Кейбір жағдайларда өлікті қылмыс болған жерде тексеріп қарау

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ

Криминалистика және сот сараптамасы КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Кейбір жағдайларда өлікті қылмыс болған жерде тексеріп қарау

Орындаған 4 курс студенті

Ғылыми жетекшісі

Норма бақылаушы

Кафедра меңгерушісінің

рұқсатымен қорғауға жіберілді

Алматы, 2010 ж.

РЕФЕРАТ

Бұл дипломдық жұмыс «Кейбір жағдайларда өлікті қылмыс болған жерде тексеріп қарау» тақырыбына жазылды. Дипломдық жұмыс 2 бөлімнен яғни, кіріспе, негізгі бөлім, қорытындыдан, 2 тараудан, 4 бөлімшеден және пайдаланылған әдебиеттер мен сілетемелер тізімінен тұрады.

Қазіргі таңда, дамыған қоғамымызда жеке адамға қатысты бірнеше қылмыстық іс-әрекеттер орын алып, ұйымдастырылып жатқандығы белгілі. Жалпы, адамзат тарихында мейлі ол, орта ғасыр болсын, тіпті, ежелгі дәуір болсын адамға қатысты қастандық ісі болып келген. Осы жерде туындайтын басты мәселе сол қылмыстық іс-әрекеттің әшкереленіп, қылмыскердің тиісті жазасын алуы болып табылады. Ал, қылмыстық істің өз кезегінде ашылуы мен сәтті жүргізілуі үшін, тергеуші қызметінің жан-жақтылығы мен кәсібилігінде екендігінде дау жоқ. Сонымен қатар, орын алған қылмыстық іс-әрекеттің уақытында ашылуы, тергеушінің алғаш ақпарат алғаннан кейінгі әрекеті, яғни өлікті табылған жерінде тиянақты да, толық, әрі нақты тексеріп қарау.

Осы дипломдық жұмысты жазу барысында алдыға қойған мақсатым: қылмыс болған жағдайларда өлікті тексеріп қараудың маңыздылығы мен оның кейбір жағдайлардағы ерекшелігін жан-жақты зерттеу болып табылады. Сонымен қатар, осы тақырыптың қазіргі таңдағы маңыздылығын анықтауды да диплом жұмысының негізгі мақсатымыз етіп алдық.

Дипломдық жұмыстың мақсатына сай міндеттері айқындалды.

1. Қылмыс орнындағы өлікті зерттеп қараудың жалпы жағдайы туралы мәліметті ашып көрсету;

2. Қазақстандағы қылмыстық құқық жүйесінің жалпы тарихына тоқталып, өлікті сот медициналық сараптаудың өзектілігін ашып көрсету;

3. Соның ішінде әуе жағдайындағы өлікті тексеріп қараудың ерекшеліктері мен негізгі түсініктерін ашып көрсету;

4. Механикалық зақымданудың жалпы сипаттамасы мен сараптама үрдісін ашып көрсету;

Қарастырған кейбір жағдайларда өлікті тексеріп қараудың түрлі ерекшеліктерімен қатар, олардың негізгі түсініктерін ашып көрсету басты орында болды. Осы тұрғыда өзінің көзқарасын білдірген ғалымдардың пікірлері де басшылыққа алынды

ГЛОССАРИЙ

Авиациялық жарақаттану -әуе жол қатынасындағы қатерлі оқиғадан болған зақымдар. Бұл қатерлі оқиғалар: апат, қирау және амалсыздықтан қону болып бөлінеді.

Жарақат- айналадағы ортаның әр түрлі факторларының әсерінен туындаған (механикалық, термиялық, химиялық, сәулелік, т. б) ұлпалар мен органдардың қызметі анатомиялық тұтастығының бұзылуы.

Минаков дағы- адам аз уақытта көп қан жоғалтудан өлген жағдайда сол жақ қарынша эндокардиясы (жүректің ішкі қабығы) астына қан құйылу.

Мәйітхана -мәйітті қабылдау, сақтау, тану және сойып тексеруге арнайы жабдықталған үй.

Мәйіттің сіресуі- бұлшық ет ұлпаларының тығыздалуы және тартылуы секілді өзіндік жағдайға келтіретін, мәйіттің жан тапсырған сәттегі қалпы сақтап қалатын, өлімнің алғашқы белгісі.

Қан дағы -қан дағының пайда болу сәтінен оны байқау немесе зерттеуге дейінгі уақыт қан болып кеткен оқиғаға қатысы барын немесе байланысы жоғын анықтауға көмектеседі.

