Жасөспірімдердің еркін зейін өзгеруінің динамикасы

1. Зейіннің анықтамасы 3
2. Зейіннің қызметтерімен физиологиялық негіздері 4
2.1. Зейіннің қызметтері 4
2.2. Зейіннің физиологиялық негіздері 4
3.Зейіннің негізгі қасиеттері 5
3.1. Зейіннің бөлінушілігі 5
3.2.Зейіннің тұрақтылығы және жинақтылығы 6
3.3. Зейіннің аударылуы 7
3.4. Ақпаратты орналастыра алу мүмкіндігімен көлемі (бірнеше объектіні бір уақытта) 8
3.5. Зейіннің көлемі 8
3.6. Алаң болушылық 8
4. Зейін түрлері 9
4.1. Ырықты зейін 9
4.2. Ырықсыз зейін 9
4.3. Үйреншікті зейін 10
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 11

Зейін — кез – келген қабылдау объектісінде психикалық әрекеттің ерікті немесе еріксіз бағыты және зейін таза түрде пайда болмайды, ол әрқашан функциональды “бір нәрсеге зейін”. Сондықтан зейінді танымдық процестердің динамикалық ерекшеліктерін сипаттайтын психофизиологиялық процесс жағдай ретінде қарастыруға болады. Психологияда зейін анықтамасының бірі Н.Ф. Добрынин бойынша зейін адам психикалық әрекетінің бағыттылығы мен жинақтылығы. Бағыттылықта белсенділіктің таңдау сипаты түсініледі. Ал, жинақтылықта белгіілі әрекетке терең ену. Есту, сақтау секілді зейін психикалықпайда болуға қатысады, сондықтан, егер адамның психикалық ұйымдастыру құрылымына қарасақ зейінді процес (немесе қандай да бір психикалық процесс, мысалы, сенсарлық, перцептивтік интелектуалды зейіндер), және жағдай (мысалы жинақталу жағдайы), тұлғаның негізі. Мысалы, ұқыптылық ретінде қарастыруға болады.
С.Л. Рубинштейн айтқандай “зейін ерекше мазмұнға ие емес, ол ішкі қабылдау, ойлау арқылы пайда болады.” Ол — белгілі бір объектіге бағытталған әрекет ретінде танымның барлық процестері.
Зейін — бұл тану әрекетінің динамикалық сипаттамасы: ол психикалық әрекеттің белгілі бір объектпен иелік байланысын айқындайды. Зейінде әрқашан тұлғаның қызығушылығымен қажеттілігі дамуы мен бағыты орын алады. Бұлар объектіге қарым – қатынасты өзгертеді. Бұл өзгерістер зейіннің осы объект әдісінің өзгерісінде, түсінуде көрінеді: ол анығырақ болады. Осындай әдіспен зейінбасқа үрдістерде пайда бола отырып аса ерекше мазмұнға ие болмайды, әдетте мұнда әрекет және әдіс қатынасы маманданған әдіспен пайда болады. Зейіннің өзгерісі танымдық әрекетке кіріскен анықтылық пен нақтылықтың өзгерісі көрінеді.
Зейінде зат пен танымның арасында байланыс туылады.Таным белсенді болған сайын объект анық болады, таным объектіден нақты болса, таным интенсивті болады. Зейін — зат пен танымның байланысынан шығатын түсінік. Зейін индивид пен объект арасындағы психикалық әрекетпен таным болғандықтан белгілі екі жақты мәселе туындайды. Зейін объектіге бағытталады, екінші жағынан объект өзіне зейінге назар аудартады.
Дәстүрлі түрде зейін ең біріншіден қабылдаудың шекті кеңістігімен байланысады. Яғни, адам көргісі және естігісі келетін ақпаратты қабылдайды. Осы арқылы ақпараттың құрылымын зейін арқылы қабылдайды. Қабылдаудың бағыты 2 түрлі факторға байланысты: 1) сыртқы тітіркендіргіштің құрылымына (сигналдың физикалық параметрлері интенсивтілік жәнежиілік); 2) адам әрекетін анықтайтын ішкі кеңістік құрылымы(тітіркендіргіштің жаңа сатылары).

1. Гиппенрейтер Ю.Б., Введение в общую психологию. Курс лекций. // М.: 4еРо, 1997.
2. Коломинский, Человек: психология. // М.: Просвещение, 1986.
3. Макланов А.Г., Общая психология. // СПб.: Питер, 2002.
4. Немов Р.С., Психология, в 3 т.// М.,1998.
5. Немов Р.С., Психология: Учеб. Для студ. Высших пед. Учеб. Заведений: в 3 кн.: кн.3: Экспериментальная педагогическая психология и психодиагностика. // М.: Просвещение: ВЛАДОС, 1995.
6. Общая психология под ред. Петровского А.В. // М.: Просвещение, 1986.
7. Практикум по общей, экспериментальной и прикладной психологии. А.А.Крылова, С.А. Маничева. // СПб.: Питер, 2000.
8. Психология внимания. Хрестоматия по психологии/ Ю.Б. Гиппенрейтер, В.Л. Романова. // М., 2000.
9. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии.// М., 2001.
10. Страхов И.В., Внимание и структура личности.//Саратов, 1969.
11. Александров Ю.И. (ред.) Психофизиология: Учебник для вузов. 2-е изд., перераб. и доп. // М., 2001.
12. Блок В. Уровни бодрствования и внимание . Экспериментальная психология / Под ред. П.Фресса и Ж.Пиаже.// М.: Прогресс, 1970.
13. Блум Ф., Лайзерсон А., Ховстедтер Л. Мозг, разум и поведение. //М.: Мир, 1988.
14. Грановская Р.М. Восприятие и модели памяти. //Л.: Наука, 1974.
15. Гримак Л.П. Введение в психологию активности.// М.: Политиздат, 1987.
16. Дудел Дж., Рюэгг И., Шмидт Р., Яниг В. Физиология человека. Т. 1 / Под ред. Р. Шмидта и Г. Тевса. //М.: Мир, 1985.
17. Изард К.Е. Эмоции человека.// М., 1980.
18. Китаев-Смык Л.А. Психология стресса. //М.: Наука,1983.
19. Лебедев А.Н. Психофизиологические закономерности восприятия и памяти. //М.: Наука, 1985.
20. Лурия А.Р. Функциональная организация мозга. Естественнонаучные основы психологии //Под ред. А.А. Смирнова, А.Р. Лурии, В.Д. Небылицына М.: Педагогика, 1978.
21. Мачинская Р.М., Мачинский Н.О., Дерюгина Е.И. Функциональная организация правого и левого полушария мозга человека при направленном внимании // Физиология человека, 1992. Т. 18. N 6.
22. Механизмы памяти (Руководство по физиологии).// Л.: Наука, 1987.
23. Милнер П. Физиологическая психология.// М.: Мир, 1973.
24. Рубинштейн С. Л. Основы общей психологии. //СПб., 1998.
25. Симонов П.В. Эмоциональный мозг. //М.: Наука, 1981.
26. Суворов Н.Ф., Таиров О.П. Психофизиологические механизмы избирательного внимания. //Л.: Наука, 1985.
27. Тихомиров О.К. Психология мышления. //М.: МГУ, 1984.
28. Гальперин П.Я., Кабыльницкая С.Л. Экспериментальное формирование внимания. // М.: МГУ, 1974.
29. Гиппенрейтер Ю.Б., Романов В.Я. Психология внимания: Хрестоматия. // М.: ЧеРо, 2001.
30. Гоноболин Ф.Н. Внимание и его воспитание. // М., 1972.
31. Дормашев Ю.Б., Романов В.Я. Психология внимания. // М: Флинта, 2002.
32. Зимняя И.А.. Педагогическая психология. // М.: Логос, 2002.
33. Левитина С.С. Можно ли управлять вниманием школьника? // М., 1980.
34. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. // СПб.: Питер, 1999
35. Столяренко Л.Д. Основы психологии. // Ростов н/Д.: Феникс, 2000.