Банк капиталының жеткіліктілігі және оны бағалау
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
1 ТАРАУ
1.1. Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері ... ... ... ... ... ... . 4
1.2. Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
2 ТАРАУ
2.1 Қазақстанның банк жүйесіне капиталдардың біріктірілуінің қажеттігі ... 7
2.2 Капиталды жария ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
1 ТАРАУ
1.1. Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері ... ... ... ... ... ... . 4
1.2. Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
2 ТАРАУ
2.1 Қазақстанның банк жүйесіне капиталдардың біріктірілуінің қажеттігі ... 7
2.2 Капиталды жария ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Банктік капитал банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның қаржылық тұрақтылығына кепіл болады және банктің басынан кешетін әр алуан тәуекелдердің зардаптарын ретке келтіретін басты көз болып табылады.
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдемақы төлеу мүмкіндігін ғана емес, сол сияқты ағымдағы табыс болмаған жағдайда зияндарды жабуға қызмет етуін сипаттайды, сондықтан да оның азаюы банктің банкротқа ұшырауына жол береді. Қорғаныс қызметі меншікті капиталдың ең басты қызметін білдіреді.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші дәрежелік маңызға ие болып табылады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат, құрал-жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ көзге көрінбейтін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды. Банк капиталының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырып отырады. Банк капиталының айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі резервтік қызмет арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік қызметі тәуекел активтерінің болуына байланыссыз, банк капиталының тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдемақы төлеу мүмкіндігін ғана емес, сол сияқты ағымдағы табыс болмаған жағдайда зияндарды жабуға қызмет етуін сипаттайды, сондықтан да оның азаюы банктің банкротқа ұшырауына жол береді. Қорғаныс қызметі меншікті капиталдың ең басты қызметін білдіреді.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші дәрежелік маңызға ие болып табылады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат, құрал-жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ көзге көрінбейтін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды. Банк капиталының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырып отырады. Банк капиталының айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі резервтік қызмет арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік қызметі тәуекел активтерінің болуына байланыссыз, банк капиталының тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
1. Коммерциялық банктер операциялары , Алматы 2004 жыл
Мақыш С.Б.
2. Егемен Қазақстан , 23 мамыр 2006 жыл
Шайынғазы С.
3. Егемен Қазақстан , 21 қыркүйек 2005 жыл
Кәкімжанов З.
Мақыш С.Б.
2. Егемен Қазақстан , 23 мамыр 2006 жыл
Шайынғазы С.
3. Егемен Қазақстан , 21 қыркүйек 2005 жыл
Кәкімжанов З.
Қазақстан Республикасы
Білім және Ғылым Министрлігі
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Банк капиталының жеткіліктілігі және оны бағалау
Алматы 2007
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ----------------------------------- ---------------------------------
----------------- 3
1 ТАРАУ
1.1. Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері ---------------------
---- 4
1.2. Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ---------------------------
------ 6
2 ТАРАУ
2.1 Қазақстанның банк жүйесіне капиталдардың біріктірілуінің қажеттігі ---
7
2.2 Капиталды жария ету ----------------------------------- -----------------
------------- 9
ҚОРЫТЫНДЫ ----------------------------------- -------------------------------
---------- 12
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ----------------------------------- ------------------
13
КІРІСПЕ
Банктік капитал банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның қаржылық
тұрақтылығына кепіл болады және банктің басынан кешетін әр алуан
тәуекелдердің зардаптарын ретке келтіретін басты көз болып табылады.
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдемақы
төлеу мүмкіндігін ғана емес, сол сияқты ағымдағы табыс болмаған жағдайда
зияндарды жабуға қызмет етуін сипаттайды, сондықтан да оның азаюы банктің
банкротқа ұшырауына жол береді. Қорғаныс қызметі меншікті капиталдың ең
басты қызметін білдіреді.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
дәрежелік маңызға ие болып табылады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат,
құрал-жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ
көзге көрінбейтін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды.