Өлікті қалпына келтіру -қатты шіріп кеткен, көп зақым келіп немесе қасақана кейпі бұзылған өліктерді ұқсаттырып тану үшін кейде марқұмның бет әлпетін қалпына келтіру ісі.

Жоспар

Кіріспе

І тарау. Кейбір жағдайларда өлікті қылмысты болған жерінде

тексеріп қараудың түсінігі мен өлікке қатысты тексеру

түрлері.

Қылмыс орны түсінігі мен оның негізгі ерекшеліктері

1. 2 Өлікті тексеру ісінің кейбір маңызды тұстары

ІІ тарау. Түрлі жағдайларда пайда болған өлікті тексеріп қарау:

түсінігі мен ерекшеліктері.

Әуе жағдайында өлікті тексеріп қарау: түсінігі мен

ерекшелігі

Механикалық жарақаттан пайда болған өлік орнын тексеру: түсінігі мен ерекшеліктері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімі:

К І Р І С П Е

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық кейбір жағдайлардағы өлікті табылған жерінде тексеріп қараудың өзіндік ерекшеліктері мен сипаты және осы істің қылмыстық іс жүргізуде алатын орнын, маңызын, сонымен қатар, өлікті табылған жерінде жүргізілетін тексеру ісінің мақсаттары мен міндеттерін анықтап арналады.

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасы өзін тәуелсіз мемлекет деп жариялағалы 19 жылдай уақыт өтті. Осы уақыт ішінде атқарылған оң істер аз емес. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі осы уақыт ішінде Қазақстан үлкен жолдан өтті. Елде дәйекті түрде саяси, экономикалық және әлеуметтік реформалар іске асырылып келеді. Біз мемлекеттік құрылыс пен демократияны дамыту саласында да көп алға ілгеріледік, Қазақстан нарықтық экономикалық ел деп танылды. Біздің мемлекетіміз дүниежүзілік қауымдастықтың толық құқықты мүшесі мен халықаралық бірігу үрдістерінің жұрт таныған жетекшісіне айналды. Қазақстан қоғамын реформалауда, өмірдің негізгі салаларын қамтитын-саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құндылықтарды сақтау мен іске асыруда адамның құқығы мен бостандығы негізгі фактор болып табылады. Адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, бостандықты қадірлеп сақтайтын құқықтық мемлекетке жету мүмкін емес. Демократиялық мемлекетте жеке адамның құқығы мен бостандығын қамтамасыз ету қашанда өзекті мәселе болып келеді.

Өз бойында ерекше тәртіпті қалыптастырған өлікті табылған жерінде тексеріп қарау ісі-ерекше білімділік пен сақтықты, сонымен қатар жан-жақтылықты талап етеді. Сонымен бірге, тергеушінің іс-әрекетіне көмекке келетін көмекші-мамандардың қызметін жұмылдыратын аса бір ұйымдастырушылық та қажет. Ең бастысы, өз ісінің терең білімді және бәсекеге қабілетті болатындай әр маманның теориялық білімімен қатар жүретін, іс-тәжірибелік дағдысы да болғаны жөн. Міне, осы жоғары да атап өткен тергеуші мен оның көмекшілеріне тән қасиеттерді болашақ осы мамандарды даярлап, оны бойларына сіңіруде арнайы пәндерді оқыту ісінде қалыптасқан деңгейді арттыра түсуді қажет етіп отыр.

Осыдан келе мынадай ой түйіндейміз, біріншіден, қарастырып отырған кейбір жағдайлардағы өлікті табылған жерінде тексеріп қарау мәселесі заң ғылымында теориялық және практикалық және орын алған қылмыстық іс-әрекетті ашып көрсетуде зор маңызы бар, өз зерттеуін күтіп тұрған мәселе деген қорытынды жасауға болады. Бұл зерттеліп отырылған тақырыптың өзектілігінің дәлелі.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Осы дипломдық жұмысты жазу барысында алдыға қойған мақсатым қылмыс болған жағдайларда өлікті тексеріп қараудың маңыздылығы мен оның кейбір жағдайлардағы ерекшелігін жан-жақты зерттеу болып табылады. Сонымен қатар, осы тақырыптың қазіргі таңдағы маңыздылығын анықтауды да диплом жұмысының негізгі мақсатымыз етіп алдық.

Дипломдық жұмыстың мақсатына сай міндеттері айқындалды.

1. Қылмыс орнындағы өлікті зерттеп қараудың жалпы жағдайы туралы мәліметті ашып көрсету;

4. Механикалық зақымданудың жалпы сипаттамасы мен сараптама үрдісін ашып көрсету;

Зерттеу объектісі. Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі - кейбір жағдайларда өлікті табылған жерінде тексеріп қарау мәселесі болып табылады.

Зерттеу пәні. Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні өлікті табылған жерінде тексеріп қарау ісіндегі теориялық зерттеулер, өлікті табылған жерін тексеріп қараудағы заңнаманың нақты нормалары мен осы зерттеу аспектісіндегі тергеушінің процессуалдық өкілеттіктері нақты көрініс тапқан тәжірибе материалдары болып табылады.

Дипломдық жұмыстың зерттелу деңгейі. Аталған мәселе көлемінде жұмыс жасау үшін дәрігер немесе осы істі жүргізуші сот медицинасы саласында өзінің айтарлықтай білімі болуы керек. Осы диплом жұмысын жазу барысында біз көз жеткізгеніміз осы мәселеге қатысты оқулықтарда тақырыбымыз өте қысқа түрде жарық көрген. Дегенмен, біздер осы диплом жұмысын жазуда тек қана отандық зерттеушілермен қатар, Ресей ғалымдарының да еңбектірін пайдаландық. Кейбір жағдайларда өлікті зерттеп қарастыруда біз пайдаланған негізгі әдебиеттердің ішінде Қ. Қаракөбеновтың «Сот медицинасы» [1] атты оқулығын атаумызға болады. Аталған оқулықта біз қарасытырып отырған мәселе қысқа әрі нақты түрде бейленіп, жазылған. Атап айтқанда, сот медицинасы туралы жалпы түсінік пен оның мазмұны және де әуе мен механикалық жағдайларындағы өлікті тексерудің кезеңдері мен ерекшеліктері туралы нақты мәлімет берген.

Сонымен қатар, профессор А. А. Матышевтың басшылығымен жарық көрген жинақ «Осмотр трупа на месте его обнаружения» атты зерттеу жұмысында аталған мәселе анағұрлым кең түрде, әрі нақтылана берілген деп айтуға толық негіз бар [2] . Сонымен бірге, кейбір жағдайларда өлікті қылмыс орнында тексерудің жалпы жағдайымен, оның кезеңдері, тексеру құрамы, зерттеудің мақсаты мен міндеттері туралы мағлұматты жақсы бере алған. Автор өлікті тексеретін топтың әр мүшесінің мақсатын анықтап беріп, біз қарастырып отырған диплом жұмысының тақырыбына да түсініктеме бере кеткен.

Қарастырып отырған мәселеміз қазіргі таңда тек біздің ғана мемлекетіміз ғана емес, сонымен қатар бірнеше елдер үшін аса өзекті мәселе болып табылатыны шындық. Сондықтан да, біз өз диплом жұмысымыз барысында осындай Ресей және тағы да басқа мемлекеттердің зерттеушілерінің еңбектеріне сілтеме жасай отырып, пайдалануға тырыстық. Солардың қатарында, В. И. Добряктың «Судебно-медицинская экспертиза скелетированого трупа» атты еңбегі [3], А. А. Лукаштың «Методические указание судебно-медицинским экспертам Эстонской ССР по работе при осмотре места происшествия» [4], Н. В. Поповтың «Судебная медицина» [5] және М. И. Авдеевтің «Судебно-медицинская экспертиза трупа» атты зерттеу жұмыстарын біздер диплом жұмысы барысында барынша пайдалануға тырыстық [6] .

Осы және тағы да басқа ғылыми зерттеулер мен оқулықтарды, зерттеу жұмыстарын пайдалана отырып біз диплом жұмысының алдына қойған мақсатын барынша ашуға тырыстық. Жоғарыда аталған ғылыми зерттеу жұмыстарында өлікті қылмыс орында зерттеп қараудың ерекшеліктері мен олардың түрлері және жұмыс ерекшелігін жақсы ашып көрсетіп бере алған. Сонымен қатар, осы сот-медицинасы саласында өзіндік зерттеу жұмыстарымен белгілі болған ғалымдардың еңбегінде диплом жұмысы барысында қолдандық. Мысалы, Д. П Рассейкиннің «Осмотр места происшествия и трупа при расследовании убиств» және Э. Кноблохтың «Медицинская криминалистика» атты еңбегінде біз қарастырып отырған мәселеміз жақсы бейнеленген. Атап, айтқанда тергеуші атқаратын жаллпы мәселелер мен оның істі ашу барысында көмекке келетін мамандардың қызметінің тізімдері осы зерттеушілердің еңбегінен табуға болады.

Диплом жұмысының методологиялық негіздері. Зерттеуде мәселеге қатысты еңбектерді жан-жақты қарастырған түрде өзара байланыстылығын анықтай отырып, қалыптасқан ғылыми принциптерінің негізінде оқып-үйрену, талдау басшылыққа алынды. Диплом жұмысын жазуда соңғы уақыттарда отандық ғылымда қалыптасып келе жатқан жаңа бағыттағы ғылыми ой-пікірлер мен тұжырымдарға сүйендік, зерттеу барысында нақты кейбір жағдайларды салыстырмалы талдап, жинақтап және қорыту әдістерімен қатар логикалық әдістер қолданылды. Сонымен қатар, осы мәселеге қатысты өз зерттеу жұмыстарын жүргізген авторлардың еңбектерін диплом жұмысы барысында пайдалану біз үшін аса маңызды болып табылды.

Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы. Жұмыста кейбір жағдайларда өлікті қылмыс болған жерде тексерудің негізгі түсініктерімен және олардың ерекшеліктерін ашып көрсету дипломдық жұмыстың негізі ретінде қарастыруға талпыныс жасалған. Дипломдық жұмыста әуе жағдаймен қатар, механикалық жағдайдағы орын алған іс пен өлікті зерттеуді кешенді түрде сарапталды. Сонымен қатар, осы мәселеге қатысты жарияланған еңбектерге өзіндік баға беріліп, олар барынша талданды. Аталған диплом жұмысын жазу барысында мен алдыма қойған мақсаттарыма жете отырып, өзім үшін төмендегідей жаңалықтар жасадым. Мысалы:

диплом жұмысымда қарастырып отырған өлікті тексеріп қарауға немесе пайда болуына әсер еткен негізгі мәселе, кейбір жағдайларға, соның ішінде әуе және механикалық жарақатқа барынша талдау жасалынады.
Өлікті тексеріп қарауда сот медицинасының орны мен ролін анықтап, оның қызметін барынша талдауға тырыстық.
Осы мәселеге қатысты жарық көрген еңбектерге өзімізше баға беріп, олардың мәнін ашып, автордың еңбектерін, ондағы керекті мәселенің бейнелену дәрежесін барынша шынайы көрсетіп, ғылыми айналымға қостық.

Диплом жұмысының сыннан өтуі. Диплом жұмысы әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің қылмыс кафедрасында дайындалып, талқыланып, қорғауға ұсынылды.

Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі мәселені қарастыратын екі тараудан, қорытынды бөлімнен және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І. Кейбір жағдайларда өлікті қылмысты болған жерінде тексеріп қараудың түсінігі мен өлікке қатысты тексеру түрлері.

Қылмыс орны түсінігі мен оның негізгі ерекшеліктері

Қылмыс болған жер немесе орын түсінігінде көбінесе қылмыстық тексеріп қарау ісін қозғайтын оқиға болған орын немесе үй бөлмесі.

Көбіне-көп осындай оқиғалар қылмыстық мінезде кездеседі. Мәселен, кісі өлімі, зорлау, ұрлық және тағы да басқа жағдайлар. Біз ескеретін мынандай жайт бар, «оқиға» түсінігі «қылмыс» түсінігінен әлдеқайда кең. Себебі, «қылмыс» келесі бір адамның қатысуымен жүзеге асса, ал «оқиға» түсінігі өзі-өзіне қол жұмсау және орын алған бақытсыз жағдайларды қамтиды. Тергеу тәжірибесіне сай адам денесін тапқан уақытта бұл алдымен оқиғалар қатарына жатқызылады. Осыдан келіп, біз қарастырып отырған қылмыс орны мәселесі туындайды. Сондықтан, адам денесі табылған жер, қылмыс қай жерде және қай уақытта жасалғанына қарамастан үнемі оқиға орны болып табылады [7. 46-62бб] .

Көптеген жағдайларда қылмыс орны мен өлікті тексеріп қарау ісі кезек күттірмейтін іс болып табылады. Қылмыс орнын тексеріп қарау ісінің өзі құрамында бірнеше сатыдан тұратынын да ескеру қажет. Алдымен қылмыс орнын қабылдап, сол жердің ерекшелігімен танысқан дұрыс. Содан кейін сол жердегі қылмыстан хабар беретін айғақтық заттар мен негізгі іздерді іздеп, табылғандарын тіркеп, болған қылмыстың үрдісі мен қылмыскерді анықтау басталады. Сонымен қатар, істі ашуға көмектесетін тағы да басқа факторлар мен қылмыс жасаудың негізгі себептерін ашуда аса маңызды [9. 16-93бб] . Сөз жоқ, қылмыс орны мен өліктің табылған жерін тексеріп қарау істің негізгі іс-әрекеттері қатарына жатқызылып, Қазақстан Республикасының қылмыстық заңының баптарына сай жүргізілуі тиіс. Кейбір жағдайларда қылмыс орнын, сол жерден табылған заттық айғақтарды тексеріп қараудың негізгі мақсаты-қылмыс желісі мен тағы да басқа іске қажетті себептерін анықтау болып табылады.

Қылмыс орнын тексеріп қараудың негізгі шарты дәлдік пен толықтылық. Себебі, өз уақытында және түбегейлі жасалған тексеру ғана шынайы әрі толық ақпарат алуға көмектеседі. Осындай уақытылы және дұрыс та, толық жасалған тексеру нәтижесінде қылмыс орнының мынандай жайттарын анықтауға болады:

Оқиға немесе қылмыстың негізгі мәнін;
Болған жайттың орны мен уақытын;
Қылмыстың мақсаты мен себептерін;
Қылмыс желісін;
Қылмыстың іске асуын тудырған жағдайды;
Қылмыскердің іс-әрекетін;
Қылмыстық іс-әрекеттің неге апарғандығын;
Өліктің физикалық және психикалық ерекшеліктерін;
Өлікті тексеріп қарау нәтижесінде алған зақымының ерекшелігін;

Осындай мәліметтерді ала отырып, тексеруші орын алған оқиғаның түрлі себептері туралы әртүрлі нұсқаларын келтіреді. Оның ішінде, қылмыскер туралы ақпарат, оларды құрықтаудың түрлі жолдары мен іздеу салу ісін қарастырады. Ал, жоғарыда айтқан уақытылы жасалған тексерумен қатар, өлікті қылмыс орында тексеру ісін созып алған жағдай істі ашуға көптеген кедергілер келтіреді. Атап айтқанда, жағдайды өзгерте отырып, іздің жоғалуы мен заттық айғақтардың табылмауы, сөз жоқ үлкен кедергі болып табылады. Ең басты ескерілетін жайт, осы қылмыс орнын тексеріп қарауда жіберілген қателіктер мен салақтық істі ашу барысында үлкен қиындықтар туғызатынын естен шығаруға болмайды.

Алайда, қылмыстық іс жасалған немесе орын алған оқиғаның араға уақыт салып белгілі болып жатқанда да өлікті табылған жерін тексеру ісінен бас тартуға болмайды. Тіпті, бірнеше күндер мен уақыттың өтуіне қарамастан осындай тексеріс нәтижесінде істі толық ашуға көмектесетін айғақтар табылуы әбден мүмкін. Оған көптеген мысалдар келтіруге болады. Көптеген істі ашу барысында тексерушілер уақыты жағынан екі жылды құрайтын қылмыс болған жердегі табылған заттар арқылы істі сәтті ашып жатқан кездері де кездеседі.

Қылмыс болып, өліктің табылған жерін тексеріп қарау ісі аса бір ұйымдастырушылықты талап ететіні сөзсіз. Өліктің табылған жерін тексеріп қарау ісін тек қана тергеуші жүргізеді. Сондықтан да, осы аймақтағы жұмыс жасаушы әріптестері тек соның бұйрығы және рұқсатымен жұмыс атқарады. Ең бастысы, қылмыс орнын қараудың кейбір жағдайларында куәгерлердің болуын талап етеді. Ал, куәгерлер осы істің болашағына аса қам жемейтін немесе істен хабары жоқ әр азамат бола алады. Өліктің табылған жерін тексеріп қарауда жоғарыда айтқан куәгерлер үнемі тергеушінің қасында болуы шарт. Куәгер өз кезегінде табылған заттық айғақтарды өз көзімен көріп, оның тіркелегеніне көз жеткізуі тиіс. Сонымен қатар, толтырылған хаттамада куәгерлер қол қойып осы істің немесе өліктің табылған жерін тексерудегі істі растауы тиіс. Тергеуші қылмыс орнын тексеріп қарау барысында заң бойынша күдікті немесе қылмыскерді алып, қарауы мүмкін. Әрине, өліктің табылған жерін тексеріп қарау ісінде тергеушіге барынша көмектесетін ол-арнай білімі мен тәжірибесі бар маман. Осындай істі атқаратын адамдар көбіне сот медицинасының қызметкерлері және басқа медицина саласының мамандары мен криминалдық сарапшылар, автомобиль ісінің мамандары болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.