Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі және әлемдік практика
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. “Қаржы жүйесі” туралы жалпы түсінік
2 . Экономикадағы қаржы жүйесінің рөлі
3 . Қаржы жүйесінің әлемдік тәжірибесі
4 . Қаржы жүйесін жетілдірудегі іс.шаралар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Негізгі бөлім
1. “Қаржы жүйесі” туралы жалпы түсінік
2 . Экономикадағы қаржы жүйесінің рөлі
3 . Қаржы жүйесінің әлемдік тәжірибесі
4 . Қаржы жүйесін жетілдірудегі іс.шаралар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Курстық жұмыстың тақырыбы: “Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі және әлемдік практика.” Мен бұл тақырыпты таңдау себебім, еліміздегі қаржы жүйесін зерттеу, құрылымын терең түсіну және қазіргі таңда бұл мәселе өте актуалды болып табылады.Болашақ қаржыгер ретінде,еліміздің тәуелсіздік ал ғаннан бергі 16 жыл ішіндегі жағдайын салыстыра келе қаржы жүйесінің өзге рісін білу сонымен қатар, экономиканың басқа да секторларын елеулі түрде дамыту.
Курстық жұмыс барысында мен қаржы жүйесі жайлы біраз мағлұматтар жаз дым. Астана қаласында елбасының 2005 ж 18 ақпанда халыққа арналған жолдауында қаржылық сектор жайлы үшінші бөлімде көрсетілген. Бұл бөлімшеде әлеуметтік - экономиканың дамуында қаржы жүйесінің маңызы зор болып табылатындығы көрсетілген. Қаржы секторын одан әрі дамыту үшін 2005-2007 жылдар аралығын дағы бағдарламалар қабылданды.Ендігі біздің мақсатымыз білімімізді шыңдап, білікті маман болып шығу. Халықаралық стандарттарға сай болу арқылы қаржы жүйесін жетілдіру.
Жалпы қаржы жүйесінің қалыптасуына экономиканың даму деңгейі, жұмыс пен қамтамасыз етілу деңгейі, халықтың қолындағы қаражаттар тікелей әсерін тигізеді.Сондықтан ең алдымен халықтың қал-ахуалын жақсартып, содан кейін жүйені қалыптастыру қажет. Сонымен қатар нормативті-құқықтық актілерді рет ке келтіріп, заңдар енгізу өзекті мәселе болып отыр.
1995 жылдары едіміздің қаржылық жағдайы өте нашар болды.Ал қазір ол көрсеткіштер өзгерген. 2004 жылдың 10 шы маусымында шыққан газетке жүгін сек, парламент бюджетті 121 млрд теңгеге көбейтуді ұсынған және бұл жүзеге асқан.Бюджеттің кіріс бөлігі, оның ішінде ішкі өнім 18,4 пайызды құрайтын жа ңа параметрлері 934,3 млрд теңге көлемінде, ал шығыс бөлігін бюджеттің 92,7 млрд теңге дефицитін сақтай отырып, яғни ішкі өнімнің 20,2 пайызы 1027 млрд теңгеге бекітуді көздеген.Бұл мәлімет біз үшін көз қуантарлық болып отыр.
Біздің ендігі мақсатымыз осы даму деңгейін ары қарай жетілдіре отырып, халы қаралық аренада тек жақсы жағымен көріне беру.Келешек мемлекетіміздің ма мандары біз боламыз, сондықтан әрбір студент өзіне жүктелген міндеттерді сезіне отырып білім алса, біздің болашақ қаржы жүйесі жаман болмайды деп сенеміз.
Курстық жұмыс барысында мен қаржы жүйесі жайлы біраз мағлұматтар жаз дым. Астана қаласында елбасының 2005 ж 18 ақпанда халыққа арналған жолдауында қаржылық сектор жайлы үшінші бөлімде көрсетілген. Бұл бөлімшеде әлеуметтік - экономиканың дамуында қаржы жүйесінің маңызы зор болып табылатындығы көрсетілген. Қаржы секторын одан әрі дамыту үшін 2005-2007 жылдар аралығын дағы бағдарламалар қабылданды.Ендігі біздің мақсатымыз білімімізді шыңдап, білікті маман болып шығу. Халықаралық стандарттарға сай болу арқылы қаржы жүйесін жетілдіру.
