ТМД одағының құрылу мен даму принциптері

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 бөлім. ТМД одағының құрылу принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. ТМД ұйымының құрылу қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. ТМД елдерінде экономикалық реформаларды жүргізу проблемалары мен қайшылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2 бөлім. ТМД одағының даму принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1. ТМД экономикалық реформалаудың кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Қазақстанның реформалау бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.3. Қазақстанның экономикалық дамуы
ТМД елдеріне үлгі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Қазақстан және бүкіл постсоциалистік елдер, нарық баспалдағын қалыптасқан жүйелік ауыртпалықтардан басқа, он жылдан асып отырған өтпелі кезеңнің мәселесі міндеттері мен қиыншылықтарын мойынына алып отыр.
Тек Қазақстан үшін емес бүкіл посткеңестік елдер арасында нақты бір трансформациялық теорияның болмауын және бұл кезеңнің экономикалық тарихтан белгілі басқа өтпелі дәуірлерден ерекшелігін, яғни жоспарлыдан нарықтыққа ауысуын айтамыз. Бірақ өкінішке орай соңғы он жылдан астам уақытта жүргізіліп отырған реформациялық бетбүрыстар өзінің бастапқы ұстанған мақсаттарын толықтай қанағаттандыра алмай отыр. Бұл әрине барлық әрекетіміз еш кетті деген сөз емес. Себебі реформалауға бет бүрудың өз экономикалық өмірдегі үлкен қадам және оның қандай болмасын межеге жетері сөзсіз, мәселен оның қандай нәтижеге келерінде.
Аталған мәселелі шешімдер, яғни терең институциональдық, әулеметтік-экономикалық, технологиялық, құрылымдық бет-бүрыстар теориялық экономиканың постулаттарын, анықтамаларын өзгерттпеуі мүмкін емес еді. Себебі, мойындауымыз қажет, елімізде (ТМД елдерінде де) әлі күнге дейін шаруашылық өмірдің барлық сфераларын қалыптастыруда сүйеніш боларлықтай, экономикалық дамудың теоретико-методологиялық ядросы жасалынбады. Барлық қолданбалы зерттеулер мен бағдарламалар қысқа мерзімдік айнымалы жағдайларда жасалынды. Өтпелі кезеңнің экономикалық ілімініц тұрақты базасының жоқтығы, экономикалық реформалар саясатындағы бірізділіктің жоғалуына, кейбір жағдайларда қабылданған шешімдердің терец қарастырылмағандығымен және оның аяғына дейін орындалмағандығынан көрініс тапты. Қоғам мен уакыттың өзара байланыстарынан туындаған талаптар экономиканы реформалаудың маңыздылығын арттыра түсті. Экономикалық реформа қоғамдық жарасымдылық өткен кездің оң жетістіктері мен тенденцияларын сақтау, мемлекеттің қауіпсіздігін және халықтың барлық топтарының құқықтары мен оның ерекшеліктерін қамтамасыз ету принциптеріне негізделген түбегейлі шаралардың біртүтас жүйесі болатыны айқын болды.

1. Мауленова С.С., Бекмолдин С.Қ., Құдайбергенов Е.Қ. Экономикалық теория: оқу құралы. - Алматы: Экономика, 2004.
2. Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару негіздері: оқу құралы. Алматы: Экономика, 2001.
3. Назарбаев Н.А. 2030 стратегиясы.
4. Курс экономической теории: учебное пособие./под ред. Чепурина М.Н. Алматы, 1994. -480 с.
5. Макконел Кэмпбелл P., Брю Стәңли Л. Экономикс: принципы, проблемы и политика. М., Республика, 2000.
6. Құлымжанов М.Қ. Экономикалық заңдар және нарық қатынастары// ж. Аль-Пари №1,2003.
7. Жаңа экономикаға барар жолда//Егемен Қазақстан. 24 желтоқсан 2004 жыл
8. Экономикалық өсуде тың серпіліс бар//Егемен Қазақстан. 28 желтоқсан 2004 жыл

Қосымша әдебиет:
9. Әкімбеков С, Баймухамедова А.С. Экономикалық теория: оқу құралы. Астана, 2002
Ю.ЖанузаҚұлы. ТМД он жылдық белестегі ойлар/ЛГүркістан. 2002 №4, 24 қаңтар. 11.ТМД: кеше, бүгін және ертең//Егемен Қазақстан. 2002. 8 ақпан
10. Экономикалықтеория негіздері. Оқулық. Алматы: Санат, 1998 ІЗ.Ребнев Л. С, Нуреев P. M. Экономика: Курс основ. - М., 2000.28
11. Экономика. Краткий словарь. - Ростов н/Д: Феникс, 2001. - 336 с. -(Словари XXI века).
12. Борисов Е.Ф. Экономическая теория: учебник. М.: Юрайт-М, 2002 - 384 бет.
13. Шеденов O.K., Дцгаров Я.С. Экономика ілімдерінің тарихы: оқу құралы. Алматы:Қазақ университеті, 2003 - 313 бет
П.Сахариев С.С., Сахариева А.С. Әлем экономикасы (оқулық) І-бөлім Алматы: Дэнекер, 2003. - 251 бет
14. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Алматы: Санат, 1998 - 479 бет
15. Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика: Учебник - МГУ: Дис, 1997.
16. Дорнбуш P., Фишер С. Макроэкономика: учебное пособие Алматы: Білім, 1997.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1 бөлім. ТМД одағының құрылу
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. ТМД ұйымының құрылу
қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. ТМД елдерінде экономикалық реформаларды жүргізу проблемалары
мен
қайшылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.8
2 бөлім. ТМД одағының даму
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1. ТМД экономикалық реформалаудың
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ..12
2.2. Қазақстанның реформалау
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.3. Қазақстанның экономикалық дамуы
ТМД елдеріне үлгі
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 6
Қолданылған
әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..27

Кіріспе
Қазақстан және бүкіл постсоциалистік елдер, нарық баспалдағын
қалыптасқан жүйелік ауыртпалықтардан басқа, он жылдан асып отырған өтпелі
кезеңнің мәселесі міндеттері мен қиыншылықтарын мойынына алып отыр.
Тек Қазақстан үшін емес бүкіл посткеңестік елдер арасында нақты бір
трансформациялық теорияның болмауын және бұл кезеңнің экономикалық тарихтан
белгілі басқа өтпелі дәуірлерден ерекшелігін, яғни жоспарлыдан нарықтыққа
ауысуын айтамыз. Бірақ өкінішке орай соңғы он жылдан астам уақытта
жүргізіліп отырған реформациялық бетбүрыстар өзінің бастапқы ұстанған
мақсаттарын толықтай қанағаттандыра алмай отыр. Бұл әрине барлық әрекетіміз
еш кетті деген сөз емес. Себебі реформалауға бет бүрудың өз экономикалық
өмірдегі үлкен қадам және оның қандай болмасын межеге жетері сөзсіз,
мәселен оның қандай нәтижеге келерінде.
Аталған мәселелі шешімдер, яғни терең институциональдық, әулеметтік-
экономикалық, технологиялық, құрылымдық бет-бүрыстар теориялық экономиканың
постулаттарын, анықтамаларын өзгерттпеуі мүмкін емес еді. Себебі,
мойындауымыз қажет, елімізде (ТМД елдерінде де) әлі күнге дейін шаруашылық
өмірдің барлық сфераларын қалыптастыруда сүйеніш боларлықтай, экономикалық
дамудың теоретико-методологиялық ядросы жасалынбады. Барлық қолданбалы
зерттеулер мен бағдарламалар қысқа мерзімдік айнымалы жағдайларда
жасалынды. Өтпелі кезеңнің экономикалық ілімініц тұрақты базасының жоқтығы,
экономикалық реформалар саясатындағы бірізділіктің жоғалуына, кейбір
жағдайларда қабылданған шешімдердің терец қарастырылмағандығымен және оның
аяғына дейін орындалмағандығынан көрініс тапты. Қоғам мен уакыттың өзара
байланыстарынан туындаған талаптар экономиканы реформалаудың маңыздылығын
арттыра түсті. Экономикалық реформа қоғамдық жарасымдылық өткен кездің оң
жетістіктері мен тенденцияларын сақтау, мемлекеттің қауіпсіздігін және
халықтың барлық топтарының құқықтары мен оның ерекшеліктерін қамтамасыз ету
принциптеріне негізделген түбегейлі шаралардың біртүтас жүйесі болатыны
айқын болды.
Осы жұмыста КСРО-ның Тәуелсіз республикаларға ыдырауының салдары мен
нәтижелері, жаңа ә кімшіл-эміршіл экономикадан нарық жағдайына көшу
жағдайлары мен проблемалары, ТМД мемлекеттерінің экономиканы тұрақтандыру
саясаты мен жүргізген реформалары қарастырылып, газет авторларының
пікірлерімен ұштаспақ.

1 бөлім. ТМД одағының құрылу принциптері
80-жылдардың аяғындағы басты әлемдік оқиға алдымен экономикалық
жүйенің, оның саяси құрылымы - Кеңес Одағының тарауы болды. 1991 жылы 14
желтоқсанда ҚР Жоғарғы Кеңесі салтанны түрде ҚР мемлекеттік тәуелсіздігін
жария етті. 1991 жылы 16 желтоқсанда республиканың жоғарғы өкілетті
"Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы" Конституіщялық
заңды қабылдады. 1991 жылы 21 желтоқсанда Н.Назарбаевтың ұсынысы бойьшша
Алматыда жиналған бұрынғы кеңес республикаларының басшылары жаңа бірлестік
— Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының негізін қалаушы қүжат Декларацияға қол
қойды. 1991 жылы 23 желтоқсанда Қазақстан Парламенті ТМД құрылуы туралы
келісімді бекітті.
Биылғы жылы Тәуелсіздіктерінің он-төртжылдығын тойлаи отырған жаңа
мемлекеттер ұлттық саяси және экономикалық жүйелерін қалыптастырудың
күрделі кезеңінен өтті. Дербес экономикалъщ саясат, ұлттык еалюта, кедендік
бекеттер, заңнама саласындагы реформалар - бүгінде шындыққа айналып отырған
Тәуелсіздік нышандарының қысқаша тізбесі осылар.

1.1. ТМД ұйымының құрылу қажеттілігі
КСРО ыдырағаннан соң 70 жыл бойы қалыптасқан біртұтас инфрақұрылым
бұзылып, әр ел өз басымен қайғы болып кетті. Мұнымен қоса жосиарлы
экономиканың кесірінен тоз-тозы шыққан халық шаруашылығы бір-бірінің аузына
су тамыза аларлықтай халде емес еді. Сөйтіп, біраз аңыраудан посткеңестік
кеңістікте батыстық романтизм кезең басталды. Әр республика дамыған
капиталистік елдермен қарым-қатынасты жеке-дара жолға қоюға кешті. Батыс
болса, "бөліп ал да, билей бер" деген ескі қазақы қағидаға салып, кешегі
ірі державаның шалажансар бөлшектеріне нарық туралы жеке-жеке "сабақтар"
өткізе бастады.
Кешегі кеңестік қысымнан құтылған елдер Тәуелсіздік эйфориясынан әлі
де арыла қойған жоқ. Әр ел өз "үстінен қарайтын" қандай да бір органның
құрылғанын қаламайды. Ортақ қиындықтарды бірлесіп жеңудің орнына "оңаша
бұзауды" артық көреді.
Алайда, 1991 жылдың 8-ші желтоқсанында ресей президенті Ельцин Б.И.
КСРО-ның ыдырағанын, оның орнына Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы құрылғанын
жария етті. 21 желтоқсанда оның қүрамына ішінде Қазақстан бар тағы сегіз ел
өтті. Тек Грузия интеграциялық процестерден шет қалатынын түсініп,
кейінірек ТМД қүрамын толықтырды.
ТМД КСРО ыдырауының салдарынан ауырлатып жібермес үшін тесік астауды
ү_стап қалған мәжбүрліктен құрылған жасанды ұйым. Оған кіретін
республикалар бүрын бір ту астында өмір сүргенімен, экономикалық даму
деңгейі, потенциалы мейлінше әркелкі, саяси қүндылықтары мен мүдделері,
менталитеті әртүрлі елдер. Бұл Одақ - бүрынғы Кеңес Одағы кеңістігінде
саяси бірлікке ұмтылудың нақты және алғашқы қадамы.Тәуелсіз Мемлекеттер
Достастығының ең басты қажеттілігін де ұмытпауымыз қажет. Ол ұлы державаның
мұрасын соғыссыз, қантөғіссіз бөлісуге жәрдемдесті. Әрине, кейбір
аймақтарда ұлтаралық қақтығыстардың орын алғаны рас. Дегенмен, жағдайдың
Югославиядағыдай ушығып кетпегені үшін ТМД-ның "президенттер клубы" еңбек
сіңірді. Кейбір тұстарда кикілжіндердің зардаптарын азайту ТМД-ның
араласуынан ғана мүмкін болды. Мәселен, Абхазиядағы, Принднестровьедегі,
Тәжікстандағы, Осетиядағы кикілжіңге ТМД шеңберіпде араағайындық етпегенде
оның зардаптары қазіргіден элде қайда зор болар ма еді.
Дегенмен, ТМД мемлекеттері бірлесе отырып шешетін проблемалар
жеткілікті болды. Жыл сайын ТМД шеңберіндегі ынтымақтастығының өзекті
проблемалары жөніндегі кеңестер, стөлдер үлкен рөл атқарады. Қалыптасып
отырған жағдайды талдау және пікір алмасу негізінде ТМД шеңберіндегі
елдердің ортақ сыртқы экономикалық саясаты жүргізу бағдарламарын жасауға
көмек тигізеді.

1.2. ТМД елдерінде экономикалық реформаларды жүргізу проблемалары
мен қайшылықтары
Өтпелі экономикасы бар ТМД елдерінің тәжірбиесі жоспарлы шаруашылықтың
рыноктыққа айналуымен қатар жүретін трансформациялық құлдыраудың (өтпелі
кезеңнің) анық көрінетін беталысы туралы айтуға мүмкіндік береді.
Осы тенденция индустриялы типті экономикасы басым болатын елдерде
көрініс береді (шығыс Еуропа, ТМД елдері) трансформациялық құлдыраудың
негізгі себептері, меншік нысандары мен шаруашылық тэсілдерінің радикалды
өзгеруі, сонымен қатар экономиканың рыноктық емес бағдары болып табылады.
ТМД елдерінде меншік қатынастарының жоспарлы жүйесі мен шаруашылықты
жүргізудің әдістеріне тәң терең дағдарыспен байланысты трансформациялық
құлдырау КСРО-ға тән индустриялы даму моделінің ұзақ мерзімдік құрылымдық
дағдарысына дәл келді (халық шаруашылығы құрылымының шикізат салалары мен
эскери-өнеркәсіптік кешенге қарай кенеттен ауытқуы, негізгі қорлардың
жаппай тозуы). Құлдыраудың күшеюіне қысқа мерзімді сипаттағы факторлар да
көмектесті:
1) макроэкономикалық тұрақтандыру (мемлекеттің шығындар мен өндірістік
сфералар кәсіпорындарын орталықтан несиелеуін шектеу эсерінен төлем
қабілеті сұраныстың кенеттен қысқаруы);
2) КСРО және СЭВ шеңберіндегі кооперациялық байланыстардың тарауы;
3) өнідірістің сүранысқа бейімделуінің қиыншылықтары.
Осының барлығы өндірістің құлдырауының көлемін ұлғайтты, дағдарысқа ерекше
тереңдік пен қиыншылық берді, экономиканың дағдарыстық жағдайын уақыт
бойынша созып жіберді.
ТМД проблемалары өзіміздің де, сондай-ақ өзге де саясатшылар,
экономистер мен социологтардың басты назарында боп келеді. Олардың
сөздерінің негізгі өзегінде - кеңестік дәуірден кейінгі мемлекеттердің
өзара іс-кимылдары мұратының өзінен көңіл цалу, интеграция царцынына риза
болмау немесе оның табыстарына толыгынан сенбеу секілді пигылдар да бар.
Дегенмен, коптеген әріптестеріміз біліп түрып немесе білмей Тәуелсіз
Мемлекеттер Достастығын қалыптастыруға негіз болған екі басты мақсатты
ескере бермейді.
Біріншіден, Кеңес Одағын тарату процедурасын, мұра бөлісуді неғүрлым
аз шығындармен жүргізу, халықаралық танылу және толық егемендікке қол
жеткізу және екіншіден, ортақ шаруашылық кешені шеңберінде ұзақ уақыт қатар
омір сүруді ескере отырып, бүрынғы одақтас республикалар базасында жалпы
экономикалық, гуманитарлық және ақпараттық кеңістік құру.
Қорытындылар шығара отырып, алғашқы міндеттің жүзеге асырылғанын,
яғни, ТМД ұйым ретінде бұрынғы одақтас мемлекеттердің өркениеғті таратылу
құралы міндетін ойдағыдай атқарып шыққанын айта кеткен жөн. Мерзімді
консультациялар, мемлекеттер басшылары деңгейіндегі кездесулер, келісілген
шешімдер қабылдау, мемлекет аралық қатынастарды реттеу мәселелері жөніндегі
пікір алмасулар - жаңа егемен мемлекеттерді аяғынан тік тұрғызу мен
нығайтуға айтарлықтай дәрежеде ықпалын тигізген шаралар осылар.
ТМД шеңберінде бірінші қатарға еркін сауда аймағы - интеграцияның
алғашқы сатысы қалыптасып, шыға бастады. Орталық Азия экономикалық
қауымдастығы да жемісті жұмыс істеуде. Достастық елдері 1998- жыл бойы 12
мемлекет шеңберінде еркін сауда аймағының перспективалары туралы таласумен
жүргенде, бұлардың төртеуі еркін сауда аймағы пайдалы деген шешімге келген
болатын. Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстанның бірлескен
мәлімдемеінде еркін сауда аймағын кезең-кезеңімен ортақ экономикалық
кеңістікқалыптастырудың жанды тетігі ретінде бағаланады. Енді олар ортақ
қызмет көрсету, тауарлар және капитал рыногын қүратын болады.
Жиырмасыншы ғасырдың соңғы онжылдығы ТМД елдеріне байсалды тарихи
сабақ болды. Нарықтық романтизм экономиканы байтараптандыру процесінде
мемлекеттің рөлін қатаң реттеу қажеттілігін түсінумен алмасты. Ал
бытыраңқылық, сайып келгенде, жаңа мемлекеттердің элсіздіғі ірі геосаяси
ойыншыларға қол еді. Тәуелсіз мемлекеттердің көпшілігін түрлі жылдамдықтағы
және түрлі деңгейдегі интеграцияның, ортақтастыратын мұраттарды іздестіру
қажеттілігін тануға алып келгендіктен, тұтастай алғанда өткен онжылдықтың
оңды нәтижелері болғаны анық.

2 бөлім. ТМД одағының даму принциптері
Кеңес Одағы Құлап, ТМД қалыптасқан кезде еркіндік, тең құқықтылық және
тәуелсіздік негізінде интеграцияның жаңа үлгілерін іздестіру қажеітігі
қазіргі заман жағдайында кэдеге асты. Заманымыздың ұлы еуразиялык Лев
Гумилев еуразия суперэтносының еуропалықтан бес жүз жыл кейін пайда болып,
қазір гүлдену дәуірінде екенін дәлелдеп берген. Еуразия халықтарының ұлы
істері әлі алда. Мұны көптеген батыс саясатшылары да жақсы түсінеді.
Әйткенмен, Еуразияның болашағын өз қолдарына ұстап отырған оның халықтары
богде ойыншылар үшін шахмат тақтасы болып қала беруге келісуі екіталай.
1994-жылы Қазақстан ұсынған Еуразия одағын құру жобасы бастапқы
түрінде іске аспағанмен, ТМД іс-қимылдарын жетілдіру жөніндегі түрлі
бастамаларда өз орнын тапты. Олар әлі толық пісіп жетілген жоқ, бірақ
институциялық құрылымдарды түбегейлі жаңарту, ең алдымен, экономикалық
салада өзара іс-әрекеттерді күшейту сияқты стратегиялық желі айқындалды.
Бүгінде еуразиялық мұрат практика жүзінде іске аса бастады деп айтуға
болады.
Таяудағы уақыттарда ортақ экономикалық кеңістікте тығыз өзара іс-
қимылдар жасауға даяр мемлекеттерді біріктіретін Еуразия экономикалық
қауымдастығының Мемлекетаралық кеңесінің алғашқы отырысы болады.

2.1. ТМД елдерінің экономиканы реформалаудың кезеңдері
ТМД-ның басқа елдері сияқты Қазақстанда да шаруашылықтың әкімшілік
командалық жүйесінен рыноқтық жүйеге өтуді іске асыруда. Еуропаның
социалистіктен кейінгі елдерінің тәжірибесі өтпелі кезеңнің үш кезеңін
боліп көрсетуге мүмкіндік береді.
Бірінші кезең - дағдарыстың даму кезеңі, өыдірістің жалпы құлдырауы,
жоғары инфляция және инвестициялық белсенділіктің төмендеуінің қатар
келуімен сипатталады.
Екінші кезең - макроэкономикалық тұрақтандыру (ең алдымен инфляцияньщ
төмендеуі) кезеңі. Жалпы құлдырау құрылымдық дағдарысқа өтеді, бірак
сонымен қатар экономиканың жекелеген салаларында өсу нүктелері пайда
болады.
Үшінші кезең - экономикалық өсудің жандану кезеңі төмен инфляция,
іскерлік белсенділіктің артуы, рынокқа негізделген материалдық өндіріс
көрсеткіштерінің жалпы өсуін қамтамасыз ететін салалардың тез дамуымен
сипатталады.
Рыноктық қатынастарды қалыптастыру белгілі бір заңдылықтардың іске
асырылуымен байланысты:
1. Мемлекеттен алу және жекешелендіру процесі негізінде меншіктік
қатынастарының өзгеруімен:
Мемлекеттен алу меншіктің барлық нысандарын қамтиды. Мемлекеттік
меншік шеңберінің өзінде ең алдымен ол оның нақты монополиясын жоюмен,
меншіктің басқа нысандарына "рұқсат беруімен" көрінеді. Сақталып қалған
мемлекеттік кәсіпорындар коммерциялау жағдайына көшу керек. Сонымен қатар
бұл облыстағы мемлекеттен алу жолдарының бірі жекешелендіру, яғни меншіктің
мемлекеттік нысанын жекеге ауыстыру.
Қазіргі кезде Қазақстандағы экономиканың дерлік толығымен нарыққа өту
жағдайларында үкімет алдында тұрған басты проблема бүкіл дерлік ұлттық
байлықтың мемлекет меншігінде болып отырғандығында. Егер Қазақстан
экономикасын бүгінгі әлемдік қауымдастықтағы қазіргі үлгімен егжей-тегжейлі
салыстырсақ, онда маңызды айырмашылықтың бірі өндіріс құрыл-жабдықтарын
жеке иемденетін адамдар тобының аз екендігіне көз жеткіземіз. Сондықтан да
экономикалық реформа бағдарламасында мемлекеттік меншікті бірте-бірте
азаматтар қолына көшіретін кең көлемді жеке меншіктеу ерекше орын алады.
2. Үш көзбен байланысты ішкі экономикалық қатынастарды ырықтандыру
(либерализациялау):
а) жеке және заңды түлғалар үшін сауда еркіндігін енгізу; э)
өндірушілер қызметін рынок талабына бағындыру.
Реформалардың екінші кезеңінің басты нәтижесі принциптілікті жаңа
экономикалық жағдай болды. Оның нәтижесінде әкімшілік-командалық
экономиканы рынокқа айналдыру процесі негізгі жүйелік өзгерістер негізінде
тұрақты сипатқа ие болды. Олардың қатарына мыналарды жатқызуға болады:
экономиканы ырықтандыру әулеметтік-экономикалық процестердің рыноктық
реттеушісін пайдалану, сыртқы экономикалық қызметті ырықтандыру, елді
шетелдік капитал үшін ашу, валюталық режимді салыстырмалы тұрақтандыру,
биржалық сауда дамуымен қатар шаруашылық өмірді мемлекеттік реттеу
нысандары елеулі қысқарды;
жеке сектордың басым бөлігін көп укладты экономика негізінде
қалыптастыру;
рыноктық экономика және инфрақұрылым институттарын дамыту. Қысқа
мерзім ішінде республика экономикасында банктер, инвестициялық және
сақтандыру компаниялары, биржалар, аудиторлық фирмалар және шаруашылықты
жүргізуші субъектілерге қызмет көрсетуге, олардың өндірген тауарларын
өткізуге көмектесу, жұмыс істеу сенімділігін арттырумен коммерциялық
тәуекелділікті азайтуға бағытталған басқа объектілер желісін қамтитын
рыноктық инфрақұрылым негізі қалыптасты;
қаржылық тұрақтылық. Мемлекеттің қаржылық тұрақтандыруына қол жеткізу
жөніндегі жасалған шаралары табысты аяқталды. Бұл инфляция қарқынымен
қаржылық рыноктық проценттік мөлшерлемесін төмендетуде көрініс тапты.
3. Сыртқы экономикалық қатынастарды ырықтандыру ол:
а) шетелдік инвестициялардың елге енгізуін кеңейту;
ә) сыртқы экономикалық байланыстарды мемлекетке беруді жою;
б) эскпортты ырықтандыру;
в) ұлттық валюта өтімділігін іске асыру
4. Рыноктық инфрақұрылымды қалыптастырумен (тауар және қор биржалары,
еңбек биржасы, банк жүйесі, сауда үйлері, аудиторлық компаниялар мен
рыноктық экономика субъектілеріне қызмет көрсететін басқа мекемелер
түрінде).

2.2. Қазақстанның экономикалық реформалау бағдарламасы
Өтпелі кезеңде республика экономикасын басқаруда ерекше оныды
экономиканы нормаға келтіру, тұрақтандыру және жақсарту үшін қабылданатын
ең басты шаралар алады. Стагнациядан шығу дағдарысқа қарсы шаралар
бағдарламасы көмегімен жүзеге асырылады.
Бұл бағдарламаларды жасау реформалардың қайта қарастыруды қажет ететін
кейбір принципиалды бағыттарына негізделген:
Оның ішінде:
- Кеңес Одағының ыдырауы және Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде
қалыптасуы;
- Қазақстанның өз бетінше әлемдік шаруашылық кеңестігіне шығуы;
- Алынған тәжірбие, талдау және экономикалық реформалардың
халықаралық тәжірибесі;
- өзара есеп айырысу механизмінің практикалық дамуында, қаржы-несие
саясатының тәртіпке келтірілмеуінде және банк жүйесінің өзара әрекетінде
көрінетін рубль зонасындағы дағдарыстық процестер;
- жекелеген бағыттар бойьшша өзгерістерді жүргізудің әр-түрлі
жылдамдығы.
Экономикалық реформалар бағдарламасы Қазақстан шаруашылығының қайта
өрлеуіне, әулеметтік рыноктық шаруашылық негіздерінің қалыптасуына,
тұрғындарды тиімді әулеметтік қорғау жүйесін құруға бағытталған.
1993 жылға қарай Республикада жағымсыз экономика қиын-қыстау кезеңі
қалыптасты.
1991 жылмен салыстырғанда 1992 жылғы ұлттық табыс 19,2 пайызға,
өнеркәсіп өндірісінің көлемі 14,8 пайызға, тұлыну тауарларының өңдірісі
21,5 пайызға кеміген.
Мемлекетаралық, аймақаралық және ішкі салалық байланыстар қатаң
өзгерістерге ұшырады және бұзылды. Толық құрылыс көлемі айтарлықтай
төмендеді, бірінші кезекте өндіріс объектілерінде.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығындағы, кен өндіруші салалар және соңғы
өнім өндірушілер арасындағы бағалық паритет айтарлықтай бұзылған.
Кәсіпорындарға тең құқықтар беру рыноктық өзін-өзі реттеу механизмінің
жоқтығы кезінде мемлекеттің еңбек және тұлыну мөлшерін бақылаудан айырылуға
алып келді.
Қуат көзіне бағаның үздіксіз өсуі кәсіпорындардың және тұргындардың
қаржы жағдайын нашарлатады, бағаның ары қарай өсуін ынталандырады.
Жоғарыда айтылғандардан басқа экономиканы басқару сферасында меншік,
монополия, бәсекелестік, құрылымдық диверсификация сұрақтарына байланысты
көптеген мәселелер бар.
Айтылған жағдайлар мен сыртқы-экономикалық факторлар дағдарысқа қарсы
бағдарламаны жасап шығаруға негіз болды. Оның негізгі мақсаты: пақты
рыноктық механизмнің және әулеметтік бағытталған экономиканың қалыптасуы.
Бағдарламаның негізгі міндеттері:
- макроэкономикалық тұрақтандыруға қол жеткізу және инфляциямен
күрес;
- меншік қатынастарының өзгеруін тездету;
- бәсекелестік нарықтық ортаны және нарықтық инфрақұрылымды құру,
кәсіпкерлікті белсендендіру;
- тиімді сыртқы сауда саясатын жүргізу;
- экономикадағы құрылымдық өзгерістер және оларды мемлекеттің
қолдауы;
- қоғамның кедей тұрғындарына бағытталған әулеметтік саясат;
- шаруашылық міндеттерді шешу, сонымен қатар, болжау, есепке алу
және бақылау функцияларының нығаюында мемлекеттік реттеудің қосымша
әдістерінің күшеюіне мемлекеттің тікелей араласуының әлсіреуі.
Дағдарысқа қарсы шұғыл шаралардың бағдарламасы және әулеметтік-
экономикалық реформалардың тереңдеуі келесі маңызды бөлімдерден тұрады:
Құрылымдық және инвестициялық саясат. Экономика құрылымын оңтайландыру
және басымдылықты анықтау. Материалдық өндіріс сферасында келесі
басымдылықтар негізгі болып табылады: отын-энергия кешені, металлургия
кешені, нарықты азық-түлікпен және тұлыну тауарларымен толтыру,
коммуникация, агроөнеркәсіп кешені, қаржы-несие саясаты. Бірқатар арнайы
шараларды жүзеге асыру арқылы қаржы жүйесін жақсарту және бюджет тапшылығын
қысқарту үшін, қатаңдығы біркелкі ұзақ мерзімді қаржы және инфляцияға қарсы
саясат жүргізіледі. Арнайы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.