Банк капиталының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер
қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырып отырады. Банк
капиталының айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі
резервтік қызмет арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік
қызметі тәуекел активтерінің болуына байланыссыз, банк капиталының тұрақты
қызмет етуін қамтамасыз етеді.
1.1. Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері
Коммерциялық банктердің меншікті капиталының ролі мен шамасы, басқа
қызметпен айналысатын кәсіпорындар және ұйымдарға қарағанда өзіндік ерекше
ліктеріне ие. Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз ету
де маңызды роль атқарады. Банктің бастапқы құрылуы барысында меншікті кап
итал көмегімен банк қызметіне байланысты алғашқы шығындар: жер, ғимарат,
құрал-жабдық, жалақыға жұмсалатын және т.б. шығындар жабылады. Себебі,
меншікті капиталсыз банктің қызметін бастау мүмкін емес. Осы меншікті капи
тал есебінен банкте қажетті резервтер құрылды. Сонымен қатар, банктің
меншік ті капиталы ұзақ мерзімді активтерге жұмсалымдардың басты көзі.
Меншікті және тартылған коммерциялық банк ресурстары Ұлттық банкте
ашылатын корреспонденттік шотта көрсетіледі. Бұл активтік шот, сондықтан да
дебиті бойынша ресурстар, ал кредиті бойынша несиелік жұмсалымдар беріледі.
Демек, дебиттік қалдықтың шамасы банктің бос резервінің мөлшері активтік
операцияларға жұмсалмаған оның ресурстарының шамасын білдіреді. Осы бос
резервтер сомасы қаншалықты жоғары болса, банктің тұрақтылығы соғұрлым
жоғары, бірақ пайдасы төмен болады. Керісінше, егер бос жатқан қаражаттары
ның шамасы аз болса, онда тұрақтылығы төмен, пайдасы жоғары келеді.
Сондықтан да, әрбір коммерциялық банк өзінің корреспонденттік шоттағы
қалдығын үнемі ықшамдауға ұмтылады.
Банктің меншікті капиталы – банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерция-
лық және шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін құрылған банктің әр түрлі
қорлары мен сол сияқты ағымдағы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен
жылдардағы пайдасы.
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға әсер
ететін әр түрлі факторларға, атап айтсақ, активтер сапасына, меншікті
пайданың пайдалануына, капиталдың бағасын нығайту мақсатында және банк
саясатына байланысты жыл бойына өзгеріп отырады.
Сонымен, қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капиталы мынадай баптар
құрайды:
- жарғылық капитал;
- резервтік капитал;
- қосымша капиталдар;
- банк операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған
қорлар;
- бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
құрылуын және өмір сүруінің экономикалық негізін құрайды. Жарғылық
капиталдың төменгі мөлшері Қазақстан Ұлттық банктің пруденциялық
нормативтерімен рет теліп отырады. Банктің жарғылық капиталы, оның
құрылтайшыларының қосқан жараналары немесе пайлары сомасымен тұрады.
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларда құрыла
алады:
- акционерлік банк формасында;
- пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында.
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы құрылтайшылық құжат та
мөлшері анықталған пайшыларының жарнасынан құралып, олар қосқан жарналары
көлемінде жауапты болып саналады. Мұндай банктердің жарғылық капи талын
ұлғайту үшін қосымша акцияларын эмисиялайды, сол сияқты бұрынғы шығарылған
акцияларының бағасын өсіреді.
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі – акционерлік капитал. Бағалы қағаз
шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын банктің акционерлік
капиталы деп атайды. Акционерлік капитал көлемі акцияны ұстаушылар –
акционерлер қосқан жарналардан құралады. Акционерлік банктің акциясы –
банктің жарғылық капиталына үлес қосқандығын куәландыратын, дивиденд алу ға
және банкті басқару ісіне араласуға құқық беретін бағалы қағаз.
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивиденд алып
отыруға, оның жойылуы барысында тиісті мүлкіне ие болуға және
акционерлердің жиналысына қатысып дауыс беруге құқылы. Банктің артықшылығы
бар акцияларын иеленушілер тұрақты пайыз түрінде табыс алып отыруға,
бірінші кезекте банк тің жаңа акцияларын сатып алуға және оның жойылуы
барысында бірінші бол ып өзіне тиісті мүлкін алуға құқылы. Сонымен қатар,
банктер қаражат тарту мақ сатында облигацияларды шығарады. Банктің меншікті
қаражатының түріне резе рвтік қор жатады. Резервтік қор – банк қызметінде
пайда болуы мүмкін зияндар дың орнын жабу мақсатында құрылған қаражат қоры.
Сондай-ақ резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Резервтік қорлың шамасы заң ды түрде жарғылық капиталға белгілі бір пайыз
мөлшерінде, айталық 25 пайыз мөлшерінде құрылатын болса, оның мөлшері
жарғылық қормен теңескен жағд айға жарғылық капиталға толығымен аударылады.
Резервтік қордың құралуы ның негізгі көзіне банк пайдасы жатады. Кейде
банкте пайда болмаған жағдайда резервтік қор есебінен банктің артықшылығы
бар акциялары бойынша пайыздар төленеді.
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдемақы төлеу
мүмкіндігін ғана емес, сол сияқты ағымдағы табыс болмаған жағдайда зиян
дарды жабуға қызмет етуін сипаттайды. Сондықтан да оның азаюы банктің
банкротқа ұшырауына жол береді. Қорғаныс қызметі меншікті капиталдың ең
басты қызметін білдіреді.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
дәрежелік маңызға ие болады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат, құрал-
жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ көзге
көрінбей тін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды. Банк
капита лының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер
қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырады. Банк капиталының
айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі резервтік қызмет
арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік қызмет арқылы
ғана қолдап отырады.
1.2. Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми зерттеу
затына және банктер мен оны реттеуші ұйымдар арасындағы пікірталасқа
айналып келеді. Банктер өздерінің активтерін орындау үшін капиталдың
төменгі мөлшерде болғанын қалайды. Ал банкті бақылаушылар, банктердің
банкроттықтан аулақ болуы үшін капиталдың жеткілікті мөлшерде болуын талап
етеді. Банктердің банкроттығы ондағы басқарудың нашарлығынан болуы мүмкін,
себебі банкті жақсы басқарса, ол төменгі капитал нормасында жұмыс жасай
алады деген пікірлер бар.
Капиталдың жеткіліктілігі термині банктің жалпы тұрақтылығын және оның
тәуекелге бару дәрежесін көрсетеді. Капиталдың жеткіліктілігі – бұл банк
капиталының мөлшерінің тәуекел дәрежелері ескерілген банк активтеріне
сәйкес болуға тиісті, сондай-ақ коммерциялық банктер өз жұмыстарында банк
капиталын шамадан тыс ұлғайтуды теріс санайды. Өйткені, ол банктің
қызметіне кері әсер етуі мүмкін. Банктердің көбі акция шығара отырып,
қаражат тартуға ынтасыз болып келеді. Сондықтан банк жетекшілері бір
жағынан, қадағалау және бақылау ұйымдары, екінші жағынан, банк капиталы мен
коммерциялық банктердің басқа да қызметіндегі параметрлер арасындағы
қолайлы қатынасты табуға тырысады. Банктің ресурсындағы меншікті капиталдың
өте төменгі үлесінде болуы болуы да дұрыс емес. Себебі, ол банктің салым
иелері алдындағы жауап беру мөлшеріне сәйкес келмейтіндігін сипаттайды.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
дәрежелік маңызға ие болып табылады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат,
құрал-жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ
көзге көрінбейтін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды.
Банк капиталының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер
қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырып отырады. Банк
капиталының айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі
резервтік қызмет арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік
қызметі тәуекел активтерінің болуына байланыссыз, банк капиталының тұрақты
қызмет етуін қамтамасыз етеді.
2.1. Қазақстанның банк жүйесі капиталдардың біріктірілуін қажетсінеді.