Жалпы қаржы жүйесінің қалыптасуына экономиканың даму деңгейі, жұмыс пен қамтамасыз етілу деңгейі, халықтың қолындағы қаражаттар тікелей әсерін тигізеді.Сондықтан ең алдымен халықтың қал-ахуалын жақсартып, содан кейін жүйені қалыптастыру қажет. Сонымен қатар нормативті-құқықтық актілерді рет ке келтіріп, заңдар енгізу өзекті мәселе болып отыр.
1995 жылдары едіміздің қаржылық жағдайы өте нашар болды.Ал қазір ол көрсеткіштер өзгерген. 2004 жылдың 10 шы маусымында шыққан газетке жүгін сек, парламент бюджетті 121 млрд теңгеге көбейтуді ұсынған және бұл жүзеге асқан.Бюджеттің кіріс бөлігі, оның ішінде ішкі өнім 18,4 пайызды құрайтын жа ңа параметрлері 934,3 млрд теңге көлемінде, ал шығыс бөлігін бюджеттің 92,7 млрд теңге дефицитін сақтай отырып, яғни ішкі өнімнің 20,2 пайызы 1027 млрд теңгеге бекітуді көздеген.Бұл мәлімет біз үшін көз қуантарлық болып отыр.
Біздің ендігі мақсатымыз осы даму деңгейін ары қарай жетілдіре отырып, халы қаралық аренада тек жақсы жағымен көріне беру.Келешек мемлекетіміздің ма мандары біз боламыз, сондықтан әрбір студент өзіне жүктелген міндеттерді сезіне отырып білім алса, біздің болашақ қаржы жүйесі жаман болмайды деп сенеміз.
1." Қаржы" /оқулық/ Қ. Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев - Алматы 2005.
2. “Финансовая система: экономическое содержание и механизм
использования” А.Б. Зейнельгабдин - Алматы 1995. Қаржы-қаражат.
5." Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
жолында” – Нұрсұлтан Назарбаев. Алматы 2005.
2. “Финансовая система: экономическое содержание и механизм
использования” А.Б. Зейнельгабдин - Алматы 1995. Қаржы-қаражат.
5." Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
жолында” – Нұрсұлтан Назарбаев. Алматы 2005.
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. “Қаржы жүйесі” туралы жалпы түсінік
2 . Экономикадағы қаржы жүйесінің рөлі
3 . Қаржы жүйесінің әлемдік тәжірибесі
4 . Қаржы жүйесін жетілдірудегі іс-шаралар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы: “Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі және
әлемдік практика.” Мен бұл тақырыпты таңдау себебім, еліміздегі қаржы
жүйесін зерттеу, құрылымын терең түсіну және қазіргі таңда бұл мәселе өте
актуалды болып табылады.Болашақ қаржыгер ретінде,еліміздің тәуелсіздік ал
ғаннан бергі 16 жыл ішіндегі жағдайын салыстыра келе қаржы жүйесінің өзге
рісін білу сонымен қатар, экономиканың басқа да секторларын елеулі түрде
дамыту.
Курстық жұмыс барысында мен қаржы жүйесі жайлы біраз мағлұматтар жаз
дым. Астана қаласында елбасының 2005 ж 18 ақпанда халыққа арналған
жолдауында қаржылық сектор жайлы үшінші бөлімде көрсетілген. Бұл бөлімшеде
әлеуметтік - экономиканың дамуында қаржы жүйесінің маңызы зор болып
табылатындығы көрсетілген. Қаржы секторын одан әрі дамыту үшін 2005-2007
жылдар аралығын дағы бағдарламалар қабылданды.Ендігі біздің мақсатымыз
білімімізді шыңдап, білікті маман болып шығу. Халықаралық стандарттарға сай
болу арқылы қаржы жүйесін жетілдіру.
Жалпы қаржы жүйесінің қалыптасуына экономиканың даму деңгейі, жұмыс пен
қамтамасыз етілу деңгейі, халықтың қолындағы қаражаттар тікелей әсерін
тигізеді.Сондықтан ең алдымен халықтың қал-ахуалын жақсартып, содан кейін
жүйені қалыптастыру қажет. Сонымен қатар нормативті-құқықтық актілерді рет
ке келтіріп, заңдар енгізу өзекті мәселе болып отыр.
1995 жылдары едіміздің қаржылық жағдайы өте нашар болды.Ал қазір ол
көрсеткіштер өзгерген. 2004 жылдың 10 шы маусымында шыққан газетке жүгін
сек, парламент бюджетті 121 млрд теңгеге көбейтуді ұсынған және бұл жүзеге
асқан.Бюджеттің кіріс бөлігі, оның ішінде ішкі өнім 18,4 пайызды құрайтын
жа ңа параметрлері 934,3 млрд теңге көлемінде, ал шығыс бөлігін бюджеттің
92,7 млрд теңге дефицитін сақтай отырып, яғни ішкі өнімнің 20,2 пайызы
1027 млрд теңгеге бекітуді көздеген.Бұл мәлімет біз үшін көз қуантарлық
болып отыр.
Біздің ендігі мақсатымыз осы даму деңгейін ары қарай жетілдіре отырып,
халы қаралық аренада тек жақсы жағымен көріне беру.Келешек мемлекетіміздің
ма мандары біз боламыз, сондықтан әрбір студент өзіне жүктелген міндеттерді
сезіне отырып білім алса, біздің болашақ қаржы жүйесі жаман болмайды деп
сенеміз.
1. Қаржы жүйесі және оның құрамы
Жалпы, қаржы жүйесі ұғымын түсіну үшін каржының не екенін ұғыну кажет.
Қаржы (қолма-қол ақша, табыс ұғымын білдіретін орта ғасырдағы латын
тілінің finanсіа сөзінен пайда болған француздьщ finanсе сөзінен шыққан)
қоғамда нақты өмір сүретін, объективті сипаты мен айрықша қоғамдық айналымы
бар өндірістік қатынастарды білдіретін ақшалай қаржы ресурстары мен
қорларды жасау жэне пайдалану процесіндегі экономикалық қатынастарды қамтып
көрсететін тарихи калыптасқан аса маңызды экономикалық категориялардың бірі
болып табылады.
Қаржының мәні, оның даму заңцылықтары, тауар-ақша
катынастарын қамту сферасы мен қоғамдық ұдайы өндіріс
процесіндегі ролі қоғамның экономикалық құрылысымен,
мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.
Елдің біртұтас каржы жүйесі тиісті ақша қорлары құрылып,
пайдаланылатын катынастардың, сонымен бірге бұл қатынастарды
ұйымдастыратын органдардың жиынтығын камтиды. Қаржы
жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада, тек
мемлекеттің қаржы мекемелерінің жиынтығы ретінде қолданылады.
Сонымен бірге жалпы институционалдық түрғыдан алғанда
каржы жүйесі бүл каржы мекемелерінің жиынтыгы, ал экономикалык
тұрғыдан - ол мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара
байланысты каржы катынастарының жиынтығы.
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті. Қаржы
қатынастарының пайда болуы кезінде қаржы жүйесі, жалпыға мәлім, әдетте, тек
бір ғана буынмен—мемлекеттік бюджетпен шектелді. Классикалық капитализм
жағдайында батыстың көптеген өркениетті елдерінің, соның ішінде бүрынғы
КСРО-ның қаржы жүйесін екі негізгі буын—мемлекеттік бюджет пен жергілікті
қаржылар кұрады. Олар ақша корларын калыптастыруға мүмкіндік берді, бұл
буындардьщ көмегімен мемлекет өзінің саяси және экономикалық функцияларын
орындап отырды.
Қаржы жүйесі мынадай үш бөлікті қамтиды:
1.каржы қатынастарының жиынтығы;
2.акша қорларының жиынтыгы;
3.басқарудың каржы аппараты.
Ақша қорларының қозғалысына байланысты мемлекет,
шаруашылық жүргізуші субъектілер, салалар, аймактар және жеке азаматтар
арасында пайда болатын экономикалық, ақша қатынастарының жиынтығы қаржы
катынастарын кұрайды.
Қаржы қатынастары негізінен мына екі сфераны қамтиды:
1) мемлекеттік бюджетке жинақталатын мемлекеттің
орталықтандырылған ақша қорларын қалыптастырып, пайдаланумен
байланысты болатын экономикалық ақша қатынастары;
2) кәсіпорындардың орталыктандырылмаған ақша қорларының
толық
айналымын ортақтастыратын экономикалық ақша қатынастары.
Қаржы қатынастары өзінің экономикалық табиғаты жөнінен бөлтіштік
қатынастар болып табылады, оның үстіне күнды бөлу ең алдымен субъектілер
бойынша жүзеге асырылады. Сондықтан қоғамдық өндірістегі субъектілердің
ролі қаржы қатынастары жіктемесінің алғашқы объективті белгісі ретінде
көрінеді.
Қаржы қатынастарының буындарына тән болып келетін тиісті
орталықтандырылған жэне орталықтандырылмаған ақша қорларының жиынтығы қаржы
жүйесінің екінші бөлігін күрайды.
Қаржының материалдық мазмұны өзінің көрінісін қаржы ресурстарын
қалыптастырып, пайдалануда табады. Бұл ресурстар бюджет, мемлекеттік және
мемлекеттік емес әлеуметтк сақтандыру және камсыздандыру. Амортизация,
айналым қаражаттары, тұтыну резерв және баска көптеген акша қорларын
кіріктіреді. Бір корлар едәуір дәрежеде, біреулері аз дәрежеде
орталықтандырылған, бір қорлар үнемі жұмсалады, басқалары уақытша
сақталады, үшіншісі корланады.
Қаржы жүйесі интеграциялық тұрпатты жүйе болып табылады, оған кіретін
элементтердің тығыз байланысымен және оның косалқы жүйелерінің бірде-бірі
өзінше, өмір сүре алмайтындығымен сипатталады: қаржы бір жағынан,
өндірістік қатынастардың бір белігін білдіреді және осы қатынастар
жүйесінің элементі болып келеді, екінші жағынан, өзінің функциялык өзіндік
ерекшелігі бар өзара байланысты элементтерден тұратын жүйе болып табылады.
Функциялык сыныптауға сәйкес қаржыларда функциялык косалқы жүйе ретінде
мыналарды айтуға болады: салық, бюджет, сыртқы экономикалық, каржылык
жоспарлаудың, бақылаудың және басқа қосалқы жүйелері.
Қаржы жүйесін сыныптаудың функциялық критерийінен басқа
каржы субъектілерінің (каржы қатынастарындағы қатысушылардың)
белгісі бойынша сыныптау колданылады, бұл қаржы жүйесін
сфералар мен буындар бойынша: мемлекеттің қаржысына,
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысына, халықтың
(үй шаруашылығының) қаржысына бөлуге болады.
Буындардың сипаттамасының матасылған катары ретінде жоғары элементтері
болады: каржы қатынастары, қаржы қорлары, баскарушы аппарат. Жүйелердін
мұндай касиеті қаржы жүйесіне интеграциялык сипат береді.
Экономикалық мэні жағынан мемлекеттің қаржысы мемлекеттің, оның
кэсіпорындарының қаржы ресурстарын қалыптастырып, алынған қара жаттарды
мемлекет пен оның кәсіпорындарының функцияларын орындауға пайдалану үшін
қоғамдык өнімнің құны мен ұлттык байлықтың бір бөлігін бөлу жэне қайта
бөлумен байланысты болатын ақша қатынас тарын білдіреді.
Субъектілері: мемлекет (өзінің билік пен басқару органдары ар қылы),
жеке кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер, азаматтар.
Мемлекеттік кредит - мемлекеттік билік органдарының қарамағына уақытша
бос ақша қаражаттарын жүмылдырумен байланысты мемлекеттің заңды және жеке
тұлғалармен, соның ішінде шетелдіктермен және оларды мемлекеттің шығыстарын
каржыландыруға пайдаланумен байланысты пайда болатын кредит қатынастарының
жиынтығы.
Материалдық өндіріс сферасының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің
қаржысы қаржылардың негізін кұрайды, материалдық өндірісте нақтылы өнім-
қоғамның қаржы ресурстарының негізгі көзі жасалынатындықтан ол қаржы
жүйесінің бастапқы сферасы болып табылады.
Өндірістік емес сфера қаржысы қаржы жүйесіндегі орны мен рөлі оның
ұлттық табысты бөлу және, пайдалану жөніндегі байланысымен айкындалады. Бұл
сферадағы каржы катынастары оның бастапқы құрылымдарында және олардың
арасында, қаржы жүйесінің басқа буындарының, өзге экономикалық жүйелердің:
бағалардың, кредиттің және басқа буындардың арасында пайда болады.
Халықтың ( үй шаруашылығының) қаржысы қаржы жүйесінің ерекше бөлігі
болып табылады. Халык өзінің акша қаражаттарымен жалпымемлекеттік қаржы
жүйесімен және меншіктің барлық нысандарының шаруашылык жүргізуші
субъектілерінің өндірістік және өндірістік емес сфералармен қарым-катынас
жасайды. Бұл сан алуан қатынастар халыкка еңбекке ақы төлеумен, жинақтаушы
зейнетақы жүйесінен ақша қаражаттарын төлеумен, материалдык және
материалдык емес игіліктерді алумен байланысты; дасқа жагынан, халык өзінін
ақшалай табысынан салық төлейді, өндірістік және өрдірістік емес
сфералардың мемлекеттік жэне басқа мекемелер мен ұйымдардың қызметін
төлейді.
2 . Қаржы жүйесінің ұйымдастырылуы.
Қаржы жүйесін кұрудың негізіне мына қағидаттар қойылған: Қаржы жүйесін
ұйымдастыруда централизм мен демократизмнің үйлесуі. Мемлекеттік қаржы
органдары тарапынан болатыи орталыктандырылған басшылықпен бір мезгілде
жергілікті қаржы органдарына және шаруашылық жүргізуші субъектілерге кең
құқық пен дербестік берілген.
Бұл қағидат жергілікті қаржы органдарының тиісті жергілікті әкімшілікке
және жоғарғы қаржы органдарына екі жақты бағынышты жүйесін алдын ала
айқындайды.
Ұлттық және аймақтық мүдделерді сақтау. Аймақтарды дамытудың әлеуметтік
жағынан кабылдауға болатын деңгейі сияқты бүл қағидаттың талаптары каржы
қатынастарында ұлттык теңдікті қамтамасыз етуге шақырады. Қаржы жүйесін
кұрудағы оның көрінісі мемлекеттік қаржы органдары кұрьшымының ұлттық-
мемлекеттік жэне әкімшілік-аймақтық кұрылымына сай келуі. Әрбір облыста,
ауданда және қалада қаржы органдарының тиісті аппараты бар. Төменгі
құрылымдарда арнаулы қаржы органдарының болмауы мүмкін, онда олардың
функцияларын жергілікті әкімшіліктің аппараты атқарады. Федеративтік
құрылысы бар көп ұлтты мемлекеттерде бұл қағидаттың маңызы аса артып отыр.
Қаржы жүйесі бірлігінің қағидасы орталық қаржы органдары
аркылы мемлекеттің жүргізіп отырған бірьщғай мақсаттарымен алдын-ала
айқындалып отырады. Қаржылардың барлық буындарын басқару бірыңғай негізгі
заңнамалық және нормативтік актілерге негізделеді. Қаржы жүйесінің бірлігі
қаржы ресурстарының басты көздерінің ортактастығында, олардың козғалысының
өзара байланыстыгында, қажетті каржылык көмек көрсету үшін каражаттарды
аймақтар, салалар арасында қайта белуде болып отыр, Қаржы жүйесі бірлігінің
кағидаты экономиканы басқарудын барлық деңгейлерінде жасалатын қаржы.
Бюджеттік процесс- бюджетті жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту, атқару,
нақтылау, түзету жөніндегі, бюджеттің атқарылуы бойынша бюджет есебі мен
есептемені жүргізу, мемлекеттік қаржылык бақылау, сонымен бірге
байланыстырылған гранттарды регламенттелінген кызмет. Қазақстак
Республикасының бюджеттік процесс Бюджет кодексіне, "Қазақстан
Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару туралы", жыл сайынғы
"Республикалық бюджет туралы" заңға және Қазақстан Республикасының басқа
заңдарына сәйкес жүргізіледі.
Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Кезекті қаржы жылына арналған
бюджеттің жобасымен бір мезгілде алдагы үш жылдық кезеңге арналған
бюджеттің болжамы жоспарланады.
Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тэртібін Қазақстан
Республикасыньщ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. “Қаржы жүйесі” туралы жалпы түсінік
2 . Экономикадағы қаржы жүйесінің рөлі
3 . Қаржы жүйесінің әлемдік тәжірибесі
4 . Қаржы жүйесін жетілдірудегі іс-шаралар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы: “Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі және
әлемдік практика.” Мен бұл тақырыпты таңдау себебім, еліміздегі қаржы
жүйесін зерттеу, құрылымын терең түсіну және қазіргі таңда бұл мәселе өте
актуалды болып табылады.Болашақ қаржыгер ретінде,еліміздің тәуелсіздік ал
ғаннан бергі 16 жыл ішіндегі жағдайын салыстыра келе қаржы жүйесінің өзге
рісін білу сонымен қатар, экономиканың басқа да секторларын елеулі түрде
дамыту.
Курстық жұмыс барысында мен қаржы жүйесі жайлы біраз мағлұматтар жаз
дым. Астана қаласында елбасының 2005 ж 18 ақпанда халыққа арналған
жолдауында қаржылық сектор жайлы үшінші бөлімде көрсетілген. Бұл бөлімшеде
әлеуметтік - экономиканың дамуында қаржы жүйесінің маңызы зор болып
табылатындығы көрсетілген. Қаржы секторын одан әрі дамыту үшін 2005-2007
жылдар аралығын дағы бағдарламалар қабылданды.Ендігі біздің мақсатымыз
білімімізді шыңдап, білікті маман болып шығу. Халықаралық стандарттарға сай
болу арқылы қаржы жүйесін жетілдіру.
Жалпы қаржы жүйесінің қалыптасуына экономиканың даму деңгейі, жұмыс пен
қамтамасыз етілу деңгейі, халықтың қолындағы қаражаттар тікелей әсерін
тигізеді.Сондықтан ең алдымен халықтың қал-ахуалын жақсартып, содан кейін
жүйені қалыптастыру қажет. Сонымен қатар нормативті-құқықтық актілерді рет
ке келтіріп, заңдар енгізу өзекті мәселе болып отыр.
1995 жылдары едіміздің қаржылық жағдайы өте нашар болды.Ал қазір ол
көрсеткіштер өзгерген. 2004 жылдың 10 шы маусымында шыққан газетке жүгін
сек, парламент бюджетті 121 млрд теңгеге көбейтуді ұсынған және бұл жүзеге
асқан.Бюджеттің кіріс бөлігі, оның ішінде ішкі өнім 18,4 пайызды құрайтын
жа ңа параметрлері 934,3 млрд теңге көлемінде, ал шығыс бөлігін бюджеттің
92,7 млрд теңге дефицитін сақтай отырып, яғни ішкі өнімнің 20,2 пайызы
1027 млрд теңгеге бекітуді көздеген.Бұл мәлімет біз үшін көз қуантарлық
болып отыр.
Біздің ендігі мақсатымыз осы даму деңгейін ары қарай жетілдіре отырып,
халы қаралық аренада тек жақсы жағымен көріне беру.Келешек мемлекетіміздің
ма мандары біз боламыз, сондықтан әрбір студент өзіне жүктелген міндеттерді
сезіне отырып білім алса, біздің болашақ қаржы жүйесі жаман болмайды деп
сенеміз.
1. Қаржы жүйесі және оның құрамы
Жалпы, қаржы жүйесі ұғымын түсіну үшін каржының не екенін ұғыну кажет.
Қаржы (қолма-қол ақша, табыс ұғымын білдіретін орта ғасырдағы латын
тілінің finanсіа сөзінен пайда болған француздьщ finanсе сөзінен шыққан)
қоғамда нақты өмір сүретін, объективті сипаты мен айрықша қоғамдық айналымы
бар өндірістік қатынастарды білдіретін ақшалай қаржы ресурстары мен
қорларды жасау жэне пайдалану процесіндегі экономикалық қатынастарды қамтып
көрсететін тарихи калыптасқан аса маңызды экономикалық категориялардың бірі
болып табылады.
Қаржының мәні, оның даму заңцылықтары, тауар-ақша
катынастарын қамту сферасы мен қоғамдық ұдайы өндіріс
процесіндегі ролі қоғамның экономикалық құрылысымен,
мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.
Елдің біртұтас каржы жүйесі тиісті ақша қорлары құрылып,
пайдаланылатын катынастардың, сонымен бірге бұл қатынастарды
ұйымдастыратын органдардың жиынтығын камтиды. Қаржы
жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада, тек
мемлекеттің қаржы мекемелерінің жиынтығы ретінде қолданылады.
Сонымен бірге жалпы институционалдық түрғыдан алғанда
каржы жүйесі бүл каржы мекемелерінің жиынтыгы, ал экономикалык
тұрғыдан - ол мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара
байланысты каржы катынастарының жиынтығы.
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті. Қаржы
қатынастарының пайда болуы кезінде қаржы жүйесі, жалпыға мәлім, әдетте, тек
бір ғана буынмен—мемлекеттік бюджетпен шектелді. Классикалық капитализм
жағдайында батыстың көптеген өркениетті елдерінің, соның ішінде бүрынғы
КСРО-ның қаржы жүйесін екі негізгі буын—мемлекеттік бюджет пен жергілікті
қаржылар кұрады. Олар ақша корларын калыптастыруға мүмкіндік берді, бұл
буындардьщ көмегімен мемлекет өзінің саяси және экономикалық функцияларын
орындап отырды.
Қаржы жүйесі мынадай үш бөлікті қамтиды:
1.каржы қатынастарының жиынтығы;
2.акша қорларының жиынтыгы;
3.басқарудың каржы аппараты.
Ақша қорларының қозғалысына байланысты мемлекет,
шаруашылық жүргізуші субъектілер, салалар, аймактар және жеке азаматтар
арасында пайда болатын экономикалық, ақша қатынастарының жиынтығы қаржы
катынастарын кұрайды.
Қаржы қатынастары негізінен мына екі сфераны қамтиды:
1) мемлекеттік бюджетке жинақталатын мемлекеттің
орталықтандырылған ақша қорларын қалыптастырып, пайдаланумен
байланысты болатын экономикалық ақша қатынастары;
2) кәсіпорындардың орталыктандырылмаған ақша қорларының
толық
айналымын ортақтастыратын экономикалық ақша қатынастары.
Қаржы қатынастары өзінің экономикалық табиғаты жөнінен бөлтіштік
қатынастар болып табылады, оның үстіне күнды бөлу ең алдымен субъектілер
бойынша жүзеге асырылады. Сондықтан қоғамдық өндірістегі субъектілердің
ролі қаржы қатынастары жіктемесінің алғашқы объективті белгісі ретінде
көрінеді.
Қаржы қатынастарының буындарына тән болып келетін тиісті
орталықтандырылған жэне орталықтандырылмаған ақша қорларының жиынтығы қаржы
жүйесінің екінші бөлігін күрайды.
Қаржының материалдық мазмұны өзінің көрінісін қаржы ресурстарын
қалыптастырып, пайдалануда табады. Бұл ресурстар бюджет, мемлекеттік және
мемлекеттік емес әлеуметтк сақтандыру және камсыздандыру. Амортизация,
айналым қаражаттары, тұтыну резерв және баска көптеген акша қорларын
кіріктіреді. Бір корлар едәуір дәрежеде, біреулері аз дәрежеде
орталықтандырылған, бір қорлар үнемі жұмсалады, басқалары уақытша
сақталады, үшіншісі корланады.
Қаржы жүйесі интеграциялық тұрпатты жүйе болып табылады, оған кіретін
элементтердің тығыз байланысымен және оның косалқы жүйелерінің бірде-бірі
өзінше, өмір сүре алмайтындығымен сипатталады: қаржы бір жағынан,
өндірістік қатынастардың бір белігін білдіреді және осы қатынастар
жүйесінің элементі болып келеді, екінші жағынан, өзінің функциялык өзіндік
ерекшелігі бар өзара байланысты элементтерден тұратын жүйе болып табылады.
Функциялык сыныптауға сәйкес қаржыларда функциялык косалқы жүйе ретінде
мыналарды айтуға болады: салық, бюджет, сыртқы экономикалық, каржылык
жоспарлаудың, бақылаудың және басқа қосалқы жүйелері.
Қаржы жүйесін сыныптаудың функциялық критерийінен басқа
каржы субъектілерінің (каржы қатынастарындағы қатысушылардың)
белгісі бойынша сыныптау колданылады, бұл қаржы жүйесін
сфералар мен буындар бойынша: мемлекеттің қаржысына,
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысына, халықтың
(үй шаруашылығының) қаржысына бөлуге болады.
Буындардың сипаттамасының матасылған катары ретінде жоғары элементтері
болады: каржы қатынастары, қаржы қорлары, баскарушы аппарат. Жүйелердін
мұндай касиеті қаржы жүйесіне интеграциялык сипат береді.
Экономикалық мэні жағынан мемлекеттің қаржысы мемлекеттің, оның
кэсіпорындарының қаржы ресурстарын қалыптастырып, алынған қара жаттарды
мемлекет пен оның кәсіпорындарының функцияларын орындауға пайдалану үшін
қоғамдык өнімнің құны мен ұлттык байлықтың бір бөлігін бөлу жэне қайта
бөлумен байланысты болатын ақша қатынас тарын білдіреді.
Субъектілері: мемлекет (өзінің билік пен басқару органдары ар қылы),
жеке кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер, азаматтар.
Мемлекеттік кредит - мемлекеттік билік органдарының қарамағына уақытша
бос ақша қаражаттарын жүмылдырумен байланысты мемлекеттің заңды және жеке
тұлғалармен, соның ішінде шетелдіктермен және оларды мемлекеттің шығыстарын
каржыландыруға пайдаланумен байланысты пайда болатын кредит қатынастарының
жиынтығы.
Материалдық өндіріс сферасының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің
қаржысы қаржылардың негізін кұрайды, материалдық өндірісте нақтылы өнім-
қоғамның қаржы ресурстарының негізгі көзі жасалынатындықтан ол қаржы
жүйесінің бастапқы сферасы болып табылады.
Өндірістік емес сфера қаржысы қаржы жүйесіндегі орны мен рөлі оның
ұлттық табысты бөлу және, пайдалану жөніндегі байланысымен айкындалады. Бұл
сферадағы каржы катынастары оның бастапқы құрылымдарында және олардың
арасында, қаржы жүйесінің басқа буындарының, өзге экономикалық жүйелердің:
бағалардың, кредиттің және басқа буындардың арасында пайда болады.
Халықтың ( үй шаруашылығының) қаржысы қаржы жүйесінің ерекше бөлігі
болып табылады. Халык өзінің акша қаражаттарымен жалпымемлекеттік қаржы
жүйесімен және меншіктің барлық нысандарының шаруашылык жүргізуші
субъектілерінің өндірістік және өндірістік емес сфералармен қарым-катынас
жасайды. Бұл сан алуан қатынастар халыкка еңбекке ақы төлеумен, жинақтаушы
зейнетақы жүйесінен ақша қаражаттарын төлеумен, материалдык және
материалдык емес игіліктерді алумен байланысты; дасқа жагынан, халык өзінін
ақшалай табысынан салық төлейді, өндірістік және өрдірістік емес
сфералардың мемлекеттік жэне басқа мекемелер мен ұйымдардың қызметін
төлейді.
2 . Қаржы жүйесінің ұйымдастырылуы.
Қаржы жүйесін кұрудың негізіне мына қағидаттар қойылған: Қаржы жүйесін
ұйымдастыруда централизм мен демократизмнің үйлесуі. Мемлекеттік қаржы
органдары тарапынан болатыи орталыктандырылған басшылықпен бір мезгілде
жергілікті қаржы органдарына және шаруашылық жүргізуші субъектілерге кең
құқық пен дербестік берілген.
Бұл қағидат жергілікті қаржы органдарының тиісті жергілікті әкімшілікке
және жоғарғы қаржы органдарына екі жақты бағынышты жүйесін алдын ала
айқындайды.
Ұлттық және аймақтық мүдделерді сақтау. Аймақтарды дамытудың әлеуметтік
жағынан кабылдауға болатын деңгейі сияқты бүл қағидаттың талаптары каржы
қатынастарында ұлттык теңдікті қамтамасыз етуге шақырады. Қаржы жүйесін
кұрудағы оның көрінісі мемлекеттік қаржы органдары кұрьшымының ұлттық-
мемлекеттік жэне әкімшілік-аймақтық кұрылымына сай келуі. Әрбір облыста,
ауданда және қалада қаржы органдарының тиісті аппараты бар. Төменгі
құрылымдарда арнаулы қаржы органдарының болмауы мүмкін, онда олардың
функцияларын жергілікті әкімшіліктің аппараты атқарады. Федеративтік
құрылысы бар көп ұлтты мемлекеттерде бұл қағидаттың маңызы аса артып отыр.
Қаржы жүйесі бірлігінің қағидасы орталық қаржы органдары
аркылы мемлекеттің жүргізіп отырған бірьщғай мақсаттарымен алдын-ала
айқындалып отырады. Қаржылардың барлық буындарын басқару бірыңғай негізгі
заңнамалық және нормативтік актілерге негізделеді. Қаржы жүйесінің бірлігі
қаржы ресурстарының басты көздерінің ортактастығында, олардың козғалысының
өзара байланыстыгында, қажетті каржылык көмек көрсету үшін каражаттарды
аймақтар, салалар арасында қайта белуде болып отыр, Қаржы жүйесі бірлігінің
кағидаты экономиканы басқарудын барлық деңгейлерінде жасалатын қаржы.
Бюджеттік процесс- бюджетті жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту, атқару,
нақтылау, түзету жөніндегі, бюджеттің атқарылуы бойынша бюджет есебі мен
есептемені жүргізу, мемлекеттік қаржылык бақылау, сонымен бірге
байланыстырылған гранттарды регламенттелінген кызмет. Қазақстак
Республикасының бюджеттік процесс Бюджет кодексіне, "Қазақстан
Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару туралы", жыл сайынғы
"Республикалық бюджет туралы" заңға және Қазақстан Республикасының басқа
заңдарына сәйкес жүргізіледі.
Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Кезекті қаржы жылына арналған
бюджеттің жобасымен бір мезгілде алдагы үш жылдық кезеңге арналған
бюджеттің болжамы жоспарланады.
Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тэртібін Қазақстан
Республикасыньщ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz