Қазақстан телеарналарында сөз жанрларының прагмастилистикасы

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1. Қазақстан телеарналарында сөз жанрларының прагмастилистикасы қалыптасуы мен дамуы

1. 1. Сөз тілінің ерекшелігі

1. 2. Сөз жанрларының прагмастилистикасы көркемдік белгілері және жүргізуші шеберлігі

1. 3 Сөз жанрларының прагмастилистикасын шетелдік зерттеу

2. Телеарнаның шығармашылық ерекшеліктері

2. 1. «Қазақстан» ұлттық телеарнасындағы сөз прагмастилистикасы

2. 2. Қазақстандық телеарналардағы пікірталастық бағдарламалар

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Зерттеу жұмысында бірнеше жылдар бойы қалыптасқан қазақ телеарналарындағы сөз жанрларының прагмастилистикасы көркемдік ерекшеліктері жүйелі түрде жан-жақты қарастырылады.

Көптеген телевизиялық хабарлардың, оның ішінде сөз-сайыс бағдарламалардың халық игіліне айналмай, екінші планда болып келуінің, кейбір хабарлар жөнінде кезінде атүсті немесе мүлде қате «үкімдер» шығарылуының да түпкілікті себебі сөз табиғатын түсіну мен талдаудың қиындығынан.

Егер сөз тек аузым бар деп сөйлей беретін кейіпкерлерден түзіліп, беталды бөсетін, «тисе терекке, тимесе бұтаққа» деп орынсыз сөз жұмсалатын хабар болса онда көркемдік ерекшелік іздеудің қажеті шамалы болатын. Сөз жанрларының прагмастилистикасы болмысы сол - ол нақты этикалық нормаларға құрылған, эстетикалық талғамға толық жауап бере алатын, әрі сөздің мазмұны кенеулі боп құрылып, көркемдік негізде берілуінде. Сөз - алқа-қотан жиылып, әңгіме-дүкен құратын, «Күлтөбенің басында күнде жиын қылатын» қазақтың қанында бар өнер емес пе? Енді замани тұрғыдан келгенде сөз прагмастилистикасыға біз өзіміздің ұлттық колоритімізді концентраттауымыз керек емес пе? Көшпелі халықтың синтезді өнері саналатын шешендік өнер мен сөз жанрларының прагмастилистикасы талап-тілектері бір екенін дәлелдеуге ешкім тырыспаған. Ғылым енді мойындай бастауы кәдік. Біз журналистиканың негізгі жанрларының эпостарда сайрап жатқанын іштей білеміз, санамен түйсінеміз, алайда нақты шешім, нақты баға бере алмай келдік. Оған отарлаушы Кеңес үкіметінің өткеннен қол үздіруге талаптануы мен ұлттық құндылықтарды жою болмақ мақсаты да кері әсері, ұлттық публицистиканы қасаң деректермен ғұмырын ХХ ғасырдың басынан ғана шолтитып, тамырсыз балдыр мен саңырауқұлақтай дүние етіп көрсету өткен заманның кемтар ғылымының кесірі еді. Ал, тәуелсіздік таңы атқанда біз төл журналистикамыздың тарихын тереңнен тартсақ, арыдан толғасақ бүгінгі журналистиканың қадамы да, тамыры да түзелетіні тарих заңдылығы, детерменация құбылысы.

Диплом жұмысының өзектілігі. Қай ұлттың, қай халықтың басынан өткерген тарихи кезеңдерімен, өмір тіршілігімен байланысты туындаған салт-дәстүрі, өнері, дәстүрлі мәдениеті болады. Ал, сөз жанрларының прагмастилистикалық хабарлар осы қалыптасқан канонды дамыту үшін, халықтың инттеллектуалдық деңгейін арттыратын бірден-бір телевизиялық жанр, қолайлы құрал. Сөз - шешендікті, әділдікті бұқараға насихаттау миссиясын орындайды және қоғамға тікелей бағытталады. Әр кезеңге байланысты сөз жанрларының прагмастилистикасы да қатып қалмай, замана көшіне ілесіп, жаңарып, көтерілген мәселе жаңғырып отырады.

Сөз қоғамда болып жатқан оқиға, нақты тақырып пен түйінді ой, сұрақ-жауап, пікірталас арқылы өрбитінін жан-жақты қарастыру, зерттеп-зерделеу, сабақтас арналарды таным елегінен өткізу диплом жұмысының өзектілігінің бір қыры болып табылады. Сондай-ақ, сөз жанрларының прагмастилистикасы мазмұны мен мәтініндегі ерекшеліктеріне, көркемдік-эстетикалық сипаттарына баға беру, телевизиялық журналистика жанрларының, элементтерінің қолдану принциптеріне талдау жасау жұмыстың өзекті мәселесі, зерттеудің көкейтестілігі болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Қазақ сөз жанрларының прагмастилистикасының көркемдік күші - адам жанының тереңіне еніп, қоғамдық мәселелерді қозғап, қоғамға ой салып, бірлікке, әділеттілікке үндеуінде. Тек ұлттық тұрғыдан емес адами құндылықтардан ажырамауды, адамгершілікті ту ететін сөз жанрларының прагмастилистикасының ерекшеліктерін жүйелі түрде саралау, тіл көркемдігінің қазаққа тән стильдік байланысын, эфирде айтылатын сөздердің өнегелі түрде жүзеге асу жолдарын, жалпы осы сөз жанрларының прагмастилистикадағы тележурналистиканың аясын, орнын зерттеп, зерделеу дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты болды. Осы мақсатқа орай диплом жұмысына мынадай нақты міндеттер қойылды:

- қазақ телевизиясы қалыптастырған, әрі даму мен қалыптасу үстіндегі төл сөз жанрларының прагмастилистикалық стильге ғылыми тұрғыда баға беру;

- қазақ телеарналарында қалыптасқан журналистикалық дәстүр мен кейінгі публицистік ізденістердің жалғастығын, сабақтастығын, оның жаңашыл сипаттарына, жаңашыл қырларына, жанрларына ғылыми тұрғыда баға беру.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Бұл дипломдық жұмыста өзіндік қалыптасу кезеңін өткерген қазақ журналистикасына, осы ұлттық журналистикадағы шоқтығы биік сөз жанрларының прагмастилистикаға бүгінгі күн тұрғысынан баға берілді. Жалпы қазақ журналистикасы шешендік, ділмарлық өнерге тікелей қатысы бар екені, әу бастан қазақ журналистиканы қолданғаны алғаш ғылыми дәлелденді. Қазақ публицистикасында қалыптасқан сөз-тартыс, ой-жарыс дәстүрінің сабақтастығы, дәстүр жалғастығы мен оның жаңашыл сипаты анықталды. Сөз жанрларының прагмастилистикадағы көркемдік ерекшелік анықталып, ғылыми танымнан өткізілді.

Ғылыми жұмыс барысында қазақ сөз жанрларында өзара ой айту, қиыннан қиыстыру, ұтымды сөз айту мәселесі төңірегінде ғылыми ізденістер жүргізілді. Этикалық, эстетикалық, мәдени дүниетаным қалыптастырудағы телеарналардағы сөз жанрларының прагмастилистикасы көркемдік деңгейіне ғылыми тұрғыда талдау жасалды.

Диплом жұмысын зерттеу әдістері. Ізденіс барысындағы нәтижелер мен қорытындыларды тұжырымдау үшін теориялық талдау, жүйелеу, жинақтау, тұжырым жасау, салыстырмалы талдау әдіс-тәсілдері қолданылды.

Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны. Зерттеу жұмысының негізгі нысаны ретінде «Қазақстан», «Хабар», «Ел арна», «31» арна, «КТК», «Алматы», «Астана» телеарналары.

Дипломдық жұмыстың теориялық-әдістемелік негізі.

Сөз жайында алғаш пікір айтып, зерттеу жүргізген ғалымдар -Н. Вакурова, Л. Московкин, Қ. Тұрсынов, Г. Кузнецов, М. Садық. Олардың әрқайсысы әр кезеңде болса да сөз хабарлардың формасын, өзіндік ерекшелігін атап көрсетті, көркемдік және мазмұндығы сапаларына шолу жасады. Сонымен бірге олар эфирде көрсетілген бағдарламарды түсіндіруде, жүргізушіге қойылатын міндеттер мен жүргізуші сұрағының өткірлігін, мығымдығын жазуда көп еңбек етті. Қазақ бағдарламаларының, оның ішінде сөз хабарлардың халыққа берері мен залалы жайында қалам тербеген Әділ Бек Қаба, Дина Мыңжасарқызы, Берік Уәли, Серік Абас-Шах, Зарина Қозыбаева сынды журналистердің пікірлерінің ғылыми бағасы зор.

Ғылыми жұмыста қарастырылған мәселелердің шешімін іздеуде белгілі публицистердің теориялық-танымдық еңбектері басшылыққа алынды.

Дипломдық жұмыстың теориялық-практикалық маңызы. Қазақ сөз жанрларын, сөз-сайыстың бағзыдан басқа пішінде көрініс тапқанын тану оқырман қауымға мол материал, тың деректер береді. Ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижелері мен тұжырымдарын орта, арнайы, жоғары оқу орындарының журналистика факультеттерінде арнайы курстар мен семинарлар жүргізгенде пайдалануға болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тарау екі бөлімнен және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Қазақстан телеарналарында сөз жанрларының прагмастилистикасы қалыптасуы мен дамуы

Теледидар табиғатын зерттеу қызықты да күрделі мәселе. Себебі оның құрылымы әртүрлі жанрларды қамтиды. Сондықтан біз зерттеу барысында телеарнадағы жанр ұғымының анықтамасын айналып өте алмаймыз.

Тәуелсіздік жылдарында сөз бостандығымен бірге сөздік қорымызға «журналистік зерттеу сөз жанрының прагмастилистикасы» деген атау қосылды. Сөз бостандығы жоқ жерде мұндай терминнің болуы, әрине, мүмкін емес. Кәсіби лексиконымызға жуырда ғана енген бұл терминнің журналистика теориясы мен тәжірибесіндегі, сондай-ақ, жалпы қоғамдық-саяси өміріміздегі жаңа құбылыс болып табылатынына дау жоқ. Тәуелсіз баспасөзді дамыту, журналистік зерттеуді БАҚ өмірінде қалыптастыру деген оңайлықпен жүзеге асырылатын іс емес. Оның сыртында жоғары дамыған демократиялық елдердің өздерінде журналистиканың осы бір күрделі саласының даму тарихы тым алыста емес, беріректе жатыр.

Әлемге танымал Эмиль Золя, Марк Твен және басқа да жазушылар осы жанр классиктері болып саналады. «XX ғасыр басында мемлекет аппаратын қатаң сынға алған зерттеу журналистерін (олардың бірі - Сэмюэл Легхорн Клеменс, яғни Марк Твен) АҚШ Президенті Теодор Рузвельт 1906 жылы «макрейкерлер» (muckrakers), яғни «лас өсекке құмартушылар», «өкше сығалаушылар», «қазбалаушылар» деп атап, тіл тигізген». [1] Алайда, қоғамды лас қоқыстан тазартуды өздерінің басты ісіне айналдырған журналист-зерттеушілер «сүйікті істеріне» жоғарыдағыдай анықтаманың берілгеніне қарсылық көрсетпеген. Керісінше, дұрыс пікірмен қолдау көрсеткен.

Макрейкерлер «сары» журналистиканың қағидасыз тәжірибесінен аулақ болды. «Сонысымен де шығармашылық істерінде журналист этикасы нормаларын қатаң ұстаудың озық үлгісін көрсетті. Осылайша, олар Америка журналистикасына жаңа аура әкелді». [2]

АҚШ-та негізі қаланған макрейкерлер қозғалысы Америка журналистикасындағы іздеуші және әшкерелеуші, сыншыл бағыттың пайда болуына зор ықпалын тигізген. Әлем зерттеушілерінің арасынан осы үрдісті журналистиканың ерекше бір жанры деп қарастырғандар да баршылық.

Бүгінгі таңда 70-жылдары американ халқын дүр сілкіндіріп, президент Ричард Никсонды қызметінен кетірген аты шулы «Уотергейт ісі» журналистік зерттеу классикасы болып саналады. Ал президентті тақтан тайдырған мақалалар топтамасының авторлары: «The Washington Post» газетінің тілшілері Боб Вудворд пен Карл Берстайнның есімдері журналистика тарихында алтын әріппен жазылды деуге болады.

Лексикографиялық еңбектерде, функционалдық стилистикаға қатысты зерттеулерде подстиль «жанр» ұғымымен бірдей түсіндіріледі. Әдебиеттану ғылымы бойынша «Жанр - шығармалардың жеке түрлері, көркем әдебиет салалары» деген анықтама беріліп, әдебиетте «орныққан жүйе бойынша эпостық жанр, лирикалық жанр және драмалық жанр» бар екендігін көрсетеді [16, 250 б. ] . Жанр - әдеби терминдік ұғым ретінде кең қолданылады, әдеби шығармаларды түр-түріне ажырату үшін жанр деген ұғым қалыптасқан. Әдебиеттану категориялары бойынша әдеби жанрларды ажырату - көркемдік қызметі бірдей шығармалардың тақырыпты баяндау, шығармалардың құрылысы, оқиғаны бейнелеу тәсілі жағынан бір-бірінен айырмашылықтары бар екендігін сипаттау үшін қажет.

Әлемдік зерттеу журналистикасының орны әрбір елдегі сөз бостандығы мен тәуелсіз баспасөздің деңгейіне тікелей байланысты. Сондай-ақ, журналистік зерттеуді дамытуға мүмкіндік жасай алатын, азат, дербес, пікір алуандылықтың мінберіне айналған БАҚ-тың болуы да өз септігін тигізері сөзсіз. Бірақ демократия нышандары қалыптасқан шет мемлекеттерде бұл жағдайдың әртүрлі болуы заңды құбылыс. Мысалы, Ұлыбританияда бірнеше ғасырлар бойы алдыңғы қатарлы БАҚ-ы мемлекеттегі саясат жақтаушысының рөлін атқарып келеді. Ал Швецияда баспасөз бостандығы мен сөз бен ой еркіндігінің мықтап қалыптасуына да талай жылдар кетті. Соңғы он жыл көлемінде ғана Испанияның бұқаралық ақпарат құралдары қоғамдық пікірді қалыптастыруды өз қолдарына алып отыр.

Теледидар тілі қоғам өміріне, қоғам мүшелерінің күнделікті тіршілігіне тікелей араласып, қоғамдық пікір тудыруды мақсат етеді. Яғни диктор белгілі бір жаңалықты жеткізе отырып, оған өз бағасын береді. Осы екі мақсатқа сай хабарда қолданылатын сөздің ерекшелігі де айқындала түседі.

Дүниетаным - жүйелі құбылыс, ол тілдік байланыста динамикалық үрдіс ретінде айқындалатын дискурс арқылы берілетін білім қорымен тығыз байланысты. Дискурстың көмегімен қоршаған ортаның бар құбылысы тіл арқылы жеткізіледі. Мұның БАҚ тілін зерттеуде маңызы басым, себебі тілдік динамизм белгілі бір прагматикалық жағдайда өрбитін сөйлеу динамизмі мен айтылған ойдың шындықпен сәйкестігін білдіреді. Дискурс дегеніміз - мәтінге тән лингвистикалық сипаттамаларымен қатар экстралингвистикалық параметрлері - өлшемдері бар тілдік туынды. Бұл параметрлер әңгімелесуші субъектілердің кім екендігі, олардың қарым-қатынасы қандай дәрежеде, қатысым қандай тілдік ситуацияда жүргізіліп отыратындығы туралы мағлұмат береді. Басқаша айтқанда, дискурс интралингвистикалық (құрамына мәтін кіретін болғандықтан) және экстралингвистикалық ақпарат көзі болып табылады, ал бұл ақпарат әңгімелесушілердің өзін қоршаған ортасы, жалпы әлем туралы көзқарасын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Н. Д. Арутюнова коммуникацияның динамикалық сипаты болатындығын қарастыра отырып: «Дискурс - экстралингвистикалық-прагматикалық, әлеуметтік-мәдени, психологиялық және басқа да факторлармен байланысты мәтін; оқиғалық (событийный) аспектіде алынған мәтін», - деген анықтама береді [17, 136 б. ] .

Соңғы он, жиырма жылдың төңірегінде заманауи Қазақстан телеарналарында сөз атты жаңа жанр түзілді. Жалқы жанр ретінде ғана емес қосалқы жанрларды да өзіне синтездей алды. Мәселен, саяси дискуссиялар, жарнамалар, ойынсауықтық және ақпараттық-сараптамалық хабарлар бар. Қалыптасқан отандық нұсқалардағы бұл біртектілік жүйе енді батыстық моделдегі сөз вербальды және бейвербальды шығындарды анықтай бастады, әрі мамандардың қызығушылығын тудырды. Психологияны, социологияны, саясаттануды, журналистиканы, когнитивті психологияны, конфликтологияны, лингвистиканы, психолингвистиканы, социолингвистиканы және тағысын тағы ғылымның түрлі саласын. Сөз сапалық тұрғысынан медиакеңістік негізінде қарастырылып, аудиторияның сұранысы және мәселе ұсынушымен құрылады.

Сөз - әңгіме-дүкен жанры. Сөз прагмастилистиканың бүгінгі жаңа қоғамға лайықталған формасы. Қазіргі таңда сөз отандық телеарналардағы ең көп таралған жанрдың бірі. Сөз жанры «телевизиялық пресс-конференция» деп те аталады. Себебі, жүргізуші көп сауалдарды өз тарапынан қояды, әрі алдын-ала сценарий мен сценарлық жоба дайындайды. Мұндай хабарлар жасауда саяси ойындар қосуға мүмкіндік бар, яғни тұтқиылдан қойылған сұрақ пен төтеннен, тыңнан қосылған жаңалықтың елді елең еткізуі арқылы көпшілік сұранысына ие болып та үлгереді. Отандық телеарналар сөз элементтерін ақпараттық бағдарламалар мен ақпаратты-сараптамалық бағдарламаларда пайдаланып жүр. Негізінде сөз жанры ақпараттықтан гөрі ойын-сауықтық, көңіл көтерушілікті қалайды.

Классикалық сөз үштағаннан құралады: жүргізуші - шақырылған қонақ (сарапшы) - студиядағы қонақ. Сөз журналистік әдіс-тәсіл мен сахналық әдіс-айланы кіріктіреді. Және сөз жанрларының прагмастилистикасы әр қатысушысы бағдарламаның ішінде қандай қызметтік функция атқарғанымен, бір мезетте кейіпкер сөз жанрларының прагмастилистикадағы рөлді ойнап шығады. Бұл жанр - тұлғалар, көрермендер, жүргізуші, сұрақтар және жауаптар сынды қарапайым ғана схемадан тұрады. Бірақ көптеген мамандардың пікіріне қарағанда, сөз жанрларының прагмастилистикасы басты ұтары - ондағы әзіл-қалжыңның көп болуы деп саналады. Тұлға - өз-өзіне күле алуы керек. Мәселен, АҚШ-тағы ең танымал бағдарлама «Опра шоуын» зерттеген ғалымдар сөз туралы мынадай пікірге тоқтаған. «Бұл - нағыз журналистика. әйгілі тұлғамен әңгіме-дүкен құруға тыңғылықты дайындалған, шеберлігі мол, әрі үлкен экранда суреттер мен басқа да материалдарды пайдалана алатын кәсіби жанр». [1, 23-28 б. ]

Сөз жанрына қойылатын талап - мазмұнның мейлінше тез ұғынықты, қарапайым болуы. Диспут формасымен, алуан әрі өткір сұрақтар, түрлі көзқарас қайшылықтары көрінуі керек. Ал қазақ сөз жанрларының прагмастилистикасының ұтатын жері - қазақ аталы сөзге, тура шешімге, әділ байламға еш мәймөңкесіз тоқтаған. Өзіндік ұстаным параметрлерінде өзгешеліктер болғанмен, әр қатысушы да бір ғана мүдде тұрады. Ол - қазаққа қайтсем жағам? не қайтсем үлгі көрсетем? - деген ұлы белес.

Бір атап айтып өтетін дүние - кейбір көзқарастарда «сөз прагмастилистикасы» термині кез-келгенінде тек «әңгімеге» құрылған хабарлардың санатына саналып, сол тұйық ауқымда қалатыны. Мәселен, студияда дөңгелек үстел үстінде өрбитін қарапайым сұхбат, белгілі бір топтың (әдебиетшілер, музыканттар, экономистер т. т. ) жиналып, емен-жарқын әңгіме-дүкен құруы. Егер «жұлдыз» жүргізуші мен ел көп қарайтын танымал хабарлардың өзі тек сөз элементтерін ғана пайдаланады. Толыққанды сөз талаптарына жауап бере алатын хабарлар некен-саяқ.

Сөз елеусіз, кейде қызып әрі күйіп тұрған тақырыптар мен функционалды жанрларды кең қамтуымен ерекшеленеді. Мамандардың пікірінше, сөз интервью, дискуссия, ойын белгілерімен қоса, жүргізушінің тұлғалық келбетін керек етеді. Бұл барынша тұлғалықты көрсететін экрандық форма ғана. Керібайланыста болатындықтан жүргізушінің тұлғалық сапасына қойылатын талаптар: ой, ептілік, әзілқойлық, орағыта білу, мұқият тыңдай білу қасиеті, орнықты жүру және тағы да басқалар. Сөз жанрында драматургия сұрақ-жауап негізінде берік қалыптасқан. Форма, сапа, түр және сұрақ беру логикасы интрига туындатады және хабардың сюжеттік қозғалысын дамытады. Негізгі сұрақтар жүргізуші тарапынан қойылады, оған әр түрлі категориядағы қатысушылар (тұлғалар, сарапшылар, көрермендер және т. б. ) жауап береді. Негізгі үдеден шығу үшін, түпкі мақсатқа жету үшін жүргізуші бағдарламаны түрлі этаптарға бөледі және сұрақтарды да құбылтып отырып қояды.

Заманауи сөз жаңа формат пен мәселенің әр қиырын, түрлі бағытын қамтиды. Бұлар не үй қызметшісіне кеңес, не халықтық емдеулер, не таныстарың мен жақындарыңды іздестіру, не саясат пен мәдениетке қатысты түйткілдер болуы мүмкін. [2, 12-15 б. ]

80-ші жылдардың аяғына таман Фил Донахьюдің бастамасымен АҚШ-тың үлкенді-кішілі телеарналарында өзіндік сөз прагмастилистикасы жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақша қаптап шыға келеді. Сөйтіп, жаңа қанатын қомдай бастаған сөз хабарлары әлеуметтік және саяси мәселелерді ығыстырып қойып, енді қоғамға іріткі салатын, адамдар арасына от жағатын жанрға айналып шыға келеді.

Бұл Америкалық формат. Жаман кеселдің жұғуы оңай болатыны сынды енді еліміздегі телеарналарды да сөз белең ала бастады, әрине жақсы мағынасында. Америкалықтар мен батыстықтар сөз прагмастилистикасының тәңірі ретінде - Фил Донахьюді атайды. Ресей өздерінің төл сөз прагмастилистикасының атасы ретінде - Владимир Познерді санайды. Ал, Қазақстан журналистері «сөз жанрларының прагмастилистикасы пірі» етіп кімді баларын білмей дал болды. Себебі, түсінікті. Қайта құру жылдары қазақ телеарнасында тұңғыш сөз форматындағы хабар «Ар» жастар студиясы» аталып, «Қазақстан-1» телеарнасынан көрсетілді. Оны бір ғана жүргізуші, бір ғана редактор, не бір режиссер ғана жасаған жоқ. «Ар» жастар студиясын сол кездегі жас журналистер Серік Жанболат, Дәурен Қайып, Қойшыбай Есентаев, Молдабек Сағымбек, Сәуле Жиренше, Дүрия Данияровалар тең дәрежеде жүргізіп, ұжымдық сөз ретінде қалыптастырды. Түрлі тақырып бағдарламаланың өзегі болды. Ең алғашқы қазақы сөз «Ар» жастар студиясында көрсетілді. Бұл қазақ телеарналарын зерттеуде әлі айтыла қоймаған, мойындалмаған тың дерек, шын ақиқат.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.