Қазақстанның ұлттық экономикасының стратегиялық бағыты ретіндегі
экономикалық өсу саясаты қаржы секторының тұрақтылығымен қуаттылығын
арттыруды талап етеді. Ұлттық банк қазіргі кезеңде банк жүйесін қайта құрып
шықты, мұның өзі бүгінгі күні барынша өзекті болып отырған мәселені -
қазақстандық банкілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру проблемасын шешуі
қажет. Қазақстанның қалыптасқан банк жүйесі әл-әзір бұл саладағы қуатты да
аса ірі әлемдік көшбасшылар былай тұрсын, тіпті орта деңгейдегі халықаралық
банкілермен де, олардың қазақстандық ішкі рынокқа белсенді басқыншылығы
жағдайында, бәсекеге түсуге қабілетсіз. Ұлттық банк жүйесінің аз ғана, он
жылдық қалыптасу тәжірибесімен салыстырғанда, әлемдік қаржы институттары
бірнеше онжылдықтар бойы орасан зор жұмыс тәжірибесін жинақтаған. Аса ірі,
соның ішінде қазақстандық рынокта жұмыс істейтін банкілердің қатарында
ағылшынның "HSBC HOLDing Group" Нидерландылық "ABN - Amro Bank"-
американдық Citybank, қытайлық "Bank of China" банкілері бар. Олардың
кейбірінің ақша тасқыны ТМД-ның кейбір елдерінің бюджетінен артып түседі.
Қазіргі кезеңде отандық банкілер бәсеке қабілетінің төмендегі салдарынан
тең құқылы әріптестікке әл-әзір дайын еместігін, ал шетелдік банкілердің ,
артықшылығы озық банк технологиясын үздіксіз ендіріп отыруына байланысты
екенін айтуға тиіспіз. Шетел банкілерінің қызметі халықаралық қалыптарға
сәйкес құрылады, бұған қоса олар капиталдың жоғары өтімділік деңгейін
қамтамасыз етіп, жеке клиентке қызмет көрсетуден бастап, ірі халықаралық
жобалауды инвестициялауға дейін қызмет көрсетудің көп түрдерін ұсынады.
Шетел банкілері жоғары тиімділігінің шешуші факторы қаржылық қызмет көрсету
саласында құқықтық база жасауға бағытталған мемлекеттік саясат жүргізу
болып табылады. Жоғары табысты, бірақ қысқа мерзімді алыпсатарлық
операцияларға күш-жігерді шоғырландыру ұлттық экономиканың нақты секторын
кредиттеу көлемін үлғайтуға мүмкіндік бермейді. Қазақстан банкілеріндегі өз
капиталының төмен деңгейі сыртқы және ішкі қаржы дағдарыстарына қарсы тұра
алмаушылығын ұлғайтады. Тұтастай алғанда, қазақстандық банкілер қызметінің
томен өтімділік, активтердің мардымсыз сапасы, менеджмент пен макетингтің
қарабайыр деңгейі, осы заманғы банк технологиясының жоқтығы, сондай-ақ
берілген кредиттердің қайтуы жөніндегі тәуекелдің ақтауға келмейтін жоғары
деңгейі, көрсетілетін қызметтің жетімсіздігі мен сапасының төмендігі
секілді көрсеткіштері халықтың банк жүйесіне деген сенімінің артуына жағдай
жасамайды. Алайда, қолайсыз жағдайларға қарамастан, қазақстанда кең ауқымды
қаржы операцияларын жүзеге асырып, мемлекет тиісінше қолдау көрсеткен
жағдайда халықаралық банкілермен бәсекелесуге қабілетті банктердің
қалыптасуы жүріп жатыр. Қазақстан банкілерін шартты түрде 4 топқа бөлуге
болады: 1 топ - активтер сомасы 651 миллион АҚШ долларынан 761 миллион
долларға дейін (Казкоммерцбанк, Қазақстан Халық банкі, Тұран әлем банк).2-
топ - активтер сомасы 52 млн. АҚШ долларынан 191 млн. долларға дейін (Банк
центр кредит, Алматы сауда-Қаржы банкі, Еуразия банкі, Эксимбанк, Нұрбанк,
Темірбанк, Каспийский, Көмірбанк),. 3- топ - активтер сомасы 23 млн.
доллардан 43 млн. долларға дейін (Ертіс бизнес банк, Валют Транзит Банк,
Цеснабанк, Нефтебанк). 4-топты капиталдандыру деңгейі тіпті 2 миллиард
теңгеге де жетпейтін банкілер құрайды. 20-дан астам банктің 1 миллиард
теңгеден аспайтын жарғылық капиталы бар. Отандық 47 банктің үшеуінің ғана
(Казкоммерцбанк, Қазакстан Халық банкі, Тұранәлембанк) қазақстанның
өлшемдер бойынша айтарлықтай жоғары деңгейдегі банк капиталы бар. Бұл
банктер республика банк секторы активтерінің жартысына ие болып отыр,
алайда бұл топтағы банкілердің жиынтық өз капиталы 2001 жылдың басындағы
мәліметтер бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Білім және Ғылым Министрлігі
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Банк капиталының жеткіліктілігі және оны бағалау
Алматы 2007
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ----------------------------------- ---------------------------------
----------------- 3
1 ТАРАУ
1.1. Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері ---------------------
---- 4
1.2. Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ---------------------------
------ 6
2 ТАРАУ
2.1 Қазақстанның банк жүйесіне капиталдардың біріктірілуінің қажеттігі ---
7
2.2 Капиталды жария ету ----------------------------------- -----------------
------------- 9
ҚОРЫТЫНДЫ ----------------------------------- -------------------------------
---------- 12
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ----------------------------------- ------------------
13
КІРІСПЕ
Банктік капитал банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның қаржылық
тұрақтылығына кепіл болады және банктің басынан кешетін әр алуан
тәуекелдердің зардаптарын ретке келтіретін басты көз болып табылады.
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдемақы
төлеу мүмкіндігін ғана емес, сол сияқты ағымдағы табыс болмаған жағдайда
зияндарды жабуға қызмет етуін сипаттайды, сондықтан да оның азаюы банктің
банкротқа ұшырауына жол береді. Қорғаныс қызметі меншікті капиталдың ең
басты қызметін білдіреді.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
дәрежелік маңызға ие болып табылады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат,
құрал-жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ
көзге көрінбейтін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды.
Банк капиталының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер
қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырып отырады. Банк
капиталының айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі
резервтік қызмет арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік
қызметі тәуекел активтерінің болуына байланыссыз, банк капиталының тұрақты
қызмет етуін қамтамасыз етеді.
1.1. Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері
Коммерциялық банктердің меншікті капиталының ролі мен шамасы, басқа
қызметпен айналысатын кәсіпорындар және ұйымдарға қарағанда өзіндік ерекше
ліктеріне ие. Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз ету
де маңызды роль атқарады. Банктің бастапқы құрылуы барысында меншікті кап
итал көмегімен банк қызметіне байланысты алғашқы шығындар: жер, ғимарат,
құрал-жабдық, жалақыға жұмсалатын және т.б. шығындар жабылады. Себебі,
меншікті капиталсыз банктің қызметін бастау мүмкін емес. Осы меншікті капи
тал есебінен банкте қажетті резервтер құрылды. Сонымен қатар, банктің
меншік ті капиталы ұзақ мерзімді активтерге жұмсалымдардың басты көзі.
Меншікті және тартылған коммерциялық банк ресурстары Ұлттық банкте
ашылатын корреспонденттік шотта көрсетіледі. Бұл активтік шот, сондықтан да
дебиті бойынша ресурстар, ал кредиті бойынша несиелік жұмсалымдар беріледі.
Демек, дебиттік қалдықтың шамасы банктің бос резервінің мөлшері активтік
операцияларға жұмсалмаған оның ресурстарының шамасын білдіреді. Осы бос
резервтер сомасы қаншалықты жоғары болса, банктің тұрақтылығы соғұрлым
жоғары, бірақ пайдасы төмен болады. Керісінше, егер бос жатқан қаражаттары
ның шамасы аз болса, онда тұрақтылығы төмен, пайдасы жоғары келеді.
Сондықтан да, әрбір коммерциялық банк өзінің корреспонденттік шоттағы
қалдығын үнемі ықшамдауға ұмтылады.
Банктің меншікті капиталы – банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерция-
лық және шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін құрылған банктің әр түрлі
қорлары мен сол сияқты ағымдағы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен
жылдардағы пайдасы.
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға әсер
ететін әр түрлі факторларға, атап айтсақ, активтер сапасына, меншікті
пайданың пайдалануына, капиталдың бағасын нығайту мақсатында және банк
саясатына байланысты жыл бойына өзгеріп отырады.
Сонымен, қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капиталы мынадай баптар
құрайды:
- жарғылық капитал;
- резервтік капитал;
- қосымша капиталдар;
- банк операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған
қорлар;
- бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
құрылуын және өмір сүруінің экономикалық негізін құрайды. Жарғылық
капиталдың төменгі мөлшері Қазақстан Ұлттық банктің пруденциялық
нормативтерімен рет теліп отырады. Банктің жарғылық капиталы, оның
құрылтайшыларының қосқан жараналары немесе пайлары сомасымен тұрады.
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларда құрыла
алады:
- акционерлік банк формасында;
- пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында.
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы құрылтайшылық құжат та
мөлшері анықталған пайшыларының жарнасынан құралып, олар қосқан жарналары
көлемінде жауапты болып саналады. Мұндай банктердің жарғылық капи талын
ұлғайту үшін қосымша акцияларын эмисиялайды, сол сияқты бұрынғы шығарылған
акцияларының бағасын өсіреді.
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі – акционерлік капитал. Бағалы қағаз
шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын банктің акционерлік
капиталы деп атайды. Акционерлік капитал көлемі акцияны ұстаушылар –
акционерлер қосқан жарналардан құралады. Акционерлік банктің акциясы –
банктің жарғылық капиталына үлес қосқандығын куәландыратын, дивиденд алу ға
және банкті басқару ісіне араласуға құқық беретін бағалы қағаз.
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивиденд алып
отыруға, оның жойылуы барысында тиісті мүлкіне ие болуға және
акционерлердің жиналысына қатысып дауыс беруге құқылы. Банктің артықшылығы
бар акцияларын иеленушілер тұрақты пайыз түрінде табыс алып отыруға,
бірінші кезекте банк тің жаңа акцияларын сатып алуға және оның жойылуы
барысында бірінші бол ып өзіне тиісті мүлкін алуға құқылы. Сонымен қатар,
банктер қаражат тарту мақ сатында облигацияларды шығарады. Банктің меншікті
қаражатының түріне резе рвтік қор жатады. Резервтік қор – банк қызметінде
пайда болуы мүмкін зияндар дың орнын жабу мақсатында құрылған қаражат қоры.
Сондай-ақ резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Резервтік қорлың шамасы заң ды түрде жарғылық капиталға белгілі бір пайыз
мөлшерінде, айталық 25 пайыз мөлшерінде құрылатын болса, оның мөлшері
жарғылық қормен теңескен жағд айға жарғылық капиталға толығымен аударылады.
Резервтік қордың құралуы ның негізгі көзіне банк пайдасы жатады. Кейде
банкте пайда болмаған жағдайда резервтік қор есебінен банктің артықшылығы
бар акциялары бойынша пайыздар төленеді.
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдемақы төлеу
мүмкіндігін ғана емес, сол сияқты ағымдағы табыс болмаған жағдайда зиян
дарды жабуға қызмет етуін сипаттайды. Сондықтан да оның азаюы банктің
банкротқа ұшырауына жол береді. Қорғаныс қызметі меншікті капиталдың ең
басты қызметін білдіреді.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
дәрежелік маңызға ие болады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат, құрал-
жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ көзге
көрінбей тін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды. Банк
капита лының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер
қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырады. Банк капиталының
айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі резервтік қызмет
арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік қызмет арқылы
ғана қолдап отырады.
1.2. Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми зерттеу
затына және банктер мен оны реттеуші ұйымдар арасындағы пікірталасқа
айналып келеді. Банктер өздерінің активтерін орындау үшін капиталдың
төменгі мөлшерде болғанын қалайды. Ал банкті бақылаушылар, банктердің
банкроттықтан аулақ болуы үшін капиталдың жеткілікті мөлшерде болуын талап
етеді. Банктердің банкроттығы ондағы басқарудың нашарлығынан болуы мүмкін,
себебі банкті жақсы басқарса, ол төменгі капитал нормасында жұмыс жасай
алады деген пікірлер бар.
Капиталдың жеткіліктілігі термині банктің жалпы тұрақтылығын және оның
тәуекелге бару дәрежесін көрсетеді. Капиталдың жеткіліктілігі – бұл банк
капиталының мөлшерінің тәуекел дәрежелері ескерілген банк активтеріне
сәйкес болуға тиісті, сондай-ақ коммерциялық банктер өз жұмыстарында банк
капиталын шамадан тыс ұлғайтуды теріс санайды. Өйткені, ол банктің
қызметіне кері әсер етуі мүмкін. Банктердің көбі акция шығара отырып,
қаражат тартуға ынтасыз болып келеді. Сондықтан банк жетекшілері бір
жағынан, қадағалау және бақылау ұйымдары, екінші жағынан, банк капиталы мен
коммерциялық банктердің басқа да қызметіндегі параметрлер арасындағы
қолайлы қатынасты табуға тырысады. Банктің ресурсындағы меншікті капиталдың
өте төменгі үлесінде болуы болуы да дұрыс емес. Себебі, ол банктің салым
иелері алдындағы жауап беру мөлшеріне сәйкес келмейтіндігін сипаттайды.
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
дәрежелік маңызға ие болып табылады. Оперативтік қызметі жер, ғимарат,
құрал-жабдықтар алуға қажетті меншікті қаражаттарды жұмылдыруды, сондай-ақ
көзге көрінбейтін зияндар жағдайына байланысты резервтер құруды сипаттайды.
Банк капиталының көрсеткіштерінің көмегімен мемлекеттік ұйымдар банктер
қызметтеріне баға беріп, оны бақылауды жүзеге асырып отырады. Банк
капиталының айналым қызметіне жатпайтындықтан, оларды басқа қызметі
резервтік қызмет арқылы ғана қолдап отырады. Банктің капиталының резервтік
қызметі тәуекел активтерінің болуына байланыссыз, банк капиталының тұрақты
қызмет етуін қамтамасыз етеді.
2.1. Қазақстанның банк жүйесі капиталдардың біріктірілуін қажетсінеді.
Қазақстанның ұлттық экономикасының стратегиялық бағыты ретіндегі
экономикалық өсу саясаты қаржы секторының тұрақтылығымен қуаттылығын
арттыруды талап етеді. Ұлттық банк қазіргі кезеңде банк жүйесін қайта құрып
шықты, мұның өзі бүгінгі күні барынша өзекті болып отырған мәселені -
қазақстандық банкілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру проблемасын шешуі
қажет. Қазақстанның қалыптасқан банк жүйесі әл-әзір бұл саладағы қуатты да
аса ірі әлемдік көшбасшылар былай тұрсын, тіпті орта деңгейдегі халықаралық
банкілермен де, олардың қазақстандық ішкі рынокқа белсенді басқыншылығы
жағдайында, бәсекеге түсуге қабілетсіз. Ұлттық банк жүйесінің аз ғана, он
жылдық қалыптасу тәжірибесімен салыстырғанда, әлемдік қаржы институттары
бірнеше онжылдықтар бойы орасан зор жұмыс тәжірибесін жинақтаған. Аса ірі,
соның ішінде қазақстандық рынокта жұмыс істейтін банкілердің қатарында
ағылшынның "HSBC HOLDing Group" Нидерландылық "ABN - Amro Bank"-
американдық Citybank, қытайлық "Bank of China" банкілері бар. Олардың
кейбірінің ақша тасқыны ТМД-ның кейбір елдерінің бюджетінен артып түседі.
Қазіргі кезеңде отандық банкілер бәсеке қабілетінің төмендегі салдарынан
тең құқылы әріптестікке әл-әзір дайын еместігін, ал шетелдік банкілердің ,
артықшылығы озық банк технологиясын үздіксіз ендіріп отыруына байланысты
екенін айтуға тиіспіз. Шетел банкілерінің қызметі халықаралық қалыптарға
сәйкес құрылады, бұған қоса олар капиталдың жоғары өтімділік деңгейін
қамтамасыз етіп, жеке клиентке қызмет көрсетуден бастап, ірі халықаралық
жобалауды инвестициялауға дейін қызмет көрсетудің көп түрдерін ұсынады.
Шетел банкілері жоғары тиімділігінің шешуші факторы қаржылық қызмет көрсету
саласында құқықтық база жасауға бағытталған мемлекеттік саясат жүргізу
болып табылады. Жоғары табысты, бірақ қысқа мерзімді алыпсатарлық
операцияларға күш-жігерді шоғырландыру ұлттық экономиканың нақты секторын
кредиттеу көлемін үлғайтуға мүмкіндік бермейді. Қазақстан банкілеріндегі өз
капиталының төмен деңгейі сыртқы және ішкі қаржы дағдарыстарына қарсы тұра
алмаушылығын ұлғайтады. Тұтастай алғанда, қазақстандық банкілер қызметінің
томен өтімділік, активтердің мардымсыз сапасы, менеджмент пен макетингтің
қарабайыр деңгейі, осы заманғы банк технологиясының жоқтығы, сондай-ақ
берілген кредиттердің қайтуы жөніндегі тәуекелдің ақтауға келмейтін жоғары
деңгейі, көрсетілетін қызметтің жетімсіздігі мен сапасының төмендігі
секілді көрсеткіштері халықтың банк жүйесіне деген сенімінің артуына жағдай
жасамайды. Алайда, қолайсыз жағдайларға қарамастан, қазақстанда кең ауқымды
қаржы операцияларын жүзеге асырып, мемлекет тиісінше қолдау көрсеткен
жағдайда халықаралық банкілермен бәсекелесуге қабілетті банктердің
қалыптасуы жүріп жатыр. Қазақстан банкілерін шартты түрде 4 топқа бөлуге
болады: 1 топ - активтер сомасы 651 миллион АҚШ долларынан 761 миллион
долларға дейін (Казкоммерцбанк, Қазақстан Халық банкі, Тұран әлем банк).2-
топ - активтер сомасы 52 млн. АҚШ долларынан 191 млн. долларға дейін (Банк
центр кредит, Алматы сауда-Қаржы банкі, Еуразия банкі, Эксимбанк, Нұрбанк,
Темірбанк, Каспийский, Көмірбанк),. 3- топ - активтер сомасы 23 млн.
доллардан 43 млн. долларға дейін (Ертіс бизнес банк, Валют Транзит Банк,
Цеснабанк, Нефтебанк). 4-топты капиталдандыру деңгейі тіпті 2 миллиард
теңгеге де жетпейтін банкілер құрайды. 20-дан астам банктің 1 миллиард
теңгеден аспайтын жарғылық капиталы бар. Отандық 47 банктің үшеуінің ғана
(Казкоммерцбанк, Қазакстан Халық банкі, Тұранәлембанк) қазақстанның
өлшемдер бойынша айтарлықтай жоғары деңгейдегі банк капиталы бар. Бұл
банктер республика банк секторы активтерінің жартысына ие болып отыр,
алайда бұл топтағы банкілердің жиынтық өз капиталы 2001 жылдың басындағы
мәліметтер бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz