағы заңдармен
нақты айқындалады. Мемлекет тарапынан көзделген ең негізгі кепілдік – ол
қызметкерлердің заңдарда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен кем емес
еңбегіне ақы алуға құқылы. Бұл кепілдік ұйымдық- құқықтық, меншік нысанына
және ведомствалық бағыныштылығына қарамастан барлық кәсіпорындар мен
ұйымдара жұмыс істейтін қызметкерлерге таратылады.
Еңбекақы – бұл iстеген еңбегi үшiн берiлген төлем, ол еңбек келiсiм-
шартында және қызмет нысқауында белгiленген көлемiне сай еңбеккерлер
орындаған жұмысы үшiн алады. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының
нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын орындаған қызметкердің
айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңында белгіленген
айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Еңбекақыны төлеу өнiмнiң өзiндiк құнының элементтерiнiң бiрi болып
табылады.
Жұмыс берушi еңбек тиiмдiлiгiн арттырудың әртүрлi ынталандыру
жолдарымен жүргiзедi, атап айтқанда сыйлық, үстеме, кепiлдiк төлемдерi.
Жұмыс берушi нақты жағдайын ескере отырып “еңбек ақы төлеу туралы” ережесiн
дербес әзiрлейдi, сондай-ақ онда еңбеккерлердiң категориясын, жұмыс
уақытының тәртiбiн, “қызметкер туралы” ережелердi белгiлейдi.
Ι- Тарау Еңбекақыны есептеу аудитінің жалпы ережелері
1.1.Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есепайырысудың аудиты
Жұмысшылар мен еңбек ақы бойынша есеп айырысуды тексеру барысында
аудитор келесілерді анықтау керегі аталған ұйымда еңбек ақы төлеудің қандай
жүйелері мен формалары ( мерзімді, кесімді, аккордты) қолданылады : ішкі
жағдайға байланысты еңбек ақы төлеудің ұжымдық еңбек келісімі бара;
тізімдік және орташа тізімдік жұмысшылар құрамы; жұмысқа тіркелген күнінен
бастап қабылданған; жұмысшылар мен еңбек ақы төлеу бойынша есепайырысу
есебін кім жүргізеді (қызметі, білімі, бухгалтерлік стаж, туысқандық
бөлінісі ) қандай нормативтік құжаттарды қолданады аталған участктың
бухгалтері, кімге, ол бағынады, оның жұмысының сапасын кім тексереді.
Ары қарай жүрсен еңбек ақы төлеу бойынша қарызымызды тексеру қажет,
жиынтық ведомостің мәліметтерімен, бас кітап және бухгалтерлік есеп
берудегі. Мұнда тестілеу жүргізіп, ұйымның бухгалтерлік есеп жүйесі және
ішкі бақылау жағдайын тиянақты зерттеп оның жағдайын екінші қайтара
тексеруге болады.
Кесте 1
Бухгалтерлік есеп жүйесі және ішкі бақылау жағдайын тексеру үшін
сұрақтар.
№ Сұрақ мазмұны Жауаптар Сандық Ескертулер
параметрлер
Жауап ия жоқ
жоқ
А Ішкі бақылау
1 Жұмысшылардың тізімдік х
құжаты тексерілуде ме
2 Жұмысшылардың орташа х
тізімдік санының
есебінің дұрыстығы
тексерілді ме
3 Еңбек ақы төлеудің х Жылына бір
маңызы тексерілуде рет таңдаған
ме.(бұйрықтар, уақытында
келісімдер, шоттар,
бастапқы құжаттардың
туралығы, істелінген
жұмыс көлемі)
4 Штаттық кесте бойынша х
еңбек ақы төлеу және ол
тексерілуде ме.
5 Еңбек ақы ұсталымдары х Жылына бір
дұрыс тексерілуде ме. рет
6 Еңбек ақы төлеудің х
есебін жүргізу үшін
разряд, бағалау,
тарифтерді пайдалану
дұрыстығы тексеріледі
ме.
7 Премия, сыйлық, демалыс, х
көтерме, есептеулер
дұрыс жүргізілуде ме.
Соны тексеру.
Тағы сол сияқты
Б Есеп жүйесі
8 Алғашқы құжаттар дұрыс х
құрылған ба және шынайы
дәл ме.
9 Жоқ адамдарға табель х
және т.б. құжаттар
толтырған оқиғалар жоқ
па.
10 Бұрынырақ төленген х
құжаттар бойынша ақшаны
қайта есептеу жағдайлары
орын алған жоқ па.
11 Алғашқы құжаттарда және х
есеп ведомостерінда
арифметикалық қате жоқ
па.
12 Еңбек ақы төлеу бойынша х
есеп жүргізу және ұйымда
жобалардың барлығы дұрыс
па.
13 Барлық жағдайларда х
типтік құжаттар және
есеп регистрлері
пайдалануда ма.
14 Еңбек ақыдан ұсталымдар х
және есептеулер шоттары
бойынша операциялар
дұрыс көрініс табуда ма.
15 Бас кітап және
баланстағы аналитикалық
шоттар бойынша есеп
дұрыс па,
Тағы сол сияқты
Жоғарыда келтірілген мысалдағы тестілеуде, ұйымдағы ішкі бақылау
жүйесітөмен деңгейде екенін көреміз. Ал бухгалтерлік есеп жүйесі талаптарға
сай емес, және бұларда жеделдік және толықтылық , шыншылдығы төмен деңгейде
екенін көреміз, есеп айырысу операциялардың шыншылдығы, есепте
құжаттандырылған және көрсетілген мәліметтер алып емес.
Осыған байланысты келесілерді тексеру қолайлы. Еңбек ақы төлеу және
есептеу бойынша талаптарға нормативті құжаттардың дәлділігін , жауапты
қызметкерлерінің қолының қойылуын, орындалған жұмысқа байланысты;
құжаттарда келісілген түзетулер жоқтығын тексеру қажет.
1.2. Еңбекақыны есептеудегі аудиттің мақсаты мен міндеттері
Аудиторлық қызмет-бұл аудиторлардың(аудиторлық фирмалардың)
кәсіпкерлік қызметі, экономикалық субъекттілердің талаптары және басқада
қаржылық міндеттемелер,салық декларацияларын, төлем есеп құжаттары,
бухгалтерлік (қаржылық)есеп берулерді, тәуелсіз, ведомыстан тыс
тексерулерді жүзеге асыру бойынша қызметтер, бұған қоса басқада аудиторлық
қызметтерді жүзеге асырушы субект.
-бухгалтерлік есепті жүргізу және орнына келіруді құру;
-бухгалтерлік(қаржылық)есеп беру және табыстар жөнінде декларацияларды
құру;
-қаржы-шаруашылық қызметін талдау;
-экономикалық субектілердің активтері мен пассивтерін бағалау;
-қаржылық, салақтық, банктік және басқада шаруашылық заңдарына байланысты
сұрақтарға консултация беру;
-оқыту
-және тағы басқалар.
Аудит-бухгалтерлік есептің жүргізу тәртібін қадағалауды тексеру
негізінде кәсіпорынның қаржылақ есеп беруін тәуелсіз талдау, Қ,Р шаруашылық
және қаржылық операциялар заңдарына сәйкес, толық жәненақты кәсіпорынның
қызметінің қаржылық есеп беруінің көрініс табуы керек.Экспертиза аудиторлық
қорытындығы сәйкес аяқталады.
Аудит мақсаты- нақты мақсатты шешу, заңмен анықталған,аудиторлық
қызметті нормативтік реттеу жүйесі, клиент және аудитор арасындағы келісім-
шартты міндеттеме.
Еңбек ақыны тексеру кезінде аудитордың негізгі мақсаты,бақылаудың
күшті жақтарын анықтау,маңызды қателердің жоқтығына көз жеткізуі болып
табылады.
Еңбек ақы төлеудің аудитінің негізгі мақсаты еңбек ақы бойынша
бухгалтерлік есептің жүргізілуінің дұрыстығын және одан ұсталымдардың,
еңбек ақыдан аударымдар кезінде нормативтік- құқықтық актілердің
қарастырылуын тексеру.
Аудитордың мақсаттары
1.Еңбек ақының дұрыстығын тексергенде, аудитор келесілерді тексеруі керек:
-Өндірілген өнім,орындалған жұмыс және қызмет көлеміне, жұмыс
уақытының есебі бойынша алғашқы құжатардың заңға сәйкестігі және саны.
-Бухгалтерлік баланыстағы және Бас Кітаптағы жазбалары мен шот681
бойынша аналитикалық есеп көрсеткіштерінің бір күндегі екі жақтың
мәліметерінің сай келуі.
2. Еңбек ақы қорының пайдаланылуын тексерген кезде аудитор тексеруі керек
келесілерді:
-Кәсіпорын жұмысшыларына штаттық кестеде бекітілген қызметтік
айлығының қадағалануын тексеру;
-Инфляция жағдайында бағалардың өсуін есепке ала отырып олардың
индексациясының уақтылы жүргізілуін тексеру;
-Құрылтайшылардың, акционерлер жиналысы немесе басқару кеңесі
штаттық кестені бекіткендігін тексеру;
-Орындалған жұмыстар үшін есептеулер жүргізілдіме , жұмысшылардың
кесімді наряды бойынша еңбек ақы дұрыс жүргізілудеме;
-Кәсіпорын жұмысшыларына сыйақылардың дұрыс берілуін тексеру;
Еңбек ақы төлеудің жаңа жүйесі енгізілгеніне байланысты, есептеу
кезінде дұрыс болмауы мүмкін, үшін себебі стажды анықтау қолмен
жүргізіледі, жұмысшылардың қызметтік айлығын, жұмысшының стажын анықтауда
оның нақтылығын және дұрыстығын тексеруді жүргізуі қажет:
1.Еңбек ақы төлеу ставкасының, қосымша төлем үшін рұқсат, жалдау
күні жөнінде ақпарат барма және олар жеке делодабарма соны тексеру;
-Еңбек ақы өсуін қадағалау,жиналыстың протоколдары және кәсіпорын
басшысының бұйрығымен рәсімделудеме;
-Еңбек ақыдан аударымдар және ұсталымдарды жүргізуде жеке делода
көрсетілген ақпараттарды бухгалтер пайдалануда ма;
2.Бухгалтерлік баланыстағы және бас кітаптағы жазбалардың 681шот
бойынша аналитикалық есеп көрсекіштеріне сай екендігін анықтау.
3.Бастапқы құжатардың туралығын олардың дұрыс толтырылуын, жауапты
тұлғалардың қолдарының санын тексеру, барлық риквизиттердің дұрыс
толтырылуы бойынша, құжаттарда келісілмеген түзетулер және өшірулер орын
алған жоқпа екен;
4.Еңбек ақыны есептеу бойынша ведомстардың жазбаларынан алу;
-Есептеулер мен ұсталымдар, құжатпен куәландырылған;
-Жиынтық аударымдар, шегерімдер, таза төлемді санау;
5.Зейнет ақы қорына салықтардың ұсталынуының дұрыстығын тексеру;
6.Еңбек ақы төлеудің уақтылығын және кезеңділігін ексеру;
7.Еңбек ақыға арналған ведомстардың жазбаларының нақтылығын тексеру.
Еңбек ақыдан ұсталымдарды тексеру.
-Кәсіпорын жұмысшыларынан ұсталымдар бюджет бойынша салықпен есеп
айрысу, аналитикалық шоттарының мәліметері бойынша еңбек ақыны төлеу
ведомстарын салыстыру;
-Жеке тұлғалардың салығы бойынша заңдылықтардың сақталуы;
-Жекелеген жалданған жұмысшылар бойынша ұсталымдарды зерттеу;
-Бюджетке салықтардың аударылуының тұрақтылығы;
Аудитті жүргізу үшін, баланс, бас кітап,жинақ ригистерлері, және
алғашқы құжатарды қарауы қажет.
Алғашқы құжаттардан таңдалып тексеруге жататындар:
-Есеп парақтарының түрлі формалары:есеп парақтары,сапарлық парақтар,
орындалған жұмыстар және еңбек парақтарының есебі;
-Қабылдау актілері;
-Топтан топқа ауыстыру актілері;
-Ведомстер;
-Есеп журналы;
-Шығарылуы немесе демалысқа шығуы кезіндегі еңбек ақы төлеу бойынша
есеп-айрысу;
-Жұмысқа жарамсыздығы жөніндегі парақтар;
Есеп бойынша мәліметтерді топтау мен жинақтау жекелеген
автоматтандыру жағдайында ЭВМ-де жүргізіледі. Осыған байланысты мұнда тек
пайдаланылатындар көрсетілген:
-жұмыс уақтының есебінің табелі;
-есеп- төлем ведомстері;
-аванс төлемінің ведомстарі;
-жалақы төлемінің ведомстары;
-әрбір жұмысшының есеп парақтары;
Еңбек ақы төлеуді тексерген кезде аудитордың негізгі
мақсаты,бақылаудың күшті жақтарын анықтап,маңызды қателердің жоқтығына көз
жеткізу.
Кәсіпорындағы ішкі бақылау жүйесінің (ІБЖ) мақсаты-кәсіпорынның
ағымдағы шаруашылық істерінің, тәртіппен және тиімді орындалуы.
- Басшылықтың қаржы-шаруашылық саясатының талаптарының орындалуы;
- Кәсіпорын активтерінің сақталуы және ақпараттармен,құжатарға дәл
және толық қамтамасыз ету деңгейі;
Ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін анықтаған кезде көптеген факторлар
пайда болады:
-кәсіпорында ақпаратты қалыптастыруға қатысушы жұмысшылардың ауқымы
және тапсырылған іс үшін жауапкершілігінің болуы;
-ақпаратты қалыптастыру және істі жүргізу бойынша олардың арасында
тәртіптің болуы;
-бақылаудың техникалық құралдарының болуы;
-бақылау технологияларының барлығы;
-бақыланатын параметрлерінің болуы;
ІБЖ- келесілерді қамтиды:
1)Нақты анықталған құқықтары және міндеттері бар жауапты жұмысшылар;
2)Міндетердің қатыстылығына байланысты бөлінуі(активтерді сақтау және
олардың есебі бойынша)
3)Опреацияны жүргізу кезіндеі қажетті процедуралардың сақталынуы.
4)Құжаттардың сақталуын бақылау (номерация,опреация орын алған мерзімдегі
немесе одан кейінгіге сай)
5)Құжаттар және активтерді нақты бақылау(материалды жауапты тұлғамен
нақты тексеру)
6)Орындалған міндеттерді тәуелсіз тексеру(ішкі аудит)
ΙΙ-Тарау Еңбекақыны төлемін тексеру аудиты
2.1. Қызметкерлердің еңбек ақы төлемінің аудиты
Еңбек ақы төлемі бойынша қызметкерлермен есеп айырысудың аудитінің мақсаты
– еңбек туралы заңдылығының дұрыс орындалуын, еңбек ақының дұрыс
есептелгенін және ұсталымдардың дұрыс ұсталынғанын, жұмысберушілермен және
оның жұмысшыларының арасындағы барлық есепайырысуларды есепте дұрыс
бейнелеуінің және құжаттық рәсімделуін тесеру.
Қызметкерлермен есеп айырысудың аудиторлық тексерісінің орта және ірі
кәсіпорындары үшін олардың әртүрлі және жүйелі сипатта болуынан байланысты
еңбек сиымдылығы жоғары болып табылады.Еңбек ақының бұл тобына еңбек ақы
бойынша кәсіпорындардың қызметкерлерімен өзара қарым қатынастардан басқа
келесі есеп айырысуларда енгізеді: шаруашылық, іссапар және басқа
шығындарына берілген есеп беру соммалары, басқа да операциялары бойынша
есеп айырысулар, оның ішіне жеке тұлғалық сақтандыру; берілген ссудалар,
несиедегі тауарларды төлеу, келтірілген зиянды орнын толтыру бойынша есеп
айырысулар.
Жұмысқа қабылдау шарттарын келісім - шарттарда және контрактілерде
келісіледі кәсіпорындарда индивидуалды келісім шарттардың формалары
қолданыла басталды, кейінен халықты әлеуметтік қорғау және еңбек
министрлігі келісім – шарттардың біркелкі формасындағы бланкілерін
дайындайды және бекітеді. Қызметкерлермен жұмыс берушінің мүддесін қорғауға
қажетті біздің көзқарасымыз бойынша индивидуалды келісім- шарты келесі
бөлімдерден және пунктерден тұрады.
I. Келісім шарт құралы, екі жақтың заңды мекен жайы
II. Жұмыс берушінің құқықтары
III. Жұмыс берушінің міндеттері
IV. Жұмысшының құқықтары
V. Жұмысшының міндеттері
VI. Өзгерту, тарату және пролонгация шарттары
VII. Екі жақтың қолдары
Еңбек келісім шарты заңдылық тұрғыдан қарағанда жұмыс берушімен
жұмысшының мүдделерін оңайлатып қорғайды, егер екі жақтың бірі келісім
шартты бұзып немесе орындамаған жағдайда. Мұндай келісім шарт ЖШС ШЖЖШ
да қолданылады. ЖШС Шымкент промстрой ұйымында индивидуалды еңбек
келісім шарты алдыңғыға қарағанда басқаша мазмұны бар, келісім шарттың
алдынғы келісім шарттан негізгі ерекшелігі болып, әр маманның жеке қызметі
қосымшада бейнеленеді, яғни жұмыстың толықтығын, сапасын және орындалуын
сипаттайды. Келісім шарттың бұл формасында бекіткенге дейін заңды тұлғаның
қызмет басшысының, инфроқұрылым директорының, келісімі қажет. Мүмкін
мамандардың пікірімен келісіп келісім шарттың бекітілуінде қателермен
бұзушылықтарын дұрыстауға мүмкіндік береді. Үлкен кәсіпорындардағы, яғни
мындаған жұмысшылардың жұмыс істейтін басшысына физикалық түрде қарап
шығуы мүмкін емес. Бұл шарттың негізі өндірістік қызмет басшысының
атқаратын қызметімен келісуі мен танысуы қажет.
Ұжымдық келісім шартты құру кәсіпорынның әкімшілігімен ұжымның барлық
мүдделерін қорғау үшін берілген. Яғни жұмысшыларды келісім шартпен
таныстырып заңды түрде қарастырады.
Ұжымдық келісім шартта мыналар қарастырылады:
1. Көзделген бағдарламалардың орындалуы
2. Еңбек ақы шарты
3. Әлеуметтік еңбекттік кепілі
4. Ұйым және субьекітті қорғау
5. Кәсіп одақтың қызметінің кепілі
6. Еңбек және жұмысшылардың жеке категориялары бойынша соның ішінде
әйелдер қауымы (инвалиттер, зейнеткерлер) өткізу шарты.
Аудит қызметкерлері тексеру бағдарламасына сәйкес аудиттің
орындалуы ретін ғана мықты біліп қоймауы керек, сонымен қатар құжаттарды
тексеру ретінің қай бөлімде, пункте, жолында және т.б., қандай құжаттармен
құру керектігін, әсіресе бұл басқа жазбаларға негіз болатын бір
құжаттардың жиынтығы болса, бұны келесі кестеден көруімізге болады
және т.б. маңыздыларын білу шарт.
Кәсіпорында аудиттің құрылып жүргізілуі 5 деңгейден тұрады. Еңбек
және жалақы төлемінің есебімен аудитін жургізу барысында кәсіпорында
бухгалтерлік балансымен танысудан және ақша қаражаттарының формаларының
(формалар және есеп беру нөмерлері және балансы кестеде көрсетілген)
бастау керек. Келесі деңгей болып бас кітаптың мәліметінің құрылымы мен
тексеру жургізу болып табылады. Мұнда шоттардың сәйкес жазбаларын
қаншалықты дұрыс есептелгенін, және бухгалтерлік баланс және есеп беруге
аударылғанын тексеруімізге болады.Бас кітаптың жазбаларының дәлдігіне көз
жеткен соң, міндетті түрде қандац журнал ордерден аударылғанын салыстырып
шығу қажет, бұл үшін еңбек және жалақы төлемінің есебі көрсетілген
журнал ордерде мәліметтерін тексереміз.Мысалы, журнал ордер №10 Еңбек
ақыны есептеу жазбаға негіз болатын Еңбек ақы бойынша есеп айырысу төлем
ведомості және т.б. кезектісі міндетті турде (4 деңгей) құжаттардың
тексеру керек, яғни жиынтық салыстырмалы құжаттар.
Кесте 2
Аудиторлық тексерудің кәсіпорындағы ішкі аудиторлық бақылау
қызметімен жүзеге асыру және танысу реті.
Тексеруді Құжат Тексеруге жататын Бөлімдер, пунктер, шоттар,
жузеге түрлерінің құжаттардың атауы қатарлар
асыру тексеру реті
деңгейлері
I Баланс, есеп Қосымша 15 бухгалтерлікСалық жылының басы мен соңы
беру баланс 100-ші форма бөлімінің III қатар
31,32,33
№3 форма Ақша I бөлім 1,2 пункт Еңбек ақы
қаражаттарының бойынша есепайырысу зейнет
қозғалысы туралы есеп ақылық қамсыздандырумен
беру әлеуметтік сақтандыру
қорлары бойынша төлемдер.
Салықтар бойынша төлемдер.
Берілген аванстар. Басқада
төлемдер
№100 форма Қаржы өткізілген өнімнің өзіндік
шаруашылық қызметінің құнының құрамы 02 қатар
нәтижелері туралы есеп бойынша
беру
Алынған шегерімдермен Әлеуметтік салық бойынша
жылдық жиынтық декларацияға 2 қосымша
табыстуралы декларация декларациясы. Төлеу көзінен
ұсталатын жеке тұлғалардың
табыс салығын есептеу 14
қосымша
Кәсіпорының өндірістік Қатарлар:
әкономикалық 14,15,16,17,18,19,20.
көрсеткіштері
II Бас кітап Бас кітап шоттары 681,651,-687 және т.б.
шоттар бойынша жиынтық
көрсеткіштер.Бастапқы
қалдығына,дебет бойынша
айналым, соңғы қалдығы
бойынша кредит айналымы
III № 1,2,4,7,8,9 № 7 Журнал ордер кредитЖауапты тұлғалар бойынша
журнал ордерлербойынша 333 шот аванстық
Жұмыскерлермен басқа соммаларыныңборышы.Дебет
да тұлғалардың бөлімі шотарында:
451,441,453,630,720 және
т.б
№8 Журнал ордер №7 ведомстқа сәйкес 8 қатар
бойынша 334 Басқалары
шотына жатқызылатын
бөлімше.Басқа да
кредиторлық борыштар
900 шы шот бөлімшешесі Дебетінде
есептелген №10 журнал 902,912,922,932,942,952
ордер кредиттік шоттарында
451,441,453,630,720 және
т.б.
№9 журнал ордер 682 лауазымды тұлғалардың
борышы 687 Басқада
кредиттік борыштар және
есепке алу
№ 4 журнал ордер Жалақы бойынша несиелер
№ 1 журнал ордер Еңбек ақы бойынша
операциялар
№ 2 журнал ордер Еңбек ақы бойынша ақша
қаражаттарын аудару бойынша
операциялар
IV Жиынтық салық аударымының удитіЖұмысшылардың жеке
құжаттар Еңбек ақыны есептеудің карточкалары.Шаруашылық
аудиті субьектінің есеп төлем
Еңбек ақы бойынша ведомості.Кадрлардың
есепайырысу аудиті жиынтық ведомостінің есебі,
ауру туралы парағының
реестрі, орташа өнімділік
жөніндегі анықтамалар
реестрі. Демалыстарды
ұсынғандағы бұйрықтардың
реестрі. Кезекті демалысқа
төлем бойынша есеп төлем
ведомості, уақытша еңбекке
қабілетсіздігі үшін жәрдем
ақы төлеу бойынша есеп-
төлем ведомості
V Алғашқы Еңбек ақы есептеу үшін Кәсіпорынның құрылтайшылық
құжаттар негіз болып табылатын келісімдері; Еңбек ақы
құжаттар төлеу формаларына бұйрықтар
бағалау және нормалардың
анықтамасы арнайы
ведомосттар; тапсырыс
жөніндегі келісімдер
бойынша қабылдау актілері
Аталған кәсіп орын Нарядтар, табельдер өңдеу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Ι- Тарау Еңбек ақыны есептеу аудитінің жалпы ережелері
1.1.Еңбек ақы бойынша қызметкерлермен есепайырысудың
аудиты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4-6
1.2. Еңбек ақыны есептеудегі аудиттің мақсаты мен
міндеттері ... ... ... ... ..7-11
ΙΙ-Тарау Еңбекақының төлемін тексеру аудиты
2.1. Қызметкерлердің еңбек ақы төлемінің
аудиты ... ... ... ... ... ... ... . ... ...12-19
2.2. Еңбекақыны есептеу бойынша аудитордың беретін тест сұрақ-
тары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20-28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
Қолданылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Кіріспе
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі
бөлігі болып табылады. Сондықтан оны көтеру адамдардың қалыпты тұрмыс
деңгейін қамтамасыз ету үшін аса маңызды. Нарықтық экономикаға
бағдарландырылған жалақыны мемлекетік нормалаудың жаңа жүйесі еңбек
ресурстарын тиімді пайдалану мақсатында және қызметкерлердің еңбек
белсенділігін арттыру мен материалдық ынталандырудың механизімін әзірлеудің
бастапқы базасы болып табылады.
Нарықтық қатынастар жағдайында еңбекке ақы төлеуде республика
азаматтарын әлеуметтік қорғаудың құқықтық негіздері ағымдағы заңдармен
нақты айқындалады. Мемлекет тарапынан көзделген ең негізгі кепілдік – ол
қызметкерлердің заңдарда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен кем емес
еңбегіне ақы алуға құқылы. Бұл кепілдік ұйымдық- құқықтық, меншік нысанына
және ведомствалық бағыныштылығына қарамастан барлық кәсіпорындар мен
ұйымдара жұмыс істейтін қызметкерлерге таратылады.
Еңбекақы – бұл iстеген еңбегi үшiн берiлген төлем, ол еңбек келiсiм-
шартында және қызмет нысқауында белгiленген көлемiне сай еңбеккерлер
орындаған жұмысы үшiн алады. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының
нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын орындаған қызметкердің
айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңында белгіленген
айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Еңбекақыны төлеу өнiмнiң өзiндiк құнының элементтерiнiң бiрi болып
табылады.
Жұмыс берушi еңбек тиiмдiлiгiн арттырудың әртүрлi ынталандыру
жолдарымен жүргiзедi, атап айтқанда сыйлық, үстеме, кепiлдiк төлемдерi.
Жұмыс берушi нақты жағдайын ескере отырып “еңбек ақы төлеу туралы” ережесiн
дербес әзiрлейдi, сондай-ақ онда еңбеккерлердiң категориясын, жұмыс
уақытының тәртiбiн, “қызметкер туралы” ережелердi белгiлейдi.
Ι- Тарау Еңбекақыны есептеу аудитінің жалпы ережелері
1.1.Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есепайырысудың аудиты
Жұмысшылар мен еңбек ақы бойынша есеп айырысуды тексеру барысында
аудитор келесілерді анықтау керегі аталған ұйымда еңбек ақы төлеудің қандай
жүйелері мен формалары ( мерзімді, кесімді, аккордты) қолданылады : ішкі
жағдайға байланысты еңбек ақы төлеудің ұжымдық еңбек келісімі бара;
тізімдік және орташа тізімдік жұмысшылар құрамы; жұмысқа тіркелген күнінен
бастап қабылданған; жұмысшылар мен еңбек ақы төлеу бойынша есепайырысу
есебін кім жүргізеді (қызметі, білімі, бухгалтерлік стаж, туысқандық
бөлінісі ) қандай нормативтік құжаттарды қолданады аталған участктың
бухгалтері, кімге, ол бағынады, оның жұмысының сапасын кім тексереді.
Ары қарай жүрсен еңбек ақы төлеу бойынша қарызымызды тексеру қажет,
жиынтық ведомостің мәліметтерімен, бас кітап және бухгалтерлік есеп
берудегі. Мұнда тестілеу жүргізіп, ұйымның бухгалтерлік есеп жүйесі және
ішкі бақылау жағдайын тиянақты зерттеп оның жағдайын екінші қайтара
тексеруге болады.
Кесте 1
Бухгалтерлік есеп жүйесі және ішкі бақылау жағдайын тексеру үшін
сұрақтар.
№ Сұрақ мазмұны Жауаптар Сандық Ескертулер
параметрлер
Жауап ия жоқ
жоқ
А Ішкі бақылау
1 Жұмысшылардың тізімдік х
құжаты тексерілуде ме
2 Жұмысшылардың орташа х
тізімдік санының
есебінің дұрыстығы
тексерілді ме
3 Еңбек ақы төлеудің х Жылына бір
маңызы тексерілуде рет таңдаған
ме.(бұйрықтар, уақытында
келісімдер, шоттар,
бастапқы құжаттардың
туралығы, істелінген
жұмыс көлемі)
4 Штаттық кесте бойынша х
еңбек ақы төлеу және ол
тексерілуде ме.
5 Еңбек ақы ұсталымдары х Жылына бір
дұрыс тексерілуде ме. рет
6 Еңбек ақы төлеудің х
есебін жүргізу үшін
разряд, бағалау,
тарифтерді пайдалану
дұрыстығы тексеріледі
ме.
7 Премия, сыйлық, демалыс, х
көтерме, есептеулер
дұрыс жүргізілуде ме.
Соны тексеру.
Тағы сол сияқты
Б Есеп жүйесі
8 Алғашқы құжаттар дұрыс х
құрылған ба және шынайы
дәл ме.
9 Жоқ адамдарға табель х
және т.б. құжаттар
толтырған оқиғалар жоқ
па.
10 Бұрынырақ төленген х
құжаттар бойынша ақшаны
қайта есептеу жағдайлары
орын алған жоқ па.
11 Алғашқы құжаттарда және х
есеп ведомостерінда
арифметикалық қате жоқ
па.
12 Еңбек ақы төлеу бойынша х
есеп жүргізу және ұйымда
жобалардың барлығы дұрыс
па.
13 Барлық жағдайларда х
типтік құжаттар және
есеп регистрлері
пайдалануда ма.
14 Еңбек ақыдан ұсталымдар х
және есептеулер шоттары
бойынша операциялар
дұрыс көрініс табуда ма.
15 Бас кітап және
баланстағы аналитикалық
шоттар бойынша есеп
дұрыс па,
Тағы сол сияқты
Жоғарыда келтірілген мысалдағы тестілеуде, ұйымдағы ішкі бақылау
жүйесітөмен деңгейде екенін көреміз. Ал бухгалтерлік есеп жүйесі талаптарға
сай емес, және бұларда жеделдік және толықтылық , шыншылдығы төмен деңгейде
екенін көреміз, есеп айырысу операциялардың шыншылдығы, есепте
құжаттандырылған және көрсетілген мәліметтер алып емес.
Осыған байланысты келесілерді тексеру қолайлы. Еңбек ақы төлеу және
есептеу бойынша талаптарға нормативті құжаттардың дәлділігін , жауапты
қызметкерлерінің қолының қойылуын, орындалған жұмысқа байланысты;
құжаттарда келісілген түзетулер жоқтығын тексеру қажет.
1.2. Еңбекақыны есептеудегі аудиттің мақсаты мен міндеттері
Аудиторлық қызмет-бұл аудиторлардың(аудиторлық фирмалардың)
кәсіпкерлік қызметі, экономикалық субъекттілердің талаптары және басқада
қаржылық міндеттемелер,салық декларацияларын, төлем есеп құжаттары,
бухгалтерлік (қаржылық)есеп берулерді, тәуелсіз, ведомыстан тыс
тексерулерді жүзеге асыру бойынша қызметтер, бұған қоса басқада аудиторлық
қызметтерді жүзеге асырушы субект.
-бухгалтерлік есепті жүргізу және орнына келіруді құру;
-бухгалтерлік(қаржылық)есеп беру және табыстар жөнінде декларацияларды
құру;
-қаржы-шаруашылық қызметін талдау;
-экономикалық субектілердің активтері мен пассивтерін бағалау;
-қаржылық, салақтық, банктік және басқада шаруашылық заңдарына байланысты
сұрақтарға консултация беру;
-оқыту
-және тағы басқалар.
Аудит-бухгалтерлік есептің жүргізу тәртібін қадағалауды тексеру
негізінде кәсіпорынның қаржылақ есеп беруін тәуелсіз талдау, Қ,Р шаруашылық
және қаржылық операциялар заңдарына сәйкес, толық жәненақты кәсіпорынның
қызметінің қаржылық есеп беруінің көрініс табуы керек.Экспертиза аудиторлық
қорытындығы сәйкес аяқталады.
Аудит мақсаты- нақты мақсатты шешу, заңмен анықталған,аудиторлық
қызметті нормативтік реттеу жүйесі, клиент және аудитор арасындағы келісім-
шартты міндеттеме.
Еңбек ақыны тексеру кезінде аудитордың негізгі мақсаты,бақылаудың
күшті жақтарын анықтау,маңызды қателердің жоқтығына көз жеткізуі болып
табылады.
Еңбек ақы төлеудің аудитінің негізгі мақсаты еңбек ақы бойынша
бухгалтерлік есептің жүргізілуінің дұрыстығын және одан ұсталымдардың,
еңбек ақыдан аударымдар кезінде нормативтік- құқықтық актілердің
қарастырылуын тексеру.
Аудитордың мақсаттары
1.Еңбек ақының дұрыстығын тексергенде, аудитор келесілерді тексеруі керек:
-Өндірілген өнім,орындалған жұмыс және қызмет көлеміне, жұмыс
уақытының есебі бойынша алғашқы құжатардың заңға сәйкестігі және саны.
-Бухгалтерлік баланыстағы және Бас Кітаптағы жазбалары мен шот681
бойынша аналитикалық есеп көрсеткіштерінің бір күндегі екі жақтың
мәліметерінің сай келуі.
2. Еңбек ақы қорының пайдаланылуын тексерген кезде аудитор тексеруі керек
келесілерді:
-Кәсіпорын жұмысшыларына штаттық кестеде бекітілген қызметтік
айлығының қадағалануын тексеру;
-Инфляция жағдайында бағалардың өсуін есепке ала отырып олардың
индексациясының уақтылы жүргізілуін тексеру;
-Құрылтайшылардың, акционерлер жиналысы немесе басқару кеңесі
штаттық кестені бекіткендігін тексеру;
-Орындалған жұмыстар үшін есептеулер жүргізілдіме , жұмысшылардың
кесімді наряды бойынша еңбек ақы дұрыс жүргізілудеме;
-Кәсіпорын жұмысшыларына сыйақылардың дұрыс берілуін тексеру;
Еңбек ақы төлеудің жаңа жүйесі енгізілгеніне байланысты, есептеу
кезінде дұрыс болмауы мүмкін, үшін себебі стажды анықтау қолмен
жүргізіледі, жұмысшылардың қызметтік айлығын, жұмысшының стажын анықтауда
оның нақтылығын және дұрыстығын тексеруді жүргізуі қажет:
1.Еңбек ақы төлеу ставкасының, қосымша төлем үшін рұқсат, жалдау
күні жөнінде ақпарат барма және олар жеке делодабарма соны тексеру;
-Еңбек ақы өсуін қадағалау,жиналыстың протоколдары және кәсіпорын
басшысының бұйрығымен рәсімделудеме;
-Еңбек ақыдан аударымдар және ұсталымдарды жүргізуде жеке делода
көрсетілген ақпараттарды бухгалтер пайдалануда ма;
2.Бухгалтерлік баланыстағы және бас кітаптағы жазбалардың 681шот
бойынша аналитикалық есеп көрсекіштеріне сай екендігін анықтау.
3.Бастапқы құжатардың туралығын олардың дұрыс толтырылуын, жауапты
тұлғалардың қолдарының санын тексеру, барлық риквизиттердің дұрыс
толтырылуы бойынша, құжаттарда келісілмеген түзетулер және өшірулер орын
алған жоқпа екен;
4.Еңбек ақыны есептеу бойынша ведомстардың жазбаларынан алу;
-Есептеулер мен ұсталымдар, құжатпен куәландырылған;
-Жиынтық аударымдар, шегерімдер, таза төлемді санау;
5.Зейнет ақы қорына салықтардың ұсталынуының дұрыстығын тексеру;
6.Еңбек ақы төлеудің уақтылығын және кезеңділігін ексеру;
7.Еңбек ақыға арналған ведомстардың жазбаларының нақтылығын тексеру.
Еңбек ақыдан ұсталымдарды тексеру.
-Кәсіпорын жұмысшыларынан ұсталымдар бюджет бойынша салықпен есеп
айрысу, аналитикалық шоттарының мәліметері бойынша еңбек ақыны төлеу
ведомстарын салыстыру;
-Жеке тұлғалардың салығы бойынша заңдылықтардың сақталуы;
-Жекелеген жалданған жұмысшылар бойынша ұсталымдарды зерттеу;
-Бюджетке салықтардың аударылуының тұрақтылығы;
Аудитті жүргізу үшін, баланс, бас кітап,жинақ ригистерлері, және
алғашқы құжатарды қарауы қажет.
Алғашқы құжаттардан таңдалып тексеруге жататындар:
-Есеп парақтарының түрлі формалары:есеп парақтары,сапарлық парақтар,
орындалған жұмыстар және еңбек парақтарының есебі;
-Қабылдау актілері;
-Топтан топқа ауыстыру актілері;
-Ведомстер;
-Есеп журналы;
-Шығарылуы немесе демалысқа шығуы кезіндегі еңбек ақы төлеу бойынша
есеп-айрысу;
-Жұмысқа жарамсыздығы жөніндегі парақтар;
Есеп бойынша мәліметтерді топтау мен жинақтау жекелеген
автоматтандыру жағдайында ЭВМ-де жүргізіледі. Осыған байланысты мұнда тек
пайдаланылатындар көрсетілген:
-жұмыс уақтының есебінің табелі;
-есеп- төлем ведомстері;
-аванс төлемінің ведомстарі;
-жалақы төлемінің ведомстары;
-әрбір жұмысшының есеп парақтары;
Еңбек ақы төлеуді тексерген кезде аудитордың негізгі
мақсаты,бақылаудың күшті жақтарын анықтап,маңызды қателердің жоқтығына көз
жеткізу.
Кәсіпорындағы ішкі бақылау жүйесінің (ІБЖ) мақсаты-кәсіпорынның
ағымдағы шаруашылық істерінің, тәртіппен және тиімді орындалуы.
- Басшылықтың қаржы-шаруашылық саясатының талаптарының орындалуы;
- Кәсіпорын активтерінің сақталуы және ақпараттармен,құжатарға дәл
және толық қамтамасыз ету деңгейі;
Ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін анықтаған кезде көптеген факторлар
пайда болады:
-кәсіпорында ақпаратты қалыптастыруға қатысушы жұмысшылардың ауқымы
және тапсырылған іс үшін жауапкершілігінің болуы;
-ақпаратты қалыптастыру және істі жүргізу бойынша олардың арасында
тәртіптің болуы;
-бақылаудың техникалық құралдарының болуы;
-бақылау технологияларының барлығы;
-бақыланатын параметрлерінің болуы;
ІБЖ- келесілерді қамтиды:
1)Нақты анықталған құқықтары және міндеттері бар жауапты жұмысшылар;
2)Міндетердің қатыстылығына байланысты бөлінуі(активтерді сақтау және
олардың есебі бойынша)
3)Опреацияны жүргізу кезіндеі қажетті процедуралардың сақталынуы.
4)Құжаттардың сақталуын бақылау (номерация,опреация орын алған мерзімдегі
немесе одан кейінгіге сай)
5)Құжаттар және активтерді нақты бақылау(материалды жауапты тұлғамен
нақты тексеру)
6)Орындалған міндеттерді тәуелсіз тексеру(ішкі аудит)
ΙΙ-Тарау Еңбекақыны төлемін тексеру аудиты
2.1. Қызметкерлердің еңбек ақы төлемінің аудиты
Еңбек ақы төлемі бойынша қызметкерлермен есеп айырысудың аудитінің мақсаты
– еңбек туралы заңдылығының дұрыс орындалуын, еңбек ақының дұрыс
есептелгенін және ұсталымдардың дұрыс ұсталынғанын, жұмысберушілермен және
оның жұмысшыларының арасындағы барлық есепайырысуларды есепте дұрыс
бейнелеуінің және құжаттық рәсімделуін тесеру.
Қызметкерлермен есеп айырысудың аудиторлық тексерісінің орта және ірі
кәсіпорындары үшін олардың әртүрлі және жүйелі сипатта болуынан байланысты
еңбек сиымдылығы жоғары болып табылады.Еңбек ақының бұл тобына еңбек ақы
бойынша кәсіпорындардың қызметкерлерімен өзара қарым қатынастардан басқа
келесі есеп айырысуларда енгізеді: шаруашылық, іссапар және басқа
шығындарына берілген есеп беру соммалары, басқа да операциялары бойынша
есеп айырысулар, оның ішіне жеке тұлғалық сақтандыру; берілген ссудалар,
несиедегі тауарларды төлеу, келтірілген зиянды орнын толтыру бойынша есеп
айырысулар.
Жұмысқа қабылдау шарттарын келісім - шарттарда және контрактілерде
келісіледі кәсіпорындарда индивидуалды келісім шарттардың формалары
қолданыла басталды, кейінен халықты әлеуметтік қорғау және еңбек
министрлігі келісім – шарттардың біркелкі формасындағы бланкілерін
дайындайды және бекітеді. Қызметкерлермен жұмыс берушінің мүддесін қорғауға
қажетті біздің көзқарасымыз бойынша индивидуалды келісім- шарты келесі
бөлімдерден және пунктерден тұрады.
I. Келісім шарт құралы, екі жақтың заңды мекен жайы
II. Жұмыс берушінің құқықтары
III. Жұмыс берушінің міндеттері
IV. Жұмысшының құқықтары
V. Жұмысшының міндеттері
VI. Өзгерту, тарату және пролонгация шарттары
VII. Екі жақтың қолдары
Еңбек келісім шарты заңдылық тұрғыдан қарағанда жұмыс берушімен
жұмысшының мүдделерін оңайлатып қорғайды, егер екі жақтың бірі келісім
шартты бұзып немесе орындамаған жағдайда. Мұндай келісім шарт ЖШС ШЖЖШ
да қолданылады. ЖШС Шымкент промстрой ұйымында индивидуалды еңбек
келісім шарты алдыңғыға қарағанда басқаша мазмұны бар, келісім шарттың
алдынғы келісім шарттан негізгі ерекшелігі болып, әр маманның жеке қызметі
қосымшада бейнеленеді, яғни жұмыстың толықтығын, сапасын және орындалуын
сипаттайды. Келісім шарттың бұл формасында бекіткенге дейін заңды тұлғаның
қызмет басшысының, инфроқұрылым директорының, келісімі қажет. Мүмкін
мамандардың пікірімен келісіп келісім шарттың бекітілуінде қателермен
бұзушылықтарын дұрыстауға мүмкіндік береді. Үлкен кәсіпорындардағы, яғни
мындаған жұмысшылардың жұмыс істейтін басшысына физикалық түрде қарап
шығуы мүмкін емес. Бұл шарттың негізі өндірістік қызмет басшысының
атқаратын қызметімен келісуі мен танысуы қажет.
Ұжымдық келісім шартты құру кәсіпорынның әкімшілігімен ұжымның барлық
мүдделерін қорғау үшін берілген. Яғни жұмысшыларды келісім шартпен
таныстырып заңды түрде қарастырады.
Ұжымдық келісім шартта мыналар қарастырылады:
1. Көзделген бағдарламалардың орындалуы
2. Еңбек ақы шарты
3. Әлеуметтік еңбекттік кепілі
4. Ұйым және субьекітті қорғау
5. Кәсіп одақтың қызметінің кепілі
6. Еңбек және жұмысшылардың жеке категориялары бойынша соның ішінде
әйелдер қауымы (инвалиттер, зейнеткерлер) өткізу шарты.
Аудит қызметкерлері тексеру бағдарламасына сәйкес аудиттің
орындалуы ретін ғана мықты біліп қоймауы керек, сонымен қатар құжаттарды
тексеру ретінің қай бөлімде, пункте, жолында және т.б., қандай құжаттармен
құру керектігін, әсіресе бұл басқа жазбаларға негіз болатын бір
құжаттардың жиынтығы болса, бұны келесі кестеден көруімізге болады
және т.б. маңыздыларын білу шарт.
Кәсіпорында аудиттің құрылып жүргізілуі 5 деңгейден тұрады. Еңбек
және жалақы төлемінің есебімен аудитін жургізу барысында кәсіпорында
бухгалтерлік балансымен танысудан және ақша қаражаттарының формаларының
(формалар және есеп беру нөмерлері және балансы кестеде көрсетілген)
бастау керек. Келесі деңгей болып бас кітаптың мәліметінің құрылымы мен
тексеру жургізу болып табылады. Мұнда шоттардың сәйкес жазбаларын
қаншалықты дұрыс есептелгенін, және бухгалтерлік баланс және есеп беруге
аударылғанын тексеруімізге болады.Бас кітаптың жазбаларының дәлдігіне көз
жеткен соң, міндетті түрде қандац журнал ордерден аударылғанын салыстырып
шығу қажет, бұл үшін еңбек және жалақы төлемінің есебі көрсетілген
журнал ордерде мәліметтерін тексереміз.Мысалы, журнал ордер №10 Еңбек
ақыны есептеу жазбаға негіз болатын Еңбек ақы бойынша есеп айырысу төлем
ведомості және т.б. кезектісі міндетті турде (4 деңгей) құжаттардың
тексеру керек, яғни жиынтық салыстырмалы құжаттар.
Кесте 2
Аудиторлық тексерудің кәсіпорындағы ішкі аудиторлық бақылау
қызметімен жүзеге асыру және танысу реті.
Тексеруді Құжат Тексеруге жататын Бөлімдер, пунктер, шоттар,
жузеге түрлерінің құжаттардың атауы қатарлар
асыру тексеру реті
деңгейлері
I Баланс, есеп Қосымша 15 бухгалтерлікСалық жылының басы мен соңы
беру баланс 100-ші форма бөлімінің III қатар
31,32,33
№3 форма Ақша I бөлім 1,2 пункт Еңбек ақы
қаражаттарының бойынша есепайырысу зейнет
қозғалысы туралы есеп ақылық қамсыздандырумен
беру әлеуметтік сақтандыру
қорлары бойынша төлемдер.
Салықтар бойынша төлемдер.
Берілген аванстар. Басқада
төлемдер
№100 форма Қаржы өткізілген өнімнің өзіндік
шаруашылық қызметінің құнының құрамы 02 қатар
нәтижелері туралы есеп бойынша
беру
Алынған шегерімдермен Әлеуметтік салық бойынша
жылдық жиынтық декларацияға 2 қосымша
табыстуралы декларация декларациясы. Төлеу көзінен
ұсталатын жеке тұлғалардың
табыс салығын есептеу 14
қосымша
Кәсіпорының өндірістік Қатарлар:
әкономикалық 14,15,16,17,18,19,20.
көрсеткіштері
II Бас кітап Бас кітап шоттары 681,651,-687 және т.б.
шоттар бойынша жиынтық
көрсеткіштер.Бастапқы
қалдығына,дебет бойынша
айналым, соңғы қалдығы
бойынша кредит айналымы
III № 1,2,4,7,8,9 № 7 Журнал ордер кредитЖауапты тұлғалар бойынша
журнал ордерлербойынша 333 шот аванстық
Жұмыскерлермен басқа соммаларыныңборышы.Дебет
да тұлғалардың бөлімі шотарында:
451,441,453,630,720 және
т.б
№8 Журнал ордер №7 ведомстқа сәйкес 8 қатар
бойынша 334 Басқалары
шотына жатқызылатын
бөлімше.Басқа да
кредиторлық борыштар
900 шы шот бөлімшешесі Дебетінде
есептелген №10 журнал 902,912,922,932,942,952
ордер кредиттік шоттарында
451,441,453,630,720 және
т.б.
№9 журнал ордер 682 лауазымды тұлғалардың
борышы 687 Басқада
кредиттік борыштар және
есепке алу
№ 4 журнал ордер Жалақы бойынша несиелер
№ 1 журнал ордер Еңбек ақы бойынша
операциялар
№ 2 журнал ордер Еңбек ақы бойынша ақша
қаражаттарын аудару бойынша
операциялар
IV Жиынтық салық аударымының удитіЖұмысшылардың жеке
құжаттар Еңбек ақыны есептеудің карточкалары.Шаруашылық
аудиті субьектінің есеп төлем
Еңбек ақы бойынша ведомості.Кадрлардың
есепайырысу аудиті жиынтық ведомостінің есебі,
ауру туралы парағының
реестрі, орташа өнімділік
жөніндегі анықтамалар
реестрі. Демалыстарды
ұсынғандағы бұйрықтардың
реестрі. Кезекті демалысқа
төлем бойынша есеп төлем
ведомості, уақытша еңбекке
қабілетсіздігі үшін жәрдем
ақы төлеу бойынша есеп-
төлем ведомості
V Алғашқы Еңбек ақы есептеу үшін Кәсіпорынның құрылтайшылық
құжаттар негіз болып табылатын келісімдері; Еңбек ақы
құжаттар төлеу формаларына бұйрықтар
бағалау және нормалардың
анықтамасы арнайы
ведомосттар; тапсырыс
жөніндегі келісімдер
бойынша қабылдау актілері
Аталған кәсіп орын Нарядтар, табельдер өңдеу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz