Жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салық
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
І ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫҚ
САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІДЕРІ
1.1. Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланудың тәртібі және оны ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2. Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыларының салықтары мен арнайы төлемдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
ІІ ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
2.1. Пайдалы қазбаларды өңдіру салығының ерекшеліктерін тадау ... ... ... ... .. 13
2.2. Қазақстан жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салықтың бюджет кірісінде алатын орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР ҚОЙНАУЫН
ПАЙДАЛАНУШЫЛАРЫНА САЛЫҚ САЛУ ЖҮЙЕСІН
ДАМЫТУДЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ПЕРСПЕКТИВАСЫ ... ... ... ... ... ... 32
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
І ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫҚ
САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІДЕРІ
1.1. Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланудың тәртібі және оны ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2. Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыларының салықтары мен арнайы төлемдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
ІІ ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
2.1. Пайдалы қазбаларды өңдіру салығының ерекшеліктерін тадау ... ... ... ... .. 13
2.2. Қазақстан жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салықтың бюджет кірісінде алатын орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР ҚОЙНАУЫН
ПАЙДАЛАНУШЫЛАРЫНА САЛЫҚ САЛУ ЖҮЙЕСІН
ДАМЫТУДЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ПЕРСПЕКТИВАСЫ ... ... ... ... ... ... 32
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері әлемдік қауымдастық мемлекеттерінің оған деген назары арта түсуде. Мұндай назардың артуына республикадағы табиғи бай ресурстардың және ең алдымен оның көмір сутегі ерекше роль атқарып отырғаны белгілі. Қазақстан туралы болашақта Парсы шығанағы елдеріне балама бола алатын неғұрлым перспективті аймақ ретінде сөз болуда.
Қазақстанның одан әрі экономикалық дамуы да мұнай индустриясымен байланыстырылады. Алайда, осындай даусыз пайдалылығына қарамастан, болашақта бұл сала оны тереңдей өңдеуге, мұнай химияны дамытуға және сыртқы нарықта бәсекеге қабілетті өнімдердің түр-түрін өндіруді дамытуға емес, өнімді көбейте түсуге және шикі мұнайды экспорттауға бағытталғандықтан, валюталық кірістерді жеткіліксіз алуға соқтыруы мүмкін.
Ел экономикасына құйылатын шетел инвестцияларының жартысынан көбі мұнайгаз секторына тиесілі. Мұның өзі осы жылдар ішінде республиканың мұнай және газ конденсатын өндіруді 54 пайызға дерлік арттыруына себеп болды. Осынау қомақты цифрлардың артында не тұр?
Қазақстан әлемдік энергоресурстарын қалыптастыруға ықпал ететін стратегиялық көмір сутегі қоры бар мемлекетердің қатарына жатады. Республика мұнай мен газ конденсатының барланған қорын өндіруден әлемде 13-ші орынға (тиісінше 2, 095 млрд. тонна және 0,7 млрд. тонна) және ТМД елдері арасында 2-ші орынға , табиға газ қоры бойынша 15-ші орынға (2 трлн. текше метр) және көмір сутегі шикізатын өндіру деңгейі бойынша 26-шы орынға ие.
Қазақстанда жалпы энергия қуатын өндіру бойынша жалпы үлестің мұнай 30 пайызына, газ – 13-15 пайызына ие болып отыр. Мұнайгаз аудандарының перспективтік аумағы 1700 млн. шаршы шақырымға тең, мұның өзі барлық аумақтың 62 пайыздан астамын құрайды. Анықталған стратегиялық қорлар 169 көмір сутегі қазба орындарын қамтиды, оның 87-сі мұнай, 17-сі газ, 30-ы мұнайгаз, 25-сі мұнай және газ конденсаты, 20-сы мұнай конденсаты. Қазақстанда анықталған қорлар 2,8 млрд. тонна мұнайды және 1,8 трлн. текше метр газды құрайды.
Болжамды қорлар 12 млрд. тонна мұнай мен конденсатты және 3 трлн. текше метр газды құрайды.
Қазақстан мұнайгаз секторының елеулі ықтимал ресурстары әлемдегі жетекші мұнай компанияларының құлқынын тесуде. Тұтастай алғанда Қазақстан мұнайгаз саласының инвестициялық ахуалы көңіл көншітерліктей, тіпті тәуекелдіктің өзі, заңнамалық базаның кейбір шикіліктеріне қарамастан, ТМД елдерімен және әлемдік қауымдастықпен салыстырғанда инвесторлар үшін әбден жарап жатыр.
Өткен жылы республикада 30,6 млн. тонна мұнай және 4,7 млн. тонна конденсат өндірілді, ал 2011 жылы 100 млн. тонна мұнай өндіру көзделуде, мұның өзі еуразия кеңістігіндегі көмір сутегін өндірушілер мен экспорттаушылар арасында негізгі позициялардың біріне ие болуға мүмкіндік береді. Алдын ала бағалаулар бойынша, өндірудің мұндай деңгейіне жету үшін кемінде 10-12 млрд. доллар инвестиция қажет болады. Онымен қоса тек шикізат өндіруге ғана емес, инфрақұрылым қалыптастыруға да қаржы тарту қарастырылып отыр.
Қазақстанның одан әрі экономикалық дамуы да мұнай индустриясымен байланыстырылады. Алайда, осындай даусыз пайдалылығына қарамастан, болашақта бұл сала оны тереңдей өңдеуге, мұнай химияны дамытуға және сыртқы нарықта бәсекеге қабілетті өнімдердің түр-түрін өндіруді дамытуға емес, өнімді көбейте түсуге және шикі мұнайды экспорттауға бағытталғандықтан, валюталық кірістерді жеткіліксіз алуға соқтыруы мүмкін.
Ел экономикасына құйылатын шетел инвестцияларының жартысынан көбі мұнайгаз секторына тиесілі. Мұның өзі осы жылдар ішінде республиканың мұнай және газ конденсатын өндіруді 54 пайызға дерлік арттыруына себеп болды. Осынау қомақты цифрлардың артында не тұр?
Қазақстан әлемдік энергоресурстарын қалыптастыруға ықпал ететін стратегиялық көмір сутегі қоры бар мемлекетердің қатарына жатады. Республика мұнай мен газ конденсатының барланған қорын өндіруден әлемде 13-ші орынға (тиісінше 2, 095 млрд. тонна және 0,7 млрд. тонна) және ТМД елдері арасында 2-ші орынға , табиға газ қоры бойынша 15-ші орынға (2 трлн. текше метр) және көмір сутегі шикізатын өндіру деңгейі бойынша 26-шы орынға ие.
Қазақстанда жалпы энергия қуатын өндіру бойынша жалпы үлестің мұнай 30 пайызына, газ – 13-15 пайызына ие болып отыр. Мұнайгаз аудандарының перспективтік аумағы 1700 млн. шаршы шақырымға тең, мұның өзі барлық аумақтың 62 пайыздан астамын құрайды. Анықталған стратегиялық қорлар 169 көмір сутегі қазба орындарын қамтиды, оның 87-сі мұнай, 17-сі газ, 30-ы мұнайгаз, 25-сі мұнай және газ конденсаты, 20-сы мұнай конденсаты. Қазақстанда анықталған қорлар 2,8 млрд. тонна мұнайды және 1,8 трлн. текше метр газды құрайды.
Болжамды қорлар 12 млрд. тонна мұнай мен конденсатты және 3 трлн. текше метр газды құрайды.
Қазақстан мұнайгаз секторының елеулі ықтимал ресурстары әлемдегі жетекші мұнай компанияларының құлқынын тесуде. Тұтастай алғанда Қазақстан мұнайгаз саласының инвестициялық ахуалы көңіл көншітерліктей, тіпті тәуекелдіктің өзі, заңнамалық базаның кейбір шикіліктеріне қарамастан, ТМД елдерімен және әлемдік қауымдастықпен салыстырғанда инвесторлар үшін әбден жарап жатыр.
Өткен жылы республикада 30,6 млн. тонна мұнай және 4,7 млн. тонна конденсат өндірілді, ал 2011 жылы 100 млн. тонна мұнай өндіру көзделуде, мұның өзі еуразия кеңістігіндегі көмір сутегін өндірушілер мен экспорттаушылар арасында негізгі позициялардың біріне ие болуға мүмкіндік береді. Алдын ала бағалаулар бойынша, өндірудің мұндай деңгейіне жету үшін кемінде 10-12 млрд. доллар инвестиция қажет болады. Онымен қоса тек шикізат өндіруге ғана емес, инфрақұрылым қалыптастыруға да қаржы тарту қарастырылып отыр.
1. Қазақстан Республикасының Конститутциясы.
2. Қазақстан Респуьликасының «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» Заңы 1991 жылы 25 желтоқсан.
3. Қазастан Республикасы Президентінің «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заң күші бар Жарғысы 1995 жылы 24 сәуір
4. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заңы 1999 жылы 16 шілде.
5. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі (Салық кодексі) 2001 жылы 12 маусым.
6. Қазақстан Республикасының бюджет кодексі.
7. Қазақстан Республикасының Кеден кодексі.
8. А. И. Хузянов, Г.М. Бродский «Теория налогооблажения» - Алматы 2002ж.
9. Крымова В. «Экономикалық теория»: кестелі оқу құралы, Алматы 2003ж.
10. Керімбек Г.Е. «Салық және салық салу» әдістемелік оқу құралы, Шымкент 2004 ж.
11. С. Құлпыбаев, В.Д.Мельников «Қаржы негіздері» Алматы, 2009 жыл.
12. Қазақстан Республикасының бюджет кодексі
13. Ермекбаева Б.Ж. Арзаева М.Ж. «Шет мемлекеттер салықтары», Алматы 2004 ж.
14. «Бухгалтерлер бюллетені журналы» №2 қаңтар 2010 ж.
16. «Жер қойнауы және Жер қойнауын пайдалану туралы» 1996 жылғы 27 қаңтардағы № 2828 Қазақстан Республикасының Заңы
17. «Антология экономической классики» . В 2-х т. – М. Экономика , 1991-1992 жыл. Т1,-775с . Т2,-486с.
18. Ильясов К.К, Зейнальгабдин А.Б, Ермекбаева Б.Ж «Налоги и налогооблажение» . - Алматы .РИК, 1995 жыл
19. Карагусова Г.Д. Налоги : сущность и пракика использования . Алматы : Қаржы қаражат , 1994 жыл.
20. Маханов Н. «Анализ поступления налогов и платежей в бюджет» . Вестник МГД РК – 2001 жыл. - № 12. - С. 4-7
21. «Налоговая система зарубежных стран», под . ред Д.Г. Черника, - М: Финансы и статистика , 1996 жыл
22. А.Д. Үмбетәлиев, Ғ.Е. Керімбек «Салық және салық салу». Алматы, 2006 жыл, 274 – 285 бет.
23. Б.Ж. Ермекбаева «Салық және салық салу», Алматы, 2003 жыл,
53 – 58 бет
24. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі (Салық кодексі), 01.01.2011 жылғы берілген өзгерістерімен және толтырумен, 11 бөлім, 42 – 46 тарау.
2. Қазақстан Респуьликасының «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» Заңы 1991 жылы 25 желтоқсан.
3. Қазастан Республикасы Президентінің «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заң күші бар Жарғысы 1995 жылы 24 сәуір
4. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заңы 1999 жылы 16 шілде.
5. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі (Салық кодексі) 2001 жылы 12 маусым.
6. Қазақстан Республикасының бюджет кодексі.
7. Қазақстан Республикасының Кеден кодексі.
8. А. И. Хузянов, Г.М. Бродский «Теория налогооблажения» - Алматы 2002ж.
9. Крымова В. «Экономикалық теория»: кестелі оқу құралы, Алматы 2003ж.
10. Керімбек Г.Е. «Салық және салық салу» әдістемелік оқу құралы, Шымкент 2004 ж.
11. С. Құлпыбаев, В.Д.Мельников «Қаржы негіздері» Алматы, 2009 жыл.
12. Қазақстан Республикасының бюджет кодексі
13. Ермекбаева Б.Ж. Арзаева М.Ж. «Шет мемлекеттер салықтары», Алматы 2004 ж.
14. «Бухгалтерлер бюллетені журналы» №2 қаңтар 2010 ж.
16. «Жер қойнауы және Жер қойнауын пайдалану туралы» 1996 жылғы 27 қаңтардағы № 2828 Қазақстан Республикасының Заңы
17. «Антология экономической классики» . В 2-х т. – М. Экономика , 1991-1992 жыл. Т1,-775с . Т2,-486с.
18. Ильясов К.К, Зейнальгабдин А.Б, Ермекбаева Б.Ж «Налоги и налогооблажение» . - Алматы .РИК, 1995 жыл
19. Карагусова Г.Д. Налоги : сущность и пракика использования . Алматы : Қаржы қаражат , 1994 жыл.
20. Маханов Н. «Анализ поступления налогов и платежей в бюджет» . Вестник МГД РК – 2001 жыл. - № 12. - С. 4-7
21. «Налоговая система зарубежных стран», под . ред Д.Г. Черника, - М: Финансы и статистика , 1996 жыл
22. А.Д. Үмбетәлиев, Ғ.Е. Керімбек «Салық және салық салу». Алматы, 2006 жыл, 274 – 285 бет.
23. Б.Ж. Ермекбаева «Салық және салық салу», Алматы, 2003 жыл,
53 – 58 бет
24. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі (Салық кодексі), 01.01.2011 жылғы берілген өзгерістерімен және толтырумен, 11 бөлім, 42 – 46 тарау.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫҚ
САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІДЕРІ
1.1. Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланудың тәртібі және оны
ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2. Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыларының салықтары мен
арнайы төлемдері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 7
ІІ ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕ
АЛАТЫН ОРНЫ
2.1. Пайдалы қазбаларды өңдіру салығының ерекшеліктерін тадау
... ... ... ... .. 13
2.2. Қазақстан жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салықтың бюджет
кірісінде алатын орны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... . 22
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР ҚОЙНАУЫН
ПАЙДАЛАНУШЫЛАРЫНА САЛЫҚ САЛУ ЖҮЙЕСІН
ДАМЫТУДЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ПЕРСПЕКТИВАСЫ ... ... ... ... ... ... 32
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... . 34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
КІРІСПЕ
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері әлемдік қауымдастық
мемлекеттерінің оған деген назары арта түсуде. Мұндай назардың артуына
республикадағы табиғи бай ресурстардың және ең алдымен оның көмір сутегі
ерекше роль атқарып отырғаны белгілі. Қазақстан туралы болашақта Парсы
шығанағы елдеріне балама бола алатын неғұрлым перспективті аймақ ретінде
сөз болуда.
Қазақстанның одан әрі экономикалық дамуы да мұнай индустриясымен
байланыстырылады. Алайда, осындай даусыз пайдалылығына қарамастан,
болашақта бұл сала оны тереңдей өңдеуге, мұнай химияны дамытуға және сыртқы
нарықта бәсекеге қабілетті өнімдердің түр-түрін өндіруді дамытуға емес,
өнімді көбейте түсуге және шикі мұнайды экспорттауға бағытталғандықтан,
валюталық кірістерді жеткіліксіз алуға соқтыруы мүмкін.
Ел экономикасына құйылатын шетел инвестцияларының жартысынан көбі
мұнайгаз секторына тиесілі. Мұның өзі осы жылдар ішінде республиканың мұнай
және газ конденсатын өндіруді 54 пайызға дерлік арттыруына себеп болды.
Осынау қомақты цифрлардың артында не тұр?
Қазақстан әлемдік энергоресурстарын қалыптастыруға ықпал ететін
стратегиялық көмір сутегі қоры бар мемлекетердің қатарына жатады.
Республика мұнай мен газ конденсатының барланған қорын өндіруден әлемде 13-
ші орынға (тиісінше 2, 095 млрд. тонна және 0,7 млрд. тонна) және ТМД
елдері арасында 2-ші орынға , табиға газ қоры бойынша 15-ші орынға (2 трлн.
текше метр) және көмір сутегі шикізатын өндіру деңгейі бойынша 26-шы орынға
ие.
Қазақстанда жалпы энергия қуатын өндіру бойынша жалпы үлестің мұнай 30
пайызына, газ – 13-15 пайызына ие болып отыр. Мұнайгаз аудандарының
перспективтік аумағы 1700 млн. шаршы шақырымға тең, мұның өзі барлық
аумақтың 62 пайыздан астамын құрайды. Анықталған стратегиялық қорлар 169
көмір сутегі қазба орындарын қамтиды, оның 87-сі мұнай, 17-сі газ, 30-ы
мұнайгаз, 25-сі мұнай және газ конденсаты, 20-сы мұнай конденсаты.
Қазақстанда анықталған қорлар 2,8 млрд. тонна мұнайды және 1,8 трлн. текше
метр газды құрайды.
Болжамды қорлар 12 млрд. тонна мұнай мен конденсатты және 3 трлн.
текше метр газды құрайды.
Қазақстан мұнайгаз секторының елеулі ықтимал ресурстары әлемдегі
жетекші мұнай компанияларының құлқынын тесуде. Тұтастай алғанда
Қазақстан мұнайгаз саласының инвестициялық ахуалы көңіл көншітерліктей,
тіпті тәуекелдіктің өзі, заңнамалық базаның кейбір шикіліктеріне
қарамастан, ТМД елдерімен және әлемдік қауымдастықпен салыстырғанда
инвесторлар үшін әбден жарап жатыр.
Өткен жылы республикада 30,6 млн. тонна мұнай және 4,7 млн. тонна
конденсат өндірілді, ал 2011 жылы 100 млн. тонна мұнай өндіру көзделуде,
мұның өзі еуразия кеңістігіндегі көмір сутегін өндірушілер мен
экспорттаушылар арасында негізгі позициялардың біріне ие болуға мүмкіндік
береді. Алдын ала бағалаулар бойынша, өндірудің мұндай деңгейіне жету үшін
кемінде 10-12 млрд. доллар инвестиция қажет болады. Онымен қоса тек шикізат
өндіруге ғана емес, инфрақұрылым қалыптастыруға да қаржы тарту қарастырылып
отыр.
Қазақстан мұнай резервінің молдығына қарамастан, елдің сан мен сапа
жағынан да, мұнайды әлемдік нарыққа тасымалдау жағынан да, Таяу және Орта
Шығыс мұнай экспорттаушыларымен бәсекелесе қоюы екіталай, өйткені, мұнайдың
өзіндік құны өте жоғары.
2011 жылы күтіліп отырған Солтүстік теңізде мұнай өндірудің төмендеуі,
сондай-ақ, батыстың жетекші экспорттаушы елдері Каспий мұнайының әлемдік
нарыққа тұрақты құйылуын Парсы шығанағының саяси тұрақсыз саясатын әлсірету
үшін мұнай экспорттау ағынын қайта құрудың негізгі факторы ретінде
қарастыруы Қазақстан үшін оңды инвестициялық ахуал қалыптастыруы мүмкін.
Каспий теңізі қайраңы мен оның жағалау аймағының болашағы айтарлықтай.
100 мың шаршы шақырымдық аумаққа жүргізілген геофизикалық зерттеулер
нәтижесінде тек мұнайдан ғана 12 млрд. тонна болжамдық қорымен 96 құрылым
локализацияланды.
Тұтастай алғанда, бүгінгі күнде, Қазақстан мұнайгаз кешені үшін бір
мәселенің өмірлік маңызы зор: көмір сутегінің орасан мол қоры бар
республика жыл сайын тап бола беретін созылмалы болжанбаған қиындықтар
мен проблемалардан құтыла ала ма?
Жұмыстың өзектілігі – мұнай саласы Қазақстандағы негізгі басым сала
болып табылады және бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастыратын табыс
көздерінің бірінен есептеледі.
Жұмыстың мақсаты – жер қойнауын пайдаланушылар қызметіне талдау жасау,
оны шешудің проблемалары мен жолдарын айқындау.
Жұмыстың міндетері – Қазақстан Республикасында жер қойнауын
пайдаланудың тәртібі мен ұйымдастырылуын айқындау; арнайы салықтар мен
төлемдерді қарау; әлемдік тәжірибемен салыстыру; мұнай саласының қазіргі
жағдайы мен дамуын зерттеу; мұнай өндіру компанияларына салық салуға
талдау; проблемаларды анықтау және қарау; реформалаудың негізгі бағыттары
мен жолдарын қарастыру.
І ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫҚ
САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІДЕРІ
1.1. Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланудың тәртібі және оны
ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының салық жүйесінде табиғи ресурстарды, пайдалы
қазбаларды, жер қойнауын пайдалануға байланысты бірқатар төлемдер бар,
оларды шартты түрде салықтық сипаты бар табиғи ресурстар үшін төленетін
төлемдер ретінде бір топқа біріктіруге болады. Оларға үстеме пайдаға
салынатын салық, жер қойнауын пайдаланушылардйң арнаулы төлемдері, су үшін
төленетін төлем, орманды пайдаланғаны үшін төлем (орман табысы) және
басқалары жатады. Аталған төлемдер негізінен ренталық сипатта болады,
өйткені олардың пайда болуы мен мөлшерлемелерінің шамасы шығарылатын және
шаруашылық қызметте пайдаланылатын материалды, шикізатты, минералды
ресурстарды алу, тұтыну, олардың сапасы табиғат факторларымен байланысты
болады.
Техногендік минералды құралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса,
Қазақстан Республикасыда жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды
жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалар жер қойнауын пайдаланушылардың
үстеме пайдаға салынатын салығы мен арнаулы төлемдерді төлеушілер болып
табылады.
Жер қойнауын пайдаланушы үшін белгіленген салық режімі тек қана
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жер қойнауын
пайдалануға жасалатын келісімшартта айқындалады.
Бұл жұмыста жер қойнауын пайдалану келісімдері бойынша туындайтын
салық міндеттемелерін орындаумен, есептеу, төлеу тәртіптерін белгілеумен
байланысты ерекшеліктер қарастырылады.
1. Үстеме табыс салығы
2. Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы төлемдері:
1) бонустар:
а) қол қойылған;
б) коммерциялық.
2) роялти;
3) өнімді бөлісудегі Қазақстан Республикасының үлесі.
Қазақстан Республикасында техногенді минералды түзілістерден пайдалы
қазбаларды алумен қоса, басқа да жер қойнауын пайдалану операцияларын іске
асырушы жеке және заңды тұлғалар жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы
төлемдері мен үстеме табыс салығын төлеушілер болып табылады.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу келісімнің негізгі түрлеріне
қарай екі модельге бөлінеді:
1) біріншісі жер қойнауын пайдаланушылардың Кодекс тағайындаған
салықтардың барлық түрлері мен басқа да арнайы төлемдерді төлеуін
қарастырады;
2) екіншісі - жер қойнауын пайдаланушылардың өнімді бөлісудегі
Қазақстан Республикасының үлесін, сондай-ақ
шикі мұнай мен басқа да пайдалы қазбаларға акциздер;
үстеме пайда салығы;
жер салығы;
мүлік салығынан басқа Кодекс тағайындаған салықтардың барлық түрі мен
басқа да міндетті төлемдерді төлеуін қарастырады.
Салық режимінің 1-моделі өнімді бөлісу туралы салық режимінің 2-
моделінің келісімдерінен басқа келісімдердің барлығына тағайындалады.
Өнімді бөлісу туралы келісімдерден Қазақстан Республикасының алатын
үлесі республикалық және жергілікті бюджеттердің көздері болып табылатын
және келесі жылдың республикалық бюджеті туралы заңнан анықталған мөлшерде
тиісті бюджеттердің кірісіне түседі.
Бонустар жер қойнауын пайдаланушылардың тіркелген төлемдері болып
табылады және жер қойнауын пайдалану туралы келісімде белгіленген
тәртіппен, мөлшермен ақшалай төленеді.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу тәжірибесіндегі қазіргі
жағдайды өзгерту мемлекетімізді сақтауда және дамытуда стратегиялық жағынан
маңызды. Бұл ретте Елбасы Жолдауынан туындайтын тапсырмаларға сәйкес, салық
жүйесін дамудың жаңа кезеңіндегі міндеттерге сәйкестендіру, экономиканың
шикізаттық емес секторына, әсіресе шағын және орта бизнеске салынатын жалпы
салық жүктемелерді төмендету, бюджеттің ықтимал шығындарын өндіруші
секторлардың экономикалық қайтарымы есебінен өтеу маңызды.
Қазақстанның елдік тәуекелі айтарлықтай төмендеді. Соңғы жылдары
барлық қажетті инфрақұрылым қалыптасып, дамуда, экспорттық бағыттар
әртараптандырылды, заңнамалық реттеу тұрақтанды, әлемдік нарықтағы
шикізатың баға коньюктурасы қолайлы. Осыған қарамастан, жер қойнауын
пайдаланушылардың салықтық жүктемелері ешқандай өзгерген жоқ, ол осыдан он
жыл бұрынғы күйінде қалып отыр.
Жер қойнауы және жерқойнауын пайдалану туралы заң жобасы ҚР
экономикалық мүдделерін өзгертіп, жерқойнауын пайдаланушылармен келісімге
келе алмаған жағдайда ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіретін жағдайда,
жерқойнауын пайдаланушылармен келісім шарттарды мерзімінен бұрын бұзуды
қарастырады. Келісім шартты тоқтатуға құзыретті орган мен Қазақстан үкіметі
ынталы бола алады.
Заң жобасына сәйкес, Қазақстан жерқойнауын пайдаланушылар
келісімдердің шарттарын үш мәрте бұзған жағдайда және ескертпе хат алғаннан
кейін оны жоймаған жағдайда, сонымен бірге, мемлекеттің басым құқықтарын
сақтамаған жағдайда келісім шарттарды бұза алады.
1.2. Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыларының салықтары мен
арнайы төлемдері
Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары:
1) жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерін;
а) қол қойылатын бонусты;
б) коммерциялық табу бонусын;
в) тарихи шығындарды өтеу бойынша төлемдерді;
2) пайдалы қазбаларды өндіру салығын;
3) үстеме пайда салығын қамтиды.
Осы бөлімдегі арнайы ұғымдар мен терминдердің Қазақстан
Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы
заңнамасында айқындалған маңызы бар.
Кен орындарын (кен орындары тобын, кен орындарының бір бөлігін)
рентабельдігі төмен, қоюлығы жоғары, суланған, шағын дебетті және игерілген
санатқа жатқызу тәртібін, олардың тізбесі мен салық салу тәртібін осы
бөлімде белгіленген салықтар мен арнаулы төлемдер бөлігінде Қазақстан
Республикасының Үкіметі айқындайды.
Келісімшарт қызметі бойынша бөлек салықтық есепке алу мынадай салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер:
1) корпорациялық табыс салығы;
2) қол қойылатын бонус;
3) коммерциялық табу бонусы;
4) пайдалы қазбаларды өндіру салығы;
5) үстеме пайда салығы;
6) өзге де салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
бойынша жүргізіледі.
Салық салу объектілерін және (немесе) салық салуға байланысты
объектілерді бөлек салықтық есепке алуды жүргізу мақсатында жер қойнауын
пайдаланушының барлық табыстары мен шығыстары тікелей, жанама және жалпы
болып бөлінеді.
Жер қойнауын пайдаланушы табыстар мен шығыстарды тікелей, жанама және
жалпы деп сыныптауды қызмет ерекшелігінің негізінде дербес жүзеге асырады.
Тікелей табыстар мен шығыстар тікелей себеп-салдарлық байланысы бар
келісімшарт қызметіне немесе келісімшарттан тыс қызметке ғана толық көлемде
жатқызылуға тиіс.
Жалпы табыстар мен шығыстар келісімшарт қызметі мен келісімшарттан тыс
қызмет арасында бөлінуге жатады және тікелей себеп-салдарлық байланысы бар
сол келісімшарттың және тиісті үлесімен келісімшарттан тыс қызметтің
табыстары мен шығыстарына жатады.
Жанама табыстар мен шығыстар жер қойнауын пайдалануға арналған
келісімшарттар арасында ғана бөлінуге жатады және тиісті үлесімен себеп-
салдарлық байланысы бар сол келісімшарттың табыстары мен шығыстарына
жатады.
Жалпы және жанама тіркелген активтер бойынша жер қойнауын пайдалануға
арналған келісімшарт (келісімшарттар) мен келісімшарттан тыс қызмет
арасында жер қойнауын пайдаланушының осы тіркелген активтер бойынша шеккен
шығыстары, оның ішінде амортизация, бойынша шығыстары және бұдан кейінгі
шығыстары бөлінуге жатады. Сыйақылар жөніндегі жалпы және жанама шығыстар
бойынша осындай сыйақылар жөніндегі шегерімнің жалпы сомасы бөлінуге
жатады.
Бағамдық айырмашылық бойынша салықтық кезеңде алынған жиынтық
(сальдоланған) нәтиже оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма
сомасынан асып кетуі немесе теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық
айырма сомасынан асып кетуі түрінде бөлінуге жатады.
Жер қойнауын пайдаланушы әрбір келісімшарт қызметі үшін жалпы және
жанама табыстар мен шығыстарды бөлуді қызмет ерекшелігін немесе жер
қойнауын пайдаланушының салықтық есепке алу саясатында қабылдаған бөлек
салықтық есепке алуды жүргізудің бір немесе бірнеше әдістерінің негізінде
жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар жүргізуді; оның ішінде:
1) жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде алған табыстарының жалпы
сомасындағы жер қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшартқа
және келісімшарттан тыс қызметке келетін тікелей табыстардың үлес салмағы
бойынша;
2) салық төлеушінің жер қойнауын пайдалануға арналған барлық
келісімшарттары бойынша пайдалы қазбаларды өндірудің жалпы көлеміндегі жер
қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшарт бойынша пайдалы
қазбаларды өндіру көлемінің үлес салмағы бойынша;
3) жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде шығарған шығыстардың жалпы
сомасындағы жер қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшартқа
және келісімшарттан тыс қызметке келетін тікелей шығыстардың үлес салмағы
бойынша;
4) мына баптардың бірі бойынша – жер қойнауын пайдаланушы салық
кезеңінде осы бап бойынша шығарған шығыстардың жалпы сомасындағы жер
қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшартқа және келісімшарттан
тыс қызметке келетін тікелей өндірістік шығыстар, еңбекақы төлеу қоры
немесе тіркелген активтердің құны бойынша шеккен шығыстардың үлес салмағы
бойынша;
5) жер қойнауын пайдаланушы қызметкерлердің жалпы орташа тізімдік санына
келісімшарт қызметіне қатысатын қыметкерлердің орташа тізімдік санының үлес
салмағы бойынша;
6) өзге де әдістерді ескере отырып, дербес жүргізеді.
Жалпы және жанама табыстар мен шығыстардың әр түріне қатысты оларды
бөлудің осы тармақта белгіленген әртүрлі әдістері қолданылуы мүмкін.
Жалпы және (немесе) жанама табыстар мен шығыстарды неғұрлым дәл бөлу
жоғарыда аталған әдістердің бірін қолдану нәтижесінде алынған үлес
салмақтың маңызы үшін жер қойнауын пайдаланушы үлесінің жүзден бірге
дейінгі процентімен (0,01%) айқындайды.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы бойынша салық міндеттемелерін
қоспағанда, салық міндеттемелерін есептеу үшін бөлек салықтық есепке алуды
жүргізу туралы ережелері жер қойнауын пайдалануға арналған
келісімшарттардың мынадай түрлері:
1) кең таралған пайдалы қазбаларды барлауға және (немесе) өндіруге;
2) жерасты суларын барлауға және (немесе) өндіруге;
3) емдік балшықты барлауға және (немесе) өндіруге;
4) барлауға және (немесе) өндіруге байланысты емес жерасты құрылыстарын
салуға және (немесе) пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша туындаған
салық міндеттемелеріне қолданылмайды.
Жер қойнауын пайдаланушының тіркелген төлемдері бонустар болып табылады.
Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған келісімшарттың түріне және
талаптарына қарай жер қойнауын пайдаланушы үшін бонустың мынадай түрлері
белгіленуі мүмкін:
1) қол қойылатын бонус;
2) коммерциялық табу бонусы.
Жер қойнауын пайдаланушының келісімшарт аумағында жер қойнауын пайдалану
құқығын сатып алу үшін алған біржолғы тіркелген төлемі қол қойылатын бонус
болып табылады. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартты жасасқан жеке
және заңды тұлғалар қол қойылатын бонус төлеушілер болып табылады. Қол
қойылатын бонустың бастапқы мөлшері жер қойнауын пайдалануға жасалатын
әрбір келісімшарт үшін мынадай мөлшерде жеке белгіленеді:
1) пайдалы қазбалардың бекітілген қорлары жоқ аумақта геологиялық барлау
жүргізуге арналған келісімшарттар үшін:
мұнай келісімшарттары үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық
бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 2800 еселенген
мөлшері;
техногендік минералды құралымдарды әзірлеуге арналған келісімшарттарды
қоспағанда, минералды шикізат өндіруге арналған келісімшарттар үшін -
тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген
айлық есептік көрсеткіштің 280 еселенген мөлшері;
кең таралған пайдалы қазбалар, жерасты сулары мен емдік балшықтар
жөніндегі келісімшарттар үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық
бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 40 еселенген
мөлшері;
2) өндіруге арналған келісімшарттар үшін:
мұнай келісімшарттары үшін:
егер қорлар бекітілмеген болса, – тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің
3000 еселенген мөлшері;
егер қорлар бекітілген болса, – (Қ х 0,04%) + (Қа х 0,01%) формуласы
бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 3000 еселенген мөлшерінен кем
емес, мұнда:
Қ – А, В, Қ1 өнеркәсіптік санаттары бойынша Қазақстан Республикасының
Пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен шикі
мұнайдың, газ конденсатының немесе табиғи газдың жиынтық қорларының құны;
Қа – әлеуетті коммерциялық объектінің және Қ3 санатындағы болжамдық
ресурстардың қорларын жедел есептеу үшін Қазақстан Республикасының Пайдалы
қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссияның қорытындысында
бекітілген және (немесе) назарға алынған Қ2 санатындағы алдын ала
бағаланған қорларының жиынтық құны;
техногендік минералды құралымдарды әзірлеуге арналған келісімшарттарды
қоспағанда, минералды шикізат өндіруге арналған келісімшарттар үшін:
егер қорлар бекітілмеген болса, – тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің
500 еселенген мөлшері;
егер қорлар бекітілген болса, – (Қ х 0,01%) + (Қа х 0,005%) формуласы
бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 500 еселенген мөлшерінен кем
емес, мұнда:
Қ – А, В, Қ1 өнеркәсіптік санаттары бойынша Қазақстан Республикасының
Пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен
минералды шикізаттың жиынтық қорының құны;
Қа – әлеуетті коммерциялық объектінің және болжамдық ресурстардың
қорларын жедел есептеу үшін Қазақстан Республикасының Пайдалы қазбалар
қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясының қорытындысында бекітілген және
(немесе) назарға алынған Қ2 санатындағы минералды шикізаттың алдын ала
бағаланған қорларының жиынтық құны;
кең таралған пайдалы қазбаларға, жерасты сулары мен емдік балшықтарға
арналған келісімшарттар үшін – (Қ1 х 0,01% ) формуласы бойынша, бірақ
тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген
айлық есептік көрсеткіштің 120 еселенген мөлшерінен кем емес;
3) техногендік минералды құралымдарды қайта өңдеу келісімшарттары үшін -
Қ1 х 0,01% формуласы бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің
300 еселенген мөлшерінен кем емес.
4) сарқынды суларды ағызу үшін жер қойнауын барлауға, сондай-ақ барлауға
және (немесе) өндіруге байланысты емес жерасты құрылыстарын салуға және
(немесе) пайдалануға арналған келісімшарттар үшін - тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік
көрсеткіштің 400 еселенген мөлшері.
Пайдалы қазбалар қорларының құны Халықаралық мұнай биржасында немесе
Лондонның металл биржасында жер қойнауын пайдалану құқығын алуға конкурс
жарияланған күні The McGraw-Hіll Companіes Іnс компаниясының Platt’s
Crude Oіl Marketwіre анықтамалығында, Metal Bulletіn Journals Lіmіted
баспасының Metal Bulletіn журналында, Metal-pages Lіmіted баспасының
Metal-pages журналында жарияланған биржалық баға бойынша айқындалады.
Пайдалы қазбаларға биржалық баға белгіленбеген жағдайда, алынатын және
болжанатын қорлардың құны келісімшарт қолданысының барлық кезеңінде жұмыс
бағдарламасында көрсетілген өндіруге жұмсалған жалпы шығындардың 1,2
коэффициентке ұлғайтылған сомасынан айқындалады.
Жер қойнауын пайдалану құқығын алуға конкурс өткізілгенге дейінгі қол
қойылатын бонустың бастапқы мөлшері құзыретті органның конкурстық
комиссиясының шешімі бойынша ұлғайтылуы мүмкін.
Қол қойылатын бонустың бастапқыдан төмен емес сомадағы түпкілікті
мөлшерін жер қойнауын пайдалану құқығын алуға арналып өткізілген конкурстың
нәтижелері бойынша конкурстық комиссияның шешімі немесе жер қойнауын
пайдаланушымен тікелей келссөздер жүргізу нәтижелері бойынша құзыретті
орган белгілейді және ол жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартқа
енгізіледі.
Қол қойылатын бонус бюджетке мынадай тәртіппен:
1) белгіленген соманың елу проценті – салық төлеушіні Қазақстан
Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасында
белгіленген тәртіппен конкурс жеңімпазы деп жарияланған күннен бастап
күнтізбелік отыз күн ішінде;
2) белгіленген соманың елу проценті – жер қойнауын пайдалануға арналған
келісімшарт күшіне енген күннен бастап күнтізбелік отыз күннен
кешіктірілмей төленеді.
Жер қойнауын пайдаланушы қол қойылатын бонус
жөніндегі декларацияны орналасқан жері бойынша салық органына төлеу мерзімі
басталған айдан кейінгі екінші айдың 15-не дейін табыс етеді.
Жер қойнауын пайдаланушы коммерциялық табу бонусын келісімшарт
аумағындағы пайдалы қазбаларды әрбір коммерциялық табу үшін, оның ішінде
бастапқыда белгіленген алынатын қорларды арттыруға алып келетін кен
орындарына қосымша барлау жүргізу барысындағы табу үшін төлейді. Пайдалы
қазбалардың кен орындарына оларды кейіннен өндіруді көздемейтін барлау
жүргізуге арналған келісімшарттар бойынша коммерциялық табу бонусы
төленбейді. Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған келісімшарттар
шеңберінде жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде
келісімшарт аумағында пайдалы қазбаларды коммерциялық табуы туралы жария
еткен жер қойнауын пайдаланушылар коммерциялық табу бонусын төлеушілер
болып табылады.
Осы мақсаттар үшін уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен алынатын
пайдалы қазбалар қорлары көлемінің құны коммерциялық табу бонусын есептеу
үшін салық базасы болып табылады.
Коммерциялық табу бонусын есептеу мақсатында алынатын пайдалы қазбалар
қорлары көлемінің құны Халықаралық мұнай биржасында немесе Лондонның металл
биржасында пайдалы қазбаларға белгіленген баға мен төлемді жүзеге асыру
күні The McGraw-Hіll Companіes Іnс компаниясының Platt’s Crude Oіl
Marketwіre анықтамалығында, Metal Bulletіn Journals Lіmіted баспасының
Metal Bulletіn журналында, Metal-pages Lіmіted баспасының Metal-pages
журналында жарияланған биржалық баға бойынша, Салық Кодексінің 334 және 338-
баптарында белгіленген тәртіппен айқындалады.
Пайдалы қазбаларға биржалық баға белгіленбеген жағдайда, алынатын
қорлардың құны осы мақсаттар үшін уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен
келісімшарттың техникалық-экономикалық негіздемесінде көрсетілген өндіруге
арналған жоспарлы шығындардың жоспарлы рентабельділік мөлшеріне ұлғайтылған
сомасының негізінде айқындалады.
Коммерциялық табу бонусы салық базасының 0,1 процент ставкасы бойынша
төленеді.
Коммерциялық табу бонусы осы мақсаттар үшін уәкілетті мемлекеттік орган
кен орнындағы алынатын пайдалы қазбалар қорының көлемін бекіткен күннен
бастап 90 күннен кешіктірілмей төленеді.
Жер қойнауын пайдаланушылардың барлық келісім шарттары қайтадан
қаралатын болады. Қолданылып отырған барлық шаралар бұрын қолданған келісім
шарттарға қатысты болмады. Осылайша, Қашаған, Қарашығанақ, ТШО секілді ірі
келісім шарттар, іс жүзінде тұрақталды. Қазақстандық қамтудың осы нормалары
оларға таралмады. Қазір біз бұрын қолданған келісім шарттарға таралатын
нормалар, әдістер, ақпаратты ұсыну есептері секілді шараларды қолданатын
болады деп атап кетті ҚР энергетика және минераллдық ресурстар
министрлігінің жауапты хатшысы. Қазақстанға келетін әрбір жерқойнауын
пайдаланушы, қай кезде де, ең тамаша халықаралық тәжірибемен жұмыс жасаймын
деп міндеттеме алған болатын.
Ал бұл нормалар, елде жұмыс жасайтын жерқойнауын пайдаланушы ең
алдымен, тек салық төлеп қана қоймай, сонымен бірге, осы елдің мамандарын
жалдап, оларды даярлап, оқытуы тиіс. Ол сонымен бірге, осы елде өндірілетін
тауарлар мен жұмыстарды сатып алуы тиіс, немесе осы тауарлар мен
қызметтерді жасауға ықпалын тигізуі керек.
Қазақстан жерқойнауын пайдаланушылар өз жобаларында қазақстандық
қамтуды қамтамасыз етпеген жағдайда олармен келісім шарттарды бұзу
мәселесін заңды деңгейде қойып отыр.
Мұнайдың бағасы осыдан он жылғы көрсеткіштен ондаған есеге өсті.
Алайда, ешкім де жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салықты оншақта
есе ұлғайту туралы жұмған аузын ашар емес.
ІІ ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕ
АЛАТЫН ОРНЫ
2.1. Пайдалы қазбаларды өңдіру салығы
Жер қойнауын пайдаланушы пайдалы қазбаларды өндіру салығын Қазақстан
Республикасының аумағында өндірілетін минералды шикізат, мұнай, жерасты
сулары мен емдік балшықтың әрбір түрі бойынша жеке төлейді..
Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған әрбір жеке келісімшарт
шеңберінде техногендік минералды құралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса
алғанда, мұнайды, минералды шикізатты, жерасты сулары мен емдік балшықты
өндіруді жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбаларды
өндіру салығын төлеушілер болып табылады.
Жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде өндірген шикі мұнайдың, газ
конденсаты мен табиғи газдың нақты көлемі пайдалы қазбаларды өндіруге салық
салу объектісі болып табылады.
Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан мұнай өңдеу зауытына
шикі мұнайды және газ конденсатын жеткізуді, оның ішінде үшінші тұлға
арқылы жеткізуді растау үшін жер қойнауын пайдаланушының мұнай өңдеу зауыты
сатып алған шикі мұнайдың және газ конденсатының көлемі мен құнын, сондай-
ақ жанама салықтар есепке алынбаған олардың құнын растайтын құжаттарының
болуы міндетті.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы жер қойнауына кері айдалатын табиғи
газ бойынша төленбейді.
Факелдерде жағылған табиғи газдың көлемі пайдалы қазбаларды өндіру
салығын салудан босатылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында салық кезеңінде
өндірілген шикі мұнайдың және газ конденсатының құны мынадай тәртіппен:
1) мұнай өңдеу зауытына, оның ішінде үшінші тұлға арқылы өткізу кезінде
– өткізілген шикі мұнайдың, газ конденсатының нақты көлемі мен мұнай өңдеу
зауыты өнімнің бірлігі үшін нақты сатып алу бағасының көбейтіндісі ретінде;
2) алыс-берістік шикізаты ретінде қайта өңдеу үшін беру және (немесе)
жер қойнауын пайдаланушының өз өндірістік мұқтаждарына пайдалануы кезінде -
мұнай өңдеу зауытына, оның ішінде үшінші тұлға арқылы жеткізілген және
(немесе) жер қойнауын пайдаланушының өз өндірістік мұқтаждарына пайдаланған
шикі мұнайдың, газ конденсатының нақты көлемі мен халықаралық қаржылық
есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп
және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес
айқындалатын, өнім бірлігін өндірудің 20 процентке ұлғайтылған өзіндік
құнының көбейтіндісі ретінде айқындалады.
Жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде жер қойнауын пайдалануға
арналған әрбір жеке келісімшарт шеңберінде өндірген тауарлы шикі мұнайдың,
газ конденсатының және табиғи газдың құнын өндірілген тауарлы шикі мұнай,
газ конденсаты және табиғи газ көлемі мен осы баптың 3-тармағында
белгіленген тәртіппен салық кезеңінде есептелген өнімнің бірлігі үшін
әлемдік бағаның көбейтіндісі ретінде айқындайды.
Шикі мұнайдың және газ конденсатының әлемдік бағасы The McGraw-Hіll
Companіes Іnс компаниясының Platts Crude Oіl Marketwіre дереккөздерінде
жарияланған ақпараттар негізінде салық кезеңінде Юралс Средиземноморье
(Urals Med) немесе Датированный Брент (Brent Dtd) маркаларының әрбірін
жеке алғанда күн сайынғы бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде
айқындалады, ал осы дереккөздерде аталған маркаларға бағалар туралы ақпарат
болмаған жағдайда, Petroleum Argus дереккөзі мынадай формула бойынша
пайдаланылады,
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңінде шикі мұнай мен газ конденсатының әлемдік бағасы,
Р1, Р2 ... Рn – салық кезеңі ішінде бағамдауды жариялау күндерінде шикі
мұнайдың, газ конденсатының күн сайынғы орташа арифметикалық әлемдік
бағасы,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Шикі мұнайдың, газ конденсатының күн сайынғы орташа арифметикалық
әлемдік бағасы мынадай формула бойынша айқындалады:
Р1, Р2 ... Рn = (С1+С2)2, мұнда:
Рn – Юралс Средиземноморье немесе Датированный Брент маркалы шикі
мұнайдың күн сайынғы орташа арифметикалық әлемдік бағасы,
С1 – биржаның ашылуы кезіндегі Юралс Средиземноморье немесе
Датированный Брент маркалы шикі мұнайдың күн сайынғы орташа арифметикалық
әлемдік бағасы,
С2 – биржаның жабылуы кезіндегі Юралс Средиземноморье немесе
Датированный Брент маркалы шикі мұнайдың күн сайынғы орташа арифметикалық
әлемдік бағасы.
Жер қойнауын пайдаланушы Юралс Средиземноморье (Urals Med) немесе
Датированный Брент (Brent Dtd) маркасының белгілі бір стандартты сортына
шикі мұнайды және газ конденсатын жатқызуды шикі мұнайды өткізуге арналған
шарттар негізінде жүргізеді. Өткізуге арналған шартта шикі мұнайдың
стандартты сорты көрсетілмеген жағдайда, жер қойнауын пайдаланушы осындай
шарт бойынша жеткізілген шикі мұнай көлемін салық кезеңінде ең жоғары болып
табылатын орташа әлемдік баға сортына жатқызуға міндетті.
Табиғи газға әлемдік баға The Mcgraw-Hіll Companіes Іnс
компаниясының Platts Crude Oіl Marketwіre дереккөздерінде жарияланған
ақпарат негізінде салық кезеңіндегі күнделікті бағамдаудың орташа
арифметикалық мәні ретінде айқындалады. Осы дереккөзде табиғи газға бағалар
туралы ақпарат болмаған жағдайда, Petroleum Argus дереккөзі
пайдаланылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында жер қойнауын
пайдаланушы Қазақстан Республикасының ішкі нарығында өткізген және (немесе)
өзінің өндірістік мұқтаждарына пайдаланған табиғи газдың құны мынадай
тәртіппен:
1) жер қойнауын пайдаланушы өндірілген табиғи газды Қазақстан
Республикасының ішкі нарығында өткізген кезде – Салық Кодексінің 341-
бабының 2-тармағында белгіленген тәртіппен айқындалатын салық кезеңінде
қалыптасқан өткізудің орташа өлшемді бағасының негізінде;
2) өндірген табиғи газды өзінің өндірістік мұқтаждарына пайдаланған
кезде - жер қойнауын пайдаланушы өзінің өндірістік мұқтаждарына пайдаланған
табиғи газдың нақты көлемі мен халықаралық қаржылық есептілік
стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалатын, 20
процентке ұлғайтылған өнім бірлігін өндірудің өндірістік өзіндік құнының
көбейтіндісі ретінде айқындалады. Егер табиғи газ шикі мұнаймен ілестіріле
өндірілсе, табиғи газды өндірудің өндірістік өзіндік құны шикі мұнайды
өндірудің өндірістік өзіндік құны негізінде табиғи газдың 1 мың шаршы метрі
0,857 тонна шикі мұнайға сәйкес келетін қатынасында айқындалады.
Шикі мұнайдың, газ конденсаты мен табиғи газдың стандартты сорттарының
әлемдік құнын уәкілетті орган осы Кодексте белгіленген тәртіппен әрбір
салық кезеңі бойынша айқындайды және ол есепті салық кезеңінен кейінгі
айдың 10-ынан кешіктірілмей бұқаралық ақпарат құралдарында жариялануға
жатады.
Шикі мұнайға пайдалы қазбаларды өндіру салығының ставкалары, газ
конденсатын қоса алғанда, тіркелген түрде мынадай шкала бойынша
белгіленеді:
Рс Өндірудің жылдық көлемі Ставкалары %-пен
N
2009 жылдың 1 2013 жылдың 1
қаңтарынан қаңтарынан
1 2 3 4
1. 250 000 тоннаға дейін қоса алғанда 5 6
2. 500 000 тоннаға дейін қоса алғанда 7 8
3. 1 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 8 9
4. 2 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 9 10
5. 3 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 10 11
6. 4 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 11 12
7. 5 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 12 13
8. 7 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 13 14
9. 10 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 15 16
Шикі мұнайды және газ конденсатын Қазақстан Республикасының ішкі
нарығында, оның ішінде заттай нысанда пайдалы қазбаларды өндіру салығының,
экспортқа рента салығының, роялти және Қазақстан Республикасының өнімді
бөлу жөніндегі үлесі есебіне мемлекет атынан алушыға өткізген және (немесе)
берген жағдайда немесе "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексінің) 332-
бабының 2-тармағының 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген тәртіппен
өзінің өндірістік мұқтаждықтарына пайдаланған жағдайда, белгіленген
ставкаларға 0,5 төмендету коэффициенті қолданылады;
Табиғи газға пайдалы қазбаларды өндіру салығының ставкасы 10
процентті құрайды.
Ішкі нарықта табиғи газды өткізген кезде пайдалы қазбаларды өндіру
салығы жылдық өндіру көлеміне қарай мынадай ставкалар бойынша төленеді:
Рет Жылдық өндіру көлемі Ставкалар,
N %-пен
1 2 3
1. 1,0 млрд. текше. м. дейін қоса алғанда 0,5
2. 2,0 млрд. текше. м дейін қоса алғанда 1,0
3. 2,0 млрд. текше м.-ден жоғары 1,5
Минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы қазбалар қорларының нақты
көлемі (айналыстан шыққан қорлардың салық салынатын көлемі) салық салу
объектісі болып табылады.
Осы бөлімнің мақсатына орай салық кезеңі ішінде нормаланған ысырапты
шегере отырып, жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт талаптарында
табу, пайдалану (өткізу) көзделген минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы
қазбалардың айналыстан шыққан қорларының көлемі айналыстан шыққан қорлардың
салық салу объектісі болып табылады.
Әрбір алу бірлігі бойынша нормаланған ысыраптың көлемі осы мақсаттар
үшін Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы бекіткен кен
орындарын әзірлеудің техникалық жобасының негізінде белгіленеді.
Салық кезеңінде минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы қазбалардың
айналыстан шыққан қорларының салық салынатын көлемінің құны пайдалы
қазбаларды өндіру салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында салық кезеңінде
минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы қазбалардың айналыстан шыққан
қорларының салық салынатын көлемінің құны:
1) осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген минералды
шикізаттың айналыстан шыққан қорларының салық салынатын көлемінің
құрамындағы пайдалы қазбалардың құны салық кезеңінде осындай пайдалы
қазбалардың орташа биржалық бағасы негізінде айқындалады.
Орташа биржалық баға салық кезеңінде Лондон металдар биржасында
тіркелген және Metal Bulletіn Journals Lіmіted баспасының Metal
Bulletіn журналында, Metal-pages Lіmіted баспасының Metal-pages
журналында жарияланған пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған
бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде мынадай формула бойынша
айқындалады:
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңіндегі орташа биржалық баға,
Р1, Р2, ...Рn – пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау мынадай формула
бойынша айқындалады:
Р1, Р2, ...Рn = (С1+С2)2, мұнда:
С1 – пайдалы қазбаға күн сайынғы Cash бағамдау,
С2 – пайдалы қазбаға күн сайынғы Cash Settlement бағамдау.
Алтынға, платинаға, палладийге орташа биржалық баға салық кезеңінде
Лондон металдар биржасында тіркелген пайдалы қазбаға күн сайынғы
орташаландырылған бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде мынадай
формула бойынша айқындалады:
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңіндегі орташа биржалық баға,
Р1, Р2, ...Рn – пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау мынадай формула
бойынша айқындалады:
Р1, Р2, ...Рn = (С1+С2)2, мұнда:
С1 – пайдалы қазбаға күн сайынғы mornіng (таңертеңгі фиксинг) бағамдау,
С2 – пайдалы қазбаға күн сайынғы afternoon (кешкі фиксинг) бағамдау.
Күміске орташа биржалық баға салық кезеңінде Лондон металдар биржасында
тіркелген күміске күн сайынғы бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде
мынадай формула бойынша айқындалады:
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңіндегі орташа биржалық баға,
Р1, Р2, ...Рn – пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Бұл ретте, жер қойнауын пайдаланушы пайдалы қазбалар қорларының осы
жылдық есептік балансы бойынша пайдалы қазбалардың айналыстан шыққан
қорларының нақты салық салынатын көлемдерін нақтылауды ескере отырып,
пайдалы қазбалардың нақты көлемдерін түзетуге және пайдалы қазбаларды
өндіру салығы жөніндегі қосымша декларацияны орналасқан жері бойынша салық
органына есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс етуге
міндетті.
Жүргізілген түзетуді ескеретін пайдалы қазбаларды өндіру салығының
сомасы ағымдағы салық кезеңінің осы салығы бойынша салық міндеттемелері
болып табылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы бойынша түпкілікті есеп-қисап есепті
жылдан кейінгі жылдың 15 сәуіріне дейін жүргізілуге тиіс;
Пайдалы қазбаларды өндіру салығының есептелген сомаларын түзетуді жер
қойнауын пайдаланушы алғашқы өткізу болған өткен салық кезеңінің он екі
айлық кезеңінде жүргізеді. Бұл ретте, түзету сомасы ағымдағы салық
кезеңінің салық міндеттемесі болып табылады.
Бастапқы қайта өңдеуден (байытудан) өткен, минералды шикізатқа пайдалы
қазбаларды және көмірді өндіру салығының ставкалары мынадай мөлшерде
белгіленеді:
рПайдалы қазбалардың атауы Ставкалар %-пен
с
N
2009 2013
жылдың 1 жылдың 1
қаңтарынанқаңтарынан
1 2 3 4 5
1.Қара, түсті және Хром кені 16,2 16,8
радиоактивті
металдар кендері
Марганец, темір-марганец кені, 2,5 2,8
Темір кен 2,8 3,2
Уран 22,0 23,0
2.Металдар мыс 5,7 7,0
мырыш 7,0 8,0
қорғасын 8,0 8,25
алтын, күміс, платина, палладий5,0 5,5
алюминий 0,25 0,28
қалайы, никель 6,0 6,0
3.Құрамында металл Ванадий 4,0 4,0
бар минералдық
шикізат
Хром, титан, магний, кобальт, 6,0 6,0
вольфрам, висмут, сурьма,
сынап, тотыяйын және басқалары
4.Құрамында сирек Ниобий, лантан, церий, цирконий7,7 7,7
кездесетін металл
бар минералдық
шикізат
Галлий 1,0 1,0
5.Құрамында Селен, теллур, молибден 7,0 7,0
ыдырайтын металл
бар минералдық
шикізат
Скандий, германий, рубидий, 6,0 6,0
цезий, кадмйй, индий, таллий,
гафний, рений, осьмий
6.Құрамында Радий, торий 5,0 5,0
радиоактивті
металл бар
минералдық
шикізат
7.Құрамында Тас көмірі, қоңыр көмір, жанғыш0 0
радиоактивті сланецтер
металл еместер
бар минералдық
шикізат
Түрлі-түсті тас
шикізаттар
фосфориттер 4,0 4,0
бор ангидриді 3,5 3,5
барит 4,5 4,5
тальк 2,0 2,0
флюориттер 3,0 3,0
воластонит 3,5 3,5
шунгит 2,0 2,0
графит және басқалары 3,5 3,5
8.Құрамында асыл Алмас, рубин, сапфир, изумруд, 12,0 12,0
тастар бар гранат, александрит, қызыл
минералдық (асыл) шпинель, эвклаз, топаз,
шикізат аквамарин және басқалары
9.Құрамында жасандыНефрит, лазурит, радонит, 3,5 3,5
тастар бар чароит, малахит, авантюрин,
минералдық агат, яшма, қызғылт кварц,
шикізат диоптаз, халцедон және
басқалары
10Құрамында Алмас, корунд, агат, яшма, 2,0 2,0
. техникалық тастарсерпентинит, циркон, асбест,
бар слюда және басқалары
Пайдалы қазбалар мен кен орны бойынша баланстан тыс қорлардың құрамынан
өндірілген минералды шикізаттың барлық түріне пайдалы қазбаларды өндіру
салығының ставкалары нөл проценттік ставка бойынша төленеді.
Сирек және жерде сирек кездесетін металдар (литий, берилий, тантал,
иттрий, стронций, празеодим, неодим, прометий, самарий, европий, гадолиний,
тербий, диспрозий, гольмий, эрбий, тулий, иттербий, лютенций) бойынша
пайдалы қазбаларға өндіру салығы ставкаларының мөлшерін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілейді.
Жер қойнауын пайдаланушының салық кезеңінде өндірген кең таралған
пайдалы қазбалардың, жерасты сулары мен емдік балшықтың нақты көлемі салық
салу объектісі болып табылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы мынадай жағдайларда:
1) жер қабатының қысымын қалпында ұстау және техногендік суларды сору
үшін жерасты суларын жер қойнауына кері айдағанда;
2) меншік құқығында, жер пайдалану құқығында және жерге арналған өзге де
құқықтарда өзіне тиесілі жер учаскесінде жерасты суларын өндіруді жүзеге
асыратын жеке тұлға өндірілген жерасты суларын кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыру кезінде пайдаланбаған жағдайда;
3) өзінің шаруашылық мұқтаждары үшін мемлекеттік мекемелер өндіретін
жерасты сулары бойынша төленбейді.
1. Жер қойнауын пайдаланушылар салық кезеңінде өндірген кең таралған
пайдалы қазбалар, жерасты сулары мен емдік балшық көлемінің құны пайдалы
қазбаларды өндіру салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.
2. Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында жер қойнауын
пайдаланушы салық кезеңінде өндірген кең таралған пайдалы қазбалардың,
жерасты сулары мен емдік балшықтың құны салық кезеңінде айқындалатын оларды
өткізудің орташа өлшемді бағасы негізінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫҚ
САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІДЕРІ
1.1. Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланудың тәртібі және оны
ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2. Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыларының салықтары мен
арнайы төлемдері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 7
ІІ ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕ
АЛАТЫН ОРНЫ
2.1. Пайдалы қазбаларды өңдіру салығының ерекшеліктерін тадау
... ... ... ... .. 13
2.2. Қазақстан жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салықтың бюджет
кірісінде алатын орны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... . 22
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР ҚОЙНАУЫН
ПАЙДАЛАНУШЫЛАРЫНА САЛЫҚ САЛУ ЖҮЙЕСІН
ДАМЫТУДЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ПЕРСПЕКТИВАСЫ ... ... ... ... ... ... 32
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... . 34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
КІРІСПЕ
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері әлемдік қауымдастық
мемлекеттерінің оған деген назары арта түсуде. Мұндай назардың артуына
республикадағы табиғи бай ресурстардың және ең алдымен оның көмір сутегі
ерекше роль атқарып отырғаны белгілі. Қазақстан туралы болашақта Парсы
шығанағы елдеріне балама бола алатын неғұрлым перспективті аймақ ретінде
сөз болуда.
Қазақстанның одан әрі экономикалық дамуы да мұнай индустриясымен
байланыстырылады. Алайда, осындай даусыз пайдалылығына қарамастан,
болашақта бұл сала оны тереңдей өңдеуге, мұнай химияны дамытуға және сыртқы
нарықта бәсекеге қабілетті өнімдердің түр-түрін өндіруді дамытуға емес,
өнімді көбейте түсуге және шикі мұнайды экспорттауға бағытталғандықтан,
валюталық кірістерді жеткіліксіз алуға соқтыруы мүмкін.
Ел экономикасына құйылатын шетел инвестцияларының жартысынан көбі
мұнайгаз секторына тиесілі. Мұның өзі осы жылдар ішінде республиканың мұнай
және газ конденсатын өндіруді 54 пайызға дерлік арттыруына себеп болды.
Осынау қомақты цифрлардың артында не тұр?
Қазақстан әлемдік энергоресурстарын қалыптастыруға ықпал ететін
стратегиялық көмір сутегі қоры бар мемлекетердің қатарына жатады.
Республика мұнай мен газ конденсатының барланған қорын өндіруден әлемде 13-
ші орынға (тиісінше 2, 095 млрд. тонна және 0,7 млрд. тонна) және ТМД
елдері арасында 2-ші орынға , табиға газ қоры бойынша 15-ші орынға (2 трлн.
текше метр) және көмір сутегі шикізатын өндіру деңгейі бойынша 26-шы орынға
ие.
Қазақстанда жалпы энергия қуатын өндіру бойынша жалпы үлестің мұнай 30
пайызына, газ – 13-15 пайызына ие болып отыр. Мұнайгаз аудандарының
перспективтік аумағы 1700 млн. шаршы шақырымға тең, мұның өзі барлық
аумақтың 62 пайыздан астамын құрайды. Анықталған стратегиялық қорлар 169
көмір сутегі қазба орындарын қамтиды, оның 87-сі мұнай, 17-сі газ, 30-ы
мұнайгаз, 25-сі мұнай және газ конденсаты, 20-сы мұнай конденсаты.
Қазақстанда анықталған қорлар 2,8 млрд. тонна мұнайды және 1,8 трлн. текше
метр газды құрайды.
Болжамды қорлар 12 млрд. тонна мұнай мен конденсатты және 3 трлн.
текше метр газды құрайды.
Қазақстан мұнайгаз секторының елеулі ықтимал ресурстары әлемдегі
жетекші мұнай компанияларының құлқынын тесуде. Тұтастай алғанда
Қазақстан мұнайгаз саласының инвестициялық ахуалы көңіл көншітерліктей,
тіпті тәуекелдіктің өзі, заңнамалық базаның кейбір шикіліктеріне
қарамастан, ТМД елдерімен және әлемдік қауымдастықпен салыстырғанда
инвесторлар үшін әбден жарап жатыр.
Өткен жылы республикада 30,6 млн. тонна мұнай және 4,7 млн. тонна
конденсат өндірілді, ал 2011 жылы 100 млн. тонна мұнай өндіру көзделуде,
мұның өзі еуразия кеңістігіндегі көмір сутегін өндірушілер мен
экспорттаушылар арасында негізгі позициялардың біріне ие болуға мүмкіндік
береді. Алдын ала бағалаулар бойынша, өндірудің мұндай деңгейіне жету үшін
кемінде 10-12 млрд. доллар инвестиция қажет болады. Онымен қоса тек шикізат
өндіруге ғана емес, инфрақұрылым қалыптастыруға да қаржы тарту қарастырылып
отыр.
Қазақстан мұнай резервінің молдығына қарамастан, елдің сан мен сапа
жағынан да, мұнайды әлемдік нарыққа тасымалдау жағынан да, Таяу және Орта
Шығыс мұнай экспорттаушыларымен бәсекелесе қоюы екіталай, өйткені, мұнайдың
өзіндік құны өте жоғары.
2011 жылы күтіліп отырған Солтүстік теңізде мұнай өндірудің төмендеуі,
сондай-ақ, батыстың жетекші экспорттаушы елдері Каспий мұнайының әлемдік
нарыққа тұрақты құйылуын Парсы шығанағының саяси тұрақсыз саясатын әлсірету
үшін мұнай экспорттау ағынын қайта құрудың негізгі факторы ретінде
қарастыруы Қазақстан үшін оңды инвестициялық ахуал қалыптастыруы мүмкін.
Каспий теңізі қайраңы мен оның жағалау аймағының болашағы айтарлықтай.
100 мың шаршы шақырымдық аумаққа жүргізілген геофизикалық зерттеулер
нәтижесінде тек мұнайдан ғана 12 млрд. тонна болжамдық қорымен 96 құрылым
локализацияланды.
Тұтастай алғанда, бүгінгі күнде, Қазақстан мұнайгаз кешені үшін бір
мәселенің өмірлік маңызы зор: көмір сутегінің орасан мол қоры бар
республика жыл сайын тап бола беретін созылмалы болжанбаған қиындықтар
мен проблемалардан құтыла ала ма?
Жұмыстың өзектілігі – мұнай саласы Қазақстандағы негізгі басым сала
болып табылады және бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастыратын табыс
көздерінің бірінен есептеледі.
Жұмыстың мақсаты – жер қойнауын пайдаланушылар қызметіне талдау жасау,
оны шешудің проблемалары мен жолдарын айқындау.
Жұмыстың міндетері – Қазақстан Республикасында жер қойнауын
пайдаланудың тәртібі мен ұйымдастырылуын айқындау; арнайы салықтар мен
төлемдерді қарау; әлемдік тәжірибемен салыстыру; мұнай саласының қазіргі
жағдайы мен дамуын зерттеу; мұнай өндіру компанияларына салық салуға
талдау; проблемаларды анықтау және қарау; реформалаудың негізгі бағыттары
мен жолдарын қарастыру.
І ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫҚ
САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІДЕРІ
1.1. Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдаланудың тәртібі және оны
ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының салық жүйесінде табиғи ресурстарды, пайдалы
қазбаларды, жер қойнауын пайдалануға байланысты бірқатар төлемдер бар,
оларды шартты түрде салықтық сипаты бар табиғи ресурстар үшін төленетін
төлемдер ретінде бір топқа біріктіруге болады. Оларға үстеме пайдаға
салынатын салық, жер қойнауын пайдаланушылардйң арнаулы төлемдері, су үшін
төленетін төлем, орманды пайдаланғаны үшін төлем (орман табысы) және
басқалары жатады. Аталған төлемдер негізінен ренталық сипатта болады,
өйткені олардың пайда болуы мен мөлшерлемелерінің шамасы шығарылатын және
шаруашылық қызметте пайдаланылатын материалды, шикізатты, минералды
ресурстарды алу, тұтыну, олардың сапасы табиғат факторларымен байланысты
болады.
Техногендік минералды құралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса,
Қазақстан Республикасыда жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды
жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалар жер қойнауын пайдаланушылардың
үстеме пайдаға салынатын салығы мен арнаулы төлемдерді төлеушілер болып
табылады.
Жер қойнауын пайдаланушы үшін белгіленген салық режімі тек қана
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жер қойнауын
пайдалануға жасалатын келісімшартта айқындалады.
Бұл жұмыста жер қойнауын пайдалану келісімдері бойынша туындайтын
салық міндеттемелерін орындаумен, есептеу, төлеу тәртіптерін белгілеумен
байланысты ерекшеліктер қарастырылады.
1. Үстеме табыс салығы
2. Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы төлемдері:
1) бонустар:
а) қол қойылған;
б) коммерциялық.
2) роялти;
3) өнімді бөлісудегі Қазақстан Республикасының үлесі.
Қазақстан Республикасында техногенді минералды түзілістерден пайдалы
қазбаларды алумен қоса, басқа да жер қойнауын пайдалану операцияларын іске
асырушы жеке және заңды тұлғалар жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы
төлемдері мен үстеме табыс салығын төлеушілер болып табылады.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу келісімнің негізгі түрлеріне
қарай екі модельге бөлінеді:
1) біріншісі жер қойнауын пайдаланушылардың Кодекс тағайындаған
салықтардың барлық түрлері мен басқа да арнайы төлемдерді төлеуін
қарастырады;
2) екіншісі - жер қойнауын пайдаланушылардың өнімді бөлісудегі
Қазақстан Республикасының үлесін, сондай-ақ
шикі мұнай мен басқа да пайдалы қазбаларға акциздер;
үстеме пайда салығы;
жер салығы;
мүлік салығынан басқа Кодекс тағайындаған салықтардың барлық түрі мен
басқа да міндетті төлемдерді төлеуін қарастырады.
Салық режимінің 1-моделі өнімді бөлісу туралы салық режимінің 2-
моделінің келісімдерінен басқа келісімдердің барлығына тағайындалады.
Өнімді бөлісу туралы келісімдерден Қазақстан Республикасының алатын
үлесі республикалық және жергілікті бюджеттердің көздері болып табылатын
және келесі жылдың республикалық бюджеті туралы заңнан анықталған мөлшерде
тиісті бюджеттердің кірісіне түседі.
Бонустар жер қойнауын пайдаланушылардың тіркелген төлемдері болып
табылады және жер қойнауын пайдалану туралы келісімде белгіленген
тәртіппен, мөлшермен ақшалай төленеді.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу тәжірибесіндегі қазіргі
жағдайды өзгерту мемлекетімізді сақтауда және дамытуда стратегиялық жағынан
маңызды. Бұл ретте Елбасы Жолдауынан туындайтын тапсырмаларға сәйкес, салық
жүйесін дамудың жаңа кезеңіндегі міндеттерге сәйкестендіру, экономиканың
шикізаттық емес секторына, әсіресе шағын және орта бизнеске салынатын жалпы
салық жүктемелерді төмендету, бюджеттің ықтимал шығындарын өндіруші
секторлардың экономикалық қайтарымы есебінен өтеу маңызды.
Қазақстанның елдік тәуекелі айтарлықтай төмендеді. Соңғы жылдары
барлық қажетті инфрақұрылым қалыптасып, дамуда, экспорттық бағыттар
әртараптандырылды, заңнамалық реттеу тұрақтанды, әлемдік нарықтағы
шикізатың баға коньюктурасы қолайлы. Осыған қарамастан, жер қойнауын
пайдаланушылардың салықтық жүктемелері ешқандай өзгерген жоқ, ол осыдан он
жыл бұрынғы күйінде қалып отыр.
Жер қойнауы және жерқойнауын пайдалану туралы заң жобасы ҚР
экономикалық мүдделерін өзгертіп, жерқойнауын пайдаланушылармен келісімге
келе алмаған жағдайда ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіретін жағдайда,
жерқойнауын пайдаланушылармен келісім шарттарды мерзімінен бұрын бұзуды
қарастырады. Келісім шартты тоқтатуға құзыретті орган мен Қазақстан үкіметі
ынталы бола алады.
Заң жобасына сәйкес, Қазақстан жерқойнауын пайдаланушылар
келісімдердің шарттарын үш мәрте бұзған жағдайда және ескертпе хат алғаннан
кейін оны жоймаған жағдайда, сонымен бірге, мемлекеттің басым құқықтарын
сақтамаған жағдайда келісім шарттарды бұза алады.
1.2. Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыларының салықтары мен
арнайы төлемдері
Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары:
1) жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерін;
а) қол қойылатын бонусты;
б) коммерциялық табу бонусын;
в) тарихи шығындарды өтеу бойынша төлемдерді;
2) пайдалы қазбаларды өндіру салығын;
3) үстеме пайда салығын қамтиды.
Осы бөлімдегі арнайы ұғымдар мен терминдердің Қазақстан
Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы
заңнамасында айқындалған маңызы бар.
Кен орындарын (кен орындары тобын, кен орындарының бір бөлігін)
рентабельдігі төмен, қоюлығы жоғары, суланған, шағын дебетті және игерілген
санатқа жатқызу тәртібін, олардың тізбесі мен салық салу тәртібін осы
бөлімде белгіленген салықтар мен арнаулы төлемдер бөлігінде Қазақстан
Республикасының Үкіметі айқындайды.
Келісімшарт қызметі бойынша бөлек салықтық есепке алу мынадай салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер:
1) корпорациялық табыс салығы;
2) қол қойылатын бонус;
3) коммерциялық табу бонусы;
4) пайдалы қазбаларды өндіру салығы;
5) үстеме пайда салығы;
6) өзге де салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
бойынша жүргізіледі.
Салық салу объектілерін және (немесе) салық салуға байланысты
объектілерді бөлек салықтық есепке алуды жүргізу мақсатында жер қойнауын
пайдаланушының барлық табыстары мен шығыстары тікелей, жанама және жалпы
болып бөлінеді.
Жер қойнауын пайдаланушы табыстар мен шығыстарды тікелей, жанама және
жалпы деп сыныптауды қызмет ерекшелігінің негізінде дербес жүзеге асырады.
Тікелей табыстар мен шығыстар тікелей себеп-салдарлық байланысы бар
келісімшарт қызметіне немесе келісімшарттан тыс қызметке ғана толық көлемде
жатқызылуға тиіс.
Жалпы табыстар мен шығыстар келісімшарт қызметі мен келісімшарттан тыс
қызмет арасында бөлінуге жатады және тікелей себеп-салдарлық байланысы бар
сол келісімшарттың және тиісті үлесімен келісімшарттан тыс қызметтің
табыстары мен шығыстарына жатады.
Жанама табыстар мен шығыстар жер қойнауын пайдалануға арналған
келісімшарттар арасында ғана бөлінуге жатады және тиісті үлесімен себеп-
салдарлық байланысы бар сол келісімшарттың табыстары мен шығыстарына
жатады.
Жалпы және жанама тіркелген активтер бойынша жер қойнауын пайдалануға
арналған келісімшарт (келісімшарттар) мен келісімшарттан тыс қызмет
арасында жер қойнауын пайдаланушының осы тіркелген активтер бойынша шеккен
шығыстары, оның ішінде амортизация, бойынша шығыстары және бұдан кейінгі
шығыстары бөлінуге жатады. Сыйақылар жөніндегі жалпы және жанама шығыстар
бойынша осындай сыйақылар жөніндегі шегерімнің жалпы сомасы бөлінуге
жатады.
Бағамдық айырмашылық бойынша салықтық кезеңде алынған жиынтық
(сальдоланған) нәтиже оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма
сомасынан асып кетуі немесе теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық
айырма сомасынан асып кетуі түрінде бөлінуге жатады.
Жер қойнауын пайдаланушы әрбір келісімшарт қызметі үшін жалпы және
жанама табыстар мен шығыстарды бөлуді қызмет ерекшелігін немесе жер
қойнауын пайдаланушының салықтық есепке алу саясатында қабылдаған бөлек
салықтық есепке алуды жүргізудің бір немесе бірнеше әдістерінің негізінде
жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар жүргізуді; оның ішінде:
1) жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде алған табыстарының жалпы
сомасындағы жер қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшартқа
және келісімшарттан тыс қызметке келетін тікелей табыстардың үлес салмағы
бойынша;
2) салық төлеушінің жер қойнауын пайдалануға арналған барлық
келісімшарттары бойынша пайдалы қазбаларды өндірудің жалпы көлеміндегі жер
қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшарт бойынша пайдалы
қазбаларды өндіру көлемінің үлес салмағы бойынша;
3) жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде шығарған шығыстардың жалпы
сомасындағы жер қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшартқа
және келісімшарттан тыс қызметке келетін тікелей шығыстардың үлес салмағы
бойынша;
4) мына баптардың бірі бойынша – жер қойнауын пайдаланушы салық
кезеңінде осы бап бойынша шығарған шығыстардың жалпы сомасындағы жер
қойнауын пайдалануға арналған әрбір нақты келісімшартқа және келісімшарттан
тыс қызметке келетін тікелей өндірістік шығыстар, еңбекақы төлеу қоры
немесе тіркелген активтердің құны бойынша шеккен шығыстардың үлес салмағы
бойынша;
5) жер қойнауын пайдаланушы қызметкерлердің жалпы орташа тізімдік санына
келісімшарт қызметіне қатысатын қыметкерлердің орташа тізімдік санының үлес
салмағы бойынша;
6) өзге де әдістерді ескере отырып, дербес жүргізеді.
Жалпы және жанама табыстар мен шығыстардың әр түріне қатысты оларды
бөлудің осы тармақта белгіленген әртүрлі әдістері қолданылуы мүмкін.
Жалпы және (немесе) жанама табыстар мен шығыстарды неғұрлым дәл бөлу
жоғарыда аталған әдістердің бірін қолдану нәтижесінде алынған үлес
салмақтың маңызы үшін жер қойнауын пайдаланушы үлесінің жүзден бірге
дейінгі процентімен (0,01%) айқындайды.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы бойынша салық міндеттемелерін
қоспағанда, салық міндеттемелерін есептеу үшін бөлек салықтық есепке алуды
жүргізу туралы ережелері жер қойнауын пайдалануға арналған
келісімшарттардың мынадай түрлері:
1) кең таралған пайдалы қазбаларды барлауға және (немесе) өндіруге;
2) жерасты суларын барлауға және (немесе) өндіруге;
3) емдік балшықты барлауға және (немесе) өндіруге;
4) барлауға және (немесе) өндіруге байланысты емес жерасты құрылыстарын
салуға және (немесе) пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша туындаған
салық міндеттемелеріне қолданылмайды.
Жер қойнауын пайдаланушының тіркелген төлемдері бонустар болып табылады.
Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған келісімшарттың түріне және
талаптарына қарай жер қойнауын пайдаланушы үшін бонустың мынадай түрлері
белгіленуі мүмкін:
1) қол қойылатын бонус;
2) коммерциялық табу бонусы.
Жер қойнауын пайдаланушының келісімшарт аумағында жер қойнауын пайдалану
құқығын сатып алу үшін алған біржолғы тіркелген төлемі қол қойылатын бонус
болып табылады. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартты жасасқан жеке
және заңды тұлғалар қол қойылатын бонус төлеушілер болып табылады. Қол
қойылатын бонустың бастапқы мөлшері жер қойнауын пайдалануға жасалатын
әрбір келісімшарт үшін мынадай мөлшерде жеке белгіленеді:
1) пайдалы қазбалардың бекітілген қорлары жоқ аумақта геологиялық барлау
жүргізуге арналған келісімшарттар үшін:
мұнай келісімшарттары үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық
бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 2800 еселенген
мөлшері;
техногендік минералды құралымдарды әзірлеуге арналған келісімшарттарды
қоспағанда, минералды шикізат өндіруге арналған келісімшарттар үшін -
тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген
айлық есептік көрсеткіштің 280 еселенген мөлшері;
кең таралған пайдалы қазбалар, жерасты сулары мен емдік балшықтар
жөніндегі келісімшарттар үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық
бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 40 еселенген
мөлшері;
2) өндіруге арналған келісімшарттар үшін:
мұнай келісімшарттары үшін:
егер қорлар бекітілмеген болса, – тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің
3000 еселенген мөлшері;
егер қорлар бекітілген болса, – (Қ х 0,04%) + (Қа х 0,01%) формуласы
бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 3000 еселенген мөлшерінен кем
емес, мұнда:
Қ – А, В, Қ1 өнеркәсіптік санаттары бойынша Қазақстан Республикасының
Пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен шикі
мұнайдың, газ конденсатының немесе табиғи газдың жиынтық қорларының құны;
Қа – әлеуетті коммерциялық объектінің және Қ3 санатындағы болжамдық
ресурстардың қорларын жедел есептеу үшін Қазақстан Республикасының Пайдалы
қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссияның қорытындысында
бекітілген және (немесе) назарға алынған Қ2 санатындағы алдын ала
бағаланған қорларының жиынтық құны;
техногендік минералды құралымдарды әзірлеуге арналған келісімшарттарды
қоспағанда, минералды шикізат өндіруге арналған келісімшарттар үшін:
егер қорлар бекітілмеген болса, – тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің
500 еселенген мөлшері;
егер қорлар бекітілген болса, – (Қ х 0,01%) + (Қа х 0,005%) формуласы
бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 500 еселенген мөлшерінен кем
емес, мұнда:
Қ – А, В, Қ1 өнеркәсіптік санаттары бойынша Қазақстан Республикасының
Пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен
минералды шикізаттың жиынтық қорының құны;
Қа – әлеуетті коммерциялық объектінің және болжамдық ресурстардың
қорларын жедел есептеу үшін Қазақстан Республикасының Пайдалы қазбалар
қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясының қорытындысында бекітілген және
(немесе) назарға алынған Қ2 санатындағы минералды шикізаттың алдын ала
бағаланған қорларының жиынтық құны;
кең таралған пайдалы қазбаларға, жерасты сулары мен емдік балшықтарға
арналған келісімшарттар үшін – (Қ1 х 0,01% ) формуласы бойынша, бірақ
тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген
айлық есептік көрсеткіштің 120 еселенген мөлшерінен кем емес;
3) техногендік минералды құралымдарды қайта өңдеу келісімшарттары үшін -
Қ1 х 0,01% формуласы бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің
300 еселенген мөлшерінен кем емес.
4) сарқынды суларды ағызу үшін жер қойнауын барлауға, сондай-ақ барлауға
және (немесе) өндіруге байланысты емес жерасты құрылыстарын салуға және
(немесе) пайдалануға арналған келісімшарттар үшін - тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік
көрсеткіштің 400 еселенген мөлшері.
Пайдалы қазбалар қорларының құны Халықаралық мұнай биржасында немесе
Лондонның металл биржасында жер қойнауын пайдалану құқығын алуға конкурс
жарияланған күні The McGraw-Hіll Companіes Іnс компаниясының Platt’s
Crude Oіl Marketwіre анықтамалығында, Metal Bulletіn Journals Lіmіted
баспасының Metal Bulletіn журналында, Metal-pages Lіmіted баспасының
Metal-pages журналында жарияланған биржалық баға бойынша айқындалады.
Пайдалы қазбаларға биржалық баға белгіленбеген жағдайда, алынатын және
болжанатын қорлардың құны келісімшарт қолданысының барлық кезеңінде жұмыс
бағдарламасында көрсетілген өндіруге жұмсалған жалпы шығындардың 1,2
коэффициентке ұлғайтылған сомасынан айқындалады.
Жер қойнауын пайдалану құқығын алуға конкурс өткізілгенге дейінгі қол
қойылатын бонустың бастапқы мөлшері құзыретті органның конкурстық
комиссиясының шешімі бойынша ұлғайтылуы мүмкін.
Қол қойылатын бонустың бастапқыдан төмен емес сомадағы түпкілікті
мөлшерін жер қойнауын пайдалану құқығын алуға арналып өткізілген конкурстың
нәтижелері бойынша конкурстық комиссияның шешімі немесе жер қойнауын
пайдаланушымен тікелей келссөздер жүргізу нәтижелері бойынша құзыретті
орган белгілейді және ол жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартқа
енгізіледі.
Қол қойылатын бонус бюджетке мынадай тәртіппен:
1) белгіленген соманың елу проценті – салық төлеушіні Қазақстан
Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасында
белгіленген тәртіппен конкурс жеңімпазы деп жарияланған күннен бастап
күнтізбелік отыз күн ішінде;
2) белгіленген соманың елу проценті – жер қойнауын пайдалануға арналған
келісімшарт күшіне енген күннен бастап күнтізбелік отыз күннен
кешіктірілмей төленеді.
Жер қойнауын пайдаланушы қол қойылатын бонус
жөніндегі декларацияны орналасқан жері бойынша салық органына төлеу мерзімі
басталған айдан кейінгі екінші айдың 15-не дейін табыс етеді.
Жер қойнауын пайдаланушы коммерциялық табу бонусын келісімшарт
аумағындағы пайдалы қазбаларды әрбір коммерциялық табу үшін, оның ішінде
бастапқыда белгіленген алынатын қорларды арттыруға алып келетін кен
орындарына қосымша барлау жүргізу барысындағы табу үшін төлейді. Пайдалы
қазбалардың кен орындарына оларды кейіннен өндіруді көздемейтін барлау
жүргізуге арналған келісімшарттар бойынша коммерциялық табу бонусы
төленбейді. Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған келісімшарттар
шеңберінде жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде
келісімшарт аумағында пайдалы қазбаларды коммерциялық табуы туралы жария
еткен жер қойнауын пайдаланушылар коммерциялық табу бонусын төлеушілер
болып табылады.
Осы мақсаттар үшін уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен алынатын
пайдалы қазбалар қорлары көлемінің құны коммерциялық табу бонусын есептеу
үшін салық базасы болып табылады.
Коммерциялық табу бонусын есептеу мақсатында алынатын пайдалы қазбалар
қорлары көлемінің құны Халықаралық мұнай биржасында немесе Лондонның металл
биржасында пайдалы қазбаларға белгіленген баға мен төлемді жүзеге асыру
күні The McGraw-Hіll Companіes Іnс компаниясының Platt’s Crude Oіl
Marketwіre анықтамалығында, Metal Bulletіn Journals Lіmіted баспасының
Metal Bulletіn журналында, Metal-pages Lіmіted баспасының Metal-pages
журналында жарияланған биржалық баға бойынша, Салық Кодексінің 334 және 338-
баптарында белгіленген тәртіппен айқындалады.
Пайдалы қазбаларға биржалық баға белгіленбеген жағдайда, алынатын
қорлардың құны осы мақсаттар үшін уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен
келісімшарттың техникалық-экономикалық негіздемесінде көрсетілген өндіруге
арналған жоспарлы шығындардың жоспарлы рентабельділік мөлшеріне ұлғайтылған
сомасының негізінде айқындалады.
Коммерциялық табу бонусы салық базасының 0,1 процент ставкасы бойынша
төленеді.
Коммерциялық табу бонусы осы мақсаттар үшін уәкілетті мемлекеттік орган
кен орнындағы алынатын пайдалы қазбалар қорының көлемін бекіткен күннен
бастап 90 күннен кешіктірілмей төленеді.
Жер қойнауын пайдаланушылардың барлық келісім шарттары қайтадан
қаралатын болады. Қолданылып отырған барлық шаралар бұрын қолданған келісім
шарттарға қатысты болмады. Осылайша, Қашаған, Қарашығанақ, ТШО секілді ірі
келісім шарттар, іс жүзінде тұрақталды. Қазақстандық қамтудың осы нормалары
оларға таралмады. Қазір біз бұрын қолданған келісім шарттарға таралатын
нормалар, әдістер, ақпаратты ұсыну есептері секілді шараларды қолданатын
болады деп атап кетті ҚР энергетика және минераллдық ресурстар
министрлігінің жауапты хатшысы. Қазақстанға келетін әрбір жерқойнауын
пайдаланушы, қай кезде де, ең тамаша халықаралық тәжірибемен жұмыс жасаймын
деп міндеттеме алған болатын.
Ал бұл нормалар, елде жұмыс жасайтын жерқойнауын пайдаланушы ең
алдымен, тек салық төлеп қана қоймай, сонымен бірге, осы елдің мамандарын
жалдап, оларды даярлап, оқытуы тиіс. Ол сонымен бірге, осы елде өндірілетін
тауарлар мен жұмыстарды сатып алуы тиіс, немесе осы тауарлар мен
қызметтерді жасауға ықпалын тигізуі керек.
Қазақстан жерқойнауын пайдаланушылар өз жобаларында қазақстандық
қамтуды қамтамасыз етпеген жағдайда олармен келісім шарттарды бұзу
мәселесін заңды деңгейде қойып отыр.
Мұнайдың бағасы осыдан он жылғы көрсеткіштен ондаған есеге өсті.
Алайда, ешкім де жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салықты оншақта
есе ұлғайту туралы жұмған аузын ашар емес.
ІІ ТАРАУ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕ
АЛАТЫН ОРНЫ
2.1. Пайдалы қазбаларды өңдіру салығы
Жер қойнауын пайдаланушы пайдалы қазбаларды өндіру салығын Қазақстан
Республикасының аумағында өндірілетін минералды шикізат, мұнай, жерасты
сулары мен емдік балшықтың әрбір түрі бойынша жеке төлейді..
Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған әрбір жеке келісімшарт
шеңберінде техногендік минералды құралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса
алғанда, мұнайды, минералды шикізатты, жерасты сулары мен емдік балшықты
өндіруді жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбаларды
өндіру салығын төлеушілер болып табылады.
Жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде өндірген шикі мұнайдың, газ
конденсаты мен табиғи газдың нақты көлемі пайдалы қазбаларды өндіруге салық
салу объектісі болып табылады.
Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан мұнай өңдеу зауытына
шикі мұнайды және газ конденсатын жеткізуді, оның ішінде үшінші тұлға
арқылы жеткізуді растау үшін жер қойнауын пайдаланушының мұнай өңдеу зауыты
сатып алған шикі мұнайдың және газ конденсатының көлемі мен құнын, сондай-
ақ жанама салықтар есепке алынбаған олардың құнын растайтын құжаттарының
болуы міндетті.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы жер қойнауына кері айдалатын табиғи
газ бойынша төленбейді.
Факелдерде жағылған табиғи газдың көлемі пайдалы қазбаларды өндіру
салығын салудан босатылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында салық кезеңінде
өндірілген шикі мұнайдың және газ конденсатының құны мынадай тәртіппен:
1) мұнай өңдеу зауытына, оның ішінде үшінші тұлға арқылы өткізу кезінде
– өткізілген шикі мұнайдың, газ конденсатының нақты көлемі мен мұнай өңдеу
зауыты өнімнің бірлігі үшін нақты сатып алу бағасының көбейтіндісі ретінде;
2) алыс-берістік шикізаты ретінде қайта өңдеу үшін беру және (немесе)
жер қойнауын пайдаланушының өз өндірістік мұқтаждарына пайдалануы кезінде -
мұнай өңдеу зауытына, оның ішінде үшінші тұлға арқылы жеткізілген және
(немесе) жер қойнауын пайдаланушының өз өндірістік мұқтаждарына пайдаланған
шикі мұнайдың, газ конденсатының нақты көлемі мен халықаралық қаржылық
есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп
және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес
айқындалатын, өнім бірлігін өндірудің 20 процентке ұлғайтылған өзіндік
құнының көбейтіндісі ретінде айқындалады.
Жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде жер қойнауын пайдалануға
арналған әрбір жеке келісімшарт шеңберінде өндірген тауарлы шикі мұнайдың,
газ конденсатының және табиғи газдың құнын өндірілген тауарлы шикі мұнай,
газ конденсаты және табиғи газ көлемі мен осы баптың 3-тармағында
белгіленген тәртіппен салық кезеңінде есептелген өнімнің бірлігі үшін
әлемдік бағаның көбейтіндісі ретінде айқындайды.
Шикі мұнайдың және газ конденсатының әлемдік бағасы The McGraw-Hіll
Companіes Іnс компаниясының Platts Crude Oіl Marketwіre дереккөздерінде
жарияланған ақпараттар негізінде салық кезеңінде Юралс Средиземноморье
(Urals Med) немесе Датированный Брент (Brent Dtd) маркаларының әрбірін
жеке алғанда күн сайынғы бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде
айқындалады, ал осы дереккөздерде аталған маркаларға бағалар туралы ақпарат
болмаған жағдайда, Petroleum Argus дереккөзі мынадай формула бойынша
пайдаланылады,
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңінде шикі мұнай мен газ конденсатының әлемдік бағасы,
Р1, Р2 ... Рn – салық кезеңі ішінде бағамдауды жариялау күндерінде шикі
мұнайдың, газ конденсатының күн сайынғы орташа арифметикалық әлемдік
бағасы,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Шикі мұнайдың, газ конденсатының күн сайынғы орташа арифметикалық
әлемдік бағасы мынадай формула бойынша айқындалады:
Р1, Р2 ... Рn = (С1+С2)2, мұнда:
Рn – Юралс Средиземноморье немесе Датированный Брент маркалы шикі
мұнайдың күн сайынғы орташа арифметикалық әлемдік бағасы,
С1 – биржаның ашылуы кезіндегі Юралс Средиземноморье немесе
Датированный Брент маркалы шикі мұнайдың күн сайынғы орташа арифметикалық
әлемдік бағасы,
С2 – биржаның жабылуы кезіндегі Юралс Средиземноморье немесе
Датированный Брент маркалы шикі мұнайдың күн сайынғы орташа арифметикалық
әлемдік бағасы.
Жер қойнауын пайдаланушы Юралс Средиземноморье (Urals Med) немесе
Датированный Брент (Brent Dtd) маркасының белгілі бір стандартты сортына
шикі мұнайды және газ конденсатын жатқызуды шикі мұнайды өткізуге арналған
шарттар негізінде жүргізеді. Өткізуге арналған шартта шикі мұнайдың
стандартты сорты көрсетілмеген жағдайда, жер қойнауын пайдаланушы осындай
шарт бойынша жеткізілген шикі мұнай көлемін салық кезеңінде ең жоғары болып
табылатын орташа әлемдік баға сортына жатқызуға міндетті.
Табиғи газға әлемдік баға The Mcgraw-Hіll Companіes Іnс
компаниясының Platts Crude Oіl Marketwіre дереккөздерінде жарияланған
ақпарат негізінде салық кезеңіндегі күнделікті бағамдаудың орташа
арифметикалық мәні ретінде айқындалады. Осы дереккөзде табиғи газға бағалар
туралы ақпарат болмаған жағдайда, Petroleum Argus дереккөзі
пайдаланылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында жер қойнауын
пайдаланушы Қазақстан Республикасының ішкі нарығында өткізген және (немесе)
өзінің өндірістік мұқтаждарына пайдаланған табиғи газдың құны мынадай
тәртіппен:
1) жер қойнауын пайдаланушы өндірілген табиғи газды Қазақстан
Республикасының ішкі нарығында өткізген кезде – Салық Кодексінің 341-
бабының 2-тармағында белгіленген тәртіппен айқындалатын салық кезеңінде
қалыптасқан өткізудің орташа өлшемді бағасының негізінде;
2) өндірген табиғи газды өзінің өндірістік мұқтаждарына пайдаланған
кезде - жер қойнауын пайдаланушы өзінің өндірістік мұқтаждарына пайдаланған
табиғи газдың нақты көлемі мен халықаралық қаржылық есептілік
стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалатын, 20
процентке ұлғайтылған өнім бірлігін өндірудің өндірістік өзіндік құнының
көбейтіндісі ретінде айқындалады. Егер табиғи газ шикі мұнаймен ілестіріле
өндірілсе, табиғи газды өндірудің өндірістік өзіндік құны шикі мұнайды
өндірудің өндірістік өзіндік құны негізінде табиғи газдың 1 мың шаршы метрі
0,857 тонна шикі мұнайға сәйкес келетін қатынасында айқындалады.
Шикі мұнайдың, газ конденсаты мен табиғи газдың стандартты сорттарының
әлемдік құнын уәкілетті орган осы Кодексте белгіленген тәртіппен әрбір
салық кезеңі бойынша айқындайды және ол есепті салық кезеңінен кейінгі
айдың 10-ынан кешіктірілмей бұқаралық ақпарат құралдарында жариялануға
жатады.
Шикі мұнайға пайдалы қазбаларды өндіру салығының ставкалары, газ
конденсатын қоса алғанда, тіркелген түрде мынадай шкала бойынша
белгіленеді:
Рс Өндірудің жылдық көлемі Ставкалары %-пен
N
2009 жылдың 1 2013 жылдың 1
қаңтарынан қаңтарынан
1 2 3 4
1. 250 000 тоннаға дейін қоса алғанда 5 6
2. 500 000 тоннаға дейін қоса алғанда 7 8
3. 1 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 8 9
4. 2 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 9 10
5. 3 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 10 11
6. 4 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 11 12
7. 5 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 12 13
8. 7 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 13 14
9. 10 000 000 тоннаға дейін қоса алғанда 15 16
Шикі мұнайды және газ конденсатын Қазақстан Республикасының ішкі
нарығында, оның ішінде заттай нысанда пайдалы қазбаларды өндіру салығының,
экспортқа рента салығының, роялти және Қазақстан Республикасының өнімді
бөлу жөніндегі үлесі есебіне мемлекет атынан алушыға өткізген және (немесе)
берген жағдайда немесе "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексінің) 332-
бабының 2-тармағының 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген тәртіппен
өзінің өндірістік мұқтаждықтарына пайдаланған жағдайда, белгіленген
ставкаларға 0,5 төмендету коэффициенті қолданылады;
Табиғи газға пайдалы қазбаларды өндіру салығының ставкасы 10
процентті құрайды.
Ішкі нарықта табиғи газды өткізген кезде пайдалы қазбаларды өндіру
салығы жылдық өндіру көлеміне қарай мынадай ставкалар бойынша төленеді:
Рет Жылдық өндіру көлемі Ставкалар,
N %-пен
1 2 3
1. 1,0 млрд. текше. м. дейін қоса алғанда 0,5
2. 2,0 млрд. текше. м дейін қоса алғанда 1,0
3. 2,0 млрд. текше м.-ден жоғары 1,5
Минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы қазбалар қорларының нақты
көлемі (айналыстан шыққан қорлардың салық салынатын көлемі) салық салу
объектісі болып табылады.
Осы бөлімнің мақсатына орай салық кезеңі ішінде нормаланған ысырапты
шегере отырып, жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт талаптарында
табу, пайдалану (өткізу) көзделген минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы
қазбалардың айналыстан шыққан қорларының көлемі айналыстан шыққан қорлардың
салық салу объектісі болып табылады.
Әрбір алу бірлігі бойынша нормаланған ысыраптың көлемі осы мақсаттар
үшін Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы бекіткен кен
орындарын әзірлеудің техникалық жобасының негізінде белгіленеді.
Салық кезеңінде минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы қазбалардың
айналыстан шыққан қорларының салық салынатын көлемінің құны пайдалы
қазбаларды өндіру салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында салық кезеңінде
минералды шикізаттың құрамындағы пайдалы қазбалардың айналыстан шыққан
қорларының салық салынатын көлемінің құны:
1) осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген минералды
шикізаттың айналыстан шыққан қорларының салық салынатын көлемінің
құрамындағы пайдалы қазбалардың құны салық кезеңінде осындай пайдалы
қазбалардың орташа биржалық бағасы негізінде айқындалады.
Орташа биржалық баға салық кезеңінде Лондон металдар биржасында
тіркелген және Metal Bulletіn Journals Lіmіted баспасының Metal
Bulletіn журналында, Metal-pages Lіmіted баспасының Metal-pages
журналында жарияланған пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған
бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде мынадай формула бойынша
айқындалады:
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңіндегі орташа биржалық баға,
Р1, Р2, ...Рn – пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау мынадай формула
бойынша айқындалады:
Р1, Р2, ...Рn = (С1+С2)2, мұнда:
С1 – пайдалы қазбаға күн сайынғы Cash бағамдау,
С2 – пайдалы қазбаға күн сайынғы Cash Settlement бағамдау.
Алтынға, платинаға, палладийге орташа биржалық баға салық кезеңінде
Лондон металдар биржасында тіркелген пайдалы қазбаға күн сайынғы
орташаландырылған бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде мынадай
формула бойынша айқындалады:
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңіндегі орташа биржалық баға,
Р1, Р2, ...Рn – пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау мынадай формула
бойынша айқындалады:
Р1, Р2, ...Рn = (С1+С2)2, мұнда:
С1 – пайдалы қазбаға күн сайынғы mornіng (таңертеңгі фиксинг) бағамдау,
С2 – пайдалы қазбаға күн сайынғы afternoon (кешкі фиксинг) бағамдау.
Күміске орташа биржалық баға салық кезеңінде Лондон металдар биржасында
тіркелген күміске күн сайынғы бағамдаудың орташа арифметикалық мәні ретінде
мынадай формула бойынша айқындалады:
S = (P1+P2+ ... .+Рn)n, мұнда:
S – салық кезеңіндегі орташа биржалық баға,
Р1, Р2, ...Рn – пайдалы қазбаға күн сайынғы орташаландырылған бағамдау,
n – салық кезеңінде бағамдау жарияланған күндердің саны.
Бұл ретте, жер қойнауын пайдаланушы пайдалы қазбалар қорларының осы
жылдық есептік балансы бойынша пайдалы қазбалардың айналыстан шыққан
қорларының нақты салық салынатын көлемдерін нақтылауды ескере отырып,
пайдалы қазбалардың нақты көлемдерін түзетуге және пайдалы қазбаларды
өндіру салығы жөніндегі қосымша декларацияны орналасқан жері бойынша салық
органына есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс етуге
міндетті.
Жүргізілген түзетуді ескеретін пайдалы қазбаларды өндіру салығының
сомасы ағымдағы салық кезеңінің осы салығы бойынша салық міндеттемелері
болып табылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы бойынша түпкілікті есеп-қисап есепті
жылдан кейінгі жылдың 15 сәуіріне дейін жүргізілуге тиіс;
Пайдалы қазбаларды өндіру салығының есептелген сомаларын түзетуді жер
қойнауын пайдаланушы алғашқы өткізу болған өткен салық кезеңінің он екі
айлық кезеңінде жүргізеді. Бұл ретте, түзету сомасы ағымдағы салық
кезеңінің салық міндеттемесі болып табылады.
Бастапқы қайта өңдеуден (байытудан) өткен, минералды шикізатқа пайдалы
қазбаларды және көмірді өндіру салығының ставкалары мынадай мөлшерде
белгіленеді:
рПайдалы қазбалардың атауы Ставкалар %-пен
с
N
2009 2013
жылдың 1 жылдың 1
қаңтарынанқаңтарынан
1 2 3 4 5
1.Қара, түсті және Хром кені 16,2 16,8
радиоактивті
металдар кендері
Марганец, темір-марганец кені, 2,5 2,8
Темір кен 2,8 3,2
Уран 22,0 23,0
2.Металдар мыс 5,7 7,0
мырыш 7,0 8,0
қорғасын 8,0 8,25
алтын, күміс, платина, палладий5,0 5,5
алюминий 0,25 0,28
қалайы, никель 6,0 6,0
3.Құрамында металл Ванадий 4,0 4,0
бар минералдық
шикізат
Хром, титан, магний, кобальт, 6,0 6,0
вольфрам, висмут, сурьма,
сынап, тотыяйын және басқалары
4.Құрамында сирек Ниобий, лантан, церий, цирконий7,7 7,7
кездесетін металл
бар минералдық
шикізат
Галлий 1,0 1,0
5.Құрамында Селен, теллур, молибден 7,0 7,0
ыдырайтын металл
бар минералдық
шикізат
Скандий, германий, рубидий, 6,0 6,0
цезий, кадмйй, индий, таллий,
гафний, рений, осьмий
6.Құрамында Радий, торий 5,0 5,0
радиоактивті
металл бар
минералдық
шикізат
7.Құрамында Тас көмірі, қоңыр көмір, жанғыш0 0
радиоактивті сланецтер
металл еместер
бар минералдық
шикізат
Түрлі-түсті тас
шикізаттар
фосфориттер 4,0 4,0
бор ангидриді 3,5 3,5
барит 4,5 4,5
тальк 2,0 2,0
флюориттер 3,0 3,0
воластонит 3,5 3,5
шунгит 2,0 2,0
графит және басқалары 3,5 3,5
8.Құрамында асыл Алмас, рубин, сапфир, изумруд, 12,0 12,0
тастар бар гранат, александрит, қызыл
минералдық (асыл) шпинель, эвклаз, топаз,
шикізат аквамарин және басқалары
9.Құрамында жасандыНефрит, лазурит, радонит, 3,5 3,5
тастар бар чароит, малахит, авантюрин,
минералдық агат, яшма, қызғылт кварц,
шикізат диоптаз, халцедон және
басқалары
10Құрамында Алмас, корунд, агат, яшма, 2,0 2,0
. техникалық тастарсерпентинит, циркон, асбест,
бар слюда және басқалары
Пайдалы қазбалар мен кен орны бойынша баланстан тыс қорлардың құрамынан
өндірілген минералды шикізаттың барлық түріне пайдалы қазбаларды өндіру
салығының ставкалары нөл проценттік ставка бойынша төленеді.
Сирек және жерде сирек кездесетін металдар (литий, берилий, тантал,
иттрий, стронций, празеодим, неодим, прометий, самарий, европий, гадолиний,
тербий, диспрозий, гольмий, эрбий, тулий, иттербий, лютенций) бойынша
пайдалы қазбаларға өндіру салығы ставкаларының мөлшерін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілейді.
Жер қойнауын пайдаланушының салық кезеңінде өндірген кең таралған
пайдалы қазбалардың, жерасты сулары мен емдік балшықтың нақты көлемі салық
салу объектісі болып табылады.
Пайдалы қазбаларды өндіру салығы мынадай жағдайларда:
1) жер қабатының қысымын қалпында ұстау және техногендік суларды сору
үшін жерасты суларын жер қойнауына кері айдағанда;
2) меншік құқығында, жер пайдалану құқығында және жерге арналған өзге де
құқықтарда өзіне тиесілі жер учаскесінде жерасты суларын өндіруді жүзеге
асыратын жеке тұлға өндірілген жерасты суларын кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыру кезінде пайдаланбаған жағдайда;
3) өзінің шаруашылық мұқтаждары үшін мемлекеттік мекемелер өндіретін
жерасты сулары бойынша төленбейді.
1. Жер қойнауын пайдаланушылар салық кезеңінде өндірген кең таралған
пайдалы қазбалар, жерасты сулары мен емдік балшық көлемінің құны пайдалы
қазбаларды өндіру салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.
2. Пайдалы қазбаларды өндіру салығын есептеу мақсатында жер қойнауын
пайдаланушы салық кезеңінде өндірген кең таралған пайдалы қазбалардың,
жерасты сулары мен емдік балшықтың құны салық кезеңінде айқындалатын оларды
өткізудің орташа өлшемді бағасы негізінